PRAWO
1.Czym jest uprawnienie?
Uprawnienie-polega na tym, że norma prawna przewiduje dla adresatów danego rodzaju, w danych
warunkach pewną możliwość zachowania się, ale zachowanie to nie jest obowiązkiem adresata, przy
czym inne osoby zobowiązane są zachować się wobec uprawnionego w określony sposób
Uprawnienia podmiotów do własnych zachowań-obejmują one dwie szczegółowe kategorie
analityczne: wolności prawnie chronione oraz tzw. prawa-upoważnienia
-wolności prawnie chronione-do tej kategorii zaliczamy sytuacje, w których prawo reguluje możność
podejmowania zachowań o charakterze czynów. Są nimi objęte m.in. wolności osobiste i
obywatelskie, takie jak wolność słowa, wyznania itp. Mają one w stosunku do pozostałych typów
uprawnień długą tradycję. Funkcją wolności prawnie chronionych jest ochrona wybranych sfer życia
ludzkiego przed ingerencją państwa, a także osób trzecich(np. możliwość wybrania danej religii).
Korelacja-wolność prawnie chroniona i zakaz ingerencji w sferę objętą wolnością
-prawa-upoważnienia- zalicza się określone przez przepisy prawne uprawnienia do dokonywania
istotnych prawnie czynności konwencjonalnych. W prawie publicznym uprawnienia także nazywane
są zwykle kompetencjami. Prawa-upoważnienia mogą przewidywać obowiązek innego podmiotu do
działania, jeśli podmiot uprawniony do dokonania czynności konwencjonalnej skorzysta ze swego
uprawnienia. Na przykład właścicielowi rzeczy nie można zabronić sporządzenia testamentu, w
którym wskazany jest spadkobierca tej rzeczy, ale i nie można nakazać mu uczynienia tej rzeczy
2. Normy kompetencyjne
Norma kompetencyjna jest konstrukcją teoretyczną. Stwarza również dla uprawnionego złożoną
sytuację prawną. W szczególności norma kompetencyjna może upoważniać kogoś do dokonywać
czynności konwencjonalnych polegających na stanowieniu norm prawnych (kompetencja
prawodawcza) lub też czynności innego rodzaju (wydawanie decyzji administracyjnych, wydawanie
zezwoleń, stwierdzenie nabycia spadku przez sąd).
Możemy wyróżnić normy kompetencyjne:
Zakres zastosowania normy kompetencyjnej- składa się wskazanie podmiotu upoważnionego (sądu
rejonowego, ministra, urzędnika skarbowego, Prezydenta), przedmiotu kompetencji oraz sposoby
skorzystania z niej (np. procedury uchwalenia ustawy, wydania orzeczenia)
Zakres normowania normy kompetencyjnej- w zakres ten wchodzi obowiązek dla podmiotu
kompetencji zareagowania w określony sposób na skorzystanie z kompetencji przez podmiot
uprawniony.
Kryteria podziału kompetencji:
Kompetencja rzeczowa- wyznacza zakres zagadnień należących do kompetencji danego
organu (np. uchwalenie ustawy, wydanie wyroku)
Kompetencja miejscowa- realizowana na określonym obszarze, co do którego organ może
podejmować decyzje władcze (np. administracja centralna i terytorialna, sąd rejonowy na
obszarze rejonowego sądu)
Kompetencja hierarchiczna- zakres spraw, co do których organ może podejmować decyzje
władcze ze względu na swoje usytuowanie w hierarchii danego rodzaju (np. wyrok za
zabójstwo-sąd okręgowy)
3.Funkcje kary
-odpłata, czyli odpowiedź „złem za zło”
-resocjalizacja przestępcy (tj. przywrócenie go, uzdrowionego moralnie, społeczeństwu)
-odstraszanie danego przestępcy od popełnienia w przyszłości czynów karalnych (prewencja
szczególna, indywidualna)
-odstraszanie innych osób („potencjalnych przestępców”) od popełnienia czynów zabronionych
danego rodzaju (prewencja ogólna)
-izolacja przestępcy od społeczeństwa i uniemożliwienie mu dokonywania nowych przestępstw (w
przypadku pozbawienia wolności)
-eliminacja przestępcy ze społeczeństwa za zawsze ( w przypadku orzeczenia kary dożywotniego
pozbawienia wolności; funkcję taką spełnia również kara śmierci)
Poza karmi do sankcji karnych zaliczamy również rozmaite sankcje o charakterze dyscyplinarnym np.
wobec pracowników, studentów lub nauczycieli
4. Bezskuteczność zawieszona
Sankcja ta polega na tym, iż prawo uzależnia związanie określonej osoby postanowieniami umowy lub
innej czynności prawnej od zgody (lub potwierdzenia) tej osoby. Do czasu udzielenia takiej zgody
czynność jest ważna, ale uznawana za „kulejącą” i nie wywołuje skutków prawnych (jest
bezskuteczna). Nieuzyskanie zgody w określonym czasie lub odmowa jej udzielenia powodują
nieważność bezwzględną czynności.
5. Ideologie stosowania prawa
• Ideologia decyzji związanej (doktryna wstrzemięźliwości sędziowskiej, pasywizm
sędziowski)
-typowa dla systemów kultury kontynentalnej
-decyzje zapadające w procesie stosowania prawa powinny być zdeterminowane treścią norm
prawnych
-normy nie podlegają ocenie, a nawet jeśli ocena ta miałaby być negatywna nie może wpłynąć na treść
decyzji
-naczelnymi wartościami jakimi powinien kierować się organ stosujący prawo są: pewność prawa i
legalizm poczynań władczych
-ideologia ta wyraża stanowisko pozytywizmu prawniczego, jej zwolennikiem był Radbruch
-brak swobody sędziego, powinien stosować przepisy prawne
• Ideologia decyzji swobodnej
-wartościami naczelnymi w procesie stanowienia prawa powinny być: sprawiedliwość, skuteczność i
celowość
-wartości te muszą być podstawą oceny obowiązującego prawa
-gdy prawo okaże się niezgodne z tymi wartościami powinno być korygowane
-sędzia jest współtwórcą normy prawnej
-sędzia odnosi się do standardów poza prawnych (ocen wartości)
Sylogizm logiczny/prawniczy-jeżeli wiemy, że coś podlega karze na pewno (np. kto zabija ten
podlega karzeja zabiłam, więc jej podlegam)
-hard cases- przypadki gdzie nie mamy pewności czy ktoś podlega karze (np. zabiłam człowieka, ale
byłam na wojnie, więc mogła być to samoobrona)
• Ideologia decyzji praworządnej i racjonalnej
-postuluje ścisłe przestrzeganie prawa obowiązującego przez organy władzy publicznej
-wśród źródeł prawa prymat powinny mieć akty prawa stanowionego
-w procesie stosowania prawa można i należy uwzględniać rozmaite cele i ideały, ale należy szukać
ich tylko wśród wartości wyrażonych w prawie stanowionym
-sędzia powinien odwoływać się do zasad moralności politycznej
6.Nieważność bezwzględna
Nieważność bezwzględna ma miejsce w kilku przypadkach:
a)gdy czynność prawna została dokonana przez osobę, która w żadnym razie nie mogła jej dokonać
(np. małżeństwo zawarte przez osobę, która pozostaje w związku małżeńskim)
b)gdy czynność prawna została dokonana sprzecznie z bezwzględnie wiążącymi normami prawnymi
lub zasadami współżycia społecznego
c)gdy czynność została dokonana bez zachowania formy zastrzeżonej przez prawo pod rygorem
nieważności (np. przeniesie własności nieruchomości bez formy aktu notarialnego)
d)gdy oświadczenie woli zostało złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru lub przez osobę, która
nie była w stanie świadomie i swobodnie podjąć decyzji
7.Sankcja i jej rodzaje
Sankcją prawną najczęściej określa się dolegliwość, którą upoważnione do tego organy państwa
(właściwe, mające kompetencje do tego) wymierzają naruszycielom norm prawnych. Sankcje, którymi
posługuje się prawo, nazywamy sankcjami skupionymi, ponieważ są one w bardzo wyraźny sposób
przewidziane w przepisach prawnych, a państwo powołuje do ich wymierzania specjalne instytucje
(np. sądy, urzędy skarbowe).
Sankcja występuje w dwojakim znaczeniu:
• Językowym- jako treść normy zachowania(słowna zapowiedź określonej dolegliwości)
• Realnym- jako społeczny fakt podjęcia lub możliwości podjęcia określonych kroków
dolegliwych wobec podmiotów zachowujących się niezgodnie z wzorami zachowań
zawartymi w normach
Rodzaje sankcji prawnych:
• Sankcja karna (represyjna, penalna)-jest to sankcja grożąca za dokonanie czynów
zabronionych, polegających na działaniu, rzadziej na zaniechaniu (np. nieudzielenie pomocy osobie
będącej w niebezpieczeństwie). Najszerszy katalog sankcji represyjnych zawierają ustawy, Kodeks
Karny i Kodeks wykroczeń, choć sankcje takie można spotkać w bardzo wielu aktach normatywnych.
Polski Kodeks karny z ’97 roku przewiduje dwie grupy sankcji: kary (dożywotnie pozbawienie
wolności, 25 lat pozbawienia wolności, pozbawienie wolności, ograniczenie wolności oraz grzywna)
oraz środki karne (pozbawienie praw publicznych, zakaz zajmowania określonego stanowiska, zakaz
wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej, zakaz
prowadzenia pojazdów, przepadek przedmiotów, podanie wyroku do publicznej wiadomości). Sankcja
represyjna polega na pozbawieniu naruszyciela zakazu cennych dla niego dóbr (wolności, dobrego
imienia, wartości majątkowych itp.). Normy prawa karnego nie ograniczają się do wąsko pojmowanej
represji. Zakłada się, że w praktyce społecznej sankcje represyjne mogą pełnić wiele różnych funkcji.
Według współczesnych wyobrażeń (ideologii) prawnych i moralnych założonymi
• Sankcja egzekucyjna- przewiduje ją przede wszystkim prawo cywilne i administracyjne.
Polega bądź na przymuszeniu do wykonania tego, co stanowiło niedopełniony obowiązek
adresata (np. przymusowa eksmisja z lokalu, który powinien być opróżniony) bądź na
przymusowym unicestwieniu tego, co zostało przez adresata uzyskane wbrew zakazowi (np.
zburzenie budynku wzniesionego w sposób naruszający przepisy prawa budowlanego).
Dlatego druga postać sankcji egzekucyjnej jest nazywana czasami sankcją restytucyjną (od
łac. restitutio- przywrócenie do stanu poprzedniego). Sankcja egzekucyjna może dotyczyć
egzekucji świadczeń pieniężnych, np. w sytuacji, gdy ktoś nie spłaca zaciągniętego kredytu.
• Sankcja nieważności (bezskuteczności) czynności konwencjonalnej- ma zastosowanie
przede wszystkim do czynności prawnych przewidzianych przez prawo cywilne oraz prawo
kanoniczne, a także do czynności władczych organów władzy publicznej związanych ze stosowaniem
prawa, takich jak decyzje administracyjne, orzeczenia sądowe itp.
8.Normy bezwzględnie i względnie wiążące
• Norma bezwzględnie wiążąca (inaczej norma imperatywny, czyli ius cogens)- ustanawia
drogą nakazu lub zakazu jeden rodzaj powinnego zachowania i niedopuszczającą zachowania
odmiennego. Naruszenie tej powinności pociąga za sobą sankcję. Normy bezwzględnie wiążące mają
szczególne znaczenie w prawie karnym.
• Norma względnie wiążąca (ius dispositivum)- ustanawia pewien wzorzec zachowania do
wykorzystania przez adresatów, a jednocześnie dopuszcza, że adresaci mogą, jeśli zechcą, zachować
się w sposób odmienny, sformułowany i wybrany przez siebie; mogą też powstrzymać się od działania
• Normy semiimperatywne=normy jednostronnie bezwzględnie wiążące- gwarantują one
pewnie minimum uprawnień (np. uprawnienia pracownika określonego w umowie o pracę), ale nie
ograniczają zakresu tych uprawnień. Normy semiimperatywne zapewniają możliwość zwiększenia
uprawnień, ale nie dopuszczają możliwości ich ograniczenia.
9.Koncepcje budowy normy
•
Koncepcja norm sprzężonych-
wyróżnia się normę sankcjonowaną, określającą adresata i
warunki, w jakich jest mu coś nakazane, zakazane lub dozwolone czynić (hipoteza) oraz treść
owego nakazu, zakazu lub dozwolenia (dyspozycja) oraz związanej (sprzężonej) z nią normie
sankcjonującej. Ta ostatnia stanowi, że w przypadku naruszenia normy sankcjonowanej
zostanie zastosowana dolegliwość, której rodzaj i stopień jest wyznaczany w treści normy.
•
Trójelementowa koncepcja normy prawnej-
pełna norma prawna musi obejmować
wszystkie trzy elementy: hipotezę, dyspozycję i sankcję. Stosowanie prawa wymaga od
prawnika określenia adresata i warunków, w jakich jest on zobowiązany do pewnego
zachowania się (hipoteza), treści uprawnień i obowiązków (dyspozycja0 oraz ustalenia
konsekwencji grożących w wypadku zachowania się sprzecznego ze wskazanym
wzorem(sankcja).
10.Źródła prawne UE
Prawo pierwotne: Traktaty założycielskie i inne … , zasady prawa
Prawo pochodne (wtórne):
Rozporządzenia
Dyrektywy
Decyzje
Zalecenia i opinie
11.Reguły sensu
Reguły (normy), które regulują sposób dokonania czynności konwencjonalnej (dla przykładu regułą
sensu ważnego dokonania sprzedaży domu jest zawarcie umowy sprzedaży w formie aktu
notarialnego, regułą sensu skutecznego jest sporządzenia testamentu jest napisanie go w całości
ręcznie oraz opatrzenie podpisem i datą, a regułą ważnego zawarcia związku małżeńskiego jest
wypowiedzenie odpowiednich słów przed urzędnikiem stanu cywilnego)
12.Elementy stosunku prawnego
• PODMIOT – inaczej strony stosunku prawnego, są nimi osoby (fizyczne i prawne), które są
zobowiązane lub uprawnione go określonego zachowania w ramach danego stosunku prawnego.
• PRZEDMIOT – może nim być określone zachowanie lub przedmiot (materialny, niematerialny,
prawo).
TREŚĆ – prawa i obowiązki podmiotów stosunku prawnego
13.Immunitety i przywileje
Są to dwie kategorie uprawnień mające charakter szczególny. Istotą immunitetu(sędziowskiego,
poselskiego itp.) jest niepodleganie kompetencji innych podmiotów (np. organów władzy publicznej.
Osoby wyposażone w immunitet mają zagwarantowany np. szerszy zakres nietykalności, czasem
całkowite niepodleganie sądownictwu danego państwa, a także, jak w przypadku dyplomatów,
zwolnienie od podatków, opłat i kontroli celnych itp.
Obok wskazanych wcześniej zachowań kategorii uprawnień do własnych zachowań, w teorii prawa
wyróżnia się również, powiązaną z nimi w pewien sposób kategorię obejmującą uprawnienia do
cudzych zachowań. Są to tzw. uprawnienia sensu stricto (roszczenia). Oznaczają one uprawnienie
do żądania od oznaczonej osoby zachowania się w określony sposób. Roszczenia można podzielić
na: materialne(pojawiające się między dwoma podmiotami, gdy skonkretyzuje się już między nimi
stosunek prawny np. jeżeli kupimy pantofle, od których odpada podeszwa, możemy domagać się
usunięcia wady od producenta lub sprzedawcy), oraz roszczenia procesowe(uprawnienia do
występowania przez uprawniony podmiot z wnioskiem o ochronę np. do sądu)
14.Dwie teorie dowodowe
• Teoria swobodnej oceny dowodów zgodnie z którą uznanie przedstawianych dowodów za
wiarygodne i pozwalające ustalić prawdziwy obraz faktu należy do organu stosującego prawo
(np.sądu), a jego decyzja w tej kwestii nie jest ściśle zdeterminowana przez prawo.
• Teoria związanej (legalnej) oceny dowodów (formalna teoria dowodowa). Przyjmuje ona, że z
mocy samego prawa istnieją dowody bardziej i mniej wiarygodne, a nawet takie których w ogóle nie
należy uwzględniać.
•
15.Rodzaje domniemań
• Domniemanie faktyczne- organ stosujący prawo może, ale nie musi wyciągać wnioski co do
zaistnienia nieznanego faktu na podstawie innych znanych faktów (np. sędzia słuchając zeznań
oskarżonego domniema o jego poczytalności). Podstawą przyjęcia domniemania faktycznego jest
zawodowe lub życiowe doświadczenie sędziego.
• Domniemanie prawne- nie odwołujemy się do naszej wiedzy czy intuicji lecz wprost do norm
prawnych.. Domniemanie prawne ma dwie podstawowe właściwości: wynika wprost z przepisów
prawa i jest prawnie wiążący choć nie daje pewności, że fakt domniemany rzeczywiście zaistniał.
• Domniemanie prawne wzruszalne- domniemanie prawne może być obalone przez
przeprowadzenie przeciwdowodu
• Domniemanie prawnie niewzruszalne- przypadki w których nie można obalić domniemań
przeciwdowodem
•
16.Postawy wobec prawa
Postawa legalizmu wyraża się gotowością przestrzegania norm prawnych nie ze względu na ich treść,
ale właśnie dlatego, iż są to normy ustanowione przez władzę publiczną. Rozpowszechnianie postaw
legalistycznych w społeczeństwie jest korzystne z punktu widzenia władz prawodawców i organów
władzy publicznej stosujących prawo, ponieważ przyczynia się do zmniejszenia liczby przypadków
jego naruszenia i pozwala tym samym na stabilną organizację i funkcjonowanie państwa.
Postawa oportunistyczna łączy się z przeprowadzaniem rachunku zysków i strat, jakie wynikać
mogą z przestrzegania lub nieprzestrzegania prawa. Jeśli oportunista dojdzie do przekonania, że
więcej zyska na przestrzeganiu prawa, niż straci, gotów jest dać prawu posłuch. Jeśli natomiast uzna,
że naruszenie prawa, przyniesie mu większe korzyści, zwykle nie waha się przed jego złamaniem.
Postawa konformistyczna wyraża się w tym, że dostosowujemy swoje zachowania do zachowań i
poglądów osób, z którymi w jakiś sposób się identyfikujemy lub do postaw dominujących w naszym
otoczeniu.
17.Skuteczność prawa
Prawo jest traktowane jako środek do jakiegoś celu. Osiągnięcie tego celu dzięki przestrzeganiu prawa
oznacza, iż jest ono skuteczne. Takie porozumienie skuteczności prawa określa się mianem
skuteczności finistycznej. Działalność polegająca na tworzeniu prawa jest działalnością celową-
każdemu prawodawcy to właśnie prawo służy za instrument osiągania założonych celów.
Nieosiągnięcie tego celu może mieć różne przyczyny: nieprzestrzeganie prawa przez adresatów,
nietrafny wybór celu, nietrafny wybór środków prawnych.
Skuteczność behawioralna- gdy norma nakazuje dane zachowanie, adresaci zachowują się zgodnie z
nakazem, a gdy zakazuje, powstrzymują się od tego zachowania, a gdy dozwala, adresaci nie
przekraczają granic dozwolenia.
Aksjologiczna skuteczność prawa- adresaci akceptują i przyjmują jako swoje te wartości, które legły u
podstaw ustanowionych przez prawodawcę norm prawnych. W konsekwencji adresaci norm prawnych
wyrażają aprobatę dla samym norm tworzonych w celu ochrony lub realizacji określonych wartości.
17.Przedmiot stosunku prawnego
-Rzeczy – przedmioty materialne, rzeczy ruchome (oznaczone co do gatunku i co do tożsamości) i
nieruchome (nieruchomości gruntowe, budynkowe, lokalowe)
-Części składowe - Częścią składową rzeczy jest wszystko, co nie może być od niej odłączone bez
uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu
odłączonego.
- Przynależności - rzeczy ruchome potrzebne do korzystania z innej rzeczy (rzeczy głównej) zgodnie z
jej przeznaczeniem, jeżeli pozostają z nią w faktycznym związku odpowiadającym temu celowi.
Pożytki (naturalne – np. płody, cywilne – np. czynsz, prawa – np. odsetki
- Dobra niematerialne – np. utwory literackie, muzyczne, plastyczne, naukowe, wynalazki
- Energia
Dobra osobiste – art. 23 K.c. „Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie,
wolność,cześć,swoboda,sumienia,nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji,
nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza
18.Stanowienie prawa w Polsce
ZASADY STANOWIENIA PRAWA cz. I:
Określenie katalogu i hierarchii źródeł prawa w Konstytucji. Przyznanie kompetencji do stanowienia
prawa organom władzy ustawodawczej. Skuteczne jest stanowienie prawa tylko w trybie
prawodawczym, ustawodawczym
ZASADY STANOWIENIA PRAWA cz. II:
• Władza wykonawcza stanowi prawo tylko na podstawie upoważnień ustawowych – delegacja
ustawodawcza.
• Zakaz subdelegacji.
• Obowiązek podania aktów normatywnych w sposób urzędowy do publicznej wiadomości.
Inicjatywa ustawodawcza:
• członkowie parlamentu (posłowie 15, komisje sejmowe, Senat),
• Rada Ministrów,
• Prezydent,
• grupa co najmniej 100tys. obywateli .
Procedura legislacyjna:
1. Czytanie projektu i debata nad jego treścią (są 3 czytania).
2. Prace nad projektem w ramach komisji parlamentarnych (poprawki).
3. Głosowanie za przyjęciem lub odrzuceniem ustawy w Sejmie.
4. Prace w Senacie – uchwalenie, odrzucenie, wprowadzenie poprawek.
5. Przedstawienie do podpisu głowie państwa.
Sejm wobec poprawek Senatu:
może je przyjąć
lub może je odrzucić.
Prezydent wobec uchwalonej ustawy:
- podpisać i ogłosić ją (promulgacja),
odmówić podpisania – zastosować weto (bezwzględne lub zawieszające).
Sejm wobec weta prezydenta - może je przełamać ponownie uchwalając ją większością 3/5 głosów,
przy quorum co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Kontrolę pod względem konstytucyjności ustaw sprawuje Trybunał Konstytucyjny.
19.Elementy potrzebne aby zwyczaj przekształcił się w prawo:
-powszechna akceptacja zwyczaju w określonej grupie
-możliwy do zrekonstruowania wzór postępowania
-uznanie zwyczaju przez sądy lub inne organy stosowania prawa
-akceptacja zwyczaju w doktrynie prawniczej
20. Hierarchia źródeł prawa w Polsce i miejsce umów międzynarodowych (rodzaje, tryb,
obowiązywanie i sposób stosowania)
1. Konstytucja
2. Umowy ratyfikowane międzynarodowe.
3. Rozporządzenia, dyrektywy i decyzje UE
4. Ustawy
5. Rozporządzenia z mocą ustaw (dyrektywy)
6. Uchwały (akty wewnętrznie wiążące), rozporządzenia, zarządzenia
-akty prawa miejscowego
RODZAJE: traktaty, konwencje, umowy, układy, porozumienia, deklaracje, protokoły, karty, statuty,
umowy nie wymagające przyjęcia(ratyfikacji)-przyjmowane w trybie prostym i wymagające przyjęcia
(ratyfikacji)-przyjmowane w trybie złożonym
Umowa wchodzi w życie w momencie, kiedy strony zdecydowały ostatecznie co do jej wszystkich
postanowień oraz dokonały niezbędnych działań, by weszła w życie z punktu formalno-
prawnego(uprawomocniła się). Postanowienia umowy prawomocnej mogą wejść w życie w terminie
późniejszym. Jeżeli umowa nie wymaga zatwierdzenia (ratyfikacji), to ona ogół zaczyna ona
obowiązywać w momencie podpisania lub w określonym terminie po tym wydarzeniu.
Sposoby stosowania:
a)teoria dualistyczna- system prawa międzynarodowego i system prawa krajowego stanowią dwa
odrębne systemy prawa
b)Teoria monistyczna- system prawa międzynarodowego i system prawa krajowego to dwa zbiory
norm w ramach jednego systemu prawnego.
21. Nieposłuszeństwo obywatelskie
Obywatelskie nieposłuszeństwo polega na publicznym manifestowaniu zachowań niezgodnych z
prawem. Obywatel podejmujący takie działanie nie ma na celu uniknięcia sankcji, lecz godzi się na jej
zastosowanie wobec swojej osoby. Czyni to w celu wyrażenia sprzeciwu wobec zachowania władz
publicznych, które ocenia negatywnie lub sprzeciwu wobec treści norm, które uznaje za niesłuszne.
22. Administracyjny model stosowania prawa
Oznacza zagwarantowanie stosowania ustaw przez administrację publiczną, czuwanie nad relacjami
obywateli z administracją oraz organów administracji między sobą, dokonywane wyłącznie w oparciu
o normy prawne. Stosujący prawo urzędnik administracji to osoba pracująca lub pełniąca funkcję w
administracji publicznej.
23.Rodzaje norm prawnych
• Normy reguły- nie można naruszyć częściowo lub w pewnym stopniu, tak jak nie da się być
trochę żywym, trochę martwym (np. norma nakazująca płacić umówioną sumę za wynajmowanie
mieszkania). W przypadku konfliktu dwóch reguł wybieramy albo jedną, albo drugą.
• Normy zasady- często w systemie prawa zajmują wobec innych norm pozycję nadrzędną i
pełnią w nim szczególną rolę. Normą zasadą jest no. Konstytucyjna zasada państwa prawnego, czy
zasada suwerenności narodu. Mają szerszy zakres znaczeniowy.
W celu odróżnienia oby tych norm wprowadzono dwa kryteria: według pierwszego, adresat normy
reguły nie może spełnić nałożonego nań obowiązku w mniejszym, lub większym stopniu. Istnienie
nom reguł zakłada alternatywę wszystko, albo nic. Natomiast w przypadku norm zasad mamy do
czynienia ze stopniowaniem zakresu spełnienia normy w myśl zasady „więcej lub mnie”. Teoria
prawa wprowadza podział wśród samych zasad prawnych, są to tzw. zasady w znaczeniu
dyrektywalnym. Gdy więc mówimy o takich zasadach. Nie stwierdzamy tego, c jest, ale wskazujemy
na to, co powinno być. Zasady te mają charakter norm naczelnych, to znaczy wytyczają one granice,
w których inne normy powinny się mieścić. Wyróżnia się też często zasady w znaczeniu opisowym.
Zasady prawa w tym znaczeniu to pewien wzorzec, model ukształtowania jakiejś instytucji prawnej,
który rekonstruujemy na podstawie opisu szerszego materiału prawnego. Zasady prawne pełnią w
istocie prawa bardzo ważne funkcje: wskazują pracodawcy, jakie wartości powinien chronić
tworząc normy reguły, ukierunkowują interpretację przepisów prawnych oraz jakie wartości powinny
być brane pod uwagę w pierwszej kolejności.
24.Wykładnia systemowa
Wykładnia systemowa polega na ustaleniu treści przepisu w oparciu o miejsce przepisu w
systematyce wewnętrznej aktu normatywnego; w danej gałęzi prawa oraz w oparciu o zasady systemu
i zasady danej gałęzi prawa.
Np.: interpretując przepisy prawa należy brać pod uwagę zasady konstytucyjne, prawo
międzynarodowe publiczne, prawo UE, interpretacja prawa nie może prowadzić do luk ani do
sprzeczności.
25.Wykładnia ze względu na wynik
Wykładnia literalna (ścisła, dosłowna) – występuje ona wtedy, gdy z pośród różnych znaczeń
otrzymanych po zastosowaniu dyrektyw wykładni językowej, systemowej i funkcjonalnej, interpretator
wybiera (ustala) znaczenie przepisu ustalone za pomocą dyrektyw wykładni językowej.
Wykładnia rozszerzająca – końcowy wynik procesu wykładni jest szerszy niż znaczenie językowe
przepisu.
Wykładnia zwężająca – końcowy wynik procesu wykładni jest węższy niż znaczenie językowe
przepisu.
26.Wykładnia ze względu na podmiot jej dokonujący
Wykładnia operatywna – dokonywana jest przez organy stosujące prawo, np. wykładnia sądowa.
Wiąże tylko w danej sprawie. Wyjątek stanowią zasady prawne Sądu Najwyższego – wiążą inne
składy Sądu najwyższego.
Wykładnia doktrynalna – dokonywana przez przedstawicieli nauki. Nie ma mocy wiążącej.
27. Odpowiedzialność karna
- za czyny własne
- popełnienie czynu zabronionego
- swoboda zachowania (brak przymusu)
- min. wiek (17 lat, wyjątkowo 15 lat)
- odpowiedni stan zdrowia i rozwoju psychicznego w chwili popełniania czynu
- działanie nie stanowi kontratypu
- adekwatny związek przyczynowy
- wina (umyślna lub nieumyślna)
28.Cechy Stosunku cywilno-prawnego
Strony tych stosunków są równoprawne (równorzędne).
Nawiązanie stosunków jest dobrowolne.
Strony dysponują mogą dowolnie (z wyłączeniem przepisów imperatywnych) kształtować treść
stosunku prawnego – zasada swobody umów.
Sankcjami są: sankcja nieważności lub sankcja egzekucyjna.
29.Cechy Stosunki administracyjno-prawnego
Strony są nierównoprawne. Jedną z nich jest państwo lub jednostka samorządu terytorialnego
reprezentowana przez właściwy organ, zajmuje ona pozycję władczą (władztwo administracyjne).
Zawiązanie stosunku następuje drogą decyzji organu administracyjnego lub z mocy przepisów
prawa.
Przedmiot i treść stosunku prawnego są określone przez przepisy imperatywne.
Sankcje: sankcja egzekucyjna i posiłkowo karna, nieważności
30.Teorie wykładni prawa
Wykładnia subiektywna (historyczna)
– wraz z ustanowieniem przepisu ustawodawca nadaje mu określone znaczenie, nie powinno się go
modyfikować.
Wykładnia obiektywna (dynamiczna)
– wraz ze zmianami społecznymi należy nadawać przepisom prawnym nową treść adekwatną do
współczesnych potrzeb.
31. Czym jest rękojmia ?
Rękojmia z mocy ustawy, obejmuje wady ukryte - fizyczne i prawne, które powstały do chwili
przejścia niebezpieczeństwa na kupującego (lub ich przyczyny). Kupujący może: odstąpić od umowy
albo żądać obniżenia ceny; żądać naprawienia szkody poniesionej wskutek istnienia wady;
wykonywać uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy, niezależnie od uprawnień
wynikających z gwarancji. Kupujący nie może : od umowy odstąpić, jeżeli sprzedawca niezwłocznie
wymieni rzecz wadliwą na rzecz wolną od wad albo niezwłocznie wady usunie; może jeżeli rzecz była
już wymieniona lub naprawiana. Terminy do zawiadomienia sprzedawcy: miesiąca od jej wykrycia, a
w wypadku gdy zbadanie rzeczy jest w danych stosunkach przyjęte, jeżeli nie zawiadomi sprzedawcy
o wadzie w ciągu miesiąca po upływie czasu, w którym przy zachowaniu należytej staranności mógł ją
wykryć; w stosunkach gospodarczych – niezwłocznie. Zwolnienie sprzedawcy z odpowiedzialności:
wiedza kupującego o wadach.
32.Źródła prawa
-w znaczeniu formalnym-akty prawotwórcze pozwalające na ustalenie znaczenia normy prawnej,akty
normatywne
-w znaczeniu materialnym-czynniki i okoliczności wywierające wpływ na treść tworzonego prawa
-w znaczeniu instytucjonalnym- organy władzy publicznej, których decyzja miała wpływ na kształt i
formę obowiązującego prawa
33.Związki między elementami systemu prawa
Treściowe: logiczne, aksjologiczne, językowe, istnienie przepisów odsyłających.
Hierarchiczne – zasada, że normy stanowione przez organ wyżej sytuowany w hierarchii organów ma
wyższą moc obowiązującą.
Wynikające z relacji formalnych – stanowienie prawa jest skuteczne jeżeli odbywa się w ramach
kompetencji do jego stanowienia zawartej w normie wyższego rzędu.
34.Dyspozycja normy prawnej
Wyznacza treść powinnego zachowania. Najbardziej rozpowszechnione kategorie teoretyczne:
• Czyny, tzn. faktyczne zachowania psychofizyczne, których przebieg lub następstwo są
uregulowane przez prawo, np. zabranie mienia, zabójstwo, fałszowanie dokumentów
urzędowych itp. Zachowania o charakterze czynów regulowane są przede wszystkim przez
prawo karne.
• Czynności konwencjonalne, czyli takie zachowania, którym istniejące normy nadają
specyficzne (umowne) znaczenie np. uchylenie kapelusza przez mężczyznę nie ma na celu
schłodzenia sobie głowy, ale w myśl reguł obyczaju europejskiego oznacza powitanie lub
pożegnanie.
35. Norma postępowania
Wypowiedź, która formułuje skierowane do danej osoby lub osób żądanie albo upoważnienie do
określonego zachowania się, to wypowiedź normatywna. Normą postępowania nazywamy
wypowiedź pozaopisowa, która (według wzorcowej struktury słownej) określonemu podmiotowi w
określonych okolicznościach wskazuje określony sposób postępowania. Podmiot, któremu norma
wyznacza zachowanie, nazywany jest adresatem normy postępowania.