Z fizjologicznego punktu widzenia prac

dzie nazywana ka

da czynno

ść

wykonywana zawodowo.

Fizjologia pracy (wg G. Lehmanna) bada fizyczn

budow

i czynno

ci ciała

pracuj

cego człowieka. Celem tych bada

jest takie dostosowanie pracy do

człowieka, aby zapewni

liwie ekonomiczne wykorzystanie jego siły

roboczej, przy unikni

ciu zb

dnego wysiłku i zm

czenia, co w rezultacie

prowadzi do wykonania pracy w warunkach racjonalnych z gospodarczego
punktu widzenia.

Postacie pracy:

- praca fizyczna (mi

ęś

niowa);

- praca umysłowa.

da praca fizyczna zawiera elementy pracy umysłowej (mniejsz

lub wi

ksz

ilo

ść

), a praca umysłowa elementy pracy fizycznej.

na wyró

nast

puj

ce okresy procesu pracy w stosunku do czasu

zatrudnienia:
- przedstartowy – zwi

zany z przygotowaniem stanowiska lub samego

pracownika do czynno

ci roboczych;

- wyj

ciowy – stan psycho-fizyczny pracownika przed podj

ciem pracy;

- nauki – nabieranie wprawy – krzywa pracy charakteryzuje si

wówczas

Ŝą

rozbie

parametrów okre

laj

cych proces pracy np.: czas reakcji,

ilo

ść

: odebranych informacji, bł

dów itp.;

- równowagi roboczej – w krzywej pracy widoczne to jest w postaci
najlepszych wyników badanych parametrów;
- zm

czenia – w krzywej pracy pojawiaj

najpierw sporadyczne, a potem

coraz cz

ęś

ciej, gorsze warto

ci badanych parametrów.

Po zako

czeniu wykonywanych czynno

ci (całkowitym, przej

ciowym np.

podczas przerwy) nast

puje powrót organizmu do stanu wyj

ciowego.

Wahania wydajno

ci pracy w ci

gu tygodnia

Dni tygodnia

pon.

wt.

czw.

pt.

sob.

200

210

220

230

240

Wahania wydajno

ci pracy w ci

gu roku kalendarzowego

Miesi

III

VII

VIII

XII

150

160

170

180

190

200

210

220

230

240

Zdarzenia zachodz

ce w procesie pracy:

PROCES
UCZENIA SI

PRACA
WŁA

CIWA

OBCI

Ąś

ENIE

CZŁOWIEKA
PRAC

Przerwy
w pracy

Szkolenie

Instrukcje

Czynno

powtarzaj

ce si

Percepcja
informacyjna

Przetwarzanie i
gromadzenie
informacji

Procesy
wykonawcze

czenie jako

efekt obci

ąŜ

enia

Odpoczynek

Po zmianie
roboczej

fizyczne

psychiczne

bierny

czynny

fizyczne

psychiczne

Fizjologicznie, organizm ludzki posiada pewn

stref

niezawodno

ci, która

ograniczona jest od góry i od dołu.

Poza stref

niezawodno

ci wyst

puje strefa bł

dów, która dotyczy:

- przeci

ąŜ

enia sensorycznego, wyst

puj

ca powy

ej górnej granicy

prawidłowego działania człowieka;
- głodu sensorycznego (deprawacji), wyst

puj

ca poni

ej dolnej granicy

prawidłowego działania człowieka.

Granice tych stref s

niestabilne i zale

Ŝą

od:

- zdolno

ci adaptacyjnych człowieka do zakłóce

wywołanych zarówno

czynnikami wewn

trznymi jak i zewn

trznymi;

- przebiegu procesu uczenia si

;

- rodzaju i ilo

ci pracy;

- mo

liwo

ci do mobilizacji sił w sytuacji trudnych;

- rodzaju i przebiegu zm

czenia;

- motywacji, postawy moralnej,
- cech osobniczych (temperament, charakter, stan psychiczny itp.).

Dopuszczalna granica obci

ąŜ

enia:

- t

tno pracownika stabilizuje si

;

- okres powrotu do stanu przed podj

ciem pracy, po zako

czeniu wysiłku, nie

przekracza 15 minut.

Granica trwałej wydajno

ci, jest osi

gni

ta wówczas, kiedy przeci

tna warto

ść

tna jest o 30 uderze

na minut

ksza ni

dla stanu spoczynku.

liwy jest proces odnowy organizmu, realizowany on jest poprzez

wprowadzenie w odpowiednim czasie, o odpowiedniej długo

ci i ilo

ci przerw

w czasie trwania pracy.

Zasady stosowania przerw:
1. Suma wszystkich przerw powinna by

równa lub nieco mniejsza od 15%

całego czasu pracy (t

), a w przypadku prac ci

ęŜ

kich < 20-30% t

2. W zale

ci od ilo

ci wprowadzonych przerw, miejsce ich umieszczania w

czasie pracy nie jest bez znaczenia, zaleca si

w przypadku wyst

powania:

a) Tylko jednej przerwy – umie

pomi

dzy 1/3 a ½ t

b) Dwóch przerw – umie

je tak, by dzieliła t

na 3 cz

ęś

ci, a czas trwania

drugiej powinien by

dłu

szy ni

pierwszej.

3. W przypadku ci

ęŜ

kich prac fizycznych ilo

ść

ich powinna by

ksza.

4. Nale

y d

ąŜ

do stosowania przerw cz

stych, chocia

krótkich, gdy

efekt

wypoczynku jest najwi

kszy w pocz

tkowej fazie jego trwania (zale

ść

kwadratowa).

ęś

nie i praca fizyczna:

1. W mi

ęś

niach nast

puje przemiana chemiczna na mechaniczn

, której

produktem ubocznym jest ciepło.

2. Energia pobierana jest z po

ywienia.

3. Tlen dostarczany jest przez układ krwiono

ny.

4. Mamy nast

puj

ce rodzaje mi

ęś

ni: poprzeczne pr

ąŜ

kowe zale

ne od woli,

ęś

nie poprzeczne pr

ąŜ

kowe serca (niezale

ne od woli) i mi

ęś

nie gładkie.

5. Fizjologia włókna mi

ęś

niowego podlega prawu „wszystko albo nic”, czyli mi

ęś

nie

mog

znajdowa

albo w stanie spoczynku albo w stanie czynnym, nie ma

stanów po

rednich.

6. Krótkotrwała praca mi

ęś

ni odbywa si

bez dostarczania tlenu.

7. W wyniku pracy mi

ęś

ni zapotrzebowanie na tlen, a tym samym na krew, wzrasta

1-20-krotnie w porównaniu ze stanem spoczynkowym.

8. Dłu

sze przerwy w dopływie krwi objawiaj

skurczem mi

ęś

ni.

9. Ze wzgl

du na niekorzystn

konfiguracje układu kostnego z mi

ęś

niami, z reguły

w mi

ęś

niach nale

y wytworzy

kilkunastokrotnie wi

ksz

sił

siła

zewn

trzna.

10. Praca mi

ęś

ni odbywa si

parami, jedne si

kurcz

inne rozkurczaj

, dzi

ki temu

na wybalansowa

sił

11. Skurcz mi

ęś

ni wywołany jest przez impuls z układu nerwowego, im wi

cej

włókien nerwowych wnika do mi

ęś

nia tym bardziej precyzyjna praca.

Zasady prawidłowej organizacji pracy:
1. Okres przerwy pomi

dzy zmianami roboczymi powinien wynosi

przynajmniej

16 godz.

2. Zastosowanie rytmizacji pracy pozwoli na zapewnienie mniejszego zu

ycia

energii własnej pracownika, a co za tym idzie - spadek zm

czenia i wzrost

efektywno

ci pracy.

3. Mo

liwo

ść

wykluczenia u

ycia wzroku przez pracownika spowoduje spadek

wysiłku psychicznego oraz szybsze wykonywanie ruchów.

Obci

ąŜ

enie człowieka prac

zawiera dwa odmienne ilo

ciowo i jako

ciowo

komponenty:

1. wynikaj

cy jedynie z obci

ąŜ

enia go samymi czynno

ciami roboczymi,

2. zale

ny od warunków

rodowiska, w którym proces pracy ma miejsce oraz od

charakteru reakcji ustroju pracownika na nie.

Podział pracy (ze wzgl

du na poszczególne systemy bior

ce udział w

wykonywaniu jaki

czynno

ci):

- praca fizyczna – w pracy tej wyst

puje przewaga udziału organów

wykonawczych tzw. efektorów (mi

ęś

ni):

• statyczna – wyst

puje jedynie napi

cie mi

ęś

ni bez ich ruchu;

• dynamiczna – mi

ęś

nie wykonuj

ruch (kurczenie i rozci

ganie);

- praca umysłowa – głównie zaanga

owany jest system nerwowy człowieka.

Wydolno

ść

człowieka – zdolno

ść

organizmu do ci

ęŜ

kiej i długotrwałej pracy bez

gł

bszych zmian w

rodowisku wewn

trznym.

Miar

wydolno

ci człowieka jest tzw. pułap tlenowy (V

max), czyli zdolno

ść

pochłaniania tlenu przez organizm.

Warto

ść

max wzrasta znacznie w okresie szkolnym, osi

gaj

c najwy

sze wielko

ci u przedstawicieli obojga płci

dzy 18 a 20 rokiem

ycia. Przyczyn

tego s

zmiany maksymalnych pr

dko

ci skurczów serca, które wzrastaj

wieku dzieci

cym i około 10 roku

ycia osi

gaj

poziom najwy

szy (ponad 200 uderze

na minut

). W pó

niejszym

okresie dorastania obni

stopniowo. Osoby 40 letnie oznaczaj

zmniejszeniem wydolno

ci, mierzonej

poziomem pułapu tlenowego do 80-90%, osoby 50 letnie do 70-80%, 60 letnie do mniej ni

70%, a około 70 letnie do

50-55%.

Czynnikami decyduj

cymi o wydolno

ci fizycznej człowieka s

- energetyka wysiłku;
- koordynacja nerwowo-mi

ęś

niowa ró

nych grup mi

ęś

niowych;

- termoregulacja ustroju;
- czynniki psychologiczne (motywacja, subiektywna tolerancja zmian
wywołanych zm

czeniem), charakterologiczne i zdrowotne.

Obci

ąŜ

enie człowieka pr

e mie

charakter fizyczny lub psychiczny.

Efektem obci

ąŜ

enia człowieka pr

e by

zarówno uci

ąŜ

liwo

ść

jak i

szkodliwo

ść

W celu zmniejszenia uci

ąŜ

liwo

ci pracy dokonuje si

oceny obci

ąŜ

enia ni

pracownika. Ocena taka powinna obejmowa

kompleksowe badania:

- wielko

ci wydatku energetycznego (WE), charakterystyczne dla prac

fizycznych,
- udziału wysiłku o charakterze statycznym,
- stopnia monotypowo

ci ruchów.

Okre

lenie wydatku energetycznego (WE).

Wydatek energetyczny okre

la si

jedynie dla wysiłku fizycznego o charakterze

dynamicznym.

Miar

wydatku energetycznego s

wska

niki fizjologiczne, takie jak:

- ilo

ść

ywanego tlenu;

- cz

sto

ść

skurczy serca;

- ci

nienie krwi;

- temperatura ciała i skóry.

Metody dzi

ki którym mo

na okre

wielko

ść

WE:

- tabelaryczno-chronometra

owa;

- gazometryczna;
- telemetryczna.

Metoda tabelaryczno-chronometra

owa, mo

na stosowa

dla ka

dych

warunków pracy, gdy

nie poci

ga ona za sob

konieczno

ci u

ycia

jakiejkolwiek aparatury, nie ma zatem wpływu na przebieg czynno

wykonywanych przez pracownika. Jest jednak mało dokładna, zale

y w

ym stopniu od subiektywizmu pracownika, nie uwzgl

dnia jego

podstawowej przemiany materii (PPM).

Metody polega na:

• wyodr

bnieniu czynno

ci elementarnych;

• posegregowaniu ich wg okre

zawartych w tabelach (opracowanych

przez fizjologów), w których okre

lono warto

ci jednostkowego WE, wła

ciwe

dla czynno

ci składowych całego procesu ruchowego;

• przeprowadzeniu dokładnego chronometra

u czasu czynno

wykonywanych przez pracownika;
• wyliczeniu ł

cznej warto

ci WE przypadaj

cej na zmian

robocz

;

• skonfrontowaniu wyniku z warto

ciami przypisanymi dla danej kategorii

stopnia ci

ęŜ

ci pracy oraz dokonanie zakwalifikowania badanego typu

obci

ąŜ

enia.

Metoda gazometryczna oparta jest na pomiarach wska

ników wymiany gazowej

jaka zachodzi w procesie pracy mi

dzy człowiekiem a otoczeniem. Przy jej

pomocy okre

la si

ilo

ść

lub CO

, wzgl

dnie pobieranego, czy wydalanego

powietrza.

Przy pomocy tej metody mo

na okre

warto

ść

- tlenu pobieranego dla wykonywania konkretnych czynno

ci;

- maksymalnego poboru tlenu dla danego osobnika w dniu pomiaru.

Ilo

ść

, jak

człowiek jest zdolny przyj

ąć

zale

na jest m.in. od:

- stanu fizycznego;
- stopnia wytrenowania;
- przystosowania do dalszej pracy.

Uzyskane wyniki bada

konfrontuje si

z warto

ciami przyj

tymi dla danego

stopnia ci

ęŜ

ci pracy. Wyst

puje tak

e mo

liwo

ść

dokonania oceny

wydolno

ci organizmu. Badania gazometryczne mo

na wykonywa

sposobem po

rednim i bezpo

rednim, stosuj

c specjalistyczn

aparatur

któr

pracownik winien nosi

w trakcie wykonywania czynno

ci roboczych.

Metoda telemetryczna oparta jest na proporcjonalno

ci skurczów serca do WE.

liwo

ść

zapisywania ich na ta

mie EKG, czy magnetofonowej zwi

ksza jej

wierno

ść

interpretacji. Na podstawie warto

ci cz

stotliwo

ci skurczów serca

oblicza si

WE, w czym pomocne s

odpowiednie tablice. Dla prac

przekraczaj

cych fizyczne mo

liwo

ci człowieka nale

y dodatkowo

wykonywa

pomiar czasu restytucji (t

), czyli czasu powrotu parametrów

fizjologicznych do stanu wyj

ciowego. Na podstawie tej metody mo

równie

okre

stopie

uci

ąŜ

liwo

ci i ci

ęŜ

ci pracy, odnosz

c wyniki do

warto

ci granicznych.

Ogólna wydolno

ść

fizyczna jest to zdolno

ść

organizmu do ci

ęŜ

kiej i długotrwałej

pracy bez gł

bszych zmian w

rodowisku wewn

trznym. Miar

jej jest

maksymalne pochłanianie tlenu przez ustrój tzw. pułap tlenowy.

Czynnikami decyduj

cymi o wydolno

ci fizycznej człowieka s

- energetyka wysiłku (metabolizm tlenowy i beztlenowy);
- koordynacja nerwowo-mi

ęś

niowa ro

nych grup mi

ęś

niowych;

- termoregulacja ustroju;
- czynniki psychologiczne (motywacja, subiektywna tolerancja zmian
wywołanych zm

czeniem), charakterologiczne i zdrowotne.

Wydolno

ść

fizyczna kobiet jest mniejsza o 30% od wydolno

ci fizycznej

ęŜ

czyzn o siedz

cym trybie pracy.

Miar

wydolno

ci fizycznej organizmu jest maksymalna ilo

ść

pobieranego tlenu

max.

Na podstawie uzyskanych warto

ci z ka

dej z ww. metod mo

na okre

- wydolno

ść

organizmu;

- stopie

wytrenowania;

- stopie

ęŜ

ci pracy.

Praca umiarkowana to najkorzystniejszy stopie

stopnia ci

ęŜ

ci. Zaopatrzenie

organizmu w tlen jest wystarczaj

ce i osi

ga on wtedy stopie

równowagi

pomi

dzy powstawaniem, a wydaleniem produktów przemiany materii.

Wraz z treningiem
zwi

ksza si

• unaczynienie mi

ęś

ni;

• zawarto

ść

mioglobiny (mi

ęś

niowy magazyn tlenu oraz zwi

kszenie jego

transportowej mo

liwo

ci) w komórkach mi

ęś

niowych;

wzrasta:

• pojemno

ść

yciowa płuc (maksymalny wydech po maksymalnym

wdechu);

• mechaniczna wytrzymało

ść

tkanki kostnej;

nast

puje:

• zmiana neurohormonalnej kontroli wysiłkowej przemiany materii WPM;
• mobilizacja poza mi

ęś

niowych substratów energetycznych podczas

długotrwałego wysiłku fizycznego o umiarkowanej intensywno

ci.

Nale

y pami

e stopie

ęŜ

ci tej samej pracy mo

e by

dla ka

dego

pracownika inny, poniewa

ocena tego zale

y od stopnia wytrenowania.

Wysiłkiem maksymalnym okre

la si

ten stan organizmu, kiedy dochodzi do

maksymalnego nasilenia funkcji pobierania i dostarczenia do mi

ęś

ni 0

Wysiłkiem submaksymalnym nazwany jest wysiłek o ni

szej intensywno

ci ni

maksymalny.

Supramaksymalnym - je

eli ma miejsce wysiłek o intensywno

ci wi

kszej ni

maksymalny .

Spadek wydajno

ci ł

czy si

z przekroczeniem maksymalnego wysiłku

organizmu, co poci

ga za sob

przyspieszenie ruchów poza granic

rytmu

bez zapewnienia procesu jego odnowy we wprowadzonych przerwach.

Do oceny przyj

ąć

nale

y pozycj

ciała o najwi

kszym obci

ąŜ

eniu statycznym,

eli utrzymywana jest w czasie dłu

szym od 3 godz./zmian

robocz

Ocen

wykonuje si

wg 3 stopniowej skali: małe,

rednie lub du

uwzgl

dniaj

c równocze

nie warto

ść

wydatku energetycznego oraz

monotypowo

ść

ruchów.

Ocena obci

ąŜ

enia statycznego oparta jest na znajomo

ci takich czynników jak:

• rodzaju przyj

tej postawy ciała w trakcie wykonywanych czynno

ci;

• stopnia wymuszenia zajmowanej pozycji i pochylenia ciała;
• mo

liwo

ci zmiany przyj

tej pozycji ciała;

• poło

enia ko

czyn i ich czynno

ci ruchowych;

• chronometra

u czasu pracy pracownika.

Skutki obci

ąŜ

enia człowieka wysiłkiem statycznym:

• wywołuje szybki rozwoju zm

czenia (szybszy ni

wysiłek dynamiczny);

• wyst

puje zmniejszony przepływ krwi przez napi

te mi

ęś

nie, przy

towarzysz

cych reakcjach hemodynamicznych jak: wzrost ci

nienia

krwi, i przyspieszenie pracy serca;

• ma miejsce ucisk mechaniczny na naczynia krwiono

ne;

• złe jest zaopatrzenie komórek w tlen i odprowadzenie z nich

szkodliwych substancji pochodz

cych z przemiany materii (ich lokalne

gromadzenie si

i ucisk na nerwowe zako

czenia bólowe);

• szybki ubytek mi

ęś

niowych zapasów;

• lokalne zakłócenie homeostazy

(Homeostaza (gr. homoíos - podobny, równy i stásis –

trwanie) – zdolno

ść

do utrzymania stanu równowagi dynamicznej

rodowiska, w którym zachodz

procesy

biologiczne. Zasadniczo sprowadza si

to do równowagi płynów wewn

trz- i zewn

trzkomórkowych)

W analizie brane s

pod uwag

• stopie

ograniczenia ruchowego;

• liczba powtórze

;

• wielko

ść

rozwijanych sił przez mi

ęś

nie b

ce w trakcie pracy.

Ocena monotypowo

ci ruchów roboczych oparta jest o metod

szacunkow

Podczas ró

nych prac bior

udział tylko niektóre grupy mi

ęś

ni, wyst

puj

wtedy stany miejscowego zm

czenia, które w efekcie wywołuj

uci

ąŜ

liwo

ść

pracy.

Ocen

monotypowo

ci ruchów roboczych, tak jak w przypadku obci

ąŜ

enia

statycznego, okre

la si

za pomoc

3-stopniowej skali.

Zaleca si

podwy

szy

o 1 klas

stopie

ęŜ

ci wykonywanej pracy je

eli:

• ponad 75% wysiłku przypada na czynno

ci,

które wymagaj

WE>5 kcal/min;

• ponad 50% wysiłku przypada na czynno

ci,

które wymagaj

WE>8 kcal/min;

• temperatura efektywna TE > 30

Czynniki i zale

ci wpływaj

ce na obci

ąŜ

enie systemu nerwowego

dla zjawisk percepcyjnych istotna jest ilo

ść

napływaj

cych informacji, ich

zło

ono

ść

, zmienno

ść

, czy jednoznaczno

ść

2. gdy nie ma jednoznacznego przyporz

dkowania mi

dzy sygnałem a reakcj

wysiłek psychiczny zale

y od wagi podj

tych decyzji,

3. w procesach wykonawczych, mimo,

e zale

Ŝą

one od wielko

ci wysiłku

fizycznego, to mo

e by

widoczny udział systemu nerwowego w przypadku

zło

ono

ci wykonywanej czynno

ci i jej stopniu identyfikacji.

Podczas pracy pracownika nale

y równie

zwróci

uwag

na obci

ąŜ

enie

psychiczne człowieka, czyli stopie

zaanga

owania jego systemu

nerwowego.

Obci

ąŜ

enie psychiczne jest wi

c sum

wszystkich etapów pracy, a badania jego

powinny by

prowadzone zwłaszcza, gdy wyst

puje:

• monotypia (powtarzaj

ce si

czynno

ci);

• monotonia (napływ tych samych informacji),
• czuwanie;
• konieczno

ść

podejmowania cz

stych i trudnych decyzji;

• konieczno

ść

podejmowania precyzyjnych czynno

ci motoryczne.

W badaniach mog

stosowane metody oparte na wska

nikach

fizjologicznych lub psychologicznych.

Badania fizjologiczne dotycz

tak małych zmian warto

ci,

e sprawiaj

trudno

w powszechnym u

yciu, dlatego te

raczej stosuje si

psychologiczne takie

jak:

• liczba wysyłanych informacji w jednostce czasu - analiza ilo

ciowa;

• liczba bł

dów - analiza jako

ciowa pracy;

• czas reakcji,
• tzw. zadaniu dodatkowym, co jest miar

rezerwowej zdolno

ci do

pracy.

Ocen

przeprowadza si

wg 5 stopniowej skali, uwzgl

dniaj

c wcze

niej stopie

uci

ąŜ

liwo

ci pracy, analizuj

c jej nast

puj

ce cechy:

• niezmienno

ść

(jednostajno

ść

) procesu pracy;

• niezmienno

ść

warunków pracy –

rodowiska;

• konieczno

ść

zachowania stałego napi

cia uwagi;

• stopie

skomplikowania wykonywanych operacji.

O stopniu monotonii

wiadczy ilo

ść

wyst

puj

cych cech:

• du

a, gdy wyst

puj

wszystkie 4-ry;

•

rednia, gdy wyst

puj

• mała, gdy wyst

puj

2 lub 1 z nich.

Efekt fizjologicznego obci

ąŜ

enia człowieka prac

Podczas wysiłku wyst

puj

zmiany czynno

ciowe organizmu. O ich obrazie

decyduje zarówno intensywno

ść

wysiłku, jak i czas jego trwania.

Przyj

to stosowa

dwa okre

lenia tego stanu organizmu. W przypadku zmian

dotycz

cych w przewa

cym stopniu:

• układu mi

ęś

niowego człowieka, okre

la si

jako zm

czenie fizyczne,

• systemu nerwowego - jako zm

czenie psychiczne.

czenie jest to spadek zdolno

ci do pracy, które rozwin

ło si

podczas

pracy i jest jej nast

pstwem.

W zale

ci od przebiegu rozró

nia si

nast

puj

ce postacie zm

czenia:

1. znu

enie, które wyst

puje przy nie du

ym wysiłku, zwłaszcza w przypadku

monotonii, monotypii i przy braku zaanga

owania emocjonalnego;

2. podostre, wyst

puje przy krótkotrwałym, o

rednim stopniu obci

ąŜ

enia, nie

zagra

a zdrowiu, szybko ust

puje;

3. ostre, wyst

puje po bardzo intensywnych a krótkich wysiłkach;

4. przewlekłe, jest wynikiem kumulowania si

mniejszych zm

cze

, rozci

gni

jest w czasie, trudne do rozpoznania;

5. wyczerpanie - wysiłek przewy

sza mo

liwo

ci człowieka, typowe objawy to:

enie mi

ęś

niowe, nudno

ci, powi

kszenie w

troby.

Czynniki wpływaj

ce na proces zm

czenia:

• rodzaj i intensywno

ść

wysiłku;

• rodzaj wykonywanej czynno

ci i czas ich wykonywania;

• ilo

ść

i długo

ść

przerw oraz moment ich wprowadzenia w czasie pracy;

• czynniki organizacyjne;
• motywacja i stopie

zaanga

owania pracownika;

• warunki: zdrowotne i adaptacyjne pracownika, jego sposób od

ywiania;

• warunki

rodowiskowe;

• długo

ść

i sposób wykorzystanie czasu odpoczynku mi

dzy

poszczególnymi zmianami oraz wypoczynku wakacyjnego.

Charakterystyczne objawy wyst

puj

ce w przypadku monotonii i zm

czenia

(cechy i ró

nice):

1. monotonia:

• falisty przebieg zdolno

ci do pracy;

• spadek napi

cia uwagi;

• spadek tonusu mi

ęś

ni;

• spadek ci

nienia skurczowego krwi;

• spadek cz

stotliwo

ci t

tna;

• spadek zu

ycia energii i O

2. zm

czenie:

• stopniowe wyczerpywanie zasobów wydolno

ciowych;

• wzrost napi

cia psychicznego;

• wzrost tonusu mi

ęś

ni;

• wzrost ci

nienia skurczowego krwi;

• wzrost cz

stotliwo

ci t

tna;

• wzrost zu

ycia energii.

Tonus - lekkie fizjologiczne napi

cie mi

ęś

ni szkieletowych, powstaj

ce poprzez niewielkie impulsy nerwowe wytwarzane

przez mó

ek.

czenie fizyczne charakteryzuj

nast

puj

ce objawy:

• zmiany w układzie biochemicznym mi

ęś

nia;

• wzrost produktów przemiany materii;
• wyczerpanie zapasów energetycznych organizmu

(m.in. pojawienie si

długu tlenowego);

• pocenie si

(odwodnienie organizmu, utrata elektrolitów,

co znacznie przyspiesza rozwoju zm

czenia);

• pogorszenie koordynacji ruchowo-wzrokowej (spowolnienie ruchów,

spadek sił mi

ęś

ni i dokładno

ci ruchu);

• spadek wydajno

ci (wzrost liczby bł

dów, czasu reakcji);

• wzrost zagro

enia urazowego czy wypadkowego.

czenie psychiczne charakteryzuj

nast

puj

ce objawy:

• zmniejszenie stopnia koncentracji;
• utrudnione my

lenie;

• spowolnienie i osłabienie postrzegania;
• spadek motywacji;
• zaburzenia emocjonalne (apatia lub rozdra

nienie);

• spadek wydajno

ci pracy (wzrost: czasu reakcji, liczby bł

dów);

• wzrost zachorowa

, urazów i wypadków.