●
Dual Pphase steels, DP
Diagram of the DP steel microstructure
(0,15% C + 1,5% Mn + 1,5% Si), 3% of residual austenite
(Amar K. De, ASPPRC, Colorado)
+ usual 5
÷÷÷÷
10%
of the residual austenite
(www.autosteel.org, IISI 2005)
(+-)
„USIPHASE D 600”
(Amar K. De, ASPPRC, Colorado)
(www.autosteel.org, IISI 2005)
(www.autosteel.org, IISI 2005)
ferrite
martensite
H T600X
C
H T450X
C
EN 10336
C
P
Si
Mn
Al
max
max
max
max
max
%
%
%
%
%
340-420
260-340
20
27
A
80
R
p0,2
R
m
min
min
min
%
MPa
MPa
(
)
DP
0,14
2,00
600
450
BH
2
MPa
Stale dwufazowe ferrytyczno-martenzytyczne (DP), wg PN-EN 10336:2007
H T500X
C
300-380
23
500
≥
30
≤
(-+)
Dual phase (DP) ferritic-martensitic steels, according to PN-EN 10336:2007 standard
H T600X
C
H T580X
D
H T980X
C
H T780X
C
340-420
330-460
20
19
600-750
450-560
10
14
0,80
0,17
0,08
0,23
0,18
2,50
2,20
600
580
980
780
max. 0,015%,
max. 1,00%
max. 0,005%,
max. 0,15%
max. 0,20%,
oraz
oraz
S
Cr+Mo
B
Nb+Ti
V
≥
30
≤
2,00
C
–
cold rolled
steels + recrystallisation,
D
– only
cold rolled
steels (the thermal-plastic process),
and
DP (dual-phase) steels
nital
Klemm color
(-)
www.thyssenkrupp-steel.com
T. Ptak
M. Erdogan, R. Priestner
5000x
alkaline chromate etch
SEM
Docol DP600
(-)
Stal DP (0,08%C + 1,91%Mn + 0,4%Si + 0,035%Al)
TEM
M – martenzyt,
RA – austenit nieprzemieniony,
MA – wyspy martenzytyczno- austenityczne,
S.G. Chowdhury, E.V. Perelona, D.B. Santos
●
stale wielofazowe TRIP („Transformation Induced Plasticity”)
- du
żą
ci
ą
gliwo
ść
zawdzi
ę
czaj
ą
przemianie fazowej zachodz
ą
cej podczas odkształcania,
Schemat mikrostruktury stali TRIP
(+-)
(www.autosteel.org, IISI 2005)
(Amar K De, ASPPRC, Colorado)
Przykłady mikrostruktur stali TRIP przy du
ż
ych
powi
ę
kszeniach
(-+)
Mikroskop
ś
wietlny – metalografia kolorowa
(E. Perelona, MONASH University)
Analiza mikrostruktury stali TRIP
(0,2% C, 1,5% Mn, 1,5% Si)
TEM (replika w
ę
glowa)
EN 10336
C
P
Si
Mn
Al
max
max
max
max
max
%
%
%
%
%
430-550
23
A
80
R
p0,2
R
m
min
min
min
%
MPa
MPa
(
)
TRIP
0,32
2,50
2,20
0,12
690
BH
2
MPa
max. 0,015%,
S
Stale wielofazowe (TRIP), wg PN-EN 10336:2007
H T780T
C
H T690T
C
470-600
21
780
≤
2,00
≥
40
(-+)
max. 0,015%,
max. 0,60%
B max. 0,005%,
max. 0,20%
V max. 0,20%,
oraz
oraz
S
Cr+Mo
Nb+Ti
Producenci stali wielofazowych opracowali i wdro
ż
yli wiele receptur stali TRIP, st
ą
d
tolerancje składu przyj
ę
te wg EN 10336 s
ą
tak szerokie.
Stal TRIP700
(ferryt – szare ziarna,
austenit – małe białe wydzielenia,
bainit- obszary ciemne)
przed odkształcaniem
⇒
⇒
⇒
⇒
(-+)
⇐
⇐
⇐
⇐
po odkształcaniu (mniej austenitu)
mikroskop optyczny
Mikrostruktura stali TRIP po walcowaniu na gor
ą
co (z lewej strony) oraz po próbie rozci
ą
gania (z prawej strony);
(-+)
(E. Perelona, MONASH University)
Mikrostruktura stali TRIP po walcowaniu na gor
ą
co (z lewej strony) oraz po próbie rozci
ą
gania (z prawej strony);
austenit (niebieski) przemieniony w martenzyt (czerwony)
TRIP800
γγγγ
(
)
Przykład stali TRIP z celowo du
żą
ilo
ś
ci
ą
austenitu
(stosowano metalografi
ę
kolorow
ą
)
●
przykłady tłoczonych elementów ze stali TRIP:
(-)
(uchwyt siedzenia)
H T780C
C
H T780C
D
H T950C
D
H T980C
C
EN 10336
C
P
Si
Mn
Al
max
max
max
max
max
%
%
%
%
%
350-500
16
A
80
R
p0,2
R
m
min
min
min
%
MPa
MPa
(
)
CP
0,18
0,23
2,20
0,80
0,08
600
BH
2
MPa
max. 0,015%,
max. 1,00-1,20%
max. 0,005%,
oraz
S
Cr+Mo
B
Stale wielofazowe (CP), wg PN-EN 10336:2007
H T750C
D
H T600C
C
620-760
500-700
680-830
720-920
700-900
10
10
10
9
7
750
780
780
950
980
≤
2,00
≥
30
(-+)
max. 1,00-1,20%
max. 0,005%,
max. 0,15%
max. 0,20-0,22%,
oraz
oraz
Cr+Mo
B
Nb+Ti
V
EN 10336
C
P
Si
Mn
Al
max
max
max
max
%
%
%
%
%
320-420
23
A
80
R
p0,2
R
m
min
min
min
%
MPa
MPa
(
)
FB
0,18
1,20
1,80
0,50
0,030
0,025
450
BH
2
MPa
max. 0,010%,
max. 0,30%
B max. 0,005%,
max. 0,05-0,015%
V max. 0,20%,
oraz
oraz
S
Cr+Mo
Nb+Ti
Stale ferrytyczno-bainityczne (FB), wg PN-EN 10336:2007
H T560F
D
H T450F
D
460-570
16
560
≥
0,015
≥
30
EN 10336
C
P
Si
Mn
Al
max
max
max
max
%
%
%
%
%
900-1150
5
A
80
R
p0,2
R
m
min
min
min
%
MPa
MPa
(
)
MS
0,25
2,00
0,80
0,060
1200
BH
2
MPa
max. 0,015%,
max. 1,20%
B max. 0,005%,
max. 0,015%
V max. 0,22%,
oraz
oraz
S
Cr+Mo
Nb+Ti
Stale martenzytyczne (MS), wg PN-EN 10336:2007
H T1200M
D
≥
30
≤
2,00
•
niskow
ę
glowe stale martenzytyczne do
kształtowania na zimno,
(+-)
www.thyssenkrupp-steel.com
Martenzyt niskow
ę
glowy,
trawiony nitalem
kształtowania na zimno,
- wytwarzane przez wielu producentów na
ś
wiecie,
- ró
ż
ny ale ogólnie tani skład chemiczny,
- wytwarzane w procesie cieplno-plastycznym,
- osi
ą
gaj
ą
wytrzymało
ść
do 1600 MPa,
- EN 10336:2007 obejmuje tylko jeden gatunek,
●
stale martenzytyczne (prod. w USA)
(-)
(Zhili Feng, Oak Ridge National Laboratory)
(Automotive Industries, April 2004)
(-)
(około 8 $/sztuk
ę
taniej)
(Automotive Industries, April 2004)
- stal martenzytyczna SZMS1200 (Salzgitter Flachstahl - 2005)
(-+)
wzmocnienie sko
ś
ne w drzwiach
(-)
Elementy no
ś
ne karoserii samochodu
(http://www.turbopower.ws)
UltraLight Steel Auto Body (ULSAB)
UltraLight Steel Auto Closures (ULSAC)
••••
wielki program badawczy – 34 wytwórców stali i samochodów z 18 krajów
- obecnie trwa wdra
ż
anie pierwszych efektów bada
ń
rozpocz
ę
tych ok. 1995,
(-+)
http://www.ulsas.org, http;//www.ulsab.org, http://www.ulsac.org, http://www.ulsab-avc.org.
UltraLight Steel Auto Suspension (ULSAS)
• Nine European
– Audi A6
– Peugeot 306
– Fiat Brava
• Four North American
– Ford Taurus
– Mercury Cougar
– Dodge Intrepid
UltraLight Steel Auto Suspension (ULSAS)
(zawieszenie)
- w programie wzi
ę
li udział producenci nast
ę
puj
ą
cych modeli:
(-+)
– Vauxhall Astra
– Vauxhall Vectra
– BMW Series 5
– Nissan Primera
– VW Golf
– Ford Mondeo
– Chevrolet Lumina
• Three Asia/Pacific
– Hyundai Elantra
– Honda Accord
– Toyota Camry
DOUBLE
WISHBONE
DOUBLE
WISHBONE
STRUT &
LINKS
STRUT &
LINKS
TWISTBEAM
TWISTBEAM
- opracowano (w ramach ULSAS) nowe rozwi
ą
zania elementów zawieszenia,
- ta
ń
sze (o ok. 20%) i nie ci
ęż
sze od podobnych rozwi
ą
za
ń
ze stopów aluminium,
- znacznie l
ż
ejsze od tradycyjnych rozwi
ą
za
ń
stalowych,
(-+)
MULTI-LINK
MULTI-LINK
LOTUS UNIQUE
LOTUS UNIQUE
- materiałem s
ą
cienkie blachy ze stali HSS oraz AHSS
••••
dlaczego wdra
ż
anie stali AHSS natrafia na opory – odbiorcy wyra
ź
nie przeczekuj
ą
,
- obecno
ść
nie plastycznych faz (martenzyt, bainit) stwarza nowe problemy przy formowaniu,
- powrót spr
ęż
ysty po formowaniu (wysoka spr
ęż
ysto
ść
martenzytu i bainitu) utrudnia
otrzymanie zało
ż
onych kształtów i ich tolerancji wymiarowych,
(+-)
(prognoza)
www.a-sp.org
R.H. Wagoner, AHSS Workshop Report 2006
- obecno
ść
nieplastycznych faz (martenzyt, bainit) stwarza nowe problemy przy formowaniu,
- niebezpiecze
ń
stwo makrop
ę
kni
ęć
oraz mikrop
ę
kni
ęć
w trakcie formowania trudno przewidzie
ć
,
(-+)
Z. Cedric Xia, Ford Motor Company
R.H. Wagoner, AHSS Workshop Report 2006
SEM
(+-)
••••
mikrop
ę
kni
ę
cia jako
nast
ę
pstwo obecno
ś
ci
faz nieodkształcalnych
plastycznie,
U.Liedl, S. Traint
E.A. Werner (2002)
Spi
ę
trzenie dyslokacji przed nieodkształcaln
ą
„wysp
ą
” martenzytu (stale DP, TRIP, CP, PM)
TEM
Mikrop
ę
kni
ę
cia na granicy martenzyt – ferryt
w szyjce próbki rozci
ą
ganej (stal DP),
Korzekwa et al.,
Scripta Met (1980)
Lee et al.,
ASPPRC/Posco 2005
••••
wdro
ż
ono ju
ż
w masowej skali technologi
ę
MTB („Multi Thickness Blanks”)
(-+)
www.tailored-blanks.com
- grubsza i wytrzymalsza blacha tylko w miejscach niezb
ę
dnych,
(-)
40
60
80
100
120
140
160
Millions
blanks
EUROPE
EUROPE
WELDED BLANKS MARKET IN EUROPE
(+-)
0
20
1997
1999
2001
2003
2005
2007
••••
zalety technologii MTB
(„Multi Thickness Blanks”)
:
- zmniejszenie ci
ęż
aru (grubsza blacha tylko w miejscach niezb
ę
dnych),
- redukcja liczby cz
ęś
ci (ró
ż
na grubo
ść
blachy zamiast dodatkowych wzmocnie
ń
),
- redukcja czasu montowania (mniejsza ilo
ść
cz
ęś
ci),
- redukcja kosztów w ogólnym monta
ż
u,
- zwi
ę
kszenie wydajno
ś
ci serwisowania,
M. Babbit, Arcelor (Flat Carbon Steel)
•
wdro
ż
ono technologi
ę
„hydro forming” i trwaj
ą
prace nad wdro
ż
eniem
tłoczenia z jednoczesnym rozci
ą
ganiem blachy,
- umocnienie odkształceniowe,
- umocnienie przemian
ą
, np. stale TRIP
(-)
(K.Siegert, M. Vulcan, IFU)
- wybrane schematy formowania ci
ś
nieniowego z jednoczesnym rozci
ą
ganiem,
(-)
(K.Siegert, M. Vulcan, IFU)
(-+)
••••
druga generacja stali AHSS
G.Frommeyer, U. Brux, Max-Planck-Institute for Iron Research, Dusseldorf (2003)
Triplex
(-+)
G.Frommeyer, U. Brux, Max-Planck-Institute for Iron Research, Dusseldorf (2003)
●
zdolno
ść
do odkształce
ń
plastycznych oraz umocnienia wysokostopowej stali TRIP
(-+)
(F.W. Bach, Universitat Hannover)
●
TWIP Steels („
Twinning Induced Plasticity
”) – austenityczne,
- bli
ź
niakowanie jako sposób na du
żą
plastyczno
ść
(nawet do 95%) oraz
silne umocnienie odkształceniowe,
- stale o wysokiej zawarto
ś
ci manganu, ze znacznymi dodatkami Si oraz Al,
stal 20% Mn – 3% Si – 3% Al odkształcona na zimno do 16%
austenit – ciemno niebieski,
εεεε
(-+)
(IAP P5/08, Progress Report 2004)
martenzyt
εεεε
-
ż
ółty,
martenzyt
αααα
′′′′
- czerwony,
(-+)
http://www.bm.bv.tum.de/app/de/lehre/come/app/media/user-files/1170077491578_9-Materials_P.pdf
F.Duddeck, Queen Mary College, London University
G.Frommeyer, U. Brux, Max-Planck-Institute for Iron Research, Dusseldorf (2003)
Shear-band Induced Plasticity
(-+)
G.Frommeyer, U. Brux, Max-Planck-Institute for Iron Research, Dusseldorf (2003)
(-)
G.Frommeyer, U. Brux, Max-Planck-Institute
for Iron Research, Dusseldorf (2003)
A. Perlade, P. Maugis, Toulouse 2005
(Leichtbaustähle mit induzierter Plastizität)
(-+)
- dlaczego d
ąż
y si
ę
do uzyskania tak du
ż
ych zdolno
ś
ci do formowania stali (A
80
= 50
÷÷÷÷
95%)
- gł
ę
bsze tłoczenie a wi
ę
c zmniejszenie ilo
ś
ci ł
ą
czonych elementów i obni
ż
enie kosztów
H. Woestmann, ThyssenKrupp Stahl AG, 2005
(-)
R.H. Wagoner, AHSS Workshop Report 2006
www.a-sp.org
(-)
R.H. Wagoner, AHSS Workshop Report 2006
www.a-sp.org
(-)
- perspektywy zastosowa
ń
stali AHSS drugiej i trzeciej generacji
G.Frommeyer, U. Brux, Max-Planck-Institute for Iron Research, Dusseldorf (2003)