SCHEMAT BUDOWY KOMÓRKI PROCARYOTA 

 

BUDOWA I SKŁAD CHEMICZNY BAKTERII 

 

  Woda do 87% mokrej masy –  ardzo istot  skład ik, ko órki  ardzo wrażliwe  a w s ha ie 

– istot ą sprawą higie  jest w iera ie wsz stkiego do su ha – woda to źródło rozwoju 
mikroflory  

  dakterie w kształ ił   e ha iz  o ro e –  iektóre w twarzają przetrwalniki –  iewrażliwe 

a te peratur  

 i wię ej stop i Celsjusza  

  dardzo podo

 skład  he i z  do ko órek eukariot z

h  

  Węgiel – ok 60%  
  azot – ok 10%  
  popiół – ok 10%  
  iałka – 60%  
  r oso ów – do 10%  
  kwasy rybonukleinowe RNA – do 20%  
  DNA – do 3%  
  Wielocukry – do 10%  
  Lipidy – ok 10% (od 3 do 23) – z a z e zróż i owa ie  



  U bakterii brak metylocytozyny – z od fikowa a  he i z ie  toz a z grupą  et lową 

zwierzęta  %, rośli   %   

  W stępuje  et loa i oade i a  , % w stosu ku do ade i   

 
Cecha diagnostyczna bakterii 

– DNA: A+T/C+G  

  Moż a sekwe jo owa  DNA, ale  oż a zro i   oś prostszego  w prz padku DNA 

w izolowa ie jest prostsze,  oż a h drolizowa  i frak jo owa  w prost  sposó , i  oż a 

określi  stosu ek ade i  i t i  do  toz

 i guaniny), sekwencjonowanie jest znacznie 

trudniejsze  



  W prz padku  iektór h  akterii ta wartoś  jest ś iśle zdefi iowa e – brak tolerancji – w 

iektór h prz padka h zate  daje  a   ożliwoś  zakwalifikowa ie do określo ego rodzaju  

 
INNE CECHY DNA:  

  Nie związa e z histo a i  

  W stępują  ałe  iałka: HU – Escherichia, Hbs – Bacillus brak jednego uniwersalnego 

iałka, róż e w zależ oś i od struktur   akterii  

  Kationy: Ca2+ ; Mg2+  

  Polikationy organiczne – odróż iają orga iz  prokariot z e od eukariot z ch – 

odróż iają a  e ha  

  Ge eral ie katio   eutralizują uje ie  aładowa ą  i  DNA, w prz padku prokariotów 

ząste zka DNA w stępują w  toplaz ie,  ie jest odizolowa a od  toplaz , zate   usi 

 

zneutralizowana  

  Polikationy to: spermina, spermidyna, putrescyna; - polikatio  zawierają dużą iloś  grup 

aminowych 

– które łatwo ulegają uproto owa iu  

 

ROLA WITAMIN U BAKTERII  

  Wita i  w prz padku  akterii peł ią taką sa ą fu k ję jak u orga iz ów eukariot z h  
  Naj zęś iej tworzą grup  prostet z e e z ów  
  Nie wiado o kto pierwsz  zaż wa wita i  w prz padku i fek ji  akter j ej – czy ludzie, czy 

bakterie  

 

POZOSTAŁE SKŁADNIKI CHEMICZNE 

1. Cukry charakterystyczne dla bakterii polimery:  
Granuloza, glikogen bakteryjny 

–  ateriał  zapasowe, poli er  glukoz , glukoza w róż  sposó  

zmodyfikowana  
Budulcowe 

– ś ia a ko órkowa:  

Lewany 

– polimery fruktozy  

Mannany 

– polimery mannozy 

 

. Lipid ,  iała tłusz zowe  woski –  ardzo dużo u prątków; estry fitoglicerolu, kwas 

tu erkulostear ow   kwas tłusz zow  stear ow  zestr fikowa  określo

 .. , was fito ow   

drak steroli  t lko u si i ,  akterii zdol

h do fotos tez  i pasoż t i z h M oplasa tales   

drak wielokrot

h wiąza   ie as o

h – t lko i w łą z ie  as o e tłusz ze  

Poli er kwasu h droks asłowego -  ateriał zapasow , rezerwuar e ergii i szkieletów węglow h 
 

OTOCZKI I ŚLUZY ZEWNĘTRZNE 

  Nie w hodzą w skład ś ia  ko órkowej –  ie jest to i h trwał  ele e t  
  OTOCZKI BAKTERYJNE: gru e, gęste, sz zel e –  ie  oż a i h usu ą  z ko órek  akter j h, 

skład zależ  od klas   akterii  

  ŚLU)Y dAKTERYJNE: rzadsze,  ogą odd so jowa  –  oż a je usu ą   ez szkod  dla ko órki 

akter j ej, w zależ oś i od środowiska, głów ie węglowoda   

  BUDOWA OTOCZEK:  
  Polisacharydy: glukoza, ramnoza, aminocukry;  
  Kwas 2-ketodeoksygalaktynowy, kwas uronowy, pirogronowy, octowy i inne organiczne  
  Polipeptydy: poliglumatiniany – jako skład ik dodatkow , głów ie u da illus a thra is,  . 

subtilis  

 
Rola otoczek 

– czasa i waru kują patoge oś , odpor oś   a fago tozę  ie  ogą 

 fago towa e 

przez  iałe krwi ki krwi   
Streptococcus 

– te które w twarzają oto zki są patoge e 

 

ŚLUZY BAKTERYJNE: 

  O hro a przed  z

ika i środowiskow i, tworze ie skupisk,  zasa i waru kowa ie ru hu 

ślizgowego  

  (gallitonella ferruginea, Flexibacter, Cytophaga, Beggaitoa – tworza filamenty – trichomer – 

ru h wokół osi;  iektóre si i e; M o a teriae – w kieru ku  iał owocowych)  

 

STUKTURA ŚLUZÓW 

  Polisacharydowa – glikokaliks w dziela   a zew ątrz –  iesza i a poli erów 

polisa har dów, które sta owią heteropoli er ,  iejed orod e poli er , każd  poli er 
posiada inne jednostki monomeryczne

, w o rę ie jed ego poli eru też  ogą 

 róż e 

monomery  

  Substancje bardzo lepkie – u ożliwiają prze iesz za ie  akterii oraz tworze ie  iał 

owocowych (tworzenie skupisk bakterii)  

 

POCHEWKI BAKTERYJNE 

)ew ętrz e rurkowate osło ki, głów ie heteropolisa harydy: glukoza, kwas glukuronowy, galaktoza, 
fruktoza 
CHARAKTERYSTYCZNE DLA:  

  Bakterii nitkowatych – sphaerotilus natons, leptothrix ochracea  
  Acetobacter aceti –  elulozowa, skórzasta osło ka – 

oder a a eti  pseudoskóra,  ardzo 

twarda, trud a do usu ię ia)  

  Sarcina ventriculi, lampropedia hyalina –  eluloza jako spoiwo agregatów ko órek  

 
TYPY UR)ĘSIENIA  dIEGUNOWE – POLARNE; BOCZNE – LATERALNE)  
MONOPOLARNE  

a) Jednobiegunowe politrychalne 

– lofotrychalne  

b) Jednobiegunowe monotrychalne  

 
BIPOLARNE 

–  a dwó h  iegu a h ko órki w stępują rzęski  

a) Dwubiegunowe politrychalne (amfitrychalne)  

 
PERYTRYCHALNE 

– BOCZNE 

 
TYPY RUCHU WYKONYWANE PR)E) R)ĘSKI:  
Ruch  
Pchanie  
Ciąg ię ie  
Spiralny 

– oba kierunki  

 
Rzęski per r hal e – ruch rotacyjno-posuwisty  
Punkt inercyjny 

–  iejs e zakotwi ze ia rzęski wew ętrz ej – np. Leptospira – rów ież u ożliwia 

ruch obrotowy jak i posuwisty 
 
TYP UR)ĘSIENIA MOŻE dYD CECHA DIAGNOSTYC)NĄ  
Eubacteriaceae, bacillaceae 

– rzęski  a  ałej powierz h i ko órki; wzdłużnie lub perytrychalnie  

 
dUDOWA R)ĘSEK  

diałko flagelli a – glo ular e o śred i   ,

  rząd wielkoś i ,  ało a i okwasów zasadow h, 

zęsto  rak C s, Trp – dzięki takie u składowi a i okwasowe u w roztwora h taka struktura 

u ożliwia zwi ię ie i utworze ie struktur  glo ular ej; s tet zowa a jest wew ątrz  akterii, 

prze oszo a jest  a zew ątrz i dopiero ta  to  iałko jest łą zo e –  e ha, która dot z  wsz stki h 

struktur zew ętrz

h  okolwiek jest  a zew ątrz  ędzie frag e tar z ie s tezowa a wew ątrz, 

tra sport  a zew ątrz i łą ze ie za po o ą uwal ia

h e z ów   

W dłuża ie – łą ze ie frag e tów flagelli  s tezowa ej w  toplaz ie  

Swoiste róż i e:  

a  Śred i a glo uli  

 Długoś   i i doś  jed ostek flagelli   

c) Skok helisy flagelliny  

 
G(-) 

– pierś ie ie zew ętrz e – L, P i wew ętrz e – O, M (S,M)  

G(+) 

– t lko wew ętrz ie  

 

R)ĘSKI U G -)  

Najpierw s tezowa e są pierś ie ie, pote  ele e t  flagelil , które pozwalają  a w dłuża ie takiej 

rzęski  
 
RUCH 
Ru h ge erowa  jest przez pierś ie ie wew ętrz e O,M  S,M   

E ergia po hodzi z  ło owego tra sportu proto ów  róż i a pote jałów po jed ej i po drugiej stro  

ło   toplaz at z ej w stępują ej w ko ór e   

A t ge  ko órki  akter j ej:  

Rzęskowe: H  hau h – podmuch)  
Somatyczne: O (ohne hauch) 

– wew ętrz e i zew ętrz e  

 
FIMBRIE, PILUSY 

– pile w rostki  toplaz at z e,  iałko – pilina – i

 rodzaj  iałka  

Śred i a  , -4 nm  
Adhezja 

–  ie są odpowiedzial e za ru h!  

Typ I:  
Pł iowe F –  ęskie,  ios teza w  toplaz ie, pote  pro iałko jest tra sportowa e  a zew ątrz  
 
TAKSJE 

– ukieru kowa  ru h  ikroorga iz ów 
a) CHEMOTAKSJA 

– pod wpł we   z

ików  he i z

h; jeśli w środowisku  akterii z ajduje 

się określo   z

ik,  oże to w woła  ru h; ru h  ieuporządkowa  – w  or al

 podłożu 

izotropowy 

–  akteria porusza się po li ii prostej, pote  koziołkuje – ruch dowolny, bez 

określo ego kieru ku; w gradie ie stęże ia atrakta ta  zęstoś  koziołkowa ia  aleje, gd  

ko órka pł ie w „do r  kieru ku”, tz . w stro ę opt al ego stęże ia; w gradie ie 

stęże ia reple ta  aleje w kieru ku ru hu  

b) AEROTAKSJA - 

stęże ie tle u;  akterie tle owe skupiają się prz   rzegu szkiełka 

akr wkowego i wokół za k ięt h pę herz ków powietrza  usi 

 preparat prz ż iow ; 

bakterie mikro  

c) FOTOTAKSJA 

– bakterie purpurowe; chromatium –  , % róż i  w  atęże iu światła  

d) MAGNETOTAKSJA 

– bakterie magnetotaktyczne – głów ie  eztle owe lu   ikroaerofile – 

, % su hej  as  to żelazo w posta i  ag et tu – ferromagnetyczny tlenek Fe. Magnetosomy 

u podstaw  rzęsek  

 
ŚCIANA KOMÓRKOWA dAKTERII  
CECHY: 
Kompleks chemiczny  
Nada ie kształtu  
Na

da ie szt w oś i  

Ochrona  
A t ge  so at z e zew ętrz e  t pu O  

 

TYPY ŚCIANY KOMÓRKOWEJ:  
G(+) G(-)  
Archebacteriae  
Na po zątku sądzo o, że ist ieją t lko dwie ś ia  ko órkowe G +  i G -). Po odkryciu Archebacterii 

odkr to i e t pu ś ia  ko órkowej  
 
ŚCIANA KOMÓRKOWA dAKTERII G +   

Na zew ątrz  ło   toplaz at z ej,  ezpośred io  ad  ło ą  

Ko pleks węglowoda owo-peptydowy – mukokompleks=mureina=mukopeptyd –  azw  rów o e e, 

oż a je uż wa  za ie ie  

Kwas  tej howe łą zą e  ukoko pleks i  ło ę  toplaz at z ą  poli er  alkoholi 
wielowodorotlenowych 

– połą zo e kowale

j ie do  ukoko pleksu   

Czase   iałka  a zew ątrz struktur ś ia  ko órkowej –  iałko M – Streptococcus (BARDZO rzadko 

jakiekolwiek struktur   iałkowe  a zew ątrz,  ie są to  iałka sz zel ie ota zają e,  ogą o e tworz  

właś ie układ a t ge ow  
 
Poli er węglowoda ow  – hetero poli er o dwó h jed ostka h, które  aprze ie ie  ędą się 

powtarza  – ta struktura została  azwa a glika e   o o er : N-acetyloglokoznamina (NAG=G) – 

po hod a glukoz ,  a węglu    a wprowadzo ą za iast grup  h droks lowej  a grupę a i ową, 

oraz reszta kwasu o towego jest wprowadzo a  a grupę a i ową tworzą  wiąza ie a idowe i kwas 
N-acetylomuraminowy (NAM=M) 

– po hod a glukoz , węgiel   z grupą a i ową oraz resztą kwasu 

o towego, dodatkowo utworze ie wiąza ia  iędz  węgle    a resztą kwasu  lekowego – tam wolna 
grupa acetylowa 

– grupa akt w a,  oże dołą z  się dowol a a i okwas z grupą a i ową, 

powsta ie wiąza ie pept dowe, węgiel  r   wiąza ie  estrowym do grupy hydroksylowej z kwasami 
tejchowymi)  
Wiąza ie  eta- ,  jest rozkłada e przez e z  lizoz   

Te dwie jed ostki  o o er z e połą zo e są wiąza ie   eta-1,4-glikoz dow  tworzą struktur  

włók iste – trwałoś  ś ia  ko órkowej, oto ze ie  ałej ko órki  akter j ej  jeżeli grupa 

h droks lowa pow żej płasz z z   a węglu   to wiąza ie  eta   

Prz łą za ie pept du do reszt  kwasu  elkowego  ędzie w dłużał się w kieru ku C ko a – ta grupa 

ie połą z  się z sąsied ią grupą kar oks lową sąsied iego ła cucha. 

Musi się to od

 za po o ą jakiegoś pośred ika,  p. kwas dia oi opi erli ow   D-ala) lub lizyny 

dodatkowa grupa a i owa, w prz padku kwasu też kar oks lowa  – powstają  ostki pept dowe  

Kwas  tej howe prz łą zo e do NAM w poz ji  -OH  adają ładu ek „-”  

W prz padku pept doglika u w stępują D-a i okwas   wielka rzadkoś  

 

ŚCIANA KOMÓRKOWA dAKTERII  -)  
Wielowarstwowa struktura 

– od zew ątrz:  

. dło a zew ętrz a, po ad pept doglika e  – struktura fosfolipidowa oraz lipoproteiny – z 

zęś ią  iałkową kowale

j ie związa ą do  ukopept du i lipopolisa har d – LPS  

2. Cienki mukokompleks (peptydoglikan) 

–  zase  jed a warstwa, leżą a pow żej  ło  

toplaz at z je,  rak  ostków  iędz pept dow h, u  iektór h  oże w stępowa  kilka 

warstw i  ogą w stępowa   ostki  iędz pept dowe  

3. Miejsca adhezji 

– przewęże ia da er’a – ko takt  ło  zew ętrz ej z  toplaz ą – tam brak 

peptydoglikanu 

– zew ętrz a  ło a  oże się wpukla  i łą z  z  ło ą  toplaz at z ą 

ota zają ą ko órkę  

. Przestrze  per plaz at z a  iędz   ło ą  toplaz at z ą a pept doglika e   ie jest to 

szczelne otoczenie jak w przypadku G(+))  

 
dUDOWA ŚCIANY KOMÓRKOWEJ dAKTERII G -)  

W stępuje frag e t z ie

 lipopolisa har du – układ    o o erów – charakterystyczny dla 

bakterii 

– odpowiedzial  za patoge oś  – wielokrotnie powtarzany  

Antygen O 

– spe fi z a gatu kowo  zęś  LPS – heteropolisacharydu  

LPS 

–  zęsto  z

ik patoge oś i – toks z oś i u  akterii G -) – endotoksyna  

Salmonella typhimurium - tyfus, Shigella dysynteriae - czerwonka  
 
ŚCIANY KOMÓRKOWE dAKTERII G +  I G -)  

Usu ię ie ś ia  ko órkowej w w iku działa ia lizoz u – w przypadku G(+) – delikatna struktura 

akter j a oto zo a jed ie  ło ą  topla at z ą  a  pozostał prz  ż iu trze a u ieś i   akterię 

w środowisku izotonicznym) – protoplast 

 

Sferoplast  pozostają resztki ś ia  ko órkowej,  o o hra ia je  ło a zew ętrz a  u G -) tylko w 

o e oś i  z

ików  helatują

h  EDTA  –  astępuje usu ię ie resztek ś ia  ko órkow h; resztki 

ś ia  ko órkowej – markery – wszystkie orga iz  jed ego gatu ku  ają ide t z  sferoplast  
 
dAKTERIE dE) ŚCIANY KOMÓRKOWEJ  

Nie są zdol e do s tez  NAM i/lu  kwasu dia i opi erli owego  
Mykoplazmy: Mycoplasma, Ureaplasma, Acholeplasma 

–  rak szt w ej struktur   zęsto sterole 

w udowa e w struktur   ło   toplaz at z

h  

Formy L 

–  ieko plet e ś ia  ko órkow h, w stępują u G +  i G - , w agają  ogat h podłoż  i 

w sokiego pote jału os ot z ego 

 

ŚCIANA KOMÓRKOWA ARCHEBACTERIA  
Najstarsze filogenetycznie: metanogeny, halofile, acidofile, termofile  
Ce h :  rak pept doglia u  ie wiado o,  z  jest to reguła  z  t lko  e ha opisa

h gatu ków , 

iałka, glikoprotei , polisa har d ,  zase   rak poli erów  

Methanospirillum hungatii - inna 

iż w G +  i G -)  

Methanobaterium- bez NAM, podobna do G(+)  
 
Cyjanobacterie - 

SINICE TEŻ POSIADAJĄ MUKOKOMPLEKS  

 
KLASYFIKACJA dAKTERII W )ALEŻNOŚCI D STRUKTURY ŚCIANY KOMÓRKOWEJ  
G(+):  
Większoś  ziar iaków  
Laseczki - Bacillus  
Maczugowce  
Promieniowce  
G(-):  
Pałe zki – E. coli  
Pseudomonas  
Przecinkowce 
Śru ow e  
 
WYJĄTKI OD TEORII dARWIENIA GRAMA:  
Neiseria genorohoeae 

– barwienie jak G(-), ale cechy jak u G(+)  

Stare hodowle  aks al ie   d iowe hodowle jesz ze dają do re w iki   
Treponema pallidum 

–  ie  arwią się  

Mycobacterium tuberculosis 

– woski, kwasoopor oś   

 
dakterie gra   +   arwią się już po pierwsz   arwie iu, drugi t p trze a już do arwia . Dzieje się 

tak, dlatego, że pierwsz   arw ik  ie  a sza s w ik ą  i trwale związa  się ze ś ia ą ko órkową w 
przypadku G(-

. Prze

ie alkoholi dopiero u ożliwia usu ię ie oto zki zew ętrz ej, zostaje 

w ekspo owa  pept doglika , któr   a sza se za arwi  się w pro esie do arwiają

. 

 

dŁONY CYTOPLA)MATYC)NE  

Struktur  t h  ło   toplaz at z

h są podo e do wszelki h i

h  ło .  

 
dIAŁKA dŁONOWE  kr teriu : położe ie   

Wew ętrz a NP. ATP-aza  

)ew ętrz e  

Środkowe  per fer z e i tra s e

ra owe   

 
dIAŁKA  kr teriu : fu k ja :  
Struktury  
Enzymatyczne  

Ka ałowe  per eaz , tra slokaz   
Gene

rują e ru h: lateral ; t pu flip-flop  

 
FUNKCJE dŁON CYTOPLA)MATYC)NYCH: 
Cechy:  
Przepusz zal oś , selekt w oś  sztu z ej  ło  fosfolipidowej  

Jak się  ada przepusz zal oś :  

U iesz ze ie fosfolipidów w rozpusz zal iku polar

 – utworze ie sztu z ej  łony 

cytoplazmatycznej  
Prze hodzą:  

Niepolar e  ząste zki h drofo owe  N , O , alkohol  e z low , CH , N O, H   

Małe  ząste zki polar e  ez ładu ku  H O,  o z ik, gli erol, CO   

Nieprze hodzą:  

Duże  ząste zki polar e  ez ładu ku  glukoza, sa haroza   
Jony (Na+, K+, Mg2+, itd.)  
 
MECHANIZMY TRANSPORTU  
Prosta dyfuzja (O2, N2, NH3, H2) 

–  ogą d fu dowa  gaz   

D fuzja ułatwio a  gli erol u E.  oli tra s e

ra ow  ka ał   alfa-heli , 

 a i okwasów, otwart  

po indukcji) 

– tra sportowa  związek  ie ulega zmianom 

Transport aktywny (symport: u E,Coli: laktoza+H+; PO4 3-, Na+ system transmembranowy 6+6 helix) 

– 

tra sportowa  związek  ie ulega z ia o   
Translokacja grupowa 

– z ia a struktural a związku,  iałko HPr  

 
TRANSLOKACJA GRUPOWA SYSTE PTS 

– fosfotransferazow , zależ  od PEP  

dIAŁKA WAŻNE DLA TEGO TRANSPORTU:  
EI, HPr 

– cytozolowe – e z  pierwsz  oraz  iałko HPr z ajdują się w  tozolu, ele e t  wspól e dla 

wsz stki h tra sportów  
EII (sepcyficzny, 3 funkcjonalne komponenty):  
EIIA i EIIB 

– cytozolowe – połą zo e a C odrę e, ale  oże też 

 i a zej  p. A C a d odrę e  

EIIC 

– ka ał tra s  e

ra ow  

 
Jakie skutki powoduje transportowanie glukozy:  
Tra sport glukoz  do w ętrza ko órki  akter j ej w wołuje szereg z ia . Jeżeli jed ostka druga jest 
ufosforylowana 

–  ie  a glukoz ,  oże swo od ie do hodzi  do tra sportu laktoz  i akt wowa ia 

opero u laktozowego. Jeżeli  ie jest ufosfor lowa  to  ie  oże zajś  tra sport laktoz . C kli z e 

AMP jest rów ież ele e te  regulatorow  związa

 z opero e  laktozowym i metabolizmem 

laktoz   duże stęże ie powoduje i hi i ję . Powoduje to, że jeżeli glukoza jest w duż  stęże iu, 
laktoza nie jest metabolizowana.  
 
diałko HPr. Do ore  reszt  fosfora owej jest ufosfor lowa e  iałko HPr  
 
TRANSPORT AKTYWNY, ENERGIA, delta p; ATP, PEP  
Delta p 

– pote jał proto ow  – utrz

wa  dzięki stałe u w po pow wa iu  a zew ątrz jo ów: 

H+ lu  Na+,  oże to 

 połą zo e z jed o zes

 tra sporte  i ego związku, jo u  z  kwasu: 

symport, antyport  
Transport pierwotny 

– nieodwracaln , jede  ele e t, jed okieru kow ; związek tra sportowa  

t  t pe  tra sportu  oże 

 związa  al o z prze osze ie  elektro ów, a lo z po pa i 

jo ow i zależ

i od ATP, al o zależ  od dekar oks la ji jakiegoś związku  owa rze z w 

stosu ku do eukariotów) 

E ergia: prze osze ie elektro ów, po p  jo ow i zależ

i od ATP  ATP-azy), lub od 

dekar oks la ji  eta olitów  p. sz zawioo ta u  z   et lo alo

oCo-A  

Tra sport wtór  – kotransport dwó h skład ików,  iezależ ie od kieru ku  skład iki  ogą 

 

tra sportowa e w jed ą stro ę, al o w prze iw

h kieru ka h – symport lub antyport)  

 
TRANSPORT ŻELA)A – SIDEROFORY  

Taki t p tra sport, któr  jest tra sporte  i dukowa

, związki, które służą tra sportowi żelaza to 

związki o sko plikowa ej strukturze  eta oli z ej – żelazo  a +III stop iu utle ie ia. Żelazo pod zas 

tego tra sportu ulega reduk ji do +II stop ia utle ia ia. )wiązki, które  iorą udziął w t  tra spor ie 
to siderofory 

– bardzo dużo t h związków zawierają P eudo o as. Po przetra sportowa iu takiego 

związku żelaza do hodzi też do h droliz  takiego sideroforu. )a każd  raze   usi o  

  a  owo 

tra sportowa . Dla grz ów z kolei siderofor jest związkie  wielokrot ego uż tku. 

 

INTE

GRALNOŚD dŁON CYTOPLA)MATYC)NYCH  

Wpł w z ia  pote jału os ot z ego  a  akterie.  

C toplaz a +  ło a  toplaz at z a = protoplast.  

Protoplast jest  ardzo wrażliw   a z ia  stęże ia roztworu  a zew ątrz. W roztworze 

hiperto i z

 ko órka tra i wodę i  oże do hodzi  do odkleja ia protoplastu od ś ia  

ko órkowej podo ie jak u rośli .  
 
STRUKTURY dŁONOWE U dAKTERII  
Lamelle Nitrococcus, Nitrobacter, Nitrosomonas  
Struktur  zawierają e  arw iki fotos tet z e – chromatofory  

Krople siarki wew ątrz ko órki  

Mezoso  powstają  w w iku tworze ia septu  u da illus su tilis – rze z wiś ie wpukle ie  ło  

toplaz at z ej, które powstaje pod zas dziele ia się ko órek  akter j

h. 

 

CYTOPLAZMA  
 
CIAŁKA INKLU)YJNE; GRANULE, )NAJDUJĄCE SIĘ W CYTOPLA)MIE  
Polihy

droks aśla  –  ateriał zapasow  w waru ka h głodow h – wykorzystywany gdy brak 

zew ętrz

h źródeł orga i z

h  

Cyjanoficyna 

–  harakter st z a dla fotos tezują

h C ja o a terii  Asp; Arg – rezerwy azotu)  

Glikogen bakteryjny  
Magnetosomy  
 
Bacillus cereus 

– polih droks aśla   

Pseudomonas aeruginosa 

– polifosforan, granule metachromatyczne – z ie iają e kolor  

Nostoc coreum 

– C ja o a etriae pę herz ki  iałkowe, dodatkowe  iałka  a zew ątrz  

Thiobacillus 

– karboksysomy, u orga iz ów zależ

h od CO , dodatkowo w peł io e  iałka i. Że  

oż a  ło zatrz a  dwutle ek węgla w taki  kar oks so ie,  uszą się z ajdowa  w  i  

odpowied ie  iałka, które  ędą go wiąza . Wśród orga iz ów prokariot z

h w stępuje dużo 

takich, kt

óre są zależ e od CO  jako źródła węgla 

 

CYTOPLA)MA I STRUKTURY, KTÓRE SIĘ W NIEJ )NAJUDJĄ  

C toplaz a u  akterii jest  iejs e , w któr  za hodzą pro es   eta oli z e, replika ja DNA i 

ios teza  iałek  

 
STRUKTURY:  
Rybosomy:  
diałko  %; rRNA  %  
Wolne 

lu  prz łą zo e do  ło , tworzą poliso   są luź o zawieszo e w  toplaz ie,  ie są 

prz łą zo e do i

h  ło ,  z  siate zki jak u Eukariotów; prz łą zają się do  ło , t lko gd  

ios tezują to sa o  iałko, jest to struktura wielu r oso ów   

Podjednostki 

–  S,  S  podjed ostka  ała składa się z  S RNA,   polipept dów oraz duża 

jed ostka składają a się z  S RNA,  S RNA,   polipept dów   
Jednostki S 

– metoda sedymentacji Svedberga –  oż a w z a z  dla  ał h ko órek, posz zegól

h 

orga elli, ale rów ież dla  akro ząste zek; jest o a zależ a od kształtu i roz iaru  ząstez ki oz a za 

współ z

ik sed e ta ji pod zas ultrawirowa ia. Jest to  oś wię ej  iż  harakter st ka  he i z a, 

ówi,  z   ząste zka jest roz udowa a przestrze ie,  z  tworz   ardzo skupio ą strukturę. Pod zas 

wirowa ia określo ego ele e t  ko órkowe,  z   ałe ko órki zaj ują określo e  iejs e. Na 

położe ie tej struktur   a zate   ie t lko  iężar, ale i też o jętoś   ząste zki. Mi o  awet 

iejszej 

as   oże o a 

 położo a  liżej po zątku pro ówki  iż  ząste zka  ięższa.  

 
REJON JĄDROWY – DNA  ezpośred io zawieszo e w  toplaz ie  
Chromosom bakteryjny 

– pojedynczy – oz a za to, że ko órki  akter j e są haploidal e, jede  

genom, jeden chromosom 

– powoduje to, że jest to  ardzo do r   ateriał do  ada , kolist   ukleoid – 

struktura: podwój ej helis , superhelis  – wiele pętli – nawet do 43  

Prz łą zo  do  ło   toplaz at z ej – jest zesta ilizowa , zakotwi zo  poprzez to połą ze ie. 

TO  a z a ze ie prz  replika ji, po ieważ  i  poto

a też jest zakotwi zo a i  ożliw  jest właś iw , 

rów o ier  podział  ateriału ge et z ego do ko órek poto

h 

% DNA,  % RNA,  %  iałek  

Dodatkowe DNA 

– episomy, plazmidy –  e ha  harakter st z a dla prokariotów. Episo  – dodatkowy 

ateriał, for a li iowa al o  kli z a,  ie  a zdol oś i do autoreplika ji. Plaz id – element zdolny do 

autoreplika ji,  zasa i  oż a je  azwa  repliko a i –  ogą pojawia  się  iezależ ie w wielu kopia h.  
 
DNA uwol io e z ko órki  akter j ej – Cząste zka DNA to  ardzo sta il a  ząste zka. Taki uwol io  

kwas deoks r o uklei ow   ardzo łatwo  awi ą   a  agietkę  
 
SPORY I INNE FORMY SPOCZYNKOWE  
Endospory 

– fro owa e wew ątrz ko órki wegetat w ej; zawierają t lko około  % wod   i  

iej 

wody, tym taka struktura jest bar

dziej trwała, odpor a  iędz  i

i  a te peraturę i w s ha ie , 

charakterystyczne dla (Clostridium, Bacillus, Sporolactobacillus, Sporosurcina, Desulfotomaculum, 
Thermoactinomycetes 

– for ują 

elia   

Położe ie e dospor:  
Terminalne  
Centralne 
Subterminalne 

–  iędz  jed

 z ko ów ko órki  akter j ej a  e tru   

Kształt i położe ie to  e ha gatu kowa. O ok  arwie ia Gra

a to jest rów ież  e ha, którą określa 

się gatu ek  akterii.  
 
SPOROGENEZA  
)a hodzi wted , gd  waru ki ż ia  akterii są  iekorz st e. Pierwsz  pro ese  jest replika ja DNA – 

że  w for ie przetrwal ej, która  ędzie przez długi  zas  ieakt w a,  ędzie jak  ajświeższe DNA, 

aktual a kopia DNA, poz awio a  łędów. Dopiero pote  pro es tworze ie ko órki przetrwal ej.  

Następ ie uwpukla ie  ło  – powstaje septum – towarz sz  te u duże stęże ie Ca + wew ątrz 

protoplastu, aku ulowa  jest rów ież kwas diplikoli ow  – daje to odpor oś   a te peraturę. Po 

wpukle iu  ło   toplaz at z ej tworz  się dwuwarstwa –   warstw  fosfolipidów.  

Następ ie tworze ie pept doglika ów – for uje się po iędz  we wetrz ą a zew ętrz ą  ło ą 

toplaz at z ą, powstaje ś ia a ko órkowa.  

Następ ie tworze ie egzosporiu  – tworze ie płasz za, ele e t osło ow , gruba warstwa 

węglowoda ów.  

Następ ie d spersja pozostał h  ło  i skład ików ko órkow h oraz uwol ie ie e dospor . 

 

)MIANY )ACHOD)ĄCE W SPOROPLAŚCIE PODC)AS SPOROGENE)Y  
Ubytek glukozy 

– daje po zątek s tezie e dospor   

Jeśli gęstoś  opt z a osiąg ie pewie  pozio  to  oże  

 pew i że doszło do utworze ia 

endospor.  
 
RÓ)NE C)YNNIKI WPŁYWAJĄ NA KIEŁKOWANIE ENDOSPORY  

O e oś  a i okwasów, zasad azotow h  ade oz a, L-ala)  

Waru ki utle iają e  

Zmiana pH 

– niskie pH  

Stymulacja temperaturowa 

– impuls temperaturowy – w soka te peratura  ardzo duże z a ze ie 

dla pro esów ster liza j

h – 65st C 

Kiełkowa ie rozpo z a się wz ożo

i podziała i ko órkow i – to  o w dostaje się  a zew ątrz 

to kolej e,  owe ko órki.  
Endospora 

–  aj ardziej trwała for a  

 
INNE FORMY PRZETRWALNE 

–  e hują się dużą zawartoś ią wod , są  ardziej wrażliwe  a 

te peraturę  
Cysty 

– z ie io a  ała posta  wegetat w a,  ie t lko frag e t jak w prz padku e dospor ;  akterie 

gle owe: a oto a ter,  akterie śluzowe M o a teria, Meth locystis  
Egzospory 

– pą zkowa ie:  eth losi us, Tri hosporiu ; ko órki o róż

 kształ ie – podłuż e, 

astęp ie dzieli się, powstaje egzospora  przekształ a się ko órka zew ętrz a  – ostat ia ko órka po 

podziale, owal a, o 

iejszej zawartoś i wod   

Miksospory 

– prze ia a  ał h ko órek,  akterie śluzowe: M o o us, Sporo tophaga; dużo 

iejsze ko órki, oto zo e gru ą warstwą śluzu z 

iejszą iloś ią wod  od ko órek wegetat w

h 

powstają  iała owo owe, po kiełkowa iu zupeł ie z ie iają kształt, są podłuż e i z a z ie większe od 

miksospor)  
Konidia 

–  harakter st z e dla t lko i w łą z ie pro ie iow ów A ti o

etales – jako forma 

roz

aża ia;  az wa e pseudogrz

ią. Po podziale  iektóre ko órki pozostają w for ie owal ej – 

odpowiedzialne za tworzenie 

owej kolo ii  akterii. Dużo  iższa zawartoś  wod , dużo  ardziej 

odporna