plik

SPIS TREŚCI

Str.

Wstęp…………………………………………………………………………………………5

1. Obrona przed bronią masowego rażenia w polskich siłach zbrojnych i

NATO. ……………………………………………………………………………......7

1.1

Definicja obrony przed bronią masowego rażenia ……………………………..7

1.2

Zasady obrony przed bronią masowego rażenia………………………………..
7

1.3 Przedsięwzięcia obrony przed bronią masowego rażenia jako element
zabezpieczenia działań operacyjnych ……………..................................................7
1.4 Przedsięwzięcia obrony przed bronią masowego rażenia na szczeblach
taktycznych …….....................................................................................................7

2. Zasady obrony przed bronią masowego rażenia …………………………….8

2.1 Ocena rozpoznawcza i wywiadowcza..............................................................8
2.2 Przygotowanie wojsk .......................................................................................8
2.3 Ograniczenie ryzyka .........................................................................................8
2.4 Elastyczność i koordynacja .............................................................................9
2.5 Zachowanie zdolności bojowej..........................................................................9

3. Treść przedsięwzięć obrony przed bronią masowego rażenia jako
elementu zabezpieczenia działań operacyjnych .............................................10

3.1Rozpoznanie, identyfikacja i monitorowanie skażeń ......................................10
3.2 Alarmowanie, ostrzeganie i meldowanie o skażeniach ................................10
3.3Ochrona przed skażeniami .............................................................................11
3.5 Medyczna ochrona przed bronią masowego rażenia

.....................................12

4.Treść przedsięwzięć obrony przed bronią masowego rażenia na
szczeblach taktycznych .....................................................................................13

4.1 Rozśrodkowanie pododdziałów i ich masowanie ..........................................13
4.2 Okresowa zmiana rejonów rozmieszczenia pododdziałów ...........................13
4.3 Inżynieryjna rozbudowa rejonów rozmieszczenia pododdziałów ..................13
4.4 Powiadamianie pododdziałów o skażeniach i zakażeniach ..........................14
4.5 Wykorzystanie indywidualnych i zbiorowych środków ochrony przed

skażeniami, właściwości ochronnych sprzętu bojowego, obiektów obronnych,
budynków i terenu ........................................................................................ 14

4.6 Obserwacja i rozpoznanie skażeń i zakażeń ...............................................14
4.7 Zapewnienie żołnierzom ochrony podczas przekraczania stref skażonych,

oraz w czasie działań w terenie skażonym i zakażonym .............................15

4.8 Kontrola napromienienia ludzi oraz ich stopnia skażenia, a także stopnia

skażenia, sprzętu bojowego, środków materiałowych, wody i żywności .......16

4.9 Zabiegi sanitarno – higieniczne i profilaktyczne ......................................... 16
4.10Odtwarzanie zdolności bojowej pododdziałów ....................................17

4.11

Likwidację skutków użycia przez nieprzyjaciela broni masowego rażenia lub

zdarzeń typu ROTA

................................................................................17

4.12

Zaopatrywanie pododdziałów w środki ochronne ................................17

Literatura ………………………………………………………………………………… 19

Zd a r z e n i a typ u R O T A (ang. R el e a s e s Ot h e r Th a n Att a c k) dot y c z u w o l n i e n i a to k s y c z n y c h ro d k ó w

pr z e m y s o w y c h , w ty m su b s t a n c j i pr o m i e n i o t w ó r c z y c h , ch e m i c z n y c h i bi ol o g i c z n y c h w s k u t e k inn y c h

pr z y c z y n ni u y c i e br o n i m a s o w e g o ra e n i a . M o e to by sp o w o d o w a n e us z k o d z e n i e m lu b

ż ż

zni s z c z e n i e m zbi o r n i k ó w w za k a d a c h pr z e m y s o w y c h , ro d k ó w tra n s p o r t o w y c h , inst a l a c j i

pr o d u k c y j n y c h , ele k t r o w n i j dr o w y c h lub sk a d ó w br o n i m a s o w e g o ra e n i a

Wstęp

W cyklu wykładów poświeconych broni masowego rażenia wykazaliśmy siłę

niszczycielską   tej   broni,   która   użyta   na   polu   walki   może   w   krótkim   czasie
spowodować  duże   straty  i  pozbawić  pododdziały  zdolności  bojowej.   Wskazaliśmy
również   na   fakt,   że   mimo   licznych   porozumień   o   zakazie   użycia,   produkcji,
przechowywania i zniszczenia zapasów broni chemicznej i biologicznej nie udało się
do końca wyeliminować   tych rodzajów broni masowego rażenia z arsenałów wielu
państw.

W sprawie broni jądrowej nawet nie udało się sformułować tekstu porozumienia

analogicznego jak dla broni chemicznej i biologicznej. Główny nacisk w tym zakresie
koncentruje się     natomiast na jej nierozprzestrzenianiu. W tej sytuacji nieodzowne
jest   poznanie   ogólnych   zasad   obrony   przed   bronią   masowego   rażenia,   a   w
szczególności   ochrony   przed   skażeniami   promieniotwórczymi   i   chemicznymi   oraz
zakażeniami   biologicznymi.   Wzrost   zdolności   obronnych   w   tym   zakresie   armii   i
społeczeństwa zmniejsza naszą wrażliwość na użycie broni masowego rażenia, a
jednocześnie zniechęca potencjalnego agresora do jej użycia.

W niniejszym materiale zdefiniowane zostało pojęcie obrony przed bronią

masowego rażenia oraz omówione ogólne jej zasady i przedsięwzięcia na szczeblu
operacyjnym i taktycznym.

1 Obrona przed bronią masowego rażenia w polskich siłach zbrojnych i

NATO

1.1Definicja obrony przed bronią masowego rażenia

Obrona przed bronią masowego rażenia stanowi jeden z najważniejszych

elementów zabezpieczenia działań bojowych na współczesnym polu walki. Polega
na wykonywaniu szeregu przedsięwzięć w celu niedopuszczenia do porażenia ludzi,
zniszczenia   i   uszkodzenia   sprzętu   i   obiektów   bronią   jądrową,   chemiczną   i
biologiczną, lub przynajmniej maksymalnego zmniejszenia skutków użycia tej broni.
W   polskich   siłach   zbrojnych   są   one   różnie   formułowane   zależności   od   szczebla
organizacyjnego wojsk. Na wyższych szczeblach   eksponowane są zasady obrony
przed   bronią   masowego   rażenia,   zagadnienia   planowania   wykorzystania   sił   i
środków  i kierowania  wykonawstwem   poszczególnych   przedsięwzięć,  na  niższych
szczeblach główną uwagę zwraca się na aspekt realizacyjny. W NATO rozpatrywane
są   problemy   oceny   zagrożenia   atakiem   z   użyciem   broni   masowego   rażenia   na
terytorium USA i Europy oraz zapobiegania proliferacji tej broni.

1.2Zasady obrony przed bronią masowego rażenia

Do podstawowych zasad obrony przed bronią masowego rażenia i wykorzystania

sił i środków na szczeblu centralnym i operacyjnym należy:

- ocena rozpoznawcza i wywiadowcza;
- przygotowanie wojsk;
- ograniczenie ryzyka;
- elastyczność i koordynacja;
- zachowanie zdolności bojowej.

1.3 Przedsięwzięcia obrony przed bronią masowego rażenia jako
element zabezpieczenia działań operacyjnych

Przedsięwzięcia obrony przed bronią masowego rażenia na wyższych szczeblach

dowodzenia i w systemie terytorialnym podawane są zwykle w sposób zagregowany.
I tak na szczeblu operacyjnym wymienia się pięć następujących przedsięwzięć:

- rozpoznanie, identyfikacja i monitorowanie skażeń;
- ostrzeganie, alarmowanie i meldowanie o skażeniach;
- ochrona przed skażeniami;
- ograniczenie zagrożenia skażeniami;
- medyczna ochrona przed bronią masowego rażenia.

1.4 Przedsięwzięcia obrony przed bronią masowego rażenia na
szczeblach taktycznych

Przedsięwzięcia obrony przed bronią masowego rażenia na szczeblach

taktycznych (w związkach taktycznych, oddziałach i pododdziałach) definiuje się
szczegółowo. Przykładowo w pododdziałach wymienia się dwanaście następujących
przedsięwzięć:

- rozśrodkowanie pododdziałów i ich masowanie;
- okresową zmianę rejonów rozmieszczenia pododdziałów;

- inżynieryjną rozbudowę rejonów rozmieszczenia pododdziałów;
- powiadamianie pododdziałów o skażeniach i zakażeniach;
- wykorzystanie indywidualnych i zbiorowych środków ochrony przed skażeniami,

właściwości ochronnych sprzętu bojowego, obiektów obronnych, budynków i terenu;

- rozpoznanie skażeń i zakażeń;
- zapewnienie żołnierzom ochrony podczas przekraczania stref skażonych, oraz

w czasie działań w terenie skażonym i zakażonym;

- kontrole napromienienia ludzi oraz stopnia ich skażenia, a także kontrolę stopnia

skażenia, sprzętu bojowego, środków materiałowych, wody i żywności;

- zabiegi sanitarno – higieniczne i profilaktyczne;
- odtwarzanie zdolności bojowej pododdziałów;
- likwidację skutków użycia przez nieprzyjaciela broni masowego rażenia lub

zdarzeń typu ROTA

;

- zaopatrywanie pododdziałów w środki ochronne.

2 Zasady obrony przed bronią masowego rażenia

2.1 Ocena rozpoznawcza i wywiadowcza

Aktualna, zwięzła i dokładna rozpoznawcza i wywiadowcza ocena zagrożenia

własnych   sił,   środków,  obiektów  i terenu  porażeniem  i skażeniem  bronią  jądrową
chemiczna   i   biologiczną   oraz   toksycznymi   środkami   przemysłowymi   umożliwia
podjęcie   odpowiednich   działań   w   celu     uniknięcia   porażenia   i   skażenia   lub
maksymalnego zmniejszenia skutków ataku  bronią masowego rażenia lub zdarzeń
typu ROTA. Ocenę w rejonie działań sił połączonych prowadzi się w sposób ciągły i
regularnie uaktualnia.

2.2Przygotowanie wojsk

Przygotowanie wojsk do obrony przed bronią masowego rażenia polega na

zaplanowaniu   i   wdrożeniu   odpowiednich   procedur   postępowania   na   wypadek
pojawienia się symptomów przygotowań nieprzyjaciela do użycia tej broni oraz na
wypadek ataku, a także wyposażenie wojsk w odpowiedni sprzęt i środki ochronne.
Odpowiedni poziom gotowości do obrony przed bronią masowego rażenia osiąga się
i   utrzymuje   poprzez   efektywne   szkolenie.   Utrzymywanie   wysokiego   poziomu
gotowości   systemu   obrony   przed   bronią   masowego   rażenia   powstrzymuje
potencjalnego nieprzyjaciela przed jej użyciem.

2.3Ograniczenie ryzyka

Całkowite wyeliminowanie zagrożenia ze strony broni masowego rażenia i

toksycznych środków przemysłowych, tj. uniknięcie porażeń i skażeń w przypadku
ataku jądrowego, chemicznego, biologicznego lub wystąpienie zdarzenia typu ROTA,
jest ze względów oczywistych nierealne. Ciągłe rozpoznawanie i analizowanie tych
zagrożeń zapewnia swobodę działań i unikanie ryzyka porażeń i skażeń, a w

Zd a r z e n i a typ u R O T A (ang. R el e a s e s Ot h e r Th a n Att a c k) dot y c z u w o l n i e n i a to k s y c z n y c h ro d k ó w

pr z e m y s o w y c h , w ty m su b s t a n c j i pr o m i e n i o t w ó r c z y c h , ch e m i c z n y c h i bi ol o g i c z n y c h w s k u t e k inn y c h

pr z y c z y n ni u y c i e br o n i m a s o w e g o ra e n i a . M o e to by sp o w o d o w a n e us z k o d z e n i e m lu b

ż ż

zni s z c z e n i e m zbi o r n i k ó w w za k a d a c h pr z e m y s o w y c h , ro d k ó w tra n s p o r t o w y c h , inst a l a c j i

pr o d u k c y j n y c h , ele k t r o w n i j dr o w y c h lub sk a d ó w br o n i m a s o w e g o ra e n i a

wypadku ich wystąpienia umożliwia minimalizowanie skutków ataków bronią
masowego rażenia i zdarzeń typu ROTA.

2.4Elastyczność i koordynacja

Elastyczność systemu obrony przed bronią masowego rażenia polega na ciągłym

dostosowywanie   jego   gotowości   do   działania   do   zagrożenia   atakiem   ze   strony
nieprzyjaciela   i   zdarzeniem   typu   ROTA.   Bowiem   zagrożenie   to   ulega   ciągłym
zmianom,   zarówno   co   do   rodzaju   jak   i   stopnia   (poziomu).   Koordynacja   systemu
obrony   przed   bronią   masowego   rażenia   polega   na   utrzymywaniu   ścisłego
współdziałania   wszystkich   jego   elementów   w   poszczególnych   etapach   działań,   a
także z jednostkami spoza systemu w przypadku jego wsparcia ze strony systemu
pozamilitarnego.

2.5 Zachowanie zdolności bojowej.

Organizacja funkcjonowanie systemu obrony przed bronią masowego rażenia

ukierunkowuje się na zapewnienie zdolności bojowej zabezpieczanych wojsk. Atak
jądrowy, chemiczny i biologiczny oraz zdarzenia typu ROTA niewątpliwie prowadzi
do jej osłabienia. Dlatego działanie wszystkich elementów systemu należy planować
pod   kątem   udzielanie   pomocy   najwrażliwszym   i   najważniejszym   elementom
ugrupowania   operacyjnego   w   celu   szybkiego   i   skutecznego   odtwarzania   ich
gotowości   bojowej.   Dlatego   plan   zabezpieczenia   logistycznego   powinien
uwzględniać wrażliwość środków i urządzeń na uderzenia broni masowego rażenia i
uwolnienie   toksycznych   środków   przemysłowych   we   wszystkich   etapach   działań
zabezpieczanych wojsk.

3. Treść przedsięwzięć obrony przed bronią masowego rażenia jako
elementu zabezpieczenia działań operacyjnych

3.1 Rozpoznanie, identyfikacja i monitorowanie skażeń

Rozpoznanie skażeń prowadzi się w celu stwierdzenia obecności środków

promieniotwórczych, chemicznych, biologicznych, zazwyczaj w wyniku użycia przez
nieprzyjaciela broni masowego rażenia lub zdarzeń typu ROTA. Rozpoznanie skażeń
obejmuje:   wykrywanie,   rozpoznanie   wstępne,   rozpoznanie   szczegółowe   i
obserwację. Wykrywanie to stwierdzenie faktu użycia broni masowego rażenia lub
zdarzenia typu ROTA oraz obecności substancji promieniotwórczych, chemicznych
lub biologicznych.  Wstępne rozpoznanie skażeń to potwierdzenie lub wykluczenie
informacji   o   uderzeniach   broni   masowego   rażenia,   zdarzeniach   typu   ROTA   lub
obecności   substancji   promieniotwórczych,   chemicznych   lub   biologicznych.
Rozpoznanie szczegółowe polega na określeniu rodzaju i stopnia skażenia, ustaleniu
i   oznakowaniu   granic   skażonego   terenu,   pobraniu   próbek   skażonego   powietrza,
gleby,  wody   i  innych  materiałów.   Obserwacja   skażeń   stanowi   zarówno  integralną
część wstępnego rozpoznania skażeń, jak też kontrolę kształtowania się rzeczywistej
sytuacji   skażeń.   Obserwację   skażeń   przestrzeni   powietrznej,   terenu,   sprzętu,
obiektów   i   ludzi   prowadzi   się   przy   pomocy   środków   optycznych,   elektronicznych,
mechanicznych i innych.

Identyfikacja skażeń to działalność mająca na celu określenie rodzaju użytego

środka   lub   materiału   zastosowanego   przez   nieprzyjaciela   podczas   ataku   bronią
masowego rażenia lub pochodzącego ze zdarzeń typu ROTA. Wyróżniamy dwa cele
identyfikacji skażeń: 1) wsparcie procesu decyzyjnego dowódcy i 2) zgromadzenia
dowodów użycia  przez nieprzyjaciela broni masowego rażenia.  Wsparcie procesu
decyzyjnego   dowódcy   polega   na   bezspornym   potwierdzeniu   faktu   wystąpienia
skażeń, dokonaniu oceny liczby porażonych oraz rozmiarów i typu porażeń i skażeń,
ustaleniu metod ochrony i leczenia ludzi, zabiegów sanitarnych i specjalnych, a także
dokonaniu   oceny   możliwości   nieprzyjaciela   w   zakresie   kolejnych   uderzeń   bronią
masowego rażenia i ich wpływu  na tempo prowadzonych działań. Identyfikacja  w
celu zgromadzenia dowodów użycia  przez nieprzyjaciela broni masowego rażenia
prowadzona   jest   przez   akredytowane   laboratoria   wojskowe   i   cywilne,   ruchome   i
stacjonarne na podstawie próbek zebranych przez specjalistyczne pododdziały. Przy
pobieraniu   próbek   służących   jako   dowód   użycia   przez   nieprzyjaciela   broni
masowego rażenia (do celów SIBCRA

), musi być zachowany odpowiedni system

postępowania.

Monitorowanie polega na ciągłej lub okresowej obserwacji zmian zachodzących w

sytuacji   skażeń   w   określonym   obszarze.   W   ramach   monitorowania   dokonuje   się
wielokrotnych  pomiarów w tym  samym miejscu, obserwuje i analizuje na bieżąco
wszystkie   zmiany.   Monitorowanie   umożliwia   zastosowanie   we   właściwym   czasie
odpowiednich środków i przedsięwzięć ochronnych.

3.2 Alarmowanie, ostrzeganie i meldowanie o skażeniach

Alarmowanie ma na celu natychmiastowe doprowadzenie do wojsk sygnału o

uderzeniu bronią masowego rażenia lub zdarzeniu typu ROTA. Umożliwia to
bezzwłoczne zastosowanie przedsięwzięć ochronnych zmierzających do uniknięcia

SI B C R A (ang. S a m p l i n g an d Id e n t i fi c a t i o n Bi o l o g i c a l , C h e m i c a l an d R ai o l o g i c a l A g e n t s

lub  minimalizacji  skutków tego  uderzenia  lub  zdarzenia.  Funkcjonowanie  systemu
alarmowania   powinno   zapewniać   łatwe     ogłaszanie   i   odwoływanie   alarmu   i
uwzględniać   zmieniający   się   poziom   zagrożenia   skażeniami.   Wyróżnia   się
następujące poziomy zagrożenia: 0 – brak zagrożenia, 1 – zagrożenie niskie, 2 –
zagrożenie średnie, 3 – zagrożenie wysokie.

Ostrzeganiem i meldowaniem o skażeniach nazywamy proces przekazywania

meldunków o uderzeniach nieprzyjaciela bronią masowego rażenia i zdarzeniach
typu ROTA, miedzy innymi w celu uprzedzenia jednostek o zagrożeniu skażeniami.
Meldunki NBC

mają znaczny wpływ na decyzje podejmowane przez dowódców i

prace sztabów w procesie planowania i kierowania działaniami wojsk na wszystkich
szczeblach dowodzenia.

Zadania te realizują siły systemu wykrywania skażeń (SWS). Jest to

zorganizowany układ elementów powiązanych relacjami organizacyjno-technicznymi,
przeznaczony   do   zdobywania,   gromadzenia,   przetwarzania   i   analizy   informacji   o
uderzeniach   bronią   jądrową,   chemiczną   i   biologiczną,   a   także   o   uwolnieniach
środków   promieniotwórczych,   chemicznych   i   biologicznych   spowodowanych
zdarzeniami innymi niż atak bronią masowego rażenia, skażeniach powstałych w ich
wyniku oraz potencjalnych źródłach tych zagrożeń.  Na poszczególnych szczeblach
dowodzenia znajdują się następujące ogniwa analityczne tego systemu:

- ośrodki analizy skażeń oddziałów (NBC SCC

);

- ośrodki analizy skażeń dowództw (NBC CC

);

- strefowe ośrodki analizy skażeń (NBC ZCC

);

- centralny ośrodek analizy skażeń (NBS ACC

3.3 Ochrona przed skażeniami

Ochrona przed skażeniami rozpatrywana jako zespół przedsięwzięć obrony przed

bronią masowego rażenia to wykorzystanie cech ochronnych indywidualnych i
zbiorowych środków ochrony przed skażeniami oraz właściwości ochronnych sprzętu
bojowego, obiektów inżynieryjnych i terenu.

Indywidualną ochronę przed skażeniami zapewnia wykorzystanie indywidualnych

środków   ochrony   dróg   oddechowych   i   skóry   (masek   przeciwgazowych   i   odzieży
ochronnej)   co   umożliwia   w   określonym   czasie     uniknięcie   porażeń   i   skażeń
substancjami   trującymi,   promieniotwórczymi   i   biologicznymi   podczas   działania   w
atmosferze   skażonej   (terenie   skażonym).   Zbiorową   ochronę   przed   skażeniami
zapewnia   wykorzystanie   stałych   i   ruchomych   zbiorowych   środków   ochrony   przed
skażeniami,   tj.   pomieszczeń   umożliwiających   ludziom   przebywanie   w   terenie
skażonym bez masek przeciwgazowych i odzieży ochronnej). Stałe zbiorowe środki
ochrony   przed   skażeniami   to   wszelkiego   rodzaju   schrony,   ukrycia   i   urządzenia
obronne   odizolowane   od   atmosfery   zewnętrznej     wyposażone   w   urządzenia
filtrowentylacyjne lub regeneracyjne. Natomiast   ruchome zbiorowe   środki ochrony
przed   skażeniami   to   wozy   bojowe   i   środki   transportu   lądowego,   wodnego   i
powietrznego, których przedziały bojowe, załogowe i pasażerskie są hermetycznie
zamykane   i   czasowo   odizolowywane   od   atmosfery   zewnętrznej   wyposażone   w
oczadzenia filtrowentylacyjne lub regeneracyjne.

N B C (ang. N u c l e a r Bi o l o g i c a l C h e m i c a l)

N B C S C C (ang. N u c l e a r Bi o l o g i c a l C h e m i c a l S u b C o ll e c t i o n s C e n t r e s)

N B C C C

(ang. N u c l e a r Bi o l o g i c a l C h e m i c a l C oll e c t i o n s C e n t r e s)

N B C Z C C

(ang. N u c l e a r Bi o l o g i c a l C h e m i c a l Zo n e C o n t r o l C e n t r e s)

N B C A C C

(ang. N u c l e a r Bi o l o g i c a l C h e m i c a l Zo n e C o n t r o l C e n t r e s)

3.4Ograniczenie zagrożenia skażeniami

Ograniczenie zagrożenia skażeniami dotyczy działań ochronnych

podejmowanych zarówno przed wystąpieniem skażeń jak i po ich wystąpieniu. Do
działań   tych   przed   wystąpieniem   skażeń   zaliczamy:   wykorzystanie   właściwości
ochronnych   infrastruktury,   umocnionych   schronów,   budynków,   pomieszczeń
bojowych   okrętów   i   innych   osłon   wykonanych   z   materiałów   podręcznych;
maskowanie,   wykorzystanie   ukryć,   wykorzystanie   właściwości   ochronnych   terenu,
rozśrodkowanie,   pozorowanie   (mylenie),   zraszanie   okrętów   wodą,   utrzymywanie
rezerw   i   środków   zastępczych   w   celu   sprawnej   wymiany   skażonego   sprzętu   i
personelu.   Do   działań   ochronnych   podejmowanych   po   wystąpieniu   skażeń
zaliczamy:   1)   unikanie   skażeń,   2)   kontrolę   rozprzestrzeniania   się   skażeń,   3)
ograniczenie skutków działania broni masowego rażenia i zdarzeń typu ROTA oraz
4) likwidację  skażeń.

Unikanie skażeń osiąga się poprzez oznakowanie terenu skażonego, kontrolę

ruchu   wojsk,   wyznaczanie   dróg   obejścia   oraz   wyprowadzanie   wojsk   ze   stref
skażonych. Kontrola rozprzestrzeniania się skażeń polega na ograniczeniu działań
wojsk   w   rejonach     skażonych,   oraz   w   strefach   możliwych   opadów
promieniotwórczych   i   rozprzestrzeniania   się   par   (aerozolu)   środków   trujących   i
aerozolu biologicznego. Ograniczenie skutków działania broni masowego rażenia i
zdarzeń typu ROTA osiąga się poprzez kontrolę i ewidencję napromienienia i stopnia
skażenia   ludzi   i   sprzętu   oraz   rotację   wojsk   działających   w   rejonach   skażonych.
Likwidacja   skażeń   polega   na   usunięciu   z   powierzchni   skażonych   substancji
promieniotwórczych,   absorpcję,  niszczenie lub neutralizację  środków  chemicznych
lub biologicznych. Likwidacja skażeń może nastąpić samorzutnie wraz z upływem
czasu   pod   wpływem   warunków   atmosferycznych   (temperatura,   opady,   wiatr),
nazywamy   to   bierną   likwidacją   skażeń.   Natomiast   likwidacja   skażeń   aktywna   to
usunięcie, redukcja lub neutralizacja substancji promieniotwórczych, chemicznych i
biologicznych poprzez wykorzystanie procesów chemicznych lub mechanicznych.

3.5 Medyczna ochrona przed bronią masowego rażenia.

W zakres medycznej ochrony przed bronią masowego rażenia wchodzi:

profilaktyka medyczna, stosowanie medycznych środków zapobiegawczych, leczenie
porażonych w warunkach skażeń i ewakuacja porażonych. Profilaktyka medyczna to
przede   wszystkim   szczepienia   ochronne   i   podawaniu   niektórych   leków   (np.
podwyższających próg wrażliwości na napromienienie lub zwiększających odporność
na niektóre środki biologiczne). Stosowanie medycznych środków zapobiegawczych
polega   na:   przestrzeganiu   zasad   higieny;   profilaktyce   przeciwko   zagrożeniom
uderzeniami broni masowego rażenia i zdarzeniami typu ROTA; szczepieniach po
użyciu   przez   nieprzyjaciela   broni   biologicznej   z   jednoczesnym   zastosowaniem
antybiotyków;   ograniczeniu   przemieszczania   oraz   rozpoznaniu   i   obserwacji
bezpośrednich i pośrednich przypadków wystąpienia chorób zakaźnych. Ewakuacja
porażonych z rejonu działań bojowych ma na celu umożliwienie im specjalistycznej
opieki medycznej w szpitalach stacjonarnych. Porażonych podlegających ewakuacji
należy   poddać   zabiegom   sanitarnym,   a   w   czasie   ewakuacji   chronic   ich   rzed
powtórnym skażeniem.

4 Treść przedsięwzięć obrony przed bronią masowego rażenia na
szczeblach taktycznych

4.1 Rozśrodkowanie pododdziałów i ich masowanie

Stopień rozśrodkowania wojsk zależy od sytuacji bojowej i rodzaju

wykonywanych.   Powinien   być   określony   w   decyzji   dowódcy   pododdziału.  Przy
podejmowaniu,   decyzji   dowódca   uwzględnia:   rodzaj   wykonywanych   zadań;
zagrożenie uderzeniami bronią masowego rażenia; charakter terenu i jego rozbudowę
pod   względem   inżynieryjnym;   możliwości   dowodzenia  i   współdziałania.   Zwykle
przyjmuje   się    rozmieszczenie   pododdziałów   znajdujących   się   w   odwodzie,   w
rejonach   wyjściowych,   odpoczynków   we   wzajemnych   odległościach
uniemożliwiających porażenie jednym ładunkiem jądrowym średniej mocy więcej niż
jedną kompanię (baterię).  W   marszu   między   pododdziałami   i   drogami   marszu
należy utrzymywać następujące odległości: między batalionami w kolumnie 3—5
km;   między   drogami   marszu  batalionów   2—5   km;   między   kompaniami   w
kolumnie  0,2   km;   miedzy   drogami   marszu   kompanii   0,5—1   km;  między
pojazdami w kolumnie 25—100 m.

Maskowanie pododdziałów ma na celu ukrycie rzeczywistego ich

rozmieszczenia przed powietrznym i naziemnym rozpoznaniem nieprzyjaciela i
tym   samym  utrudnienie   mu   wykonania   uderzeń   bronią   masowego  rażenia.
Należy  przy tym uwzględnić, że działanie współczesnych technicznych środków
rozpoznania   i   naprowadzania   jest   oparte   nie   tylko   na   wykorzystaniu   światła
widzialnego,   lecz   także   promieniowania   laserowego,   elektromagnetycznego   i
podczerwieni.   Umożliwia   to"   prowadzenie   rozpoznania   również   w   nocy   i  w
warunkach   złej  widoczności.   Należy   więc   umiejętnie   wykorzystywać   właściwości
maskujące   terenu,   roślinność,   siatki   maskujące   i   środki   techniczne   zakłócające
elektroniczne systemy rozpoznania nieprzyjaciela.

4.2 Okresowa zmiana rejonów rozmieszczenia pododdziałów

Zmiana w odpowiednim czasie rejonów rozmieszczenia pododdziałów ma na celu

utrudnić nieprzyjacielowi wykonanie uderzeń bronią masowego rażenia na rejony
wcześniej   przez   niego   rozpoznane.   Pododdziały   mogą  również   zmieniać   rejony
rozmieszczenia, aby uniknąć bezpośredniego opadu pyłu promieniotwórczego, w razie
skażenia zajmowanego rejonu lub wtedy, gdy znajdzie się on w zasięgu działania
skażonego   powietrza.   Pododdziałom  zawczasu   wyznacza   się   rejony  zapasowe.
Należy unikać wyznaczania rejonów zapasowych i dróg  manewru   w  pobliżu  miejsc
możliwych pożarów, zniszczeń, zatopień, zawał itp.  Podczas zmiany rejonu należy
działać szybko i skrycie.

4.3 Inżynieryjna rozbudowa rejonów rozmieszczenia pododdziałów

Inżynieryjna rozbudowa terenu w celu obrony pododdziałów przed bronią

masowego rażenia obejmuje budowę okopów, szczelin i schronów. Okopanie wojsk
znacznie   mniejsza   rażące   działanie   broni   jądrowej   na   ludzi   i   sprzęt   bojowy.
Urządzenia   te   osłabiają   działanie   fali   uderzeniowej,   promieniowania   cieplnego   i
promieniowania   przenikliwego,   nie   chronią   natomiast   przed   skażeniami
promieniotwórczymi   i   chemicznymi   oraz   zakażeniami   biologicznym.   Przykryte

szczeliny, transzeje i schrony zmniejszają dawkę promieniowania 50 – krotnie i
chronią częściowo przed bezpośrednim opadem pyłu promieniotwórczego.

4.4 Powiadamianie pododdziałów o skażeniach i zakażeniach

Powiadamianie wojsk o skażeniach i zakażeniach organizuje się w celu

uprzedzenia o grożącym niebezpieczeństwie i wykonania we właściwym czasie
niezbędnych czynności ochronnych. Sygnały i czynności jakie należy wykonać
powinni znać wszyscy żołnierze, a także znać sygnały powszechnego ostrzegania,
obowiązujące w systemie obrony terytorium kraju. Sygnały te powinny być jednolite
dla wszystkich rodzajów skażeń i zakażeń. Sygnały przekazuje się przez wszystkie
środki łączności poza kolejnością i dubluje sygnałami dźwiękowymi i wzrokowymi.

Na sygnał powiadamiania o zagrożeniu skażeniami doprowadza się indywidualne

środki   ochrony   przed   skażeniami   do   położenia   nadal   wykonuje   swe   zadania.
Zabezpiecza się przed możliwym skażeniem pojemniki z wodą, żywnością i środki
materiałowe.   Na   sygnał   powiadamiania   o   skażeniach   nakłada   się   indywidualne
środki ochrony przed skażeniami i jeżeli sytuacja bojowa pozwala zamyka się drzwi,
luki,   włazy  wozów  bojowych,   innych  pojazdów   i  schronów,   uruchamia   urządzenia
filtrowentylacyjne   i   kolektorowe.   Na   rozkaz   przełożonego   żołnierze   mogą   opuścić
teren skażony.

4.5 Wykorzystanie indywidualnych i zbiorowych środków ochrony przed
skażeniami, właściwości ochronnych sprzętu bojowego, obiektów obronnych,
budynków i terenu

Dla zapewnienia ochrony ludzi przed porażeniem i skażeniem środkami trującymi

i   zakażeniem   środkami     biologicznymi,   a   także   przed   dostaniem   się   na   skórę
substancji   promieniotwórczych,   stosuje   się   indywidualne   środki   ochrony   przed
skażeniami. Zbiorowe środki ochrony przed skażeniami oraz właściwie wykorzystany
teren chronią ponadto przed rażącym działaniem wybuchu jądrowego. Indywidualne
środki ochrony przed skażeniami dzielą się na środki ochrony dróg oddechowych
(maski   przeciwgazowe)   i   środki   ochrony   skóry   (odzież   ochronna).   Skuteczność
ochrony zależy od właściwego i umiejętnego wykorzystania tych środków oraz od ich
sprawności   technicznej   i   dopasowania.   Umiejętne   wykorzystywanie   osiąga   się
poprzez szkolenie i treningi.

Zbiorowe środki ochrony przed skażeniami zapewniają ochronę przed

bezpośrednim działaniem broni masowego rażenia. Zbiorową ochronę zapewnia
wykorzystanie właściwości ochronnych sprzętu bojowego i środków transportowych
oraz wszelkiego rodzaju ukryć, schronów typu polowego i budowli stałych
wyposażonych w urządzenia filtrowentylacyjne.

Wykorzystanie terenu do ochrony przed bronią masowego rażenia dotyczy ukryć

naturalnych, odpowiednio ukształtowanego terenu, jego nierówności oraz pokrycia
naturalnego. Dobrą ochroną są wszelkie urządzenia podziemne i zakryte: budynki,
piwnice, schrony, wyrobiska, pieczary, jaskinie itp. Przy ich wykorzystaniu należy
jednak uwzględniać możliwość powstania usuwisk i zawał.

4.6 Obserwacja i rozpoznanie skażeń i zakażeń

Obserwację i rozpoznanie skażeń organizuje się w celu dostarczenia danych o

użyciu przez nieprzyjaciela broni masowego rażenia i o skażeniach powstałych z

innych przyczyn w rejonach i na kierunkach działania pododdziałów. Obserwację i
rozpoznanie skażeń prowadzą obserwatorzy, posterunki obserwacyjne i patrole
rozpoznania skażeń.

Obserwację skażeń w rejonach rozmieszczenia wojsk prowadzi się w celu:
- określenia czasu, miejsca i rodzaju nieprzyjacielskich wybuchów jądrowych;
- ustalenia kierunku przemieszczenia się obłoku promieniotwórczego po

naziemnych wybuchach jądrowych;

- wykrycia skażeń promieniotwórczych i ustalenia mocy dawki w rejonie

rozmieszczenia posterunku;

- ustalenia początku napadu chemicznego;
- wykrycia środków trujących w powietrzu i w terenie oraz określenie ich rodzaju,

kierunku i zasięgu przemieszczania się obłoku skażonego powietrza,

- wykrycia oznak wskazujących na możliwość ataku biologicznego.
Rozpoznanie skażeń na kierunkach działania wojsk prowadzi się w celu:
- ustalenia i oznaczenia na kierunkach działania i na drogach marszu granic stref

skażeń promieniotwórczych o mocy dawki 0.5 cGy/h oraz ustalenia wzrostu lub
spadku mocy dawki podczas pokonywania tych stref;

- rozpoznania rejonów skażonych środkami trującymi lub zakażonych środkami

biologicznymi i oznaczenia ich granic;

-   powiadamiania wojsk o skażeniach (zakażeniach) terenu;
-   rozpoznania i oznaczenia dróg obejścia terenu skażonego;
-   ustalenia   stopnia   skażenia   uzbrojenia,   oporządzenia,   sprzętu   bojowego   i

środków materiałowych;

- pobrania próbek z terenu skażonego (zakażonego) i przekazania do badan

laboratoryjnych.

4.7 Zapewnienie żołnierzom ochrony podczas przekraczania stref skażonych,
oraz w czasie działań w terenie skażonym i zakażonym

Sposób pokonywania stref (rejonów) skażonych zależy od rodzaju i stopnia

skażenia, charakteru zniszczeń i warunków terenowych. We wszystkich przypadkach
należy zapewnić wykonanie zadania, jak najmniejsze napromienienie i uniknięcie
porażenia ludzi.

Strefy skażeń promieniotwórczych można przekraczać:
- z marszu po wyznaczonej drodze bez zatrzymywania się pododdziałów;
- po odczekaniu (przed strefą), aż moc dawki promieniowania spadnie do
wielkości nie powodującej porażenia ludzi;
- po drogach przebiegających przez obszary o małej mocy dawki promieniowania,
obchodząc strefy silniej skażone;
- sposobem kombinowanym.
W terenie skażonym substancjami promieniotwórczymi należy zapewnić jak

najmniejsze napromienienie i zapobiegać dostaniu się substancji promieniotwórczych
do organizmu oraz na powierzchnię ciała i odzieży. Szczególnie niebezpieczne jest
skażenie pierwotne, tj. w wyniku bezpośredniego opadu pyłu promieniotwórczego.
Skażeniu temu, jak też skażeniu wtórnemu – w wyniku kontaktu ze skażonymi
przedmiotami i terenem – można uniknąć korzystając z indywidualnych i zbiorowych
środków ochrony przed skażeniami, wozów bojowych, zakrytych obiektów
fortyfikacyjnych i przestrzegając zasad bezpieczeństwa podczas różnych czynności,
np. zabezpieczenia przed skażeniem sprzętu i środków materiałowych, wchodzenia
do pomieszczeń, przygotowania i spożywania posiłków itp.

W terenie skażonym środkami trującymi ludzie mogą ulec porażeniu w wyniku

stykania się z ciekłymi środkami trującymi znajdującymi się na ziemi, przedmiotach
terenowych   i   sprzęcie   oraz   przedostania   się   do   organizmu   par   lub   aerozoli   tych
środków przez drogi oddechowe, śluzówki i skórę. Możliwe jest również dostania się
do organizmu środka trującego wraz z pożywieniem i napojami. Ochronę zapewnia
wykorzystanie   indywidualnych   środków   ochrony   przed   skażeniami,   a   w   razie
długotrwałego przebywania w rejonie skażonym organizuje się odpoczynki (zmienne)
w   środkach   ochrony   zbiorowej   (schronach   z   urządzeniami   filtrowentylacyjnymi,
wozach bojowych). W pomieszczeniach tych także organizowane jest spożywanie
posiłków.

4.8 Kontrola napromienienia ludzi oraz stopnia ich skażenia, a także kontrola
stopnia skażenia, sprzętu bojowego, środków materiałowych, wody i żywności

Kontrolę napromienienia żołnierzy prowadzi się w celu zapobiegania porażeniom

popromiennym,   ustalenia   ich   zdolności   bojowej   oraz   potrzeby   przeprowadzenia
przedsięwzięć   leczniczo   –   profilaktycznych   i   ewakuacyjnych.   Obejmuje   one
wyposażenie ludzi w dozymetry, dokonywanie pomiaru i ewidencji dawek i ustalanie
dawek biologicznie czynnych.  Wyróżniamy kontrolę napromienienia indywidualną  i
zbiorową.   Kontrola   indywidualna   dotyczy   pojedynczych   żołnierzy   szczególnie
narażonych na napromienienie. Zalicza się do nich: zwiadowców, łącznościowców,
kierowców,   saperów   i   chemików.   Kontrola   zbiorowa   polega   na   określeniu   na
podstawie   odczytu   wskazań   jednego   –   dwóch   dozymetrów   wielkości   dawki
pochłoniętej przez grupę żołnierzy, np. drużynę, załogę czołgu, obsługę działa itp.
Imienną   ewidencję   napromienionych   prowadzi   się   w   kompaniach   (pododdziałach
równorzędnych).

Kontrola stopnia skażenia substancjami promieniotwórczymi i trującymi ma na

celu   określenie   możliwości   działania   bez   indywidualnych   środków   ochrony   przed
skażeniami, zakresu prac zabiegów specjalnych i sanitarnych, a także skuteczności
tych   zabiegów   po   ich   przeprowadzeniu.   Kontrola   stopnia   skażenia
promieniotwórczego polega na dokonaniu pomiarów radiometrycznych i porównaniu
otrzymanych   danych   z   normami   dopuszczalnego   skażenia.   Kontrola   skażenia
substancjami   toksycznymi   polega   na   wykryciu   lub   nie   wykryciu   danego   środka
trującego na badanej powierzchni lub w badanej substancji (w badanym ośrodku).
Spożywanie   żywności   i   picie   wody   może   odbywać   się   wyłącznie   za   zgoda
przedstawiciela służby zdrowia na podstawie wyników z kontroli skażenia.

4.9 Zabiegi sanitarno – higieniczne i profilaktyczne

Zabiegi sanitarno – higieniczne i profilaktyczne w warunkach stosowania przez

nieprzyjaciela   broni   masowego   rażenia   organizuje   się   w   celu   utrzymania
odpowiedniego   stanu   zdrowotnego   żołnierzy,   zmniejszenia   skutków   działania
promieniowania   jonizującego,   zapobiegania   porażeniu   środkami   trującymi   oraz
powstawaniu i szerzeniu się chorób zakaźnych.

Zabiegi te obejmują: ścisłe przestrzeganie przez żołnierzy zasad higieny

osobistej,   utrzymanie   należytego   stanu   sanitarnego   w   rejonach   rozmieszczenia
pododdziałów, kontrolę stanu sanitarnego rejonów działań, źródeł wody,  żywności
itp.,   a   także   stosowanie   materiałów   radioochronnych   i   odtrutek   oraz   szczepienia
ochronne.

4.10 Odtwarzanie zdolności bojowej pododdziałów

Odtwarzanie zdolności bojowej obezwładnionych pododdziałów, na które

nieprzyjaciel wykonał uderzenia bronią masowego rażenia, polega głównie na ich
uporządkowaniu oraz przeprowadzeniu niezbędnych przedsięwzięć umożliwiających
wznowienie działań ocalałymi pododdziałami będących częściami pododdziałów
obezwładnionych. Obejmuje ono:

- przywrócenie naruszonego dowodzenia;
- określenie stopnia porażenia pododdziałów;
- sprecyzowanie zadań bojowych dla pododdziałów, które zachowały zdolność do

dalszych działań;

- wyprowadzenie pododdziałów z rejonów skażonych, zniszczonych, objętych

pożarami i zatopionych;

- usunięcie drobnych uszkodzeń uzbrojenia i sprzętu bojowego;
- przywrócenie stanu równowagi psychicznej i morale żołnierzy.
W razie poniesienia dużych strat uniemożliwiających odtworzenie zdolności

bojowej kilku pododdziałów formuje się z nich grupy zbiorcze, które będą
wykonywały dotychczasowe lub nowe zadania bojowe.

4.11 Likwidację skutków użycia przez nieprzyjaciela broni masowego rażenia lub
zdarzeń typu ROTA

Likwidacja skutków użycia przez nieprzyjaciela broni masowego rażenia lub

zdarzeń typu ROTA ma na celu jak najszybsze przywrócenie pododdziałom
zdolności bojowej i stworzenie warunków do wykonywania zadań, a także udzielenie
pomocy rannym i chorym. Najbardziej skomplikowana sytuacja może się wytworzyć
w pododdziałach po uderzeniach bronią jądrową.

Likwidacja skutków użycia przez nieprzyjaciela broni masowego rażenia i zdarzeń

typu ROTA obejmuje:

- rozpoznanie rejonów porażenia;
- prace ratunkowe, lecznicze i ewakuacyjne;
- zabiegi sanitarne i specjalne;
- gaszenie (lokalizowanie) pożarów;
- przedsięwzięcia izolacyjno – ograniczające;
- odbudowę dróg manewru, dowozu i ewakuacji;
- uzupełnienie zniszczonych zapasów i środków materiałowych.
Akcję ratunkową poprzedza rozpoznanie rejonów porażenia, podczas którego

ustala się:

- granice stref zniszczeń i skażeń;
- ogniska największych strat, zniszczeń i skażeń;
- zakres pomocy oraz niezbędne siły i środki;
- drogi podejścia oraz ogólne kierunki działania w rejonie uderzenia;
- drogi ewakuacji medycznej technicznej;
- rejony: rozwinięcia punktów medycznych, zbiórki uszkodzonego sprzętu,

przeprowadzenia zabiegów specjalnych, zbiórki wyprowadzanych pododdziałów.

4.12 Zaopatrywanie pododdziałów w środki ochronne.

W celu zabezpieczenia działań bojowych w warunkach użycia broni masowego

rażenia i możliwych zdarzeń typu ROTA pododdziały w każdej sytuacji powinny być