ADMINISTRACJA I 

KONTROLA SKARBOWA 

WYKŁAD NR 2 12-03-2011 

Zasada prowadzenia postępowania w sposób budzący 
zaufanie do organów podatkowych jest najszerszą 
zasadą co do swego zakresu, bowiem naruszenie 
którejkolwiek z zasad postępowania, jak też działanie 
organu podatkowego niezgodnie z prawem będzie 
powodowało braki zaufania do organu podatkowego. 

Zasady tej wynika miedzy innymi: 

•

 

Zakaz przerzucania na podatnika błędów lub 
uchyleń popełnionych przez samego ustawodawcę, 
podlegających na niejasności przepisów. 

•

 

Zakaz obciążenia podatnika błędami lub 
uchybieniami organu podatkowego w 
szczególności niewłaściwa interpretacja przepisów 
prawa (jeżeli podatnik działa w dobrej wierze i w 
zaufaniu do treści otrzymanej decyzji). 

•

 

Powinność interpretacji wszelkich wątpliwości 
dokonywanej przez organy podatkowe na korzyść 
strony. 

•

 

Braki zaufania obywateli do organów podatkowych 
może być następstwem naruszenia wartości 
wyrażanych w: 
*

 

Przepisach prawa tj np.: równe traktowanie stron 
i sprawiedliwość np.: narusza tą zasadę sytuacja, 
w której w różnych rejonach kraju organy 
podatkowe prezentują odnośnie tego samego 
stanu faktycznego, skrajnie różne poglądy gdy 
chodzi o określenie obowiązków podatników 
prowadzących działalność gospodarczą. 

*

 

Pozaprawnych reguł postępowania tj. życzliwość 
i uprzejmość w traktowaniu obywateli, 
bezstronność, eliminowanie biurokratycznego 
podejścia, uczciwości np.: gdy organ podatkowy 
wykładając należności podatkowej na raty ustalił 
ich wysokość w kwotach niemożliwych do 
zapłaty co stwarza iluzje uwzględnienia wniosku 
podatnika.  

Zasada udzielenia przez organ podatkowy informacji 

prawnej stronom. 

Organ podatkowy w postępowaniu podatku obowiązane 
są udzielić stronie na jej wniosek a także z urzędu 
informacji i wyjaśnień. 

•

 

Dochodzących jedynie przepisów prawa 
podatkowego (obowiązek nie obejmuje jedynie 

przepisów prawa, nawet gdy podatkowej np.: 
przepisów prawa rodzinnego w sprawie 
odpowiedzialności odpowiedzialności małżonków 
za jego zaległości podatkowe). 

•

 

Pozostających w związku z przedmiotem toczącego 
się postępowania  

•

 

Niezbędnych (zezwalając organom podatkowym na 
ocenę także niezbędności w konkretnej sprawie). 

Obowiązek ten nie dotyczy udzielenia informacji poza 
toczącym się postępowaniu podatkowym. 

Organy podatkowe nie mają obowiązku czuwania nad 
tym, aby strony postępowania nie wnosiły szkody z 
powodu nieznajomości prawa jak ma to miejsce w art. 9 
Kpa. 

Nie zwalnia to jednak organu podatkowego od 
udzielenia należnych i wyczerpujących informacji. 

Nie możne on ograniczyć się jedynie do przytoczenia 
samych przepisów, lecz  powinien udzielić wyjaśnień 
służących  do zrozumienia np.: dotyczących sposobów 
ich wykładania. 

Naruszenie tej zasady przejawia się w odmowie 
udzielenia informacji lub wyjaśnień lub nienależycie 
udzielonej informacji przez

 

udzielenie niejasnych, 

błędnych niewyczerpujących. 

Skutki prawne udzielenia nieprawidłowej informacji nie 
powinien obciążyć podatku dlatego, też aby mógł 
powołać się na wadliwe działalnie, powinien zadbać o 
to, aby organ udzielił informacji w formie pisemnej. 

Zasada prawdy należytej – 

jest naczelną zasadą 

postępowania. Polega na tym, że w toku postępowania 
organu podatkowego na obowiązek podjąć z urzędu 
wszelkich niezbędnych działań, które doprowadzą do 
dokładnego wyjaśnienia okoliczności faktycznych  
rozpoznanej sprawy podatkowej albo w ten sposób 
odtworzyć jej rzeczywisty obraz i uzyskać podstawę do 
trafnego zastosowania przepisów i załatwienia sprawy. 

Zasada ta ma ścisły związek z realizacją zasady 
praworządności, gdyż prawidłowego ustalenia stanu  
faktycznego sprawy jest niezbędnym elementem 
prawidłowego zastosowania normy prawa materialnego. 

Z zasady tej wynikają obowiązki organu 
podatkowego: 

•

 

Określenie jakie fakty mają istotne znaczenie dla 
sprawy 

•

 

Czy wymagają one udowodnienia  

•

 

Jakie dowody dla udowodnienia tych faktów są 

potrzebne

. 

•

 

Przeprowadzenie z urzędu dowodów wskazanych w 
postępowaniu (nie pomijając dowodów 
korzystnych dla sprawy). 

•

 

Przeprowadzenie dowodów wskazanych przez 
strony (jeżeli przedmiotem dowodu są okoliczności 
mające znaczenie dla sprawy – art.188 6p) 

Obowiązki te nie mogą być przeznaczone na podatnika, 
jeżeli to nie wynika z konkretnych przepisów 
podatkowych. Jednakże, strona w trakcie prowadzenia 
postępowania powinna współdziałać z organem 
podatkowym w celu prawidłowego ustalenia stanu 
faktycznego, aby uniknąć ewentualnego negatywnego 
dla siebie rozstrzygnięcia z powodu wadliwego 
ustalenia stanu faktycznego jedynie w oparciu o wiedzę 
posiadaną przez organ podatkowy. Powinna zatem 
wykazać dbałość o przedstawienie stosownych środków 
dowodowych. 

Z realizacji tej zasady wiąże się wymóg prowadzenia 
postępowania podatkowego w sposób bezstronny. Temu 
celowi służą przepisy normujące wyłącznie pracownika 
urzędu podatkowego oraz organ podatkowy od 

załatwienia spraw

.  

 

Zasada czynnego udziału stron w postępowaniu 
podatkowym 

Na organie podatkowym ciąży obowiązek: 

1.

 

Zapewnienie stronie czynnego udziału w każdym 
stadium postępowania. 

2.

 

Umożliwienie stronie przez wydanie decyzji 
wypowiedzenia się do co do zebranych w sprawie 
dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań. 

Odpowiedzialność do tych obowiązków strona 
ma zagwarantowane prawo: 

•

 

Inicjonowanie postępowania przez złożenie żądania 
wszczętego postępowania 

•

 

Wypowiedzenie się do co do treści żądania, czyli 
przedmiotu postępowania. 

•

 

Czynnego udziału w przeprowadzaniu 
postępowania dowodowego (prawa żądania 
postępowania dowodów). 

•

 

Do wypowiedzenia „ostatniego słowa” w sprawie 
stanowiącej przedmiot postępowania. 

•

 

Prawo do czynnego udziału strony w postępowaniu 
podatkowym jej usprawnieniu nie – obowiązkiem. 

Strona może z niego nie skorzystać. 

 

 

Realizacja tych uprawnień służy: 

•

 

Obowiązek informowania stron i wszczęciu 
postępowania podatkowego. 

•

 

Zapewnienie stronie możliwości udziału w 
postępowaniu podatkowym 

*

 

Obowiązek powiadomienia strony o miejscu i 
terminie przeprowadzenia czynności 
postępowania dowodowego. 

*

 

Udzielenie informacji o prawie dążenia 
przeprowadzenia dowodów. 

•

 

Obowiązek organu podatkowego prowadzącego 
postępowanie pouczenie strony o prawie: 

*

 

Zapewnienia się z aktami sprawy 

*

 

Złożenie końcowe oświadczenie  

•

 

Obowiązek wstrzymania się od wydania decyzji do 
czasu złożenia powyższego oświadczenia. 

Organ może odstąpić od obowiązku 
zapewnienia stronie czynnego udziału: 

•

 

Gdy postępowaniu wszczętym na wniosek stronie 
organu zawsze wydać decyzję w całości 
uwzględniającym wniosek strony (pozytywną). 

•

 

W przypadku sprawy dotyczących zabezpieczenia i 
zastaniu skarbowego. 

Zasada przekonywania (uzasadnienia 
przesłanek)- 

organ podatkowe powinna wyjaśnić 

stronom zasadności przesłanek, którymi kieruje się przy 
załatwianiu sprawy, aby w miarę możliwości 
doprowadzić do wykonania przez strony decyzji bez 
stosowania środków przymusu(w sposób dobrowolny). 

Do realizacji tej zasady ma duże znaczenie prawidłowe 
realizowanie przez organ podatkowy zasady ogólnej 
udzielanie informacji i wyjaśnień o przepisach prawa 
podatkowego oraz zasady ogólnej czynnego udziału 
strony w postępowaniu. 

Wyjaśnienie zasadności przesłanek(to znaczy 
wyjaśnienie podstawy faktycznej i prawnej decyzji, 
wytłumaczenia, dlaczego organ zastosował dany przepis 
do konkretnych ustaleń lub uznał go za niewłaściwy) po 
to aby strona była przekonana o słuszności 
podejmowanych w toku postępowania czynności oraz 
podejmowania decyzji ma istotne znaczenie także w 
sprawach, których decyzja nie zawiera obowiązku 
podlegających wykonaniu w drodze przymusu np.: w 
przypadku decyzji. Celowi zasady jest dążenie do 
uzyskania  akceptacji decyzji przez stronę, co stwarza 
szansę na to, że nie będzie wnosiła środków 
zaskarżenia. 

Zasada przekonywania powinna być przede wszystkim 
uprowadzona w czyn przez prawidłowo zredagowane i 
poprawne pod względem merytorycznym uzasadnienia 
decyzji podatkowej.  

Zasada ta powinna być realizowana także toku całego 
postępowania. 

Podejmując poszczególne czynności 
procesowe, organ powinien: 

•

 

Podejmować ze stroną dzielną 

•

 

Wysłuchać jej stanowiska 

•

 

Ustosunkowanie się do jej twierdzeń 

•

 

Wyrobić w stronie przekonania, że podejmowane 
czynności są w pełni celowe uzasadnione z punktu 
widzenia przyszłego rozstrzygnięcia sprawy 
podatkowej. 

Dotyczy to także działalności, co do których przepisy 
nie przewidują wymogu formalnego ich uzyskania np: 
dokonując wezwanie strony do osobistego stawienia się 
w urzędzie podatkowym powinien wskazać, że 
wezwanie jest niezbędne do wyjaśnienia stanu 
faktycznego lub rozstrzygnięciu sprawy. 

Zasada szybkości i prostoty – 

nakłada na organ 

podatkowy obowiązek równoczesnego realizowania 
dwóch postulatów: 

1.

 

Wnikliwość – 

działanie wszystkich reguł prawa 

procesowego, a zwłaszcza zasady prawdy 
obiektywnej. 

2.Szybkość działania 

(osiągnięcie końcowego 

celu postępowania w najkrótszym czasie) 
przysługując się możliwie najprostszym środkami 

prowadzącymi do jej zatwierdzenia

. 

Natomiast sprawy, które nie wymagają dowodów, 
informacji lub wyjaśnienia powinny być załatwione 
niezwłocznie  (co należy rozumieć w znaczeniu 
używanym w j. potocznym, czyli natomiast od ręki na 
poczekaniu). Np.: na podstawie faktów powszechnie 
znanych dowodów znanych organowi z urzędu lub gdy 
strona dowodowa wraz z wnioskami o wszczęciu 
postępowania.  

Badając sprawę „wnikliwie” organ podatkowy nie ma 
prawa zbędnych przedłużyć postępowania. 

Obowiązek „szybkiego” załatwiania  sprawy nie może 
stanowić usprawiedliwienie do rozpatrywania  spraw w 
sposób pewien, a w tym bardziej do odstąpienia od 
reguł postępowania podatkowego. W szczególności 

organ podatkowy nie może odnowić przeprowadzenia 
określonego dowodu tylko z tej przyczyn, że spowoduje 
to przedłużenie postępowania lub też ze względu na to, 
iż dowód jest zbyt skomplikowany lub też wymaga 
szeregu zabiegów technicznych. 

Celem w tej zasadzie jest przeciwdziałanie powolności 
działania organów podatkowych  tylko może być- 
szkodliwe dla interesu publicznego (ze względu na 
przedawnienie). 

- może ograniczać lub udaremnić urzeczywistnienie 
przez strony. 

Realizacja tej zasady zagwarantowana jest w przepisach 
określonych terminem załatwienia spraw, środki obrony 
przed bezczynnością organu podatkowego następnie do 
S.A. odpowiedzialność pracownika organu 
podatkowego. 

Ordynacja podatkowa wprowadza obowiązek działanie 
organów w każdej sprawie podatkowej bez zbędnej 
zwłoki i ustalenie maksymalnego terminu załatwienia 
sprawy zrównane dla postępowania i w instancji i 
postępowania odwoławcze.  

 

Zasada pisemności 

wymaga aby spawy podatkowe 

były załatwiane w formie pisemnej, chyba że przepisy 
szczególnie stanowią inaczej. 

Celem tej zasady jest zagwarantowanie jawności oraz 
pewności obrotu prawnego. Z zasady tej wynika 
obowiązek pisemnego dokumentowania czynności 
dokonywanych w trakcie całego postępowania 
podatkowego od wszczęcia poprzez postępowania 
wyjaśniające aż do podjęcia decyzji, gdyż załatwienia 
spraw nie jest czynnością jednorazową ale obejmuje 
cały ciąg wyżej wymienionych czynności. 

W formie pisemnej zatem w rozsądnym zakresie 
powinny być dokonywane wszystkie czynności w toku 
załatwienia spraw.  

Niektóre czynności ze swej istoty mają formę ustną np.: 
przesłuchanie. 

W odniesieniu do tych czynności zasada pisemności 
oznacza obowiązek utworzenia ich na piśmie przez 
organ podatkowy w formie sporządzonego protokołu. 

Gdy czynności organu nie podlegają utworzeniu w 
protokole a ma znaczenie dla sprawy lub toku 
postępowania powinna zostać utrwalona na piśmie w 
postaci adnotacji podpisanej przez pracownika 
dokonującego tych czynności. 

Zasada dwuinstancyjności postępowania 
podatkowego – 

polega na tym, że od decyzji organu 

podatkowego wydaje w sprawie podatkowej po raz 
pierwszy służy stanie zwyczajny środek prawny czyli, 
odwołanie do organu wyższej instancji, którego 
wnoszenie rodzi obowiązek prawnego rozpatrzenia tej 
samej sprawy podatkowej oraz jej rozstrzygnięcia w 
drodze decyzji. 

Istota analizowanej zasady wyraża się zatem w 
możliwości dwukrotnego rozpatrzenia i 
rozstrzygania tej samej sprawy podatkowej: 

•

 

Najpierw przez organ I instancji 

•

 

A w razie wniesienia odwołania to przez organ II 
instancji. 

Z istoty zasady wynika, że organ powoławczy 
rozpatrując ponownie sprawę podatkową nie musi 
ograniczyć się tylko do kontroli decyzji organu I 
instancji lub kontroli zasadności argumentów podanych 
w odwołaniu lecz ma obowiązek zbadać zasadność 
merytoryczną odwołania i ponownie rozstrzygnąć tę 
samą sprawę. Konieczne jest zatem przed 
rozstrzygnięciem przeprowadzonego postępowania 
umożliwiającego osiągnięcie celów dla których jest 
prowadzone. 

Zasada dwuinstancyjności ma zastosowanie niezależne 
od tego, czy w I instancji wydana była decyzja 
pozytywna czy negatywna  dla strony (czy 
uwzględniająca w całości lub w części żądania 
zawartego w podaniu). 

Naruszenie tej zasady np.: naruszenie przez organ II 
instancji sposób rozpatrywania i rozstrzygania sprawy 
przez organ I instancji poprzez wydanie przez organ II 
instancji poza granice wyznaczenia rozstrzygnięcia 
decyzji organu I instancji. 

Skutkiem prawnym naruszenia zasady postępowania 
jest nieważność decyzji.  

Zasada ta nie ma zastosowania gdy w sprawie 
orzeczenie w I instancji MF,Dyrektora IC,IS lub SKO. 

Wniesienie odwołania nie uchyla postępowania w wyżej 
wymienionej instancji (bez prawa ponownego 
rozpatrywania przez ten sam). 

Od decyzji ostatecznej nie przysługują środki prawne w 
toku postępowania instancyjnego  

Są to np.: 

•

 

Wydanie przez organ I instancji od których strona 
nie wniosła odwołania w przepisowym terminie i 
nie przywrócono mu tego terminu. 

•

 

Decyzje wydania przez organ odwoławczy 

 

PYTANIA : 

1.

 

Charakterystyka zasad (jakie 

prawa, obowiązki, jak należy 

rozpatrywać zasadę … ze strony 

płatnika, inkasenta strona 

postępowania pełnomocnik).