WYKŁAD 3

   

 

 

 

         

24.10.2008

 

BROO DRZEWCOWA 

 



 

OBUCHOWA

: 

 

CEPY BOJOWE

:  broo używana w średniowieczu podobna do zwykłego cepa, 

ale zakooczona żelazną sztabą lub kolcami często połączonymi z rękojeścią 
łaocuchem. Składa się z trzymaka i bijaka. 

 

WIDŁY BOJOWE

: broo wywodząca się z wideł gospodarczych, często używana 

w regularnej piechocie. Typowe widły bojowe miały dwa stalowe zęby 
wychodzące ze sztabki poprzecznej, osadzonej przy użyciu tulei i wąsów na 
drzewcu. Jako element broni kombinowanej widły łączono czasem z 
halabardą, zastępując nimi jej grot.  

 

MORGENSTERN

: rodzaj wekiery (okutej maczugi) charakteryzujący się głowicą nabitą 

kolcami w kształcie gwiazdy (stąd nazwa). Stylisko miało różną długośd, różna też była 
jakośd wykonania – od najprostszych drewnianych, z gwoździami nabitymi przez 
zwykłego kowala, po świetnie wykonane egzemplarze pochodzące z warsztatów 
zawodowych wytwórców broni.  

 

NADZIAKI

: broo obuchowo-sieczna przypominająca z wyglądu młotek o drewnianym lub 

stalowym stylisku i stalowej głowicy z jednej strony stępionej, z drugiej zaopatrzonej w 
ostry, często zakrzywiony kolec nazywany dziobem. Broo ta służyła do rozbijania 
lub przebijania (w zależności, która stroną głowicy uderzano) zbroi i hełmu 
przeciwnika. Wchodziły m.in. na wyposażenie husarii.  

 

BUZDYGAN

: (tur. bozdogan - pałka) broo obuchowa pochodzenia wschodniego, 

metalowa głowica osadzona na trzonku.. Głowica zbudowana była z piór 
(najczęściej 6 do 8) promieniście rozchodzących się od drzewca. Pióra miały kształt 
trójkątny lub trapezowy, zwężający się ku dołowi. Trzonek był drewniany, drewniany 
okuty blachą lub całkowicie metalowy, czasami z ukrytym wewnątrz sztyletem. stanowił 
oznakę władzy oficerskiej.  

 

BUŁAWA

: jest bronią obuchową, udoskonaloną formą kościanej lub drewnianej maczugi. 

Wywodzi się ze Wschodu i do późnego średniowiecza była używana do unieszkodliwiania 
przeciwnika, który osłonięty był tylko wątłym pancerzem (np. kolczugą). Z czasem buława stała się 
tylko oznaką władzy wojskowej. Buława posiada głowicę w kształcie kuli lub gruszki. 

 

TOPÓR

: najstarsze, nadal używane, złożone narzędzie i broo obuchowo-sieczna. Jest rozwinięciem 

pomysłu kija z obciążonym koocem. Występowały jako broo w wielu kulturach. Mniejszych 
rozmiarów topory bojowe, typu czekanów, używane były przez konnych wojowników ord Wielkiego 
Stepu. Siekierki bojowe tomahawki były bronią chętnie używaną przez Indian 
północnoamerykaoskich. Topory bojowe dały początek różnego typu broni drzewcowej - m.in. 
halabardom.  
 



 

TNĄCO – KŁUJACA

: 

 

GIZARMY

: broo o długim, płaskim grocie osadzonym na drzewcu długości 2-2,5 metra. 

Początkowo żeleźce miało kształt kosy osadzonej pionowo, potem dodano 
niesymetrycznie rozmieszczone haki i kolce. Broo ta była używana przez piechotę, 
głównie w starciach z konnicą (haki umożliwiały ściągnięcie jeźdźca na ziemię).  

 

GLEWIE

: broo zaopatrzona w grot w postaci szerokiego jednosiecznego noża, 

osadzony na drzewcu o długości 2-2,5 m. Późniejsze glewie posiadały jeden lub 
dwa kolce na grzbiecie noża, co upodabniało je do gizarmy.  

 

HALABARDY

: dwuręczna broo drzewcowa, która zdobyła popularnośd między 

wiekiem XIV a wiekiem XV. Na 2,5-metrowym drzewcu osadzone było ostrze 

rozchodzące się na trzy strony: na siekierę, szpikulec sterczący pośrodku, 
mogący służyd zarówno do cięcia jak i kłucia, oraz na hak umożliwiający 
żołnierzowi zrzucenie za jego pomocą kawalerzysty z konia. Dzięki swej prostej 
budowie, wysokiej skuteczności i niskiemu kosztowi produkcji była bardzo 
popularna i szeroko dostępna. Używano jej głównie, aby pokonad pikinierów, 
albo rycerzy walczących mieczem, gdyż długośd tej broni zapewniała 
halabardnikom dużą przewagę.  
 



 

KŁUJĄCA

: 

 

OSZCZEP

: prehistoryczna broo miotana mająca postad prostego, wydłużonego pręta drewnianego, 

którego koniec był zaostrzony przez ociosywanie i opalany ogniem w celu zwiększenia twardości. 
Była to broo drzewcowa służąca głównie do rzucania. 

 

DZIRYT

: rodzaj broni drzewcowej, odmiana włóczni znana od czasów prehistorycznych. Dziryt 

przeznaczony był do miotania lub do walki wręcz, używany był także do polowao. Najczęściej dziryt 
składał się z czwórgrannego stalowego grotu długości 15 cm osadzonego na drzewcu długości około 
70-90 cm. Drzewiec miał na tylcu okucie lub metalowe pióro działające jako statecznik podczas lotu. 
Dobrze wyważony dziryt pozwalał na celny rzut na odległośd kilkudziesięciu metrów.  

 

WŁÓCZNIA

: ogólna nazwa długiej prostej broni drzewcowej. Groty metalowe (żeleźca), o różnych 

kształtach, drzewca wzmacniane na różne sposoby. W różnego rodzaju włócznie wyposażano 
szczególnie formacje piesze, ze względu na skutecznośd użycia tego rodzaju broni w walce przeciwko 
konnicy. 

 

PIKA

: dawna broo drzewcowa piechoty, używana przede wszystkim przeciwko kawalerii. Piki były 

bardzo długie i osiągały nawet do sześciu metrów długości. Drzewce zakooczone było na samym 
szczycie metalowym grotem, co zwiększało skutecznośd w boju. Pikinierzy, których główną broo 
stanowiła pika, byli również uzbrojeni w szpady lub inną krótką broo białą, ze względu na niewielką 
przydatnośd piki w bezpośrednim starciu. 

 

KOPIA

: jest bronią drzewcową bazującą na włóczni, jednakże przystosowaną do używania przez 

konnych. Była powszechnie używana niemal wszędzie, gdzie były wojska konne, stając się tradycyjną 
bronią europejskich rycerzy. Była bronią jednorazową, dającą jeźdźcowi wielką siłę uderzenia w 
pierwszej fazie walki (podczas zderzenia z przeciwnikiem kopia łamała się). Jej ciężar i długośd (3, 5-4, 
5 m) pozwalały na walkę nawet z piechotą uzbrojoną w długą broo drzewcową (np. piki). Była także 
bardzo kosztowna. Kopia husarska była najdłuższą bronią drzewcową używaną kiedykolwiek przez 
jakąkolwiek jazdę. Osiągała 4,5-5,5 m długości (niekiedy nawet 6,2 m). Doczepiano do niej proporzec 
dł. 2,5 m. 

 

LANCA

: lekka broo drzewcowa formacji kawaleryjskich. Długośd od ok. 2,6-2,9 m (wyjątkowo 

powyżej 3 m), stosunkowo lekkie drzewce zakooczone wąskim grotem do długości kilkunastu-
dwudziestu kilku cm, z podobnej długości lub nieco dłuższymi wąsami stanowiącymi jego 
przedłużenia i ochronę drzewca. Tylec zakooczony okuciem i strzemiączkiem (do 
zaczepiania o nogę jeźdźca). Pod grotem zwykle przymocowany proporczyk. Doskonale 
wyważona, posiadała w środku ciężkości rękojeśd oraz temblak służący zawieszaniu lancy 
na ramieniu i zabezpieczający przed wypuszczeniem podczas walki. 

 

SZPONTON

: jest rodzajem broni drzewcowej (odmiana partyzany), który zastąpił pikę i 

rozpowszechnił się w Europie w XVII wieku. Zwykle służył w funkcjach reprezentacyjnych 
lub oznaczał godności wojskowe. Szponton posiada grot z kolcami lub hakami. Nazywa 
się go również europejską półpiką, gdyż od piki szponton rozróżnia w zasadzie tylko 
mniejsza długośd - drzewce mierzyło zazwyczaj nie więcej niż około 1,5m.  

 

 

BROO OCHRONNA 



 

UZBROJENIE OCHRONNE: 

wyposażenie służące do ochrony różnych części ciała przed działaniem broni. Może 

służyd do bezpośredniej ochrony (pancerze, zbroje, hełmy) lub do osłony pośredniej (tarcze).  

 

TARCZE: 

obronna częśd uzbrojenia, która była używana od czasów starożytnych do czasu 

wprowadzenia broni palnej przez piechotę i jazdę, o różnych kształtach i rozmiarach. Umbo – 
wyraźnie wyodrębniona, środkowa częśd tarczy wojownika, metalowa. 

 

PAWĘŻ: 

rodzaj tarczy w kształcie czworokąta, wysoka (nawet do wysokości ramion dorosłego 

mężczyzny), z pionową wypukłością pośrodku. Noszona na plecach zapewniała osłonę podczas 
długotrwałego naciągania cięciwy i napinania bełtu (u Kusznika). Czasem, tarcze te ustawiano na 
podpórkach.  

 

HEŁM:

 bojowa ochrona głowy, chroniąca czaszkę przed urazami, sporządzona z odpornego 

materiału. W dawnych czasach był najczęściej wykonywany z metalu lub skóry. Od I wojny światowej 
wprowadzono masowo hełmy stalowe, natomiast obecnie w użyciu są głównie hełmy z włókien 
sztucznych.  



 

PRZYŁBICA:

 pojawił się w Europie Zachodniej około połowy XIV w. Należy pamiętad, że 

przyłbica to hełm z ruchomą zasłoną, a nie sama zasłona. Zasłona ta nie była częścią dzwonu, 
ale łączyła się z nim za pomocą zaczepu lub zawiasu czołowego lub dwóch zawiasów 
skroniowych. 



 

HEŁMOFON:

 nakrycie głowy z wmontowanymi słuchawkami oraz z laryngofonami lub 

mikrofonem, przeznaczone do ochrony głowy, umożliwiające jednocześnie łącznośd radiową 
lub telefoniczną w warunkach dużego hałasu zewnętrznego. Używane już od czasów I wojny 
światowej, m.in. przez pilotów samolotów wojskowych, dziś prawie wyłącznie przez 
żołnierzy wojsk pancernych i zmechanizowanych we wnętrzach czołgów i transporterów 
opancerzonych. 

 

PANCERZ: 

częśd pasywnego uzbrojenia ochronnego wojowników, stosowana od starożytności do ok. 

XVII wieku. Ochrona reszty ciała. 



 

PRZESZYWANICA: 

wiele warstw tkaniny zszytych razem. 



 

KOLCZUGA: 

zwana inaczej pancerzem kolczym. Ma postad koszulki kolczej z rękawami, 

czasem z kapturem oraz spodenkami kolczymi. Zbudowana jest z kilkunastu tysięcy małych 
kółek żelaznych o średnicy 5-15 mm, które są splatane w taki sposób, aby łączyd się z kilkoma 
sąsiednimi. Dla wykonania poszczególnych ogniw nawijano żelazny drut na pierścieo, zaś 
kooce rozpłaszczano i nitowano lub łączono na gorąco. Generalnie w różnych epokach 
stosowano nieco zmodyfikowane sposoby wyrobu kolczug.  



 

ZBROJA PŁYTOWA: 

zbroja wykonana z płyt metalowych. Osłony płytowe dawały lepszą, niż 

kolczuga, ochronę przed obrażeniami obuchowymi i ranami kłutymi. Mimo, iż zbroja płytowa 
w ogólnej wadze była cięższa niż kolczuga, jej ciężar nie był dotkliwie odczuwalny, gdyż 
rozkładał się na całe ciało, nie zaś w większośd na barki jak to miało miejsce przy kolczudze.  

Powrót zbroi podczas II wojny światowej:  



 

KAMIZELKI BALISTYCZNE i KEVLAROWE:

 Zadaniem wkładu balistycznego jest zatrzymanie 

wnikającego pocisku jak również pochłonięcie jak największej ilości jego energii kinetycznej 
lub jej rozproszenie na jak największej powierzchni tak, żeby zmniejszyd jej szkodliwe 
oddziaływanie na ciało chronionego człowieka. Włókno syntetyczne – kevlar - materiał ten 
charakteryzował się bardzo wysoką wytrzymałością mechaniczną i odpornością cieplną, 
okazał się świetny do wytwarzania lekkich kamizelek, które były w stanie zatrzymad kule.