Konflikt i sposoby jego rozwiązywania
W Słowniku Języka Polskiego konflikt definiowany jest jako niezgodność, sprzeczność
interesów i poglądów, kolizja, spór lub zatarg. Tak szeroko rozumiane konflikty występują w
sferach życia:
–
prywatnego, np. konflikt małżeński,
–
społecznego, np. konflikt z prawem lub normami społecznymi,
–
zawodowego, np. konflikt w miejscu pracy.
Konflikt jest to układ skierowanych przeciwko sobie działań co najmniej dwóch stron, z
których każda dąży do osiągnięcia tych samych pożądanych dóbr, a jednocześnie neutralizuje,
ogranicza lub eliminuje działania innej strony. W tej definicji przyjmuje się, że istotą konfliktu jest
przeszkadzanie w działaniu drugiej strony, czyli współpraca negatywna, a konflikt natomiast
traktuje się jako patologię. Konfliktem są wszelkie przejawy zmagań, walki między ludźmi, których
celem jest nie tylko zdobycie czegoś, ale również neutralizacja, eliminacja rzeczywistego lub
domniemanego przeciwnika. Ze względu na przeszkadzanie, zmaganie i związaną z tym stratą
energii skłóconych ludzi, konflikt postrzegany jest jako zjawisko patologiczne. Jednocześnie jednak
w wyniku konfliktu zaistnieć mogą zjawiska pozytywne, korzystne dla organizacji lub jej
uczestników. Wówczas konflikt należy ocenić jako czynnik lub nawet narzędzie rozwoju
organizacji.
Sposób rozwiązywania konfliktów, albo inaczej – strategia postępowania człowieka w
sytuacji konfliktowej, zależy od dwóch czynników:
–
od stopnia determinacji jednostki do walki o własne interesy (potrzeby, wartości lub racje), czyli
od siły nastawienia na siebie,
–
od stopnia gotowości jednostki do uwzględnienia interesów (potrzeb, wartości lub racji) drugiej
strony konfliktu, czyli od siły nastawienia na innych.
W zależności od relacji między nastawieniem na siebie, a nastawieniem na innych K.
Thomas i R. Kilmann wyróżnili pięć sposobów rozwiązywania konfliktów: rywalizacja,
współpraca, kompromis, unikanie, dostosowanie.
Rywalizacja jest egocentrycznym dążeniem do zaspokojenia własnych potrzeb kosztem
innych. W tym sposobie rozwiązywania konfliktów człowiek stanowczo żąda dla siebie
określonych dóbr oraz przejawia niechęć do współdziałania. Jest to postępowanie agresywne,
„siłowe”, w którym osoba uznaje wszystkie bez wyjątku sposobu działania za dobre, jeśli prowadzą
one do wygranej. Ujawnia się tu skłonność do argumentacji podkreślającej znaczenie własnej
pozycji oraz chęć do zastosowania w razie konieczności różnego rodzaju sankcji, np.
ekonomicznych.
Dostosowanie jest zupełnym przeciwieństwem rywalizacji. W tym sposobie rozwiązywania
konfliktów osoba przejawia tendencje do współdziałania oraz pozbawiona jest całkowicie
apodyktycznej pewności siebie. Dostosowując się, jest ona w stanie pominąć swoje własne interesy,
po to, aby zaspokoić potrzeby innych. Widoczny jest tutaj element poświęcenia, tendencja do
pomniejszania własnej zasługi, do wielkoduszności, okazywania szlachetności, co w skrajnym
przypadku może przybrać formę podporządkowania się innym i całkowitego przyjęcia ich punktu
widzenia.
Unikanie to brak pewności siebie oraz odmowa współdziałania z partnerem. Człowiek w
sposób pośredni dąży do zaspokojenia własnych potrzeb lub potrzeb innych i zwleka z
rozwiązaniem konfliktu poprzez nienazywanie sytuacji „konfliktową”. Unikanie może też przybrać
formę „uskakiwania w bok” w sposób dyplomatyczny, odsuwania spraw „do lepszych czasów” lub
po prostu wycofania się z sytuacji trudnej (na przykład poprzez tzw. ucieczkę w chorobę).
Współpraca jest przeciwieństwem unikania. Jest to próba podjęcia działań z innymi w celu
