Higienistka_stomatologiczna_322[03].O1.01

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Materiał nauczania

4.1.

Prawna ochrona pracy
4.1.1.

Materiał nauczania

4.1.2.

Pytania sprawdzające

4.1.3.

wiczenia

4.1.4.

Sprawdzian postępów

7
7
9
9

4.2.

Higiena pracy
4.2.1.

Materiał nauczania

4.2.2.

Pytania sprawdzające

4.2.3.

wiczenia

4.2.4.

Sprawdzian postępów

12
12
16
16
18

4.3.

Grupyfikacja czynników szkodliwych w środowisku pracy
4.3.1.

Materiał nauczania

4.3.2.

Pytania sprawdzające

4.3.3.

wiczenia

4.3.4.

Sprawdzian postępów

19
19
21
21
23

4.4. ZagroŜenia Ŝycia i zdrowia pracowników

4.4.1

Materiał nauczania

4.4.2.   Pytania sprawdzające
4.4.3.   Ćwiczenia
4.4.4.   Sprawdzian postępów

24
24
31
31
37

4.5.

Metody i środki zapobiegania czynnikom szkodliwym
4.5.1

Materiał nauczania

4.5.2

Pytania sprawdzające

4.5.3

wiczenia

4.5.4

Sprawdzian postępów

38
38
41
41
44

4.6.

Środki ochrony osobistej
4.6.1.

Materiał nauczania

4.6.2.

Pytania sprawdzające

4.6.3.

wiczenia

4.6.4.

Sprawdzian postępów

45
45
45
46
46

4.7.

ZagroŜenia poza pracą: techniczne, organizacyjne i ludzkie
4.7.1.

Materiał nauczania

4.7.2.

Pytania sprawdzające

4.7.3.

wiczenia

4.7.4.

Sprawdzian postępów

47
47
49
50
52

4.8.

Pierwsza pomoc

4.8.1.

Materiał nauczania

4.8.2.

Pytania sprawdzające

4.8.3.

wiczenia

4.8.4. Sprawdzian postępów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w stosowaniu przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,

ochrony przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska w pracy higienistki stomatologicznej.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć juŜ ukształtowane, abyś
bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

−

materiał nauczania, „pigułkę” wiadomości teoretycznych niezbędnych do opanowania
treści jednostki modułowej,

−

zestaw pytań przydatny do sprawdzenia, czy juŜ opanowałeś podane treści,

−

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań, pozytywny wynik sprawdzianu
potwierdzi, Ŝe opanowałeś wiedzę i umiejętności z zakresu tej jednostki modułowej,

−

wykaz literatury.

Schemat układu jednostek modułowych

322[03].O1.01

Przestrzeganie przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy,

ochrony przeciwpoŜarowej,

ochrony środowiska

322[03].O1

Podstawy zawodu

322[03].O1.02

Nawiązywanie i utrzymywanie

kontaktów międzyludzkich

322[03].O1.03

Analizowanie budowy, fizjologii

i patofizjologii narządu Ŝucia

322[03].O1.04

Udzielanie pierwszej pomocy

322[03].O1.05

Stosowanie przepisów prawa

i zasad ekonomiki w ochronie zdrowia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

posłuŜyć się przepisami prawa dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska,

−

zastosować przepisy prawa dotyczące pracownika i pracodawcy w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

rozpoznać źródła i czynniki niebezpieczne w środowisku pracy,

−

zapobiec zagroŜeniom Ŝycia i zdrowia pracowników oraz pacjentów,

−

zastosować środki ochrony indywidualnej,

−

dobrać metody i środki zapobiegania czynnikom szkodliwym,

−

zastosować podstawowe zasady higieny i fizjologii pracy oraz wymagania ergonomii,

−

określić zasady normowania czasu pracy i wypoczynku,

−

zaplanować działania związane z podnoszeniem efektywności oraz poprawą warunków
pracy,

−

zastosować procedury dotyczące zasad aseptyki i antyseptyki,

−

zastosować zasady zapobiegania zakaŜeniom wirusem HBV, HIV, prątkiem gruźlicy oraz
innym chorobom zakaźnym,

−

zastosować zasady postępowania ze środkami chemicznymi uŜytkowanymi w gabinecie
stomatologicznym,

−

zabezpieczyć substancje i skaŜone materiały po wykonaniu zabiegów stomatologicznych,

−

zinterpretować przepisy, zasady i procedury dotyczące bezpieczeństwa w drodze do pracy
i z pracy,

−

określić przyczyny wypadków w pracy, w drodze do pracy i z pracy,

−

zareagować w przypadku zagroŜenia poŜarowego zgodnie z instrukcją przeciwpoŜarową,

−

zastosować zasady ochrony środowiska podczas wykonywania zadań zawodowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1.

Prawna ochrona pracy

4.1.1. Materiał nauczania

Sprawny system, umoŜliwiający zapewnienie bezpieczeństwa i higieny w miejscu pracy

jest  jednym  z  niezbędnych  warunków  wypełnienia  ustawowych  obowiązków  państwa
w  stosunku  do  jednego  obywatela.  Nieodłącznym  elementem  systemu  ochrony  pracy  jest
prawo  pracy.  NajwaŜniejszym  polskim  aktem  prawnym,  regulującym  m.in.  kwestie
bezpieczeństwa  i  higieny  pracy  jest  Kodeks  Pracy.  Instytucjami  powołanymi  do  nadzoru
i kontroli przestrzegania prawa pracy oraz zasad i przepisów higieny pracy i warunków pracy
są przede wszystkim: Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) oraz Państwowa Inspekcja Sanitarna
(PIS).  Gwarancją  niezawisłości  tej  inspekcji  jest  podporządkowanie  jej bezpośrednio Radzie
Ochrony  Pracy,  działającej  przy  Sejmie  RP.  W  zakresie  działań  Państwowej  Inspekcji
Sanitarnej znajduje się natomiast kontrola higieny pracy i warunków środowiska pracy.

W miejscu pracy naleŜy przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz

przepisów przeciwpoŜarowych. Obowiązek przestrzegania przepisów bhp spoczywa tak na
pracodawcy jak i na pracowniku.

Rozpoczynając działalność pracodawca jest obowiązany zawiadomić w terminie 30 dni

od dnia rozpoczęcia działalności właściwego państwowego inspektora sanitarnego
i właściwego inspektora pracy o następujących zdarzeniach:
–

o miejscu, rodzaju, zakresie prowadzonej działalności,

–

zmianie miejsca, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności, zwłaszcza zmianie
technologii lub profilu produkcji, jeŜeli zmiana technologii moŜe spowodować
zwiększenie zagroŜenia dla zdrowia pracowników.

Naruszenie powyŜszych obowiązków stanowi wykroczenie przeciwko prawom

pracownika i zagroŜone jest karą grzywny.

Podstawowe prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa

higieny pracy regulują przepisy zawarte w Kodeksie Pracy [11, rozdz. X],

a w szczególności dział dziesiąty – Bezpieczeństwo i higiena pracy.

Podstawowe obowiązki pracodawcy

Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy
w zakładzie pracy.

Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i Ŝycie pracowników poprzez zapewnienie
bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu
osiągnięć nauki i techniki. W szczególności pracodawca jest obowiązany:
a)

organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,

zapewnić przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz
kontrolować wykonywanie tych poleceń,

zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez
organy nadzoru nad warunkami pracy,

zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.

Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami są obowiązani znać, w zakresie
niezbędnym do wykonywania ciąŜących na nich obowiązków, przepisy o ochronie pracy,
w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W razie, gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują swe obowiązki pracownicy
zatrudnieni przez róŜnych pracodawców, pracownicy ci mają obowiązek:
a)

współpracować ze sobą,

wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy
wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu,

ustalić zasady współdziałania uwzględniające sposoby postępowania w przypadku
wystąpienia zagroŜeń dla zdrowia lub Ŝycia pracowników.

Prawa i obowiązki pracownika:

1. W razie, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy

i  stwarzają  bezpośrednie  zagroŜenie  dla  zdrowia  lub  Ŝycia  pracownika  albo,  gdy
wykonywana  przez  niego  praca  grozi  takim  niebezpieczeństwem  innym  osobom,
pracownik  ma  prawo  powstrzymać  się  od  wykonywania  pracy,  zawiadamiając  o  tym
niezwłocznie przełoŜonego.

2. JeŜeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie spowoduje usunięcia zagroŜenia

przez pracodawcę, pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagroŜenia, zawiadamiając
o tym niezwłocznie przełoŜonego.

3. Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca zagroŜenia,

w tych szczególnym przypadku, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

4. Pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełoŜonego, powstrzymać się od

wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku,
gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza
zagroŜenie dla innych osób.

5. Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym

obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany:
–

znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu
i instruktaŜu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom
sprawdzającym;

–

wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa
i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń
i wskazówek przełoŜonych;

–

dbać o naleŜyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład
w miejscu pracy;

–

stosować środki ochrony zbiorowej, a takŜe uŜywać przydzielonych środków
ochrony indywidualnej oraz odzieŜy i obuwia roboczego, zgodnie z ich
przeznaczeniem,

–

poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom
lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich;

–

niezwłocznie  zawiadomić  przełoŜonego  o  zauwaŜonym  w zakładzie pracy wypadku
albo  zagroŜeniu  Ŝycia  lub  zdrowia  ludzkiego  oraz  ostrzec  współpracowników,
a takŜe  inne  osoby  znajdujące  się  w  rejonie  zagroŜenia,  o  groŜącym  im
niebezpieczeństwie,

–

współdziałać z pracodawcą i przełoŜonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Obowiązki kierującego pracą w zakładzie pracy:
–

organizować stanowiska pracy podległych pracowników zgodnie z przepisami
i zasadami bhp,

–

dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie
z przeznaczeniem,

–

organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniające zabezpieczenie
pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami
związanymi z warunkami środowiska pracy,

–

dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposaŜenie techniczne,
o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem,

–

egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy,

–

zapewnić wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami.

Do podstawowych obowiązków pracodawcy naleŜą równieŜ prawidłowe i terminowe

wypłaty wynagrodzeń, których dokonuje się co najmniej raz w miesiącu w stałym i z góry
określonym terminie [6, s. 7].

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie instytucje nadzorują bhp?

Jaki akt prawny reguluje kwestię bezpieczeństwa i higieny pracy?

Jakich czynności i zachowań niezgodnych z przepisami bhp naleŜy unikać w miejscu
pracy?

Czego naleŜy przestrzegać w miejscu pracy?

Jakie są zadania pracownika i pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy?

Na kim spoczywa obowiązek przestrzegania przepisów bhp?

Jakie są obowiązki pracodawcy w zakresie bhp i przeciw poŜarowej?

Do czego jest zobowiązany pracodawca rozpoczynający działalność?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ obowiązki pracownika i pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Obowiązki pracodawcy

Obowiązki pracownika

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

rozróŜnić obowiązki pracownika i pracodawcy,

przeanalizować obowiązki pracownika i pracodawcy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wypełnić kartę pracy – ćwiczeń,

zaprezentować obowiązki pracownika i pracodawcy na forum grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

karta pracy – ćwiczeń,

–

przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Przeczytaj uwaŜnie poniŜsze zdania i oceń ich prawdziwość oznaczając literami

P – prawda lub F – fałsz

Karta pracy – ćwiczeń

JeŜeli pracodawca nie stwarza warunków na stanowisku pracy zgodnych z przepisami

bhp i przeciw poŜarowej pracownik ma prawo do:

−

ucieczki z pracy

−

oddalenia się z miejsca zagroŜenia (zawiadamiając o tym niezwłocznie przełoŜonego),
jeŜeli pomimo powstrzymania się od wykonywania pracy zagroŜenie nadal występuje__,

−

powstrzymania się od wykonywania pracy, niezwłocznie zawiadamiając przełoŜonego) –
jeŜeli warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy,
stwarzają bezpośrednie zagroŜenie dla zdrowia lub Ŝycia pracownika, albo gdy
wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwom innym osobom__,

−

do pracy bez względu na brak bezpieczeństwa pracy

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować obowiązki pracodawcy i pracownika w miejscu pracy stosującego
przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy,

wypełnić kartę pracy – ćwiczeń,

przedyskutować na forum grupy swoją opinię.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

karta pracy – ćwiczeń,

–

przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Określ obowiązki pracownika i pracodawcy stawiając znak X w odpowiednim kwadracie.

Uzasadnij wybraną odpowiedź.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Karta pracy – ćwiczeń

Tak

Nie

Czy pracodawca ma obowiązki w zakresie bhp w stosunku do
pracownika?
Jakie?..........................................................................................................

Czy pracownik rozpoczynając pracę musi być zapoznany z przepisami
bhp?
Dlaczego?...................................................................................................

Czy istnieją instytucje bezpieczeństwa i higieny pracy?
Jeśli tak, to w jakim celu?...........................................................................

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wyszukać w kodeksie pracy dział dotyczący bhp,

przeanalizować powyŜsze pytania,

znaleźć w kodeksie pracy podpowiedzi na powyŜsze pytania,

wskazać dział, rozdział i artykuł w kodeksie pracy, gdzie znajdują się odpowiedzi na
powyŜsze pytania,

wypełnić kartę pracy – ćwiczeń,

omówić swoje propozycje na forum grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

karta pracy,

–

komputer z dostępem do Internetu,

–

przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wskazać instytucje powołane do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa
pracy oraz zasad i przepisów higieny pracy i warunków pracy?

wskazać obowiązki pracodawcy?

wskazać prawa pracownika?

scharakteryzować jak naleŜy wykonywać pracę zgodnie z przepisami
bhp?

wyszukać akty prawne dotyczące bhp?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Higiena pracy

4.2. Higiena pracy

4.2.1. Materiał nauczania

Słowo higiena pochodzi z języka greckiego. Jest to zapobieganie chorobom oraz ochrona

zdrowia.  W  procesie  pracy  oznacza  ono  tworzenie  takich  warunków,  które  zapewniają
otrzymanie produktu, procesu pracy zdrowego i bezpiecznego dla konsumenta.
Celem  zabiegów  higienicznych  jest  usunięcie  wszelkich  zanieczyszczeń,  drobnoustrojów,
owadów  i  gryzoni  oraz  zabiegi  powodujące  zapobieganie  powstawaniu  wszelkich
zanieczyszczeń.
Nieprzestrzeganie  zasad  higieny  jest  niebezpieczne  dla  zdrowia  konsumentów  i  personelu.
Zgodnie z międzynarodowym prawem higiena to wszystkie warunki i pomiary niezbędne do
zapewnienia  bezpieczeństwa  i  odpowiednich  cech  produkcji  na  wszystkich  etapach  procesu
jej działania. [2, s. 15–16]

Od pracowników wymaga się więc znajomości przepisów sanitarno – higienicznych oraz

ich przestrzegania w codziennej pracy. Wynika to równieŜ z zasad etyki zawodowej. [2, s. 16]

Postanowienia kodeksu pracy zobowiązują pracodawcę do zapewnienia pracownikom

bezpiecznych  i  higienicznych  warunków  pracy.  Bezpieczeństwo  pracy  to  działalność
zmierzająca  do  ochrony  pracownika  przed  wypadkiem.  Natomiast  higiena  pracy  obejmuje
działania  chroniące  pracownika  przed  utratą  zdrowia,  zwłaszcza  w  następstwie  chorób
zawodowych. [6, s. 9]

Higienę pracy moŜna podzielić na kilka etapów, (rys. 1).

Rys. 1. Etapy higieny pracy [2, s. 16]

Higiena

w zakładzie
pracy

Higiena

personelu

Higiena

produktów

Przykłady:
–

sprzątanie,
mycie,
dezynfekcja
pomieszczeń,
naczyń
urządzeń,

–

zwalczanie
szkodników.

Przykłady:
–

higieniczna
obróbka
nieuszkodz–
nych surowców
bez oznak
zepsucia,

–

dodatki
i opakowania
spełniające
normy
chemiczne
i mikrobiolo–
giczne.

Przykłady:
–

higiena
osobista,

–

zapobieganie
chorobom,

–

dobór
i pielęgnacja
odzieŜy
ochronnej,
badania
lekarskie
personelu.

Higiena

produkcji

Przykłady:
–

zachowanie
zasad higieny
pracy w
procesie pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zasady higieny dotyczą:
–

pomieszczeń produkcyjnych (usługowych),

–

innych pomieszczeń w zakładzie,

–

sprzętu, maszyn i urządzeń,

–

procesów produkcji,

–

produktów,

–

odpadów,

–

zatrudnionego personelu,

–

zaopatrzenia w wodę.

Organizm człowieka odgrywa duŜą rolę w rozprzestrzenianiu drobnoustrojów

chorobotwórczych, dlatego ludzie powinni utrzymywać wysoki standard higieny osobistej.
Pracownicy zobowiązani są do przestrzegania następujących zasad:
1.

Posiadania aktualnej ksiąŜeczki zdrowia i zgłoszenie się na badania okresowe.

Osoby chore lub podejrzane o chorobę powinny być odsunięte od pracy.

Włosy powinny być czyste, związane, zabezpieczone nakryciem głowy.

Nie powinno się dotykać podczas pracy nosa, ust i uszu – jeśli to zrobimy, powinniśmy
umyć ręce w środku myjąco – dezynfekującym.

Jedzenie, picie, Ŝucie gumy i palenie tytoniu podczas pracy są zabronione.

OdzieŜ ochronna powinna być czysta – nie powinno się uŜywać agrafek czy szpilek.

Przed wyjściem do toalety, poza teren zakładu lub miejsce sprzedaŜy naleŜy zdjąć odzieŜ
i obuwie robocze oraz środki ochrony indywidualnej, np. rękawiczki jednorazowe.

Noszenie biŜuterii jest zakazane.

Uczestnictwo w szkoleniach z zakresu higieny jest obowiązkowe.

Natomiast w higienie produkcji obowiązują następujące zasady:
1.

Poszczególne czynności powinny być wykonywane na wydzielonych stanowiskach pracy
przy uŜyciu wydzielonego sprzętu.

Procesy produkcyjne brudne muszą być prowadzone w wydzielonych pomieszczeniach
z zachowaniem izolacji od procesów czystych.

Nie wolno uŜywać tego samego sprzętu wielokrotnie do róŜnych działań.

Odpadki organiczne i śmieci naleŜy segregować zgodnie z ich rodzajem. Jak najszybciej
naleŜy je usuwać poza teren zakładu. [7, s. 24]

Pomieszczenia, które związane są z produkcją, powinny spełniać wymagania sanitarno –
higieniczne, dotyczące:
–

właściwego rozplanowania pomieszczeń – bardzo waŜne jest, aby drogi „brudne” nie
krzyŜowały się z „czystymi”,

–

materiałów konstrukcyjnych, stosowanych w zakładzie,

–

wysokości pomieszczeń,

–

rodzaju powierzchni ścian i posadzek,

–

konstrukcji okien,

–

instalacji elektrycznej,

–

wentylacji,

–

oświetlenia,

–

rodzaju i temperatury wody ciepłej i zimnej,

–

pomieszczeń do usuwania odpadów,

–

ochrony środowiska,

–

dróg transportu,

–

dojazdu do lokalu,

–

utrzymania czystości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sprzątanie to podstawowy zabieg, w czasie którego usuwa się mechanicznie z powierzchni
róŜne zanieczyszczenia, wśród nich drobnoustroje. [2, s. 25]

DuŜe znaczenie w higienie pomieszczeń ma sprzątanie codzienne obejmujące czynności

porządkowe wykonane pod koniec dnia pracy i po kaŜdej zmianie. Są to:
–

mycie powierzchni stołów, blatów,

–

mycie maszyn, urządzeń, drobnego sprzętu,

–

porządkowanie pomieszczeń i stanowisk pracy,

–

usuwanie z pomieszczeń resztek produkcyjnych,

–

mycie i dezynfekcja pojemników na odpadki,

–

mycie urządzeń sanitarnych,

–

wietrzenie pomieszczeń produkcyjnych,

–

sprzątanie pomieszczeń konsumenckich,

–

sprzątanie całego otoczenia zakładu. [2, s. 25]

WyposaŜenie techniczne kaŜdego zakładu powinno być tak zaprojektowane, aby zapewniało:
–

wysoką jakość powierzchni procesu pracy,

–

dobór odpowiednich połączeń i uszczelnień,

–

odpowiedni sposób ustawienia i mocowania do podłoŜa,

–

łatwość mycia.

Proces mycia i dezynfekcji ma decydujące znaczenie w higienie produkcji. Zapewnia
przyjemne i bezpieczne warunki pracy, mogące przyciągać gryzonie i inne szkodniki,
zapobiega awariom, korzystnie działa na klientów. [2, s. 28]

Skuteczne przeciwdziałanie zagroŜeniom zdrowia i Ŝycia ludności, charakterystycznym

dla współczesnej cywilizacji jest moŜliwe jedynie przy szerokim zaangaŜowaniu społecznym.
Przeciwdziałanie obecnym zagroŜeniom zdrowotnym wymaga, bowiem zbiorowego wysiłku,
np.  w  celu  ochrony  środowiska.  Niezwykle  waŜne  jest  takŜe,  kształtowanie  poŜądanych
nawyków  zdrowotnych  w  społeczeństwie.  Postęp  cywilizacji  i  wzrost  dobrobytu  mogą,
bowiem  stać  się  czynnikiem  działającym  destruktywnie  na  nasze  zdrowie,  o  czym  świadczą
przykłady z wielu krajów wysoko rozwiniętych, w których pojawiają się niekorzystne zmiany
w  sposobie  Ŝycia  mieszkańców,  sprzyjające  upowszechnienie  się  tzw.  chorób
cywilizacyjnych. Do zmian takich naleŜy np. zmniejszona aktywność ruchowa, nieprawidłowe
odŜywianie, rozpowszechnienie palenia tytoniu czy nadmierne obciąŜenie neuropsychiczne.
Działania prowadzące do zapobiegania chorobom i wzmacniania zdrowia moŜna podzielić na
trzy grupy:
–

kształtowanie optymalnych dla Ŝycia i rozwoju człowieka warunków środowiska
materialnego i społecznego,

–

rozwijanie kultury zdrowotnej społeczeństwa,

–

rozwijanie profilaktycznej działalności słuŜby zdrowia.
W zapobieganiu zakaŜeniom bardzo duŜe znaczenie ma higiena trybu Ŝycia.

pojęcie

higienicznego

trybu

ycia

składają

się

róŜnorodne

uświadomione

i  nieuświadomione  zachowania  człowieka,  które  mają  wpływ  na  zapobieganie  chorobom
i  polepszanie  zdrowia.  Prowadzenie  higienicznego  trybu  Ŝycia  to  nie  tylko  przestrzeganie
zbioru ścisłych reguł. Musi iść z nim w parze daleko idąca indywidualizacja, poniewaŜ nie ma
jednego  wzoru  na  sposób  Ŝycia.  Istnieją  wszakŜe  pewne  wspólne  zasady  postępowania
zgodnie z potrzebami zdrowia. Higieniczny tryb Ŝycia nie moŜe być czymś uciąŜliwym.

Pojęciem higieny osobistej określa się całość zachowań sprzyjających utrzymaniu

i umacnianiu zdrowia, w tym takŜe działań związanych z utrzymaniem czystości ciała,
odzieŜy i najbliŜszego otoczenia, z doborem odzieŜy i obuwia pod kątem ich właściwości
zdrowotnych, z higienicznym przyrządzaniem posiłków.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zachowanie czystości było i jest jednym z podstawowych wymagań higienicznych, poniewaŜ
uchybienia w tym zakresie stanowiły i jeszcze stanowią bardzo istotną przyczynę szerzenia się
chorób  zakaźnych.  Istnieje  np.  pojęcie  chorób  „brudnych  rąk”,  do  których  zalicza  się  dur
brzuszny, czerwonkę i inne choroby przewodu pokarmowego o podłoŜu zakaźnym.
Obok  względów  estetycznych  utrzymanie  czystości  skóry  ma  istotne  znaczenie  higieniczne,
przyczyniające  się  do  prawidłowego  jej  funkcjonowania  jako  powłoki  ochronnej.  Źle
utrzymana  skóra,  zwłaszcza  rąk,  zaniedbane  włosy  czy  paznokcie  mogą  stanowić  doskonałe
podłoŜe  dla  rozwoju  drobnoustrojów  chorobotwórczych.  Wyrobienie  nawyku  mycia  rąk  juŜ
od wczesnych lat stanowi waŜny sprawdzian kultury zdrowotnej i ogólnej. Troska o skórę rąk
nakazuje  stosowanie  ochronnych  rękawic  przy  wykonywaniu  prac  szczególnie  brudzących,
wymagających  moczenia  rąk  lub  stwarzających  moŜliwości  powstawania  mikrourazów.  Do
ochrony rąk oraz ich pielęgnacji wskazane jest stosowanie kremów ochronnych i odŜywczych.
Uchybienia  w  pielęgnacji  rąk  i  stóp  oraz  mikrourazy,  na  które  naraŜone  są  stopy  i  ręce,
stosunkowo często przyczyniają się do rozwoju zakaŜeń. Powstawaniu grzybicy naskórkowej
i  droŜdŜy,  zwłaszcza  w  przestrzeniach  międzypalcowych,  sprzyja  maceracja  naskórka  pod
wpływem wilgoci, np. pocenia się.
Ź

ródłem zakaŜenia mogą być:

–

ludzie zakaźnie chorzy i chore zwierzęta,

–

ludzie i zwierzęta będące nosicielami zarazków,

–

czasem zwłoki ludzkie lub zwierząt krótko po śmierci.

Okres zaraźliwości jest to czas, w którym zakaŜenie moŜe być przenoszone na ludzi
zdrowych. W róŜnych chorobach zakaźnych okres ten ma róŜną długość.
Do grupy dróg bezpośredniego szerzenia się zakaŜeń naleŜą:
–

bezpośrednia styczność z chorym lub nosicielem przy pocałunkach, podczas pielęgnacji
i leczenia chorych,

–

bezpośrednia styczność z chorym zwierzęciem (np. ukąszenia, zadrapania),

–

droga łoŜyskowa (wrodzone postacie chorób, np. róŜyczka, toksoplazmoza),

–

zakaŜenie własnymi pasoŜytami (np. jajami owsika przenoszonymi na własnych rękach
do ust).

Do grupy chorób pośredniego szerzenia zakaŜeń naleŜą:
–

droga powietrzna, najczęściej kropelkowa, gdy zarazki dostają się do dróg oddechowych
wraz z kropelkami wydzielin od chorych podczas kaszlu, kichania, głośnego mówienia,

–

droga pokarmowa i wodna, przez zakaŜone pokarmy, przez zakaŜoną wodę, przy czym
dochodzi czasem do duŜych epidemii o szczególnej dynamice,

–

zakaŜenie poprzez glebę, w której znajdują się zarazki, zwykle w postaci
przetrwalnikowej (np. tęŜca, jaja pasoŜytów wielokomórkowych),

–

przenoszenie przez stawonogi, głównie owady, ale takŜe przez kleszcze i rzadziej
roztocze,

–

przenoszenie przez przedmioty w otoczeniu człowieka (zakaŜona bielizna osobista,
pościelowa, środki toaletowe, ksiąŜki, zabawki dziecięce).
Czynniki obronne zakaŜeniom są ukierunkowane na przeciwdziałanie szkodliwej

działalności  poszczególnych  zarazków.  Organizm  moŜe  je  uzyskać  w  sposób  bierny  –
w  okresie  niemowlęcym  przeciwciała  z  mleka  matki,  później  swoiste  przeciwciała  we
wstrzyknięciach surowicy odpornościowej oraz w sposób czynny naturalny – przechorowanie
i  zakaŜenie  bezobjawowe  albo  sztuczne  –  wytworzenie  w  organizmie  odporności  swoistej
poprzez szczepionki.

W epidemiologii ogromne znaczenie ma wiedza o róŜnych aspektach Ŝycia społecznego,

o rozwoju ekonomicznym, demograficznym, stanie higieny społeczeństwa, o słuŜbie zdrowia.
Czynniki te wpływają na poszczególne ogniwa procesu epidemicznego działają hamująco na

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

szerzenie  się  chorób  zakaźnych  lub  ułatwiają  ich  rozpowszechnianie.  Urbanizacja  np.
i  związane  z  nią  warunki  bytowania  ludności  ułatwiają  szerzenie  się  niektórych  zakaŜeń,
zwłaszcza  wśród  dzieci,  natomiast  lepsze  warunki  mieszkaniowe,  odpowiedni  stan  higieny
komunalnej,  higieny  Ŝywienia  przyczyniają  się  w  znacznym  stopniu  do  ograniczenia
występowania wielu chorób głównie szerzących się w drogą pokarmową i wodną.
Zasięg  chorób  zakaźnych  moŜe  być  róŜny.  Zachorowania  pojedyncze,  odosobnione,  nazywa
się  sporadycznymi.  Jeśli  choroba  utrzymuje  się  na  pewnym  obszarze  stale,  dając  podobną
liczbę zachorowań, mówi się o epidemii.
Sprawne działanie w zwalczaniu chorób zakaźnych polega na:
–

moŜliwie wczesnym prawidłowym rozpoznaniu choroby, wykryciu źródła lub źródeł
zakaŜenia i unieszkodliwianiu ich,

–

przerwaniu, a gdy to jest niemoŜliwe ograniczeniu dróg szerzenia się choroby,

–

ochronie ludzi z otoczenia, a niekiedy większej populacji, przed zachorowaniami.

Unieszkodliwienie źródeł zakaŜenia to przede wszystkim izolacja chorych oraz ich leczenie,
które obok innych pozytywnych wyników moŜe skrócić okres zaraźliwości i w ten sposób
ograniczyć rozwój procesu epidemicznego

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Co rozumiesz pod pojęciem higieny?

Co grozi w przypadku nieprzestrzegania zasad higieny?

Jakie czynniki warunkują bezpieczeństwo higieny pracy?

Jak moŜemy podzielić higienę pracy?

Czego dotyczą zasady higieny?

Do czego zobowiązani są pracownicy?

Jakie zasady higieny obowiązują w pracy?

Jakie wymogi powinny spełniać pomieszczenia w miejscu pracy?

Jakie znaczenie w higienie pracy ma codzienna higiena pomieszczeń produkcyjnych?

10.

Jakie są źródła zakaŜenia?

11.

Co zaliczamy do grupy dróg bezpośredniego szerzenia się zakaŜenia?

12.

Jakie są czynniki obronne zakaŜeniom?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyjaśnij zasady zorganizowana pracy pod względem higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

wskazać elementy przygotowania się do pracy,

rozróŜnić czynniki bezpieczeństwa i higieny pracy na forum grupy,

scharakteryzować czynniki bhp.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

arkusze papieru,

–

przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Określ znaczenie:

–

higieny w zakładzie pracy,

–

higieny personelu,

–

higieny produktów,

–

higieny produkcji.
Oraz opisz jakie warunki powinny być przestrzegane higieny w zakładzie pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

scharakteryzować poszczególne rodzaje higieny,

określić jakie znaczenie ma przestrzeganie higieny w miejscu pracy,

wskazać czym grozi nieprzestrzegania zasad higieny,

omówić swoje propozycje na forum grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

arkusze papieru,

–

przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

WskaŜ, jakie wymogi powinny spełniać pomieszczenia w miejscu pracy. Dokonaj analizy

zagroŜeń, jeŜeli urządzenia techniczne nie spełniają wymogów bhp.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wskazać wymogi jakie powinny spełniać pomieszczenia w miejscu pracy,

wskazać warunki, których nie powinny spełniać urządzenia,

wyjaśnić jakie niebezpieczeństwa groŜą pracownikowi, gdy pomieszczenia nie spełniają
warunków bhp,

scharakteryzować wymogi bhp, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia ,

dokonać analizy, dlaczego brak higieny w pomieszczeniach grozi niebezpieczeństwu nie
tylko dla pracownika,

zaprezentować efekty wykonanej pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia,

–

przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Grupyfikacja czynników szkodliwych w środowisku pracy

4.3.1. Materiał nauczania

Warunki bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy są kształtowane przez

czynniki materialne i społeczne.
Czynniki materialne obejmują między innymi:
–

budynki i pomieszczenia zakładu pracy,

–

wyposaŜenie stanowisk pracy w maszyny i urządzenia produkcyjne,

–

czynniki szkodliwe i uciąŜliwości występujące na stanowiskach pracy,

–

zagroŜenia wypadkowe,

–

ogólne zabezpieczenia techniczne: wentylacja, klimatyzacja itp.,

–

zabezpieczenia poszczególnych stanowisk pracy lub maszyn,

–

zaopatrzenie pracowników w sprzęt ochrony osobistej, np. rękawice ochronne i fartuchy
oraz potrzebne środki.

Uwarunkowania społeczne obejmują sferę organizacji pracy, płac, motywacji do
wykonywania zadań, stosunków międzyludzkich i wiele innych. [6, s. 9]

Bezpieczeństwo w zakresie pracy gwarantowane jest przede wszystkim przez odpowiedni

stan obiektów budowlanych i pomieszczeń pracy, maszyn i innych urządzeń technicznych
oraz stosowanie materiałów i procesów technologicznych, które są bezpieczne dla zdrowia
pracownika.

rodowisko pracy jest swego rodzaju środowiskiem nienaturalnym, wytworzonym przez

człowieka.  Ryzyko  zawodowe,  związane  z  wykonywaną  pracą  wynika,  więc  z  naraŜenia
pracownika  na  działanie  czynników  niebezpiecznych,  szkodliwych  i  uciąŜliwych
występujących na stanowisku pracy.

Czynnik niebezpieczny to czynnik, którego oddziaływanie moŜe prowadzić do urazu lub

innego istotnego natychmiastowego pogorszenia stanu zdrowia człowieka bądź do zejścia
ś

miertelnego.

Czynnik szkodliwy oznacza czynnik, którego oddziaływanie moŜe prowadzić do

pogorszenia stanu zdrowia człowieka.

Czynnik uciąŜliwy nie stanowi wprawdzie zagroŜenia dla Ŝycia lub zdrowia człowieka,

lecz utrudnia pracę lub przyczynia się w inny istotny sposób do obniŜenia jego zdolności do
wykonywania pracy lub innej działalności bądź wpływa na zmniejszenie wydajności.
W zaleŜności od poziomu oddziaływania lub innych warunków czynnik uciąŜliwy moŜe stać
się szkodliwym,a szkodliwy – niebezpiecznym.

W procesie pracy człowiek oddziałuje bezpośrednio lub pośrednio na szeroko rozumiane

przedmioty  pracy  (narzędzia,  maszyny,  oprzyrządowanie  i  wyposaŜenie  stanowisk  pracy,
surowce,  materiały  i  półfabrykaty  stałe  lub  płynne,  wyroby  gotowe  itp.),  które  w  strefach
swojego  naturalnego  oddziaływania stanowią potencjalne źródła niebezpiecznych czynników
mechanicznych,  mogących  powodować  zagroŜenia,  głównie  urazami.  ZagroŜenie  urazami
powstaje  wówczas,  gdy  na  człowieka  oddziałuje  lub  moŜe  oddziaływać  czynnik
niebezpieczny, którego źródłem mogą być wymienione wyŜej przedmioty pracy lub podmioty
otoczenia.  Oddziaływania  te  mogą  prowadzić  do  bezpośredniego  uderzenia,  przecięcia,
zmiaŜdŜenia, przebicia lub innego urazu ciała człowieka. Urazy mechaniczne ciała człowieka
mogą być równieŜ następstwem takich zdarzeń, jak poślizgnięcie się na posadzce czy upadek
z

wysokości.

Z punktu widzenia zapewnienia bezpieczeństwa człowieka w środowisku pracy

rozpoznanie zagroŜeń stanowi jeden z najwaŜniejszych elementów kształtowania warunków

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

pracy.  Do  elementów  procesu  rozpoznawania  zagroŜeń  moŜna  zaliczyć:  właściwe
odczytywanie  sygnałów,  zrozumienie  przebiegu  procesów  pracy,  postrzeganie  środowiska
pracy  w  oparciu  o  kryteria  bezpieczeństwa,  postrzeganie  zawczasu  czynników  (przyczyn)
zagroŜeń.  ZagroŜenia  są  grupyfikowane  na  kilka  sposobów  w  zaleŜności  od  zastosowanego
kryterium  grupyfikacji.  Obecnie  preferowany  jest  model  grupyfikacji  oparty  na  kryterium
podziału rzeczowego. Według tego kryterium rozróŜnia się:
–   zagroŜenia fizyczne,
–   zagroŜenia chemiczne,
–   zagroŜenia biologiczne,
–   zagroŜenia psychospołeczne (w tym organizacyjne).

Do grupy najprościej identyfikowalnych zagroŜeń zaliczane są zagroŜenia fizyczne. Ich

wczesne  rozpoznanie  uzaleŜnione  jest  od  ogólnej  sprawności  zmysłów  człowieka  a  ich
identyfikacja moŜliwa poprzez niezbyt skomplikowany pomiar odpowiednimi przyrządami –
miernikami  (obecnie  zaopatrzonymi  w  wyświetlacze  cyfrowe).  ZagroŜenia  fizyczne  to
wszystkie  obce  substancje  i  materiały,  które  mogą  spowodować  fizyczne  uszkodzenia
człowieka.

Wśród tej grupy zagroŜeń szczególną uwagę ze względu na powszechność występowania

moŜemy wymienić:
–

mikroklimat zimny i gorący,

–

hałas,

–

wibracje.
ZagroŜenia chemiczne to określone i nieokreślone substancje chemiczne w postaci par

dymów, gazów płynów oraz aerozolu.

Natomiast zagroŜenia biologiczne to bakterie, wirusy, grzyby i pasoŜyty związane z pracą

wykonywaną w działalności medycznej, gospodarce hodowlanej, zakładach mięsnych.

Poza czynnikami szkodliwymi w zakładzie pracy występują róŜne uciąŜliwości, czyli

niemierzalne  negatywne  uwarunkowania  wynikające  z  charakteru  wykonywanej  pracy.
W  zakładach  pracy  są  to  najczęściej:  nadmierny  wysiłek  przy  dźwiganiu  cięŜarów,  praca
stojąca,  długotrwałe  moczenie  rąk  i  wiele  innych.  Szczególnym  rodzajem  uciąŜliwości  jest
praca nocna. [6, s. 10]

W Polsce dla wielu chemicznych i fizycznych czynników szkodliwych obowiązują

normatywy higieniczne. Są to:
–

najwyŜsze dopuszczalne stęŜenia chemicznych czynników szkodliwych, mierzonych
laboratoryjnie,

–

najwyŜsze dopuszczalne natęŜenia fizycznych czynników szkodliwych mierzone
sprzętem i aparaturą kontrolno pomiarową.

Obowiązujące  w  Polsce  najwyŜsze  stęŜenia  i  natęŜenia  czynników  szkodliwych  ustalają
rozporządzenia  ministra  właściwego  do  spraw  pracy  wydane  w  porozumieniu  z  ministrem
zdrowia.  Pracodawcy  powinni  znać  stęŜenia  i  natęŜenia  czynników  szkodliwych  na
stanowiskach  pracy  oraz  dbać,  aby  nie  przekroczyły  obowiązujących  normatywów,  a  takŜe
informować pracowników o zagroŜeniach. Badania i pomiary stęŜeń czynników szkodliwych
wykonują odpowiednie stacje sanitarno – epidemiologiczne i inne laboratoria świadczące tego
typu usługi.
Następstwem  niekorzystnych  warunków  lub  charakteru  wykonywanej  pracy  są  choroby
zawodowe. Są to schorzenia, które mają związek z wykonywaną pracą. [6, s. 10-11]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Co rozumiesz pod pojęciem czynnik niebezpieczny?

Co rozumiesz pod pojęciem czynniki szkodliwe?

Co rozumiemy pod pojęciem czynnik uciąŜliwy?

Jakie zagroŜenia zaliczamy do fizycznych?

Co wchodzi w skład zagroŜeń chemicznych?

Co wchodzi w skład zagroŜeń biologicznych?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zidentyfikuj czynniki gwarantujące bezpieczeństwo pracownika w zakresie bhp.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wskazać czynniki bezpieczeństwa i higieny pracy,

wskazać i omówić czynniki bezpieczeństwa i higieny pracy pracodawcy na forum grupy,

scharakteryzować czynniki bhp pracy miejscu pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

arkusze papieru,

–

przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

W poniŜszym tekście wstaw brakujące słowa, tak aby zdania były prawidłowo

sformułowane.

Ryzyko  zawodowe,  związane  z  wykonywaną  pracą  wynika  z  naraŜenia  pracownika  na
działanie  czynników  niebezpiecznych,................................................,  występujących  na
stanowisku pracy.
ZagroŜenie...................................,  to  wszystkie  obce  substancje  i  materiały,  które  mogą
spowodować fizyczne uszkodzenie człowieka.
Do  grupy  zagroŜeń  fizycznych  zaliczamy:  mikroklimat  zimny  i  gorący  ..........................,
...................... .
ZagroŜenia  chemiczne  to  określone  i  nieokreślone  substancje  ....................................
w postaci par dymów, .................................. oraz aerozolu.
Do

grupy

czynników

uciąŜliwych

naleŜą:.......................................,

praca

stojąca,

........................................................ .

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wskazać brakujące słowa w tekście,

uzasadnić odpowiedzi,

omówić swoje propozycje na forum grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

karta pracy – ćwiczeń,

–

przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

WskaŜ, jakie są czynniki szkodliwe, niebezpieczne i uciąŜliwe w miejscu pracy. Dokonaj

analizy czynników.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wskazać czynniki szkodliwe, niebezpieczne, uciąŜliwe,

określić jakie zagroŜenia niosą ze sobą poszczególne czynniki w miejscu pracy,

dokonać analizy poszczególnych czynników,

zaprezentować efekty pracy na forum grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

przybory do pisania,

–

kartki papieru,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Wyjaśnij do czego pracodawca jest zobowiązany, gdy prowadzi działalność gospodarczą

i zatrudnia pracowników oraz co mu grozi, gdy stwarza zagroŜenie wystąpienia
niebezpieczeństwa dla zdrowia i Ŝycia pracownika.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wskazać

obowiązki

pracodawcy

rozpoczynającego

działalność

gospodarczą

i zatrudniającego pracowników,

określić konsekwencje dla pracodawcy, który nie przestrzega i zarazem stwarza
zagroŜenie wystąpienia niebezpieczeństwa dla zdrowia i Ŝycia pracowników,

scharakteryzować efekty pracy na forum grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

przybory do pisania,

–

arkusze papieru,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. ZagroŜenia Ŝycia i zdrowia pracownika

4.4.1. Materiał nauczania

Bardzo waŜnym elementem w procesie pracy jest dopasowywanie warunków pracy do

pracownika  –  co  jest  jednym  z  kluczowych  celów  ergonomii.  WaŜnym  dla  wszystkich
pracowników  wykonujących  pracę  na  stanowiskach  pracy,  jest  zapoznanie  się
z  koniecznymi  do  spełnienia  warunkami,  aby  praca  powodowała  moŜliwie  najmniejsze
szkody i negatywne komplikacje zdrowotne.

Praca to świadome i celowe działanie człowieka, zmierzające do wytworzenia

określonych wartości materialnych bądź kulturalnych.
Stanowisko  robocze  to  przestrzeń,  w  której  pracownik  lub  zespół  pracowników  wykonuje
pracę.  W  przestrzeni  tej  znajdują  się  sprzęty  i  materiały  niezbędne  do  produkcji,  gotowe
wyroby  oraz  odpady.  Stanowiska  pracy  muszą  być  dostosowane  do  rodzaju  i  wielkości
produkcji.  Pracownik  musi  mieć  zapewnioną  swobodę  ruchów  i  przestrzeń  komunikacyjną.
Zaopatrzenie  w  materiały  nie  powinno  być  większe  niŜ  przewidziane  na  jedną  zmianę.
Odpady  poprodukcyjne  naleŜy  sukcesywnie  usuwać,  zwłaszcza  jeŜeli  zagraŜają
bezpieczeństwu pracowników i jakości produkcji.
Maszyny  i  urządzenia  muszą  być  sprawne  technicznie  i  czyste,  zwłaszcza  w  gastronomii
i przy produkcji Ŝywności. Sprzęt naleŜy wykorzystywać zgodnie z przeznaczeniem w sposób
zapewniający  bezpieczeństwo  obsługi.  O  uszkodzeniach  i  niesprawności  sprzętu  trzeba
informować  przełoŜonych.  Maszyny  w  ruchu  muszą  być  pod  stałym  nadzorem,  z  wyjątkiem
automatów.  Wirujące  części  maszyn  muszą  mieć  stałe  osłony,  a  odzieŜ  obsługujących  takie
maszyny ze względów bezpieczeństwa nie moŜe mieć luźno zwisających części, jak np. poły
fartuchów. [6, s. 43 – 44]

Pracownicy wykonujący pracę na stojąco powinni mieć moŜliwość odpoczynku w pozycji

siedzącej w pobliŜu miejsca pracy.
W miejscu pracy występuje wiele zagroŜeń związanych z wykonywaną pracą, jednak do
typowych zagroŜeń w miejscu pracy zaliczamy:
–

poŜar,

–

pasoŜyty,

–

zakaŜenie wirusem grypy,

–

przeciąŜenie układu ruchu,

–

czynniki chemiczne draŜniące,

–

czynniki chemiczne alergeny – uczulenie na środki czyszczące i myjące,

–

skaleczenia, zakłucie,

–

wymuszona pozycja ciała,

–

poparzenia,

–

hałas,

–

poraŜenie prądem elektrycznym,

–

upadek,

–

mikroklimat,

–

tlenek węgla,

–

stres,

–

uderzenie człowieka o nieruchomy czynnik materialny.

Jednak nie zawsze da się uniknąć wypadku w pracy. Gdy wypadek nastąpi to pracownik

i pracodawca mają określone obowiązki i zadania do spełnienia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Pojęcie wypadku przy pracy, jakiemu uległ pracownik, definiuje ustawa z dnia

30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób
zawodowych ( Dz. U. Nr 199, poz. 1673).

Wypadkiem przy pracy jest zdarzenie:

–

nagłe,

–

wywołane przyczyną zewnętrzną,

–

powodujące uraz lub śmierć,

–

które nastąpiło w związku z pracą.

Wszystkie cztery powyŜej wymienione elementy muszą wystąpić łącznie. Brak któregoś

z nich powoduje, iŜ dany wypadek nie moŜe być zakwalifikowany jako wypadek przy pracy.
Nagłość  zdarzenia  ma  miejsce  wówczas,  gdy  występuje  w  ciągu  jednej  dniówki  roboczej
(obowiązującego  czasu  pracy,  godzin  nadliczbowych)  włączając  w  to  drogę  do  pracy
i z pracy.

Przyczyną zewnętrzną będą wszelkie urazy mechaniczne, chemiczne, cieplne, siły

przyrody oraz działanie osób trzecich.
Związek zdarzenia z pracą ma miejsce wówczas, gdy zdarzenie nastąpiło:
–

podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub
poleceń przełoŜonych,

–

podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz
pracodawcy, nawet bez poleceń. Czynnością taką będzie, np. próba usunięcia awarii przez
pracownika, jeŜeli w jej trakcie uległ wypadkowi,

–

w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze pomiędzy
siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku
pracy.

Ustalając związek zdarzenia z pracą trzeba pamiętać, iŜ nie musi być on bezpośredni, tzn.

nie musi obejmować tylko czynności bezpośrednio dotyczących świadczenia pracy. MoŜe on
dotyczyć równieŜ, dojścia pracownika do zakładu pracy, udanie się do przełoŜonego spoŜycia
posiłku itp. Związek z pracą występuje równieŜ wówczas, gdy w czasie godzin pracy
pracownik zostanie zwolniony przez przełoŜonego w celu załatwienia spraw osobistych lub
wizyty u lekarza. [5, s. 28 – 29]

Z wypadkiem przy pracy został równieŜ zrównany wypadek, jakiemu uległ pracownik:

–

w czasie podróŜy słuŜbowej, chyba Ŝe wypadek spowodowany został postępowaniem
pracownika, które nie pozostawało w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań.
Okres delegowania pracownika poza miejsce jego stałego zamieszkania podlega
szczególnej ochronie. Wypadek przy pracy będzie więc równieŜ wypadek, jakiemu uległ
pracownik podczas czynności przygotowujących do pracy w następnym dniu, tj. w trakcie
mycia, przygotowania posiłku, snu, itp. JednakŜe, jeŜeli w czasie swojego czasu wolnego
pracownik odwiedzi znajomych i ulegnie u nich wypadkowi, to wówczas związek z pracą
zostanie zerwany i nie będzie to wówczas wypadek przy pracy,

–

w związku z udziałem w szkoleniu w zakresie powszechnej samoobrony,

–

przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje
związkowe.

Wypadki przy pracy ustawa dzieli na:

Wypadki śmiertelne – jeŜeli śmierć w wyniku wypadku nastąpiła w okresie
nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku,

Wypadki cięŜkie – jeŜeli w wyniku wypadku nastąpiło cięŜkie uszkodzenie ciała:
–

utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej,

–

inne uszkodzenia ciała albo rozstrój zdrowia naruszające podstawowe funkcje
organizmu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

choroba nieuleczalna zagraŜająca Ŝyciu,

–

trwała choroba psychiczna,

–

trwała, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie,

–

trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała.

3. Pozostałe wypadki (w tym zbiorowe). [5 s. 29]

Pracownik moŜe równieŜ ulec wypadkowi w drodze do pracy lub z pracy. Wypadkiem

tym jest zdarzenie nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną, które wystąpiło w drodze do lub
z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia
rentowego, a droga do pracy lub z pracy była najkrótsza i nie została przerwana.

Za drogę do pracy lub z pracy uwaŜa się drogę:

–

z domu do pracy lub z pracy do domu,

–

do miejsca lub z miejsca innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł
ubezpieczenia rentowego, do zwykłego miejsca wykonywania funkcji lub zadań
zawodowych albo społecznych lub z tego miejsca,

–

do miejsca albo z miejsca odbywania nauki lub studiów,

–

do miejsca lub z miejsca zwykłego spoŜywania posiłków. [5 s. 30]

Obowiązek udzielenia pierwszej pomocy pracownikowi, który uległ wypadkowi wynika

z  Rozporządzenia  Rady  Ministrów  z  dnia  21  kwietnie  1992  r.  w  sprawie  ustalania
okoliczności  i  przyczyn  wypadków  przy  pracy.  Forma  i zakres pierwszej pomocy zaleŜne są
od  okoliczności  oraz  urazowych  następstw  wypadku.  PrzełoŜony  pracownika,  który  uległ
wypadkowi,  obowiązany  jest  dopilnować,  by  poszkodowany  znalazł  się  pod  opieką  lekarza
i powiadomić rodzinę o zaistniałym wydarzeniu.[3 s.15]

W razie zaistnienia w zakładzie wypadku bezpośredni przełoŜony (pracownika, który

uległ  wypadkowi)  obowiązany  jest  niezwłocznie  zabezpieczyć  miejsce  wypadku  do  czasu
ustalenia  jego  okoliczności  i  przyczyn.  W  szczególności  nie  naleŜy  dopuszczać  do  miejsca
wypadku  osób  niepowołanych,  uruchamiać  wstrzymanych  maszyn  i  urządzeń,  dokonywać
zmiany  połoŜenia  urządzeń  i  przedmiotów,  które  spowodowały  wypadek  lub  pozwalają
odtworzyć jego okoliczności.

Pracodawca obowiązany jest sporządzić następującą dokumentację związaną

z wypadkiem:
–

protokół powypadkowy,

–

statystyczną kartę wypadkową,

–

wpisać wypadek do rejestru wypadków,

–

kartę wypadku w drodze do lub z pracy. [5 s. 39]

Protokół powypadkowy sporządza zespół powypadkowy powołany przez pracodawcę,

w którym stwierdza, czy dany wypadek był wypadkiem przy pracy.

Protokół powinien być sporządzony nie później niŜ w ciągu 14 dni od dnia uzyskania

zawiadomienia  o  wypadku.  JeŜeli  zespół  przekroczy  ten  termin,  wówczas  ma  obowiązek
wskazać w protokole uzasadnioną przyczyną opóźnienia. Do protokołu dołącza się wszystkie
dokumenty,  na  podstawie  których  zespół  dokonał  ustaleń.  Członek  zespołu  moŜe  umieścić
w  protokole  zdanie  odrębne.  Z  treścią  protokołu  zespół  zapoznaje    poszkodowanego  lub
członków  rodziny  pracownika  zmarłego  na  skutek  wypadku.  Poszkodowany  lub  członek
rodziny  zmarłego  pracownika  ma  prawo  zgłaszać  uwagi  i  zastrzeŜenia  do  ustaleń  zawartych
w protokole.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Co nazywamy miejscem pracy?

Jakie wyróŜniamy zagroŜenia w miejscu pracy?

Co rozumiemy pod pojęciem wypadku przy pracy?

Jak dzielimy wypadki w pracy?

Do czego jest zobowiązany pracodawca, gdy nastąpi wypadek?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeczytaj uwaŜnie poniŜsze zdania i oceń ich prawdziwość oznaczając literami

P –prawda lub F – fałsz.

Karta pracy – ćwiczeń

–

wypadkiem nazywamy zdarzenie śmiertelne i nagłe__,

–

pracodawca powinien zapewnić odpowiednie warunki pracy zgodne z przepisami bhp__,

–

pracownik ma obowiązek spać w ciągu pracy ok. 1 godziny__,

–

protokół powypadkowy musi sporządzać pracownik__,

–

pracownik moŜe palić tytoń w czasie pracy__,

–

pracownik w czasie pracy musi nosić ubranie ochronne__,

–

pracownik nie musi powiadamiać o wypadku przy pracy__,

–

pracodawca jest zobowiązany do zapobiegania wypadkom w pracy__.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

scharakteryzować obowiązki pracodawcy i pracownika,

wypełnić kartę pracy – ćwiczeń,

wyjaśnić poszczególne zdania.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

karta pracy – ćwiczeń,

–

przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

WskaŜ zasady i kierunki kształtowania poczucia bezpieczeństwa i higieny pracy

w miejscu pracy pracowników. Wykorzystaj kartki koloru niebieskiego i czerwonego dla
zidentyfikowania zasad i kierunków.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wskazać zasady poczucia bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wymienić i scharakteryzować poszczególne zasady poczucia bezpieczeństwa i higieny
pracy pracowników,

wyjaśnić w jakim celu naleŜy dobrze organizować środowisko pracy, aby było ono
bezpieczne dla pracownika,

określić jakie elementy wskazują na to, Ŝe miejsce pracy nie jest bezpieczne,

zaprezentować efekty pracy na forum grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

przybory do pisania,

–

dwie kartki, jedna koloru czerwonego druga niebieskiego,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Zdefiniuj i wyjaśnij zagadnienia dotyczące wypadku przy pracy.

Karta pracy – ćwiczeń

Zagadnienia

Wyjaśnienie zagadnień

Definicja wypadku przy
pracy

Podział wypadku przy
pracy

Obowiązki pracodawcy
w przypadku zaistnienia
wypadku przy pracy

Dokumentacja
powypadkowa

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zdefiniować pojęcie wypadku przy pracy,

określić kiedy zaistnieje wypadek przy pracy,

określić jakie są obowiązki pracodawcy w przypadku zaistnienia wypadku przy pracy,

określić jaki jest podział wypadku przy pracy,

wyliczyć obowiązki pracodawcy w przypadku zaistnienia wypadku przy pracy,

wyliczyć dokumentację powypadkową.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

karta pracy – ćwiczeń,

–

przybory do pisania,

–

literatura z rozdziałem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Pracownik w miejscu pracy skaleczył się urządzeniem technicznym. Wypełnij protokół

powypadkowy dla pracownika, który uległ wypadkowi w czasie pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wskazać rodzaj wypadku przy pracy,

sporządzić protokół powypadkowy,

dokonać analizy poprawności sporządzenia protokołu na forum grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

karta pracy – ćwiczeń,

–

przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

zdefiniować stanowisko robocze?

wyliczyć zagroŜenia w miejscu pracy?

wyjaśnić pojęcie wypadku w pracy?

określić jak dzielimy wypadki?

wskazać do czego jest zobowiązany pracodawca, gdy nastąpi wypadek?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Metody i środki zapobiegania czynnikom szkodliwym

4.5.1. Materiał nauczania

Na pracowników mogą działać róŜne czynniki szkodliwe oraz uciąŜliwości związane ze

stanowiskiem  pracy  i  niekorzystnie  wpływać  na  stan  ich  zdrowia.  Czynniki  szkodliwe  –
chemiczne,  fizyczne  i  biologiczne  –  są  zawsze  związane  ze  środowiskiem  pracy.  Natomiast
uciąŜliwości wynikają z charakteru wykonywanej pracy.
Czynniki  szkodliwe  chemiczne  stanowią  największą  grupę  szkodliwości.  Najczęściej
występują w postaci pyłów, par, gazów i dymów, które przedostają się do organizmu głównie
przez  drogi  oddechowe,  w  znacznie  mniejszym  stopniu  przez  usta  i  przewód  pokarmowy.
Nieliczne  z  nich  są  wchłaniane  przez  skórę.  Wchłonięte  z  nich  są  wchłaniane  przez  skórę.
Wchłonięte w nadmiarze mogą powodować zatrucia. [6, s. 52]
Bardzo  waŜnym  elementem  w  kaŜdej  pracy  jest  unieszkodliwianie,  czyli  całkowite  lub
częściowe  eliminowanie  szkodliwego  oddziaływania  środków  toksycznych  poprzez  ich
utylizację (gospodarcze wykorzystanie odpadów) lub izolację od środowiska:
Unieszkodliwianie toksyn obejmuje:
–

selektywne gromadzenie w miejscu powstania z rozdzieleniem na te składniki, które
mogą być zagospodarowane jako surowce wtórne, oraz pozostałe, wymagające izolacji
oraz dokładne ich oznaczenie i zabezpieczenie w miejscu ich przechowywania,

–

składowanie na wysypiskach specjalnie zbudowanych i odpowiednio zlokalizowanych
z dala od ujęć wody pitnej, w podłoŜu o małej przepuszczalności, zabezpieczających
ś

rodowisko przed rozprzestrzenianiem się toksyn,

–

spalanie  –  najbardziej  radykalna  metoda  unieszkodliwiania  wszelkich  substancji
i odpadów  –  jest  zalecana  zwłaszcza  dla  odpadów  stanowiących  zagroŜenie
epidemiologiczne,  gazowe  produkty  spalania  zawierające  szkodliwe  dla  środowiska
składniki muszą być przed odprowadzeniem do atmosfery oczyszczone.

Ostre zatrucia powstają wskutek krótkotrwałego działania czynnika szkodliwego o duŜym

stęŜeniu  w  powietrzu.  Na  przykład zatrucia tlenkiem węgla powstają w czasie od kilkunastu
minut  do  kilku  godzin  jego  oddziaływania,  zaleŜnie  od  stęŜenia.  Natomiast  zatrucia
przewlekłe  to  wynik  naraŜenia  osoby  na  czynniki  szkodliwe  przez  dłuŜszy  czas,  liczony
w  miesiącach,  a  nawet  latach.  Wiele  czynników  chemicznych  działa  na  skórę  draŜniąco  lub
uczulająco, np. Ŝywice epoksydowe lub składniki smarów. [6, s. 52]

Do czynników szkodliwych fizycznych zalicza się niekorzystny mikroklimat – zimny

i gorący – oraz hałas i wibracje.
Hałas to zjawisko akustyczne, które w danej chwili i miejscu działa negatywnie na organizm
człowieka. Jest najczęściej występującym fizycznym czynnikiem szkodliwym, a jego źródłem
są  maszyny  i  urządzenia,  w  tym  wentylacyjne.  Praca  w  nadmiernym  hałasie  ogranicza
zdolność  myślenia,  pobudza  nerwowo  i  powoduje  szybkie  zmęczenie.  Hałas  o  natęŜeniu
powyŜej 90 dB (decybeli) moŜe spowodować uszkodzenie słuchu. Dla porównania samochód
osobowy  jadący  z  prędkością  100  km/h  wytwarza  hałas  o  natęŜeniu  około  76  dB,  a  głośno
nastawione radio lub telewizor – 70dB.[8, s. 52]

Do szkodliwych czynników biologicznych naleŜą bakterie, wirusy i pasoŜyty, które

wywołują choroby zakaźne lub zakaŜenia.
Całkowite  wyeliminowanie  chemicznych  i  fizycznych  czynników  szkodliwych  z  miejsca
pracy  jest  najczęściej  nieosiągalne.  Zwykle  wymaga  duŜych  nakładów  finansowych
i  radykalnej  zmiany  technologii.  Na  przykład  benzen  o  silnym  działaniu  rakotwórczym
zastąpiono  innymi,  mniej  toksycznymi  rozpuszczalnikami.  Kilka  lat  temu  wycofano  azbest
z przemysłu z powodu zagroŜenia pylicą i rakiem płuc. [6, s. 53]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KaŜdy zakład pracy musi zadbać o to, aby występujące tam czynniki chemiczne nie

przekraczały  najwyŜszych  dopuszczalnych  stęŜeń,  a  szkodliwe  czynniki  fizyczne,  jak  hałas
i wibracje, najwyŜszych dopuszczalnych natęŜeń. W Polsce najwyŜsze dopuszczalne stęŜenia
czynników  chemicznych  oraz  najwyŜsze  dopuszczalne  natęŜenia  czynników  fizycznych
określają  rozporządzenia  ministra  pracy.  Badania  stęŜeń  i  pomiary  natęŜeń  tych  czynników
wykonują  odpłatnie  usługowe  laboratoria  higieny  pracy  oraz  stacji  sanitarno  –
epidemiologiczne.

Utrzymanie stęŜeń i natęŜeń czynników szkodliwych w bezpiecznych granicach

umoŜliwiają między innymi ogólne środki techniczne: wentylacja, klimatyzacja, hermetyzacja
urządzeń, wyciszanie hałaśliwych maszyn. W razie konieczności stosuje się indywidualne
ś

rodki ochrony, jak ochronniki słuchu (wkładki do przewodu słuchowego, nauszniki)

zabezpieczające przed hałasem, okulary chroniące przed promieniowaniem ultrafioletowym.
[6, s. 53]

Do uciąŜliwości wynikających z charakteru wykonywanej pracy naleŜy między innymi

nadmierny  wysiłek  mięśni  podczas  dźwigania  cięŜarów,  praca  w  pozycji  stojącej,  praca
z  długotrwałym  zaangaŜowaniem  ograniczonych  grup  mięśni  i  monotonią  ruchów.  Innym,
bardzo  specyficznym  rodzajem  uciąŜliwości  jest  praca  nocna.  W  odróŜnieniu  od  czynników
szkodliwych uciąŜliwości są niemierzalne. [6, s. 53]

Do najczęściej występujących czynników szkodliwych w miejscu pracy naleŜą:

–

niekorzystny mikroklimat,

–

znaczna wilgotność (następstwo intensywnego parowania),

–

obecność dymu i spalin z palenisk (z tlenkiem węgla),

–

ciągłe moczenie rąk w wodzie z roztworami środków myjących,

–

praca w pozycji stojącej (przy stołach produkcyjnych, zlewozmywakach i bufetach),

–

praca nocna (w lokalach rozrywkowych). [6, s. 54]

Sposoby, unikanie i likwidowanie zagroŜeń przedstawia tabela 2.

Tabela 2. Identyfikacja i charakterystyka zagroŜeń

ZagroŜenia

Charakterystyka zagroŜeń

Środki zaradcze

PoŜar, wybuch

Obsługa trzonu gazowego

Przestrzeganie: instrukcji bhp
i przeciw poŜarowej

PasoŜyty (np.glista ludzka
itp.)

Kontakt z zanieczyszczonymi
glebami warzywami
i ziemniakami

Przestrzeganie: instrukcji bhp
i reŜimu sanitarnego

ZagroŜenie grypą

Kontakt z pracownikami
zatrudnionymi w oddziałach
lub pacjętami

Szczepienie ochronne,
przestrzeganie: instrukcji bhp
i reŜimu sanitarnego

PrzeciąŜenie układu ruchu

Przenoszenie duŜych garnków
z posiłkami przy sporządzaniu
i wydawaniu posiłków,
produktów spoŜywczych:
warzyw, owoców
w skrzynkach i pojemnikach

Przestrzeganie: norm
dźwigania dla kobiet, rotacji
pracowników, instrukcji bhp,
badań lekarskich,
przeciwwskazań
zdrowotnych pracowników,
szkoleń bhp,
odpowiednia organizacja
pracy w zespole

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Czynniki chemicznie
draŜniące

Stosowane środki do
dezynfekcji

Stosowanie środków ochrony
osobistej (maski, rękawice)
Przestrzeganie: instrukcji
bhp,
procedur, przeciwwskazań
zdrowotnych pracowników

Czynniki chemiczne alergeny
– uczulenie na środki
czyszczące i myjące

Praca ze środkami czystości

Przestrzeganie: instrukcji
bhp,
procedur, przeciwwskazań
zdrowotnych, przeniesienie
na inne stanowisko pracy

Skaleczenie, zakłucie

Obsługa naszyn i urządzeń o
ostrych krawędziach

Przestrzeganie instrukcji
bezpiecznej pracy,
zachowanie ostroŜności,
stosowanie osłon na tarcze
tnące urządzeń

Wymuszona pozycja ciała

Praca powyŜej 3 godzin
w ciągu zmiany roboczej
w pozycji stojącej przy
trzonie kuchennym

Przestrzeganie rotacji
pracowników
i przeciwwskazań
zdrowotnych

Poparzenia

Obsługa: kotłów warzelnych
parowych, trzonu gazowego
kuchennego, patelni
elektrycznej, piekarników,
wyparzacza do jaj itp.
Pośpiech, nieuwaga
pracownika

Przestrzeganie instrukcji bhp
na stanowisku pracy,
zachowanie ostroŜności
podczas pracy

Hałas

Obsługa: maszyny i urządzeń Przeprowadzanie okresowych

badań instalacji elektrycznej,
stosowanie tylko urządzeń ze
znakiem bezpieczeństwa
i nieuszkodzonych, uŜywanie
urządzeń zgodnie
z przeznaczeniem i instrukcją
obsługi

Oświetlenie (niedoświetlenie,
olśnienie, kontrast)

Awaria źródeł oświetlenia,
zuŜycie, zabrudzenie punktów
ś

wietlnych

Przeprowadzenie okresowych
pomiarów natęŜenia
oświetlenia światłem
elektrycznym, stosowanie
ź

ródeł światła zgodnie

z obowiązującymi normami

Upadek na tym samym
poziomie (potknięcie się
poślizgnięcie się)

Poślizgnięcie się na śliskiej
powierzchni, brak
odpowiedniego obuwia,
nieuwaga, pośpiech

Zachowanie ostroŜności przy
poruszaniu się po śliskich
i mokrych powierzchniach,
stosowanie obuwia zgodnie
z obowiązującą tabelą norm
przydziału i zuŜycia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Upadek na róŜnych
poziomach (schody)

Poślizgnięcie się na śliskiej
powierzchni, brak
odpowiedniego obuwia,
nieuwaga, pośpiech

Zachowanie ostroŜności przy
poruszaniu się po schodach,
stosowanie obuwia zgodnie
z obowiązującą tabelą norm
przydziału i zuŜycia

Uderzenie człowieka
o nieruchomy czynnik
materialny

Nieuwaga, pośpiech,
zastosowanie sprzętu dróg
komunikacyjnych

Zachowanie ostroŜności przy
wykonywaniu pracy
i poruszaniu się,
przestrzeganie instrukcji bhp

Mikroklimat

Praca w miejscu złej
klimatyzacji,

Przeprowadzenie okresowych
pomiarów mikroklimatu,
stosowanie bawełnianej
odzieŜy ochronnej

Tlenek węgla

Obsługa trzonu gazowego
kuchennego

Przeprowadzanie okresowych
pomiarów stęŜenia tlenku
węgla

Stres

Związany z odpowiednim
i dobrym wykonywaniem
danego zawodu oraz z
odpowiednim zadowoleniem
klientów itp.

Dobór osób o odpowiednich
cechach psychofizycznych
odpornych na stres

PoraŜenie prądem
elektrycznym

Obsługa urządzeń i sprzętu
zasilanych energią elektryczną

Przeprowadzenie okresowych
badań instalacji elektrycznej,
stosowanie tylko urządzeń ze
znakiem bezpieczeństwa
i nieuszkodzonych, uŜywanie
urządzeń zgodnie
z przeznaczeniem i instrukcją
obsługi

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie czynniki szkodliwe są związane ze środowiskiem pracy?

Co naleŜy do szkodliwych czynników biologicznych?

Jakie najczęściej występują czynniki szkodliwe?

W jaki sposób moŜna unikać czynników szkodliwych?

Co moŜe spowodować hałas powyŜej 90dB (decybeli)?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ zagroŜenia występujące w miejscu pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zidentyfikować zagroŜenia występujące w miejscu pracy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

określić co grozi pracownikowi w miejscu pracy, jeśli dane zagroŜenie wystąpi,

scharakteryzować poszczególne zagroŜenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Uzupełnij poniŜszą tabelę.

ZagroŜenia

Charakterystyka zagroŜeń

Środki zaradcze

Mikroklimat

PoraŜenie prądem
elektrycznym

Upadek na tym samym
poziomie (potknięcie się
poślizgnięcie się)

Skaleczenie, zakłucie

PoŜar, wybuch

PasoŜyty (np.glista ludzka
itp.)

ZagroŜenie grypą

PrzeciąŜenie układu ruchu

Uderzenie człowieka
o nieruchomy czynnik
materialny

Wymuszona pozycja ciała

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować zagroŜenia w miejscu pracy,

wypełnić kartę pracy – ćwiczeń,

zaprezentować efekt pracy,

dokonać oceny poprawności wykonania zadania.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

przybory do pisania,

–

karta pracy – ćwiczeń,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

RozwiąŜ krzyŜówkę.

Karta pracy – ćwiczeń

Do tego czynnika szkodliwego naleŜy gaz.

Jest on powyŜej 90dB (decybeli) niebezpieczny dla zdrowia pracownika.

Jeden z trzech czynników szkodliwych.

Gdzie obsługuje się trzon gazowy.

Jeden z czynników fizycznych.

Określone normy mierzalne czynnika chemicznego.

Zdarzenie nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną mogącą powodować uraz lub śmierć
oraz, które nastąpiło w związku z pracą.

Mikroklimat to czynnik.

BHP w zakładzie pracy jest kształtowane przez czynniki społeczne.

10.

Zapobieganie chorobom oraz ochrona zdrowia to inaczej…..

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać uwaŜnie poszczególne zdania,

udzielić na nie poprawnej odpowiedzi,

rozwiązać hasło krzyŜówki,

przeanalizować hasło czym jest ono dla pracownika,

przedyskutować odpowiedź na forum grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

przybory do pisania,

–

karta pracy – ćwiczeń,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.

Środki ochrony osobistej

4.6.1.

Materiał nauczania

Higiena osobista zapewnia człowiekowi zdrowie, estetyczny wygląd i świadczy o jego

kulturze. W zakładach pracy przestrzeganie higieny osobistej wpływa równieŜ na
bezpieczeństwo konsumentów i standard obsługi. [6, s. 87]

Zgodnie z przepisami kodeksu pracy pracodawca musi zapewnić pracownikom odzieŜ

i ubranie robocze, jeŜeli:
–

podczas pracy odzieŜ pracownika moŜe ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu,

–

jest to niezbędne ze względów technologicznych bądź sanitarnych.

W  praktyce  odzieŜ  roboczą  stosuje  się  podczas  czynności  bardzo  brudzących  oraz  takich,
które  wymagają  zabezpieczenia  wyrobów  przed  zanieczyszczeniem.  W  zakładach
podstawową  odzieŜą  roboczą  są  białe  fartuchy  płócienne  lub  drelichowe  oraz dwuczęściowe
ubrania drelichowe. [6, s. 44]
Przede  wszystkim  stosuje  się  ją  ze  względów  sanitarnych,  gdyŜ  chroni  przed
zanieczyszczeniem  pochodzącym  z  osobistego  ubrania  pracownika.  Musi  być  swobodna
i  dostosowana  do  temperatury  typowej  dla  pomieszczeń  pracy.  Wskazane  jest  równieŜ
noszenie nakryć głowy – białe chustki, opaski na włosy lub płócienne czapki.
Poza  odzieŜą  roboczą,  na  stanowiskach,  gdzie  występują  niekorzystne  czynniki,  stosuje  się
odzieŜ ochronną. [6, s. 44]

Przydzielana pracownikom odzieŜ robocza i ochronna jest własnością zakładu pracy

i powinna być uŜywana zgodnie z przeznaczeniem. Bez niej pracownik nie moŜe podejmować
pracy. W razie przedwczesnego zuŜycia odzieŜy z winy pracownika moŜe on być obciąŜony
jej kosztami. Pranie i naprawa odzieŜy roboczej to obowiązek zakładu, ale mogą być równieŜ
zlecane pracownikowi w zamian za ekwiwalent pienięŜny. [6, s. 44]
Przykładowy strój powinien zawierać:
–

biały fartuch,

–

zapaskę,

–

nakrycie głowy (czepek),

–

odpowiednie obuwie,

–

rękawice ochronne – gumowe.
Pracownik powinien wyglądać ładnie, czysto i elegancko niezaleŜnie od kategorii

zakładu, bo atrakcyjny wygląd sprawia, Ŝe nie tylko lepiej wykonuje on swoją pracę, ale
przede wszystkim bardziej higienicznie.

4.6.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Co składa się na strój pracownika?

Na co naleŜy zwrócić uwagę w pracy?

Czy pracodawca powinien zapewnić pracownikowi odzieŜ ochronną w pracy?

Jaki wpływ na pracę ma strój?

Jak naleŜy być ubranym w czasie pracy?

Co grozi pracownikowi, jeśli nie nosi odpowiedniego stroju w czasie pracy?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj strój pracownika.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

scharakteryzować strój pracownika,

wskazać jakie znaczenie ma strój w pracy,

wskazać co grozi pracownikowi jeśli nie będzie wykonywał swojej pracy w odpowiednim
stroju,

zaprezentować swoją propozycję na forum grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

WskaŜ elementy i zasady mające znaczenie w miejscu pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wskazać elementy jakie mają znaczenie w pracy ,

wskazać elementy mało istotne w pracy ,

określić zasady jakich naleŜy przestrzegać w pracy,

wskazać dlaczego naleŜy przestrzegać zasady higieny w pracy,

określić najwaŜniejsze zasady higieny pracy,

wskazać znaczenie stroju w pracy,

zaprezentować i dokonać analizy efektów pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

przybory do pisania,

–

arkusz papieru,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

4.6.3.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wskazać elementy stroju w miejscu pracy?

wskazać elementy dobrze zorganizowanego środowiska pracy?

wskazać jaki wpływ na pracę ma odpowiedni strój?

określić czy pracodawca powinien zapewnić pracownikowi odzieŜ
ochronną w pracy?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7.

ZagroŜenia poza pracą: techniczne, organizacyjne i ludzkie

4.7.1. Materiał nauczania

W mnogości poŜarów dostrzegamy róŜne przyczyny ich powstawania, są wśród nich:

wady  i  niewłaściwa  eksploatacja  urządzeń  elektrycznych  i  ogrzewczo  –  kominowych,  wady
urządzeń  technicznych,  źle  rozwiązane  procesy  technologiczne,  wreszcie  działania  sił
przyrody,  ale  najwięcej  poŜarów  wybucha na skutek ludzkiej lekkomyślności, a mianowicie:
nieostroŜności osób dorosłych.

Częstą przyczyną występowania poŜaru w miejscu pracy są wady urządzeń i instalacji

elektrycznych, ogrzewczych oraz ich nieprawidłowa eksploatacja. Przykłady:
–

nieprawidłowo dobrana lub wykonana instalacja elektryczna,

–

przeciąŜenie instalacji elektrycznej,

–

wady i uszkodzenia instalacji jak i urządzeń,

–

nie usuwanie wad mających wpływ na awarie w instalacji elektrycznej,

–

eksploatacja prowizorycznych urządzeń elektrycznych,

–

samowolna, niefachowa naprawa instalacji i urządzeń,

–

naprawa bezpieczników drutem,

–

zewnętrzne mechaniczne uszkodzenia instalacji,

–

pozostawienie bez dozoru przenośnych urządzeń grzejnych takich jak grzałki, czajniki,
grzejniki,

–

pozostawienie bez kontroli urządzeń elektrycznych, gazowych, ustawianie ich na lub
w pobliŜu materiałów palnych,

–

posługiwanie się ogniem w zamkniętych pomieszczeniach o małej wilgotności powietrza.

Inną przyczyną poŜaru w pomieszczeniach pracy moŜe być samozapalenie się

materiałów. Powstaje na skutek zachodzących procesów biochemicznych w materiale na takie
czynniki. Proces ten powoduje samoogrzewanie i w konsekwencji często prowadzi do
samozapalenia. Samozapaleniu ulegają materiały zaolejone.
MoŜe występować jeszcze wiele innych przyczyn poŜaru do tej grupy moŜemy zaliczyć:
–

magazynowanie materiałów palnych w pobliŜu budynku,

–

stosowanie iskrzących urządzeń i obuwia w pomieszczeniach zawierających stęŜenia
gazów lub płynów wybuchowych,

–

nie oczyszczanie w przewidzianych terminach przewodów dymowych i spalinowych.

ZagroŜenia poŜarowe mogą być spowodowane przyczynami:
–

technicznymi (T),

–

organizacyjnymi (O),

–

ludzkimi (L), które najczęściej występują łącznie.

W zakładach gastronomicznych zagroŜenia poŜarowe są przewaŜnie związane ze

stosowaniem łatwopalnych materiałów do wykończenia wnętrz ( przyczyna techniczna).
Bezpośrednie przyczyny zagroŜeń poŜarowych to:
–

zły stan techniczny instalacji i urządzeń elektrycznych powodujący zwarcie oraz iskrzenia
(zagroŜenia techniczne i ludzkie),

–

przegrzanie i spalenie instalacji elektrycznej w następstwie nadmiernego przeciąŜenia
obwodów podczas jednoczesnej pracy wielu urządzeń (zagroŜenie techniczne
i organizacyjne),

–

tolerowanie prowizorek w instalacjach elektrycznych, zwłaszcza niewłaściwych
bezpieczników (zagroŜenie techniczne i ludzkie),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

pozostawienie bez nadzoru włączonych kuchenek, podgrzewaczy i innych urządzeń
technicznych pracujących bez termoregulacji oraz maszyn i urządzeń nieprzystosowanych
do ciągłej eksploatacji (zagroŜenie organizacyjne i ludzkie),

–

nieszczelność instalacji gazowej i pozostawienie bez płomienia otwartych palników
gazowych (zagroŜenie techniczne i ludzkie),

–

brak

ostroŜności

podczas

palenia

papierosów

lekkomyślne

postępowanie

z niedopałkami (zagroŜenie ludzkie). [6, s. 96]
Najbardziej niebezpieczne jest ulatnianie się gazu i powstanie duŜej koncentracji silnie

wybuchowych  mieszanek  gazowych.  W  takich  sytuacjach  naleŜy  natychmiast  intensywnie
przewietrzyć  pomieszczenie  bez  włączania  instalacji  elektrycznej.  Nie  wolno  teŜ  sprawdzać
otwartym  płomieniem  szczelności  instalacji  gazowej.  Wykonuje  się  to,  stosując  wodę
mydlaną. Palniki gazowe naleŜy otwierać przy zapalonej lub włączonej zapalarce.
Kolejnym  duŜym  zagroŜeniem  poŜarowym  jest  zły  stan  techniczny  instalacji  elektrycznej
w  pomieszczeniach  i  budynkach  oraz  nieprawidłowe  uŜytkowanie  maszyn  i  urządzeń
pracujących  pod  napięciem.  Iskrzące  urządzenia  elektryczne  naleŜy  natomiast  wyłączyć,  aby
nie  dopuścić  do  zwarcia,  a  następnie  wykryć  i  usunąć  wadę  lub  usterkę.  Alarmującym
sygnałem jest przegrzanie urządzeń oraz instalacji, prowadzące do spalenia izolacji. [6, s. 96]
W  razie  poŜaru  urządzeń  elektrycznych  pierwszą  czynnością  jest  wyłączenie  ich  spod
napięcia. W akcji gaśniczej stosuje się gaśnice pianowe lub śniegowe.
WyróŜniamy następujące rodzaje poŜarów:
Ze względu na rodzaj paliwa oraz sposobu jego spalania moŜemy wyróŜnić 5 grup poŜarów:
a – PoŜary ciał stałych pochodzenia organicznego, przy spalaniu których obok innych zjawisk

powstaje zjawisko Ŝarzenia, np.: drewno, papier, węgiel, tworzywa sztuczne, tkaniny,
słoma,

b – PoŜary cieczy palnych i substancji stałych topiących się wskutek ciepła wytwarzającego

się przy poŜarze, np.,: benzyna, alkohole, aceton, eter, oleje, lakiery, tłuszcze, parafina,
stearyna, pak, smoła, naftalen,

c – PoŜary gazów, np.: metan,
d – PoŜary metali, np.: magnez, sód, uran,
e – PoŜary instalacji i urządzeń elektrycznych, pojazdów samochodowych.

Jak się zachować, co robić – gdy zauwaŜymy poŜar?

–

nie wpadać w panikę, tylko zachować spokój,

–

schylić się i poruszać blisko ściany, poniewaŜ dym i gaz trujący znajdują się pod sufitem,

–

włączyć alarm,

–

zadzwonić po StraŜ PoŜarną (tel. 998)

Nie tylko w czasie, np. poŜaru w miejscu pracy pracownik moŜe ulec wypadkowi, ale

równieŜ moŜe się to stać w drodze do pracy lub z pracy. Wtedy bardzo waŜnym elementem
jest cała akcja powypadkowa, a przede wszystkim akcja udzielenia pierwszej pomocy
poszkodowanemu pracownikowi.
Przy gaszeniu zarodków poŜaru naleŜy podjąć następujące działania:
–

odciąć dopływ powietrza do pomieszczeń przez zamknięcie drzwi,

–

usunąć z otoczenia ogniska zapalnego wszystkie łatwopalne materiały, aby stworzyć
niepalną barierę na drodze poŜaru,

–

dotrzeć do źródła ognia z dostępnymi środkami gaśniczymi,

–

stłumić poŜar koncentrując się na źródle ognia, a nie na płomieniach.

DuŜe zakłady, w których stopień zagroŜenia poŜarowego jest większy, powinny być
wyposaŜone w wodną instalację przeciwpoŜarową z węŜami gaśniczymi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podczas poŜaru w silnie zadymionych pomieszczeniach naleŜy się czołgać lub poruszać
w zgiętej pozycji, gdyŜ zazwyczaj przy podłodze gromadzi się najwięcej powietrza do
oddychania. [6, s. 97]

O powodzeniu akcji gaśniczej decyduje szybkość podejmowanych działań, gdyŜ w ciągu

kilku  minut  poŜar  osiąga  groźne  rozmiary.  Dlatego  niezaleŜnie  od  własnych  działań  naleŜy
zawsze  wezwać  najbliŜszą  jednostkę  straŜy  poŜarnej  przez  telefon  alarmowy  umieszczony
w widocznym miejscu znanym pracownikom.
Równocześnie  ze  zgłoszeniem  poŜaru  straŜy  naleŜy  prowadzić  akcję  ratowniczo  –  gaśniczą
we własnym zakresie pod kierunkiem najstarszego funkcją pracownika.
W pierwszej kolejności:
–

ewakuuje się osoby z miejsca poŜaru drogami komunikacyjnymi lub w razie potrzeby
ewakuacyjnymi,

–

wyłącza dopływ prądu i gazu do zagroŜonej strefy.

Do udziału w akcji ratowniczo – gaśniczej są zobowiązani wszyscy pracownicy bez względu
na zajmowane stanowisko według poleceń osoby kierującej akcją.
O powodzeniu akcji w duŜym stopniu decydują:
–

rozeznania zagroŜeń poŜarowych występujących w zakładzie,

–

przeprowadzone szkolenia przeciwpoŜarowe załogi,

–

znajomość zasad postępowania w razie poŜaru,

–

dostępność i sprawność sprzętu gaśniczego,

–

umiejętność posługiwania się sprzętem gaśniczym. [6, s. 98]
Państwowa StraŜ poŜarna (PSP) działa na mocy ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r.,

opublikowanej w Dz. U. z 2002 r., nr 147, poz. 1230. Główne zadania PSP:
–

organizacja i prowadzenie akcji ratowniczych w czasie poŜarów, klęsk Ŝywiołowych oraz
innych zagroŜeń,

–

rozpoznawanie istniejących zagroŜeń poŜarowych,

–

nadzór nad przestrzeganiem obowiązujących w kraju przepisów przeciwpoŜarowych.
[6, s. 99]
Obecnie zadania PSP znacznie wykraczają poza tradycyjne gaszenie poŜarów.

Uczestniczy ona w likwidacji zagroŜeń i katastrof budowlanych, komunikacyjnych oraz
awarii związanych z zanieczyszczeniem środowiska. [6, s. 100]

4.7.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie są istotne zagroŜenia poŜarowe w zakładzie pracy?

Jakie są zadania Państwowej StraŜy PoŜarnej?

Jakie informacje naleŜy podać wzywając StraŜ PoŜarną?

Jakimi przyczynami moŜe być wywołany poŜar?

Jakie są rodzaje poŜarów?

Co decyduje o powodzeniu akcji ratowniczo – gaśniczej?

Jakie czynności wykonuje się przy gaszeniu poŜaru w zarodku?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaplanuj kodeks dla pracownika, który powinien przestrzegać zasad bezpieczeństwa

poŜarowego w zakładzie pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wskazać

elementy

mające

znaczenie

przestrzeganiu

przepisów

ochrony

przeciwpoŜarowej,

określić najwaŜniejsze przepisy ochrony przeciwpoŜarowej w miejscu pracy ,

zaprezentować efekty pracy na forum grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

przybory do pisania,

–

arkusz papieru,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

WskaŜ najwaŜniejsze czynności zapobiegania poŜarom oraz najwaŜniejsze czynności

w chwili wybuchu poŜaru.

Karta pracy – ćwiczeń

NajwaŜniejsze czynności zapobiegania
poŜarom

NajwaŜniejsze czynności w chwili wybuchu
poŜaru

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wskazać elementy mające znaczenie zapobiegania powstawaniu poŜarów,

wskazać elementy mające znaczenie w chwili wybuchu poŜaru,

wskazać elementy najbardziej istotne w przypadku zapobiegania poŜarom,

zaprezentować i dokonać analizy efektów pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

przybory do pisania,

–

karta pracy – ćwiczeń,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Podaj przykłady zagroŜeń spowodowanych przyczynami technicznymi, organizacyjnymi

i ludzkimi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wskazać przykłady zagroŜeń spowodowanych przyczynami technicznymi, organizacyjnymi
i ludzkimi,

określić dlaczego dane zagroŜenie jest nazywane zagroŜeniem technicznym, organizacyjnym
i ludzkim,

zaprezentować efekty pracy na forum grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

przybory do pisania,

–

arkusz papieru,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Oceń poprawność stwierdzeń wpisując na końcu zdania literą P lub F (P – prawda lub

F – fałsz).

Karta pracy –ćwiczeń

Po szkoleniu przeciw poŜarowej, kaŜdy pracownik powinien wiedzieć:
–

jak długo trwa poŜar __,

–

jak długo trwa akcja ratunkowa __,

–

jakie jest zagroŜenia poŜarowe występujące w budynku __,

–

jakie są przyczyny powstawania i rozprzestrzeniania się poŜarów __,

–

jakie rodzaje poŜarów występują najczęściej w zakładzie pracy __,

–

jakie są przepisy przeciwpoŜarowe __,

–

jakie są zasady postępowania na wypadek poŜaru i zadania poszczególnych

–

pracowników __,

–

jakie znaki informacyjne informują o ewakuacji__,

–

co decyduje o szybkości akcji ratowniczej__.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zaprezentować tematykę szkolenia przeciwpoŜarowego, w miejscu pracy,

wskazać odpowiedzi prawdziwe i fałszywe,

zaprezentować odpowiedzi na forum grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

karta pracy – ćwiczeń,

–

przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 5

Wyjaśnij na czym polega organizacja ochrony przeciwpoŜarowej oraz jakie są obowiązki

właścicieli, uŜytkowników, podmiotów i zarządzających obiektami lub terenami.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wyszukać akty prawne regulujące ochronę przeciwpoŜarową,

przeprowadzić analizę tych aktów prawnych,

przedyskutować w grupie odpowiedzi,

zaprezentować wnioski na forum grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

komputer z dostępem do Internetu,

–

przepisy, akty prawne,

–

zarządzenia wewnętrzne dotyczące ochrony przeciwpoŜarowej,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

4.7.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określić jakie są istotne zagroŜenia poŜarowe w zakładzie pracy?

określić zadania Państwowej StraŜy poŜarnej?

wskazać rodzaje poŜarów?

określić przyczyny poŜarów?

określić informacje istotne w chwili wzywania StraŜy PoŜarnej?

wskazać czynności istotne przy gaszeniu poŜaru w zarodku?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8. Pierwsza pomoc

4.8.1. Materiał nauczania

Pierwszą pomocą nazywamy wszystkie czynności wykonywane przez osobę (osoby)

udzielającą  tej  pomocy  do  chwili  przybycia  pogotowia  lub  przetransportowania  chorego  do
placówki  słuŜby  zdrowia.  Czynności  te  mogą  dotyczyć  zabiegów  wykonywanych
bezpośrednio  na  osobie  poszkodowanej.  W  zakres  udzielanej  pierwszej  pomocy  wchodzi
równieŜ wezwanie pogotowia, jak i ewentualne zorganizowanie transportu chorego, o ile nie
ma  moŜliwości  lub  czasu  na  transport  osoby  poszkodowanej  karetką.  Bardzo  waŜnym
czynnikiem udzielania pierwszej pomocy jest zachowanie spokoju. Spokój ten jest potrzebny
zarówno  ofierze  wypadku,  jak  i  ratownikowi  oraz  otoczeniu.  Z  poszkodowanym  naleŜy
rozmawiać  spokojnie  i  rzeczowo.  Pozwala  to  ofierze  wypadku  lub  zachorowania  czuć  się
bezpiecznie. W trakcie rozmowy naleŜy ustalić, co chory pamięta z wypadku, co go boli, czy
chorował uprzednio na choroby przewlekłe, np. cukrzycę. NaleŜy równieŜ ustalić, jak i kogo
z najbliŜszej rodziny powiadomić o zaistniałej sytuacji. [4 s.16]

Kodeks pracy nakłada na pracodawcę obowiązek zorganizowania i udzielania pierwszej

pomocy.
Ponadto zakład pracy ma obowiązek w chwili powstania wypadku w miejscu pracy:
–

zapewnić zabezpieczenie miejsca wypadku do czasu ustalenia jego okoliczności
i przyczyn,

–

niezwłocznie ustalić okoliczności i przyczyny wypadku oraz zastosować odpowiednie
ś

rodki zapobiegawcze,

–

niezwłocznie powiadomić inspektora pracy Państwowej Inspekcji Pracy i prokuratora
oraz jednostkę nadrzędną o kaŜdym śmiertelnym, cięŜkim lub zbiorowym wypadku przy
pracy.

Przed przystąpieniem do udzielania pierwszej pomocy ofierze lub ofiarom wypadku

naleŜy szybko ocenić sytuację czyli naleŜy:
–

ustalić przyczynę wypadku oraz ilość rannych,

–

stwierdzić, czy osobie (osobom) poszkodowanej nadal zagraŜa niebezpieczeństwo,

–

stwierdzić, czy ratownikowi (osobie udzielającej pierwszej pomocy) równieŜ nie grozi
niebezpieczeństwo,

–

ustalić, czy są inne osoby mogące w razie potrzeby pomóc w ratowaniu ofiary wypadku,

–

ocenić, czy istnieje moŜliwość wezwania fachowej pomocy medycznej (pogotowie)
i pomocy technicznej (straŜ poŜarna, policja, pogotowie gazowe, pogotowie
energetyczne),

–

ustalić, czy dostępne są środki do udzielenia tej pomocy, np. materiały opatrunkowe,
nosze itp. [4 s. 18 – 19]
Czynności podejmowane przez ratownika muszą być szybkie i zdecydowane, ale

rozwaŜne. Pochopne działania mogą narazić ratownika na uraz i opóźnić udzielenie pomocy.
Równolegle z oceną sytuacji i okoliczności wypadku naleŜy ocenić stan zdrowia
poszkodowanego (poszkodowanych):

−

czy jest przytomny,

–

czy oddycha,

–

w niektórych przypadkach sprawdza się czy jest wyczuwalne tętno.

JeŜeli ofiara wypadku lub nagłego zachorowania, jest nieprzytomna, nie oddycha i /lub

tętno nie jest wyczuwalne, naleŜy podjąć akcję reanimacyjną.
W dalszej kolejności naleŜy ocenić, czy:
–

są jakieś zranienia będące powodem krwotoku,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

są lub mogą być jakieś złamania wymagające unieruchomienia.

Następnie, jeŜeli znajdą się inne osoby mogące włączyć się w udzielanie pomocy

poszkodowanych, naleŜy rozdzielić poszczególne czynności ratownicze:
–

zabezpieczenie miejsca wypadku,

–

wezwanie fachowej pomocy medycznej, i ewentualnej policji, straŜy poŜarnej,

–

dostarczenie apteczki pierwszej pomocy i/lub noszy,

–

przeniesienie poszkodowanego w bezpieczne miejsce. [4 s. 19 – 20]
Podstawowym zadaniem ratownika jest ocena stanu zdrowia osoby poszkodowanej

w wyniku wypadku lub nagłego zachorowania. NajwaŜniejszym zadaniem jest ustalenie, czy
zachowane są procesy decydujące bezpośrednio o Ŝyciu ofiary:
1.

Przytomność.

Oddech.

DroŜność dróg oddechowych.

Czasami równieŜ wyczuwalne tętno.

Rys. 2. Badania tętna na tętnicy szyjnej [4, s. 20]

Rys. 3. Badanie tętna na tętnicy promieniowej – naleŜy uŜywać opuszków

trzech kolejnych palców [4, s. 21]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 4. Sprawdzanie słuchem, czy ratowany oddycha. Równocześnie wzrokiem

obserwujemy ewentualne pojawienie się ruchów oddechowych klatki
piersiowej [4, s. 21]

Ustalenie, czy ofiara wypadku lub zachorowania jest przytomna, polega na głośnym,

wyraźnym  wydaniu  polecenia  typu:  otwórz  oczy,  poruszaj  stopą.  Równocześnie  moŜna
potrząsnąć  chorą  osobą,  uszczypnąć  ją.  Brak  reakcji  na  polecenie  słowne,  dotyk  lub
potrząsanie pozwala stwierdzić, Ŝe chory jest nieprzytomny.
Po  dokonaniu  oceny  przytomności  układu  oddechowego  i  ewentualnie  układu  krąŜenia
w dalszej kolejności naleŜy zwrócić uwagę na:
–

zranienia będące źródłem krwotoku,

–

moŜliwość złamań kości (w tym złamania kręgosłupa),

–

inne okoliczności mogące mieć wpływ na stan zdrowia ofiary (np. zapach z ust – alkohol,
aceton).

Pełną ocenę stanu zdrowia umoŜliwi badanie chorego.

Badanie przeprowadzamy oburącz, badając równocześnie osobę poszkodowaną z obu jej

stron. Rozpoczynamy od głowy i szyi ofiary, przechodząc następnie do klatki piersiowej, jamy
brzusznej, kończyn górnych i dolnych.
Głowa:
–

naleŜy dokładnie obejrzeć głowę, czy nie ma zranień,

–

delikatnie obmacując, poszukiwać miejsc obrzękniętych, bolesnych lub wgłębionych –
moŜliwe złamanie kości czaszki.

Twarz:
–

zwróć uwagę na kolor skóry – bladość lub zasinienie,

–

rysy twarzy u chorych we wstrząsie są wyostrzone,

–

pot – we wstrząsie skóra jest pokryta zimnym potem.

Oczy:
–

zwróć uwagę na szerokość źrenic, czy są równe w obu oczach,

–

moŜna sprawdzić, czy źrenice reagują na światło kierując na nie np. zapaloną latarkę –
ź

renice powinny się zwęzić. Inna reakcja źrenic moŜe świadczyć o uszkodzeniu mózgu,

–

sprawdź, czy nie ma zranień lub oparzeń spojówek. [4, s. 22-23]

Szyja:
–

naleŜy obmacać delikatnie szyję, przejechać palcami wzdłuŜ kręgosłupa od góry – od
czaszki do palców, szukając miejsc bolesnych lub ewentualnych zniekształceń mogących
być objawem złamania kręgosłupa,

–

sprawdź tętno na tętnicy szyjnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tułów:
–

obserwuj ruchy klatki piersiowej przy oddychaniu, czy klatka porusza się równo po obu
stronach,

–

upewnij się, czy nie ma zranień klatki piersiowej i jamy brzusznej,

–

delikatnie obmacując klatkę piersiową i jamę brzuszną poszukaj miejsc bolesnych,
wraŜliwych na dotyk,

–

obmacaj kości miednicy, ściśnij oburącz miednicę z dwóch stron i sprawdź, czy nie
powoduje to bólu,

–

czy ofiara wypadku nie oddała bezwiednie moczu lub stolca, czy nie ma krwawienia,

–

sprawdź, delikatnie przesuwając ręką wzdłuŜ kręgosłupa, czy nie ma miejsca szczególnie
bolesnych lub zniekształceń mogących być objawem złamania kręgosłupa.

Kończyny:
–

dotykiem sprawdź, czy nie ma miejsc szczególnie bolesnych lub zniekształceń kończyn,
ś

wiadczących o ewentualnym złamaniu,

–

poproś, aby chory poruszał palcami rąk, dłonią, stopą – niemoŜność wykonania ruchu
moŜe świadczyć o uszkodzeniu kręgosłupa i rdzenia kręgowego,

–

obejrzyj kończyny, czy nie ma zranień, czy ocieplenie (temperatura) kończyn jest
prawidłowe,

–

zwróć uwagę, czy kończyny są ułoŜone naturalnie, czy nie ma nieprawidłowych zgięć
w stawach kończyn. [4, s. 24]

Równolegle z czynnościami ratowniczymi wykonywanymi przy udzielaniu pierwszej

pomocy  naleŜy  myśleć  o  wezwaniu  fachowej  pomocy.  Odszukanie  telefonu  i  zgłoszenie
wypadku  nagłego  zachorowania  najlepiej  zlecać  osobie  postronnej.  Poprosić  ją,  aby
potwierdziła  fakt  wezwania  pogotowia.  JeŜeli  nie  ma  innych  osób,  mogących  wezwać
pogotowie,  w  pierwszej  kolejności  naleŜy  zabezpieczyć  podstawowe  czynności  Ŝyciowe
osoby poszkodowanej. Dopiero wtedy moŜna wezwać pogotowie.

Wzywając telefonicznie pogotowie naleŜy podać istotne informacje:

–

co się stało, opis wypadku, czy istnieje nadal zagroŜenie,

–

ile jest osób poszkodowanych,

–

gdzie nastąpił wypadek – w miarę dokładnie określić adres lub miejsce, gdzie osoba
wzywająca będzie czekała na karetkę,

–

w miarę moŜliwości podać rodzaj uszkodzeń ciała ofiar wypadku,

–

określić, kto wzywa pogotowie oraz podać numer telefonu z którego dzwoni. [4, s. 25]

Bardzo waŜnym elementem jest reanimacja poszkodowanej w czasie wypadku.

Reanimacją nazywamy wszystkie czynności wykonywane między innymi w ramach pierwszej
pomocy, celem przywrócenia Ŝycia przy nagłym zatrzymaniu krąŜenia i/lub oddychania.

Czynnikami bezpośrednio decydującymi o Ŝyciu są:

–

powietrze zawierające tlen – czynnik niezbędny do Ŝycia komórek i tkanek,

–

oddychanie – dopływ powietrza do płuc, gdzie następuje wymiana gazowa – utlenowanie
krwi,

–

krąŜenie – transport utlenowanej krwi do komórek i tkanek organizmu. [4, s. 34]
Bardzo waŜnym elementem w oŜywianiu jest sztuczne oddychanie.

Rozpoczynając sztuczne oddychanie metodą usta-usta naleŜy:
–

ułoŜyć chorego na plecach na twardym podłoŜu (ziemia, podłoga),

–

uklęknąć koło chorego,

–

odchylić głowę chorego do tyłu i unieść brodę, aby udroŜnić drogi oddechowe,

–

zacisnąć palcami płatki nosa ratowanego, aby wdmuchiwać powietrze dostawało się do
płuc i nie uciekało nosem,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 13. Tymczasowe unieruchomienie szyi za pomocą pliku gazet: zwinąć plik gazet, zagiąć rogi, nałoŜyć

gazety jak kołnierz na szyję, umocnić bandaŜem, taśmą lub chustką [4, s. 69]

W przypadku podejrzewania złamania kręgosłupa szyjnego naleŜy załoŜyć prowizoryczny

kołnierz.

W przypadku, gdy pracownik uległ wypadkowi, głównym celem podjętego postępowania

jest  ustalenie,  czy  wypadek  ten  jest  wypadkiem  przy  pracy,  w  drodze  do  lub
z  pracy  i  jakie  były  jego  przyczyny.  Obowiązki  pracodawcy  z  tym  związane  określone  są
w  art.  234  Kodeksu  pracy  oraz  w  rozporządzeniu  Rady  Ministrów  z  dnia  28  lipca  1998  r.
w  sprawie  ustalania  okoliczności  i  przyczyn  wypadków  przy  pracy  oraz  sposobu  ich
dokumentowania,  a  takŜe  zakresu  informacji  zamieszczanych  w  rejestrze  wypadków  przy
pracy.
Do podstawowych obowiązków pracodawcy w chwili wypadku naleŜy:
–

podjęcie niezbędnych działań eliminujących lub ograniczających zagroŜenie,

–

zapewnienie udzielenia pierwszej pomocy poszkodowanemu pracownikowi,

–

zabezpieczenie miejsca wypadku,

–

zbadanie przyczyn i okoliczności wypadku,

–

sporządzenie dokumentacji wypadkowej,

–

niezwłoczne powiadomienie właściwego inspektora pracy i prokuratora o śmiertelnym,
cięŜkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o kaŜdym innym wypadku, który
wywołał wyŜej wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeŜeli moŜe być uznany za
wypadek przy pracy[4 s.38].

JeŜeli pracodawca nie powiadomi właściwego inspektora pracy i prokuratora

o śmiertelnym, cięŜkim lub zbiorowym wypadku przy pracy, wówczas będzie to stanowiło
wykroczenie przeciwko prawom pracownika (art.283 § 1 pkt 6 Kodeksu pracy) i będzie
zagroŜone karą grzywny.

W przypadku stwierdzenia, iŜ pracownik uległ wypadkowi przy pracy lub zachorował na

chorobę  zawodową,  zgodnie  z  ustawą  z  dnia  30  października  2002  r.  o  ubezpieczeniu
społecznym  z  tytułu  wypadków  przy  pracy  i  chorób  zawodowych  (Dz.  U.  199,  poz.  1673),
pracownikowi  przysługują  zasiłek  chorobowy,  świadczenie  rehabilitacyjne,  zasiłek
wyrównawczy,  jednorazowe  odszkodowanie,  renta  z  tytułu  niezdolności  do  pracy,  renta
szkoleniowa,  renta  rodzinna,  dodatek  do  renty  rodzinnej,  dodatek  pielęgnacyjny,  pokrycie
kosztów  leczenia  z  zakresu  stomatologii  i  szczepień  ochronnych  oraz  zaopatrzenie
w  przedmioty  ortopedyczne  w  zakresie  określonym  ustawą,  odszkodowanie  za  podmioty
utracone lub uszkodzone wskutek wypadku przy pracy.

Jednorazowe odszkodowanie przysługuje w dwóch przypadkach:

–

doznanego stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu,

–

mierci pracownika lub rencisty wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Uszczerbek na zdrowiu określany jest procentowo przez lekarza orzecznika. Za kaŜdy procent
uszczerbku na zdrowiu przysługuje określona kwota ogłaszana w ostatnim miesiącu kaŜdego
kwartału w Monitorze Polskim przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej.

W przypadku śmierci pracownika lub renty, której bezpośrednią przyczyną był wypadek

przy pracy lub choroba zawodowa, jednorazowe odszkodowanie przysługuje członkom
rodziny. Ma ono formę zadośćuczynienia za szkodę jaką poniosła rodzina na skutek śmierci
pracownika.

W miejscu pracy występuje wiele zagroŜeń wypadkowych, których następstwem mogą

być urazy, oparzenia, poraŜenia prądem itp., mające konsekwencje dla zdrowia pracownika
lub pracowników.
Niebezpieczeństwo stwarzają:
–

urządzenia elektryczne,

–

maszyny gastronomiczne z wirującymi lub obracającymi się elementami, np. krajalnice,
wilki do mielenia mięsa,

–

urządzenia parowe, jak kotły warzelne,

–

naczynia z gorącą wodą i potrawami.

Wszystkie urządzenia elektryczne muszą być uŜytkowane w bezpieczny sposób. Izolacja,

zerowanie i uziemienie chronią pracowników przed działaniem napięcia dotykowego.
Ruchome  części  maszyn  i  urządzeń  gastronomicznych  muszą  być  zabezpieczone  osłonami,
a rozdrabniane produkty naleŜy do nich dopychać specjalnymi popychaczami.
Urządzenia  parowe  muszą  być  eksploatowane  zgodnie  z  instrukcjami  obsługi,  zwłaszcza
podczas  napełniania,  kontroli  zaworów  bezpieczeństwa  i  ciśnienia  pary  oraz  otwierania
pokryw.
DuŜy  wpływ  na  bezpieczeństwo  pracy  ma  stan  techniczny  urządzeń.  Wymagają  one
regularnych  przeglądów  i  remontów,  zwłaszcza  urządzenia  pracujące  pod  ciśnieniem.
Naprawiać je mogą tylko osoby z odpowiednimi kwalifikacjami. [6, s. 101]

Częstymi urazami są równieŜ rany cięte. Rany cięte są zawsze spowodowane przez ostre

i  tnące  przedmioty:  nóŜ  lub  szkło.  Mają  szczelinowy  kształt  i  krwawią  obficie  na  skutek
przecięcia  naczyń  krwionośnych.  Są  mniej  naraŜone  na  zakaŜenie  i  szybko  się  goją,
pozostawiając blizny.
Rany  szarpane  powstają  po  urazach  zadanych  tępymi  przedmiotami  o  nierównych  brzegach.
Ze  względu  na  zmiaŜdŜenie  naczyń  krwionośnych  krwawienie  moŜe  być  nieznaczne  mimo
duŜego uszkodzenia tkanek. Obumarłe tkanki są podatne na zakaŜenie, dlatego rany szarpane
trudniej się goją i łatwiej ropieją.
Rany  naleŜy  jak  najszybciej  przemyć  wodą  utlenioną  i załoŜyć opatrunek. Małe skaleczenia,
zadrapania  i  otarcia  naskórka  zabezpiecza  się  opatrunkami  z  przylepcem.  Na  rany
z  umiarkowanym  krwawieniem  nakłada  się  standardowy  opatrunek  z  jałowej  gazy
zakrywający  całą  ranę.  Na  jałową  gazę  kładzie  się  warstwę  gazy  i  całość  umocowuje
bandaŜem. Przed przystąpieniem do zakładania opatrunku naleŜy umyć ręce.
Podczas krwotoku zasadnicze znaczenie ma szybkie zatamowanie krwi, gdyŜ utrata od 1,5 do
2  litrów  krwi  stwarza  powaŜne  zagroŜenie  zdrowia  i  Ŝycia.  Krwotok  tętniczy  sygnalizuje
jasnoczerwony  kolor  krwi  i  strumień  pulsujący  z  rytmem  serca.  Natomiast  w  krwotokach
Ŝ

ylnych krew ma barwę ciemnoczerwoną oraz wypływa spokojnym i nieprzerwanym

strumieniem.
Tamowanie krwotoków polega na uniesieniu krwawiącej kończyny do góry i ręcznym
uciskaniu w miejscu wypływu krwi, najlepiej przez jałowy opatrunek osłaniający lub warstwę
gazy opatrunkowej. Później na opatrunek osłaniający kładzie się wałek ze zwiniętego bandaŜa
i silnie zamocowuje opaskę z bandaŜa. JeŜeli rana nadal krwawi, naleŜy załoŜyć dodatkową
warstwę gazy i załoŜyć drugą opaskę. [6, s. 104 – 105]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kolejną grupą rodzajów wypadków w miejscu pracy mogą być oparzenia. RozróŜnia się

oparzenia termiczne, chemiczne i spowodowane energią elektryczną. W medycynie mówi się
o oparzeniach pierwszego, drugiego i trzeciego stopnia.
Oparzenia  pierwszego  stopnia  charakteryzują  się  bolesnym  rumieniem  (zaczerwienieniem)
i  obrzękiem  skóry.  W  oparzeniach  drugiego  stopnia  na  obrzękniętej  skórze  tworzą  się
pęcherze  wypełnione  płynem  surowicznym  (o  wyglądzie  wody).  Przy  oparzeniach  trzeciego
stopnia  występuje  obumarcie  skóry  i  głębszych  tkanek.  Rozległym  oparzeniom  towarzyszą
cięŜkie  zaburzenia  ogólnoustrojowe,  dlatego  miarą  zagroŜenia  jest  równieŜ  wielkość
oparzonej powierzchni ciała, a nie tylko stopień.
W  lekkich  oparzeniach  termicznych  szybką  ulgę  przynosi  schłodzenie  tkanek  strumieniem
zimnej wody. Przy oparzeniach drugiego stopnia koniecznie trzeba załoŜyć jałowy opatrunek.
Nie  naleŜy  przy  tym  przekłuwać  powstałych  pęcherzy  i  stosować  jakichkolwiek  maści  czy
opatrunków  przylepcowych.  Przy  rozległych  oparzeniach poszkodowanemu naleŜy zapewnić
spokój,  ułoŜyć  go  w  pozycji  leŜącej  na  zdrowych  częściach  ciała  i  zakryć  oparzenia  suchą
jałową gazą. W oczekiwaniu na pomoc lekarską naleŜy podawać mu ciepłe płyny. [6, s. 105 –
106]
Oparzenie  skóry  w  okolicy  oczu  naleŜy  przemywać  duŜą  ilością  wody,  zaś  w  przypadku
oparzenia płynami Ŝrącymi – przemywanie kontynuować z minutowymi przerwami przez cały
czas  transportowania  chorego  do  szpitala.  Jeśli  oparzenie  nastąpi  z  dala  od  jakiegokolwiek
ośrodka leczniczego i chorego czeka dłuŜsza podróŜ.
W  przypadku  oparzenia  rąk  i  palców  naleŜy  pamiętać  o  szybkim  zdjęciu  z  palców
pierścionków obrączki.
Jeśli ratownik musi przebiec przez płomień, powinien zarzucić na siebie koc, płaszcz, kołdrę
i  w  momencie  wskoczenia  w  ogień  wstrzymać  na  potrzebny  czas  oddech.  Oczywiście,
ideałem  jest  okrycie  się  materiałem  niepalnym  lub  trudno  palnym.  Zawsze  dobrze  jest oblać
okrycie  wodą.  Zapaloną  czy  nawet  tlącą  się  odzieŜ  trzeba  natychmiast  z  siebie  zrzucić,  nie
naleŜy próbować gaszenia jej na sobie. MoŜna teŜ, jeśli istnieją warunki, oblać się wodą lub
zanurzyć  w  wodzie.  Sposoby  te  są  szczególnie  zalecane,  jeśli  paląca  się  odzieŜ  parzy  ciało.
W  zamoczonym  ubraniu  naleŜy  czekać  pomocy  lekarza.  Oblanie czy zanurzenie oparzonego
ciała  w  zimnej  wodzie  moŜe  w  wielkim  stopniu  złagodzić  następstwa  oparzenia,  zaś
odkrywanie  kawałków  przypalonego  ubrania  moŜe  powaŜnie  zwiększyć  ranną  powierzchnię
skóry i pogorszyć stan oparzenia.
Po ugaszeniu płomieni choremu naleŜy zapewnić spokój i nie zdejmować z niego odzieŜy ani
materiału,  którym  duszono  ogień.  W  wielu  miejscach  tkanina  moŜe  przykleić  się  do  skóry
i  oderwanie  jej  niepotrzebnie  odsłoni  ranną  powierzchnię.  Odkryte  miejsca  oparzone  naleŜy
osłonić  jedynie  jałowymi opatrunkami. Przy oparzeniach nie wolno stosować środków silnie
koagulujących, a więc wytwarzających strup, takich jak spirytus czy tanina. Nieprzestrzeganie
podanych  zaleceń  moŜe  doprowadzić  do  powstania  brzydkich,  szpecących  blizn,  a  niekiedy
przy  kurczów  skóry.  W  Ŝadnym  wypadku  nie  naleŜy  nakładać  na  oparzoną  skórę  olejów
i maści, gdyŜ ich działanie przeciwbólowe i ochronne jest wątpliwe, za to w wysokim stopniu
utrudniają one oczyszczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Co nazywamy pierwszą pomocą?

Kiedy naleŜy udzielić pierwszej pomocy?

Jakie są etapy udzielania pierwszej pomocy?

Jakie istotne informacje naleŜy podać dzwoniąc po pogotowie ratunkowe?

Co naleŜy wykonać w przypadku braku tętna u poszkodowanego?

Jakie są obowiązki pracodawcy w chwili powstania wypadku w miejscu pracy?

Jakie są podstawowe zadania ratownika w stosunku do osoby poszkodowanej?

Jakich czynności naleŜy dokonać rozpoczynając sztuczne oddychanie?

Jakich czynności naleŜy dokonać w przypadku poranienia się narzędziem ostrym
(skaleczenie)?

10.

Jakie urządzenia stwarzają niebezpieczeństwa w czasie pracy w miejscu pracy?

11.

Jakie są zasady udzielania pierwszej pomocy przy krwotokach?

12.

Jakie są zasady postępowania z oparzeniami drugiego stopnia?

4.8.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Pracownik wykonując swoja pracę źle się poczuł, zasłabł i spadł z podestu. WskaŜ

czynności, które naleŜy wykonać, aby pomóc poszkodowanej osobie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wskazać poszczególne etapy udzielania pierwszej pomocy,

wskazać co naleŜy sprawdzić, aby ocenić stan zdrowia poszkodowanego w wypadku,

wskazać jakie informacje naleŜy podać wzywając pogotowie,

zaprezentować efekty wykonania zadania,

dokonać analizy skuteczności udzielania pierwszej pomocy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

przybory do pisania,

–

arkusz papieru,

–

literatura z rozdziałem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Scharakteryzuj obraŜenia jakich moŜna doznać w czasie pracy oraz jak naleŜy

wykonywać pracę, aby uniknąć tych zagroŜeń.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

rozróŜnić zagroŜenia występujące w czasie pracy,

określić co naleŜy robić, aby uniknąć zagroŜeń,

zaprezentować na fantomie pierwszą pomoc w przypadku wybranego przez siebie
uszkodzenia ciała,

dokonać analizy, czy pierwsza pomoc jest potrzebna czy lepiej wzywać pogotowie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

przybory do pisania,

–

fantom,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Zaprezentuj sposób udzielania pomocy osobie poparzonej w czasie pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

dokonać analizy pracy danego zawodu,

określić w jakich sytuacjach moŜe dojść do oparzenia,

wskazać metody unikania oparzeń w czasie pracy,

opisać jak naleŜy pomóc osobie poparzonej,

przedstawić inscenizację jak naleŜy poparzonego ratować,

zaprezentować efekty pracy na forum grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

fantom,

–

przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

4.8.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

zdefiniować pojęcie pierwszej pomocy?

określić kiedy naleŜy udzielić pierwszej pomocy?

wyliczyć etapy udzielania pierwszej pomocy?

wskazać obowiązki pracodawcy w chwili powstania wypadku w miejscu
pracy?

wskazać jakie urządzenia stwarzają niebezpieczeństwo w czasie
pracy?

określić zasady udzielania pierwszej pomocy przy krwotokach?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9. Wymagania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy,

ochrony

przeciwpoŜarowej

oraz

ochrony

środowiska

w placówkach ochrony zdrowia i placówkach Ŝywienia

4.9.1. Materiał nauczania

Rozpatrując znaczenie bezpieczeństwa przeciwpoŜarowego naleŜy najpierw zdefiniować

cały proces palenia, na który składa się kilka czynników.

Ogólnie moŜna powiedzieć, Ŝe palenie jest łączeniem się materiału z tlenem przy

wydzielaniu ciepła i przewaŜnie świecenia (moŜe występować palenie bezpłomieniowe, tzw.
tlenie  się,  np.  hałdy  węgla,  stogi  siana  itp.).  Aby  nastąpił  proces  palenia,  potrzebne  są  trzy
czynniki:  materiał  palny,  tlen  (powietrze),  inicjator  zapłonu.  W  tej  sytuacji,  jeŜeli  istnieje
odpowiednia  ilość  materiału  palnego,  zapewniony  jest  dopływ  powietrza  i  nastąpił  zapłon,
proces  palenia  moŜe  trwać,  a  w  miarę  rozkładania  się  materiału  palnego  na  palne  produkty
spalania  rozszerza  się  aŜ  do  postaci  poŜaru.  Odnosi  się  to  wyłącznie  do  procesu  nie
kontrolowanego. [1, s. 6]

Przeciwdziałanie powstania procesu palenia polega przede wszystkim na realizowaniu

odpowiednich

przedsięwzięć

organizacyjno-technicznych,

działalności

kontrolno-

prewencyjnej oraz instruktaŜowo-szkoleniowej.

Wszystkie stosowane środki gaśnicze przede wszystkim odcinają dopływ tlenu do źródła

ognia,
a niektóre z nich dodatkowo schładzają palący się materiał. Do powszechnie stosowanych
ś

rodków gaśniczych zaliczamy wodę, pianę gaśniczą, dwutlenek węgla, proszki gaśnicze

i inne.
Gaśnice to urządzenie (najczęściej przenośne) słuŜące do gaszenia poŜarów. Mniejsze gaśnice
stosuje się w samochodach, większe w obiektach publicznych i przemysłowych. Istnieją takŜe
tzw.  agregaty  gaśnicze  złoŜone  z  jednej  lub  więcej  duŜych  gaśnic,  umieszczonych  na
dwukołowym  podwoziu  i  zaopatrzonych  we  wspólną  dyszę.  Gaśnice  mają  kolor  czerwony.
Jedynym  wyjątkiem  jest  gaśnica  śniegowa,  która  moŜe  mieć  takŜe  kolor  srebrny.  KaŜda
gaśnica  posiada  etykietę  opisującą  jej  przeznaczenie  i  sposób  uŜycia.  Prawidłowo
zamontowana  gaśnica,  musi  być  umieszczona  na  specjalnym  zaczepie  do  haka  na  ścianie,
bądź umieszczona w objemce na podłodze.

Podstawowym środkiem gaśniczym jest woda, która z uwagi na bardzo wysokie ciepło

właściwe oraz ciepło parowania – wylana na palący się materiał wytwarza duŜą ilość pary
wodnej, która odcina dopływ tlenu do ogniska poŜaru. Z uwagi jednak na swoje właściwości
fizykochemiczne, woda nie nadaje się, a wręcz nie moŜe być stosowana do gaszenia
niektórych palących się materiałów i urządzeń.

Nie wolno gasić wodą przede wszystkim:

–

materiałów wchodzących z nią w reakcje chemiczne, jak np. karbid, sód, potas, fosfor,

–

palnych produktów ropopochodnych lŜejszych od wody, jak róŜnego rodzaju benzyny,
oleje napędowe, oleje opałowe,

–

instalacji elektrycznych pod napięciem, urządzeń lub maszyn, które nie zostały wyłączone
spod napięcia, z uwagi na to, Ŝe woda będąc dobrym przewodnikiem prądu moŜe
spowodować poraŜenie elektryczne lub dalsze zwarcia. [1, s. 9]

Ze względu na zawartość środka gaśniczego dzieli się gaśnice na:
–

gaśnice proszkowe są do gaszenia poŜarów z grupy A, B, i C albo B, C w zaleŜności od
rodzaju uŜytego proszku. MoŜliwe jest takŜe gaszenie urządzeń elektrycznych pod
napięciem, zwykle do 1000 V. Istnieją takŜe gaśnice przeznaczone na wyŜsze napięcie,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

gaśnice śniegowe,

–

gaśnice pianowe,

–

gaśnice halonowe,

–

gaśnice tetrowe.

Wszystkie gaśnice, po ich wyprodukowaniu, mają określony termin waŜności podany na

etykiecie fabrycznej, umieszczonej na gaśnicy. Po upływie terminu waŜności gaśnica powinna
być poddana przeglądowi przez instytucje lub osoby posiadające odpowiednie uprawnienia.

Do zabezpieczania przeciwpoŜarowego duŜych powierzchni, na których znajdują się

znaczne ilości materiałów palnych, stosuje się agregaty gaśnicze. [1 s.13 – 17]

Dobór wyŜej wymienionych parametrów zaleŜy od:

–

powierzchni chronionej,

–

rodzaju chronionego materiału lub przeznaczenia obiektu,

–

obciąŜenia ogniowego chronionego obiektu.

Ustalenia te winny być przeprowadzone przez właściwych specjalistów z zakresu ochrony

przeciwpoŜarowej. Na pracodawcy ciąŜy obowiązek uzyskania tych informacji i ścisłego
dostosowania się do tych ustaleń.

Bardzo waŜne jest, aby odpowiednio wcześnie zapobiegać występowaniu poŜaru

w miejscu pracy. Do zapobiegania powstawaniu poŜaru naleŜy przestrzegać kilku zasad
i wykonywać kilka czynności.
3.

Czynności zabronione:

−

uŜywanie ognia otwartego, palenie tytoniu w miejscach niedozwolonych,
odpowiednio oznakowanych (palenie tytoniu tylko w miejscach wyznaczonych –
palarnie),

−

podgrzewanie za pomocą otwartego ognia smoły i innych materiałów w odległości
mniejszej niŜ 5m od budynku,

−

palenie śmieci i odpadków w miejscu umoŜliwiającym zapalenie się sąsiednich
obiektów lub materiałów palnych,

−

przechowywanie materiałów palnych w odległości mniejszej niŜ 0.5 m od urządzeń,

których powierzchnie zewnętrzne mogą nagrzewać się powyŜej 100ºC,

−

uŜytkowanie niesprawnych urządzeń elektrycznych, ustawianie bezpośrednio na
podłoŜu palnym urządzeń grzewczych.

−

stosowanie na osłony punktów świetlnych materiałów palnych, za wyjątkiem
materiałów trudno zapalnych, jeŜeli zostaną umieszczone w odległości, co najmniej
0.05 m od Ŝarówki,

−

instalowanie opraw oświetleniowych, wyłączników, przełączników, gniazd
wtykowych, bezpośrednio na podłoŜu palnym, jeŜeli ich konstrukcja nie zabezpiecza
podłoŜa przed zapaleniem,

−

składowanie jakichkolwiek materiałów i przedmiotów na drogach ogólnej
komunikacji, słuŜących ewakuacji,

−

zamykanie wyjść ewakuacyjnych oraz blokowanie dróg ewakuacyjnych w sposób
uniemoŜliwiający ich natychmiastowe uŜycie,

2. UniemoŜliwianie lub ograniczanie dostępu do:

−

hydrantów, podręcznego sprzętu gaśniczego,

−

urządzeń uruchamiających i sterujących instalacjami wpływającymi na stan
bezpieczeństwa poŜarowego budynku,

−

wyjścia ewakuacyjnego,

−

wyłącznika głównego prądu i tablic elektrycznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

UŜywanie i przechowywanie materiałów niebezpiecznych poŜarowo w niedozwolonej
ilości.

−

ciecze palne o temperaturze zapłonu powyŜej 55 stopni,

−

gazy palne,

−

ciała stałe itd.

W budynku naleŜy:

−

umieścić w miejscach i pomieszczeniach ogólnie dostępnych wykazy telefonów
alarmowych oraz instrukcję postępowania na wypadek poŜaru.

a) Zgodnie z aktualnie obowiązującymi Polskimi Normami oznakować:

−

drogi, wyjścia i kierunki ewakuacji,

−

miejsca

usytuowania

urządzeń

alarmowych

przeciwpoŜarowych

(ręcznych

przycisków poŜarowych),

−

lokalizację przeciwpoŜarowego wyłącznika prądu elektrycznego,

−

miejsca, w których znajduje się podręczny sprzęt gaśniczy oraz hydranty,

b) Wykonywać okresowo następujące czynności:

−

przeprowadzić pomiary rezystancji izolacji przewodów roboczych instalacji
elektrycznej, co najmniej raz na 5 lat,

−

przeprowadzić badanie instalacji odgromowej co najmniej raz na 5 lat,

−

przegląd stanu technicznego i badanie szczelności instalacji gazowej raz w roku,

−

przegląd podręcznego sprzętu gaśniczego nie rzadziej niŜ raz w roku.

Sprawdzenie ciśnienia wyrzutnika środka gaśniczego (gaśnice proszkowe), waga środka

gaśniczego (gaśnice CO

). Zgodnie z instrukcją fabryczną, w określonym czasie przez

producenta dokonać legalizacji zbiornika gaśnicy i przeładować środek gaśniczy.

W kaŜdym zakładzie pracy powinny być odpowiednie oznaczenia informacyjne, które

pomogą pracownikom w razie akcji ratowniczej lub ostrzegą przed niebezpieczeństwem.

Tabela 3. Znaki informacyjne [8]

Palenie tytoniu zabronione

Alarmowy sygnalizator
akustyczny

Zakaz uŜywania otwartego
ognia - palenie tytoniu
zabronione

Drabina poŜarowa

Zakaz gaszenia wodą

Kierunek do miejsca
rozmieszczenia sprzętu
poŜarniczego lub urządzenia
ostrzegającego

Nie zastawiać

Kierunek do miejsca
rozmieszczenia sprzętu
poŜarniczego lub urządzenia
ostrzegającego

Zestaw sprzętu poŜarowego

Uruchamianie ręczne

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Hydrant wewnętrzny

Niebezpieczeństwo poŜaru -
materiały łatwopalne

Gaśnica

Materiały utleniające

Telefon do uŜycia w stanie
zagroŜenia

Niebezpieczeństwo
wybuchu - materiały
wybuchowe

Tabela 4. Wybrane znaki ewakuacyjne [8]

Kierunek drogi ewakuacyjnej;

Wyjście ewakuacyjne;

Drzwi ewakuacyjne;

Przesunąć w celu otwarcia;

Kierunek do wyjścia drogi w lewo;

Kierunek do wyjścia drogi w prawo;

Kierunek do wyjścia do drogi
ewakuacyjnej schodami w dół
w lewo;

Kierunek do wyjścia do drogi
ewakuacyjnej schodami w dół
w prawo;

Kierunek do wyjścia do drogi
ewakuacyjnej schodami w górę
w lewo;

Kierunek do wyjścia do drogi
ewakuacyjnej schodami w górę
w prawo;

Pchać aby otworzyć;

Ciągnąć aby otworzyć;

Stłuc aby uzyskać dostęp;

Klucz do wyjścia ewakuacyjnego
znajduje się;

Miejsce zbiórki do ewakuacji;

Pojemnik z maskami ucieczkowymi;

Rękaw ratowniczy;

Drabina ewakuacyjna;

Telefon alarmowy do wezwania
pierwszej pomocy;

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Pierwsza pomoc;

Ciągnąć;

Pchać;

Wyjście EXIT;

Emergency EXIT;

EXIT;

Droga ewakuacyjna;

Wyjście awaryjne;

Okno ewakuacyjne;

Uwaga stopień;

Pchać aby otworzyć;

Ciągnąć aby otworzyć;

Uwaga próg;

Kierunek do wyjścia drogi
ewakuacyjnej w górę w prawo;

Kierunek do wyjścia drogi
ewakuacyjnej schodami w dół
w prawo;

Kierunek do wyjścia drogi
ewakuacyjnej schodami w dół
w lewo;

Kierunek do wyjścia drogi
ewakuacyjnej schodami w górę w lewo;

Kierunek do wyjścia drogi
ewakuacyjnej schodami w górę
w prawo;

Kierunek do wyjścia drogi
ewakuacyjnej dla niepełnosprawnych w
prawo;

Kierunek do wyjścia drogi
ewakuacyjnej dla
niepełnosprawnych w lewo;

Kierunek do wyjścia drogi
ewakuacyjnej w dół;

Kierunek do wyjścia drogi
ewakuacyjnej w górę;

Kierunek do wyjścia drogi
ewakuacyjnej w dół w prawo;

Kierunek do wyjścia drogi
ewakuacyjnej w dół w lewo;

Kierunek do wyjścia drogi
ewakuacyjnej w górę w lewo;

Uwaga niski strop;

Aby zapobiegać poŜarom kaŜdy pracownik bez względu na zajmowane stanowisko

powinien:
1)

znać zagroŜenie poŜarowe budynku i na stanowisku pracy oraz sposoby przeciwdziałania
moŜliwości powstania poŜarów,

znać i przestrzegać przepisy przeciwpoŜarowe,

znać zasady postępowania w przypadku powstania poŜaru,

orientować się w rozmieszczeniu podręcznego sprzętu gaśniczego i urządzeń
przeciwpoŜarowych, a takŜe posiadać umiejętność obsługi podręcznego sprzętu
gaśniczego,

znać warunki przeprowadzenia sprawnej ewakuacji osób i mienia,

w razie powstania poŜaru brać czynny udział w akcji ratowniczej – gaśniczej
i podporządkować się poleceniom kierującego akcją,

brać udział w szkoleniach przeciwpoŜarowych,

niezwłocznie zgłaszać usterki mogące spowodować poŜar osobom odpowiedzialnym za
bezpieczeństwo poŜarowe w budynku,

przestrzegać obowiązujące przepisy zawarte w instrukcji bezpieczeństwa poŜarowego.

KaŜdy pracodawca powinien zaznajomić pracowników z przepisami przeciwpoŜarowymi.

Szkolenie w zakresie ochrony przeciwpoŜarowej ma na celu zapoznanie pracowników

z obowiązkami i zadaniami w zakresie zapobiegania powstawaniu poŜaru oraz zadaniami na
wypadek powstania poŜaru. Po szkoleniu kaŜdy pracownik powinien znać:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zagroŜenie poŜarowe występujące w budynku,

przyczyny powstawania i rozprzestrzeniania się poŜarów,

przepisy przeciwpoŜarowe,

miejsca rozmieszczenia, przeznaczenie oraz obsługę podręcznego sprzętu gaśniczego,

zasady postępowania na wypadek poŜaru i zadania poszczególnych pracowników.
Podstawowe zasady BHP w jednym ze szpitali są następujące:

Podstawowym krokiem jest krok zapobiegawczy, którego naleŜy przestrzegać przede
wszystkim aby nie dopuścić do powstania poŜaru.
1.

Kroki zapobiegawcze.

KaŜdy  pracownik  powinien  zasięgnąć  informacji  na  temat  zagroŜenia  poŜarowego  na  jego
stanowisku pracy i w najbliŜszym otoczeniu.
Stanowisko  pracy  powinno  być  utrzymane  w  naleŜytym  porządku.  Materiały  łatwopalne  nie
mogą znajdować się w pobliŜu urządzeń elektrycznych, piecyków czy innych źródeł ognia.
NaleŜy  surowo  przestrzegać  zakazu  palenia.  Do  wyrzucania  zapałek  i  niedopałków
papierosów  naleŜy stosować niepalne popielniczki. Zawartość popielniczek naleŜy wyrzucać
nie  do  worków  na  śmieci,  lecz  do  specjalnych  niepalnych  przykrywanych  pojemników.
Urządzenia  –  sprzęty  do  gotowania  i  ogrzania  mogą  być  uŜywane  tylko  i  wyłącznie  za
wyraźnym pozwoleniem dyrekcji szpitala.
NaleŜy  unikać  otwartego  ognia.  Zapalanie  świeczek  moŜliwe  tylko  pod  odpowiednim
nadzorem.  Wszelkie  usterki  urządzeń  elektrycznych,  przeciwpoŜarowych  oraz  gazowych
naleŜy niezwłocznie zgłosić przełoŜonemu, bądź teŜ bezpośrednio osobie odpowiedzialnej za
ochronę przeciwpoŜarową.
Drogi ewakuacyjne, jak równieŜ schody, korytarze powinny być zawsze w pełni dostępne.
Drzwi automatyczne prowadzące do specjalnych pomieszczeń oraz do klatek schodowych nie
mogą  być  blokowane  ani  w  Ŝaden  inny  sposób  unieruchamiane.  Wyjścia  awaryjne  powinny
być w kaŜdej chwili dostępne.
KaŜdy  pracownik  powinien  znać  numer  telefonu  alarmowego,  dokładne  rozmieszczenie
gaśnic oraz usytuowanie dróg ewakuacyjnych.
W kaŜdym zakładzie pracy powinny znajdować się równieŜ apteczki pierwszej pomocy, które
powinny zawierać:

−

koc termiczny (ratunkowy) w ilości 2 sztuki,

−

aparat do sztucznego oddychania w ilości 2 sztuki,

−

chusta trójkątna w ilości 2 sztuki,

−

noŜyczki w ilości 1 sztuka,

−

chusteczki higieniczne w ilości 1 opakowanie,

−

opaska dziana (bandaŜ) – 400 cm na 5 cm w ilości 10 sztuk,

−

opaska dziana (bandaŜ) – 400 cm na 10 cm w ilości 5 sztuk,

−

opaska dziana (bandaŜ) – 400 cm na 15 cm w ilości 2 sztuki,

−

kompres opatrunkowy – 10 cm na 10 cm w ilości 5 opakowań,

−

plaster na szpulce w ilości 2 sztuki,

−

zestaw plastrów z opatrunkiem w ilości 1 opakowanie,

−

rękawiczki jednorazowe, foliowe w ilości 2 pary,

−

agrafka w ilości 3 sztuki,

−

wata w ilości 1 opakowanie,

−

zimny kompres w ilości 1 opakowanie,

−

rękawiczki jednorazowe latex w ilości 2 pary,

−

instrukcja udzielania pierwszej pomocy w ilości 2 sztuki. [10]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Postępowanie podczas poŜaru.

KaŜdy pracownik, który zauwaŜy ogień niemoŜliwy do ugaszenia kocem poprzez odcięcie
tlenu, polanie wodą czy teŜ zastosowanie urządzeń gaśniczych, jest zobowiązany do:

−

natychmiastowego zgłoszenia poŜaru,

−

ostrzeŜenia osób i współpracowników będących w niebezpieczeństwie oraz ich
ewentualnego ulokowania w bezpiecznym miejscu.

Kolejnym waŜnym elementem w dziedzinie BHP jest:
3.

Zwalczanie ognia.

−

ochrona dróg oddechowych przed dymem poprzez stosowanie zwilŜonych
chusteczek oraz poruszania się w dolnych partiach w pomieszczeniach o duŜym
stopniu zadymienia,

−

zamknięcia palących się pomieszczeń w przypadku gdy samodzielne próby
zwalczania ognia okazują się bezskuteczne,

−

usunięcia z zagroŜonego terenu materiałów, przedmiotów niebezpiecznych,
łatwopalnych
i innych groŜących wybuchem, o ile się samemu nie naraŜa na niebezpieczeństwo,

−

pozostanie na swoim stanowisku pracy w przypadku nie brania udziału w akcji
gaśniczej,

−

zamknięcia okien w pomieszczeniach znajdujących się bezpośrednio nad ogniskiem
poŜaru,

−

uŜywanie tylko udostępnionych przez kierownictwo akcji wind, zajętych
i sterowanych ręcznie przez wyznaczonego pracownika słuŜb technicznych.

Postępowanie podczas ewakuacji.

Po sygnałach alarmowych naleŜy niezwłocznie:

−

poinformować współpracowników o zagroŜeniu,

−

zakończyć w miarę moŜliwości czynności rutynowe,

−

zakończyć odwiedziny i odesłać pacjentów do łóŜek.

Ze  względu  na  to,  Ŝe  uŜytkownikami  obiektów  medycznych  są  niejednokrotnie  osoby
ograniczonej zdolności poruszania się, konieczne jest zagwarantowanie w nich szczególnego
poziomu bezpieczeństwa. W sytuacji wybuchu poŜaru w budynku szpitalnym konieczne jest,
podobnie  jak  w  innych  typach  obiektów,  natychmiastowa  ewakuacja  wszystkich
uŜytkowników  strefy  zagroŜonej.  Wykluczone  jest  w  takich  warunkach  przyjęcie  typowego
scenariusza  ewakuacyjnego,  w  którym  główną  drogę  ucieczki  stanowi  klatka  schodowa.
Niezbędne staje się stworzenie moŜliwości bezpiecznej ewakuacji poziomej w obrębie jednej
kondygnacji.  Rozwiązanie  tego  typu  pociąga  za  sobą  konieczność  podziału  kaŜdej
kondygnacji  szpitala  na  minimum  dwie  strefy  poŜarowe.  Utworzone  strefy  poŜarowe  muszą
zostać  wyposaŜone  w  urządzenia,  które  w  trakcie  ewakuacji  nie  dopuszczą  do  zadymienia
dróg  ewakuacyjnych  strefy  zagroŜonej  oraz  do  przedostania  się  ognia  lub  dymu  do  stref
sąsiednich.
Pomieszczenia moŜna opuszczać dopiero po sygnale do ewakuacji.
Ewakuacja  następuje  tylko  pod  przewodnictwem  osoby  poinformowanej  o  drodze  i  celu
ewakuacji. NaleŜy poruszać się tylko i wyłącznie drogami wyznaczonymi przez kierownictwo
akcji,  uŜywanie  niedozwolonych  wind  jest  zabronione.  Po  ulokowaniu  pacjentów
w  bezpiecznym  miejscu  personel  opuszcza  sprawnie  zagroŜone  pomieszczenia  starając  się
zabrać  w  miarę  moŜliwości  dokumentacje  medyczną.  Po  ewakuacji  naleŜy  sprawdzić  liczbę
pacjentów  i  personelu.  Fakt  opuszczenia  poszczególnych  pomieszczeń  naleŜy  zgłosić
kierownictwu akcji ratowniczej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SłuŜby, które naleŜy natychmiast powiadomić w przypadku alarmu:

−

straŜ poŜarna,

−

pogotowie ratunkowe,

−

policja,

−

słuŜby techniczne,

−

kierownictwo szpitala,

−

kierownictwo personelu medycznego,

−

kierownictwo personelu pomocniczego,

−

kierownictwo pozostałych słuŜb.
Podstawowym zadaniem w działalności firmy jest eliminacja lub minimalizacja skutków

oddziaływania  na  środowisko,  zapobieganie  wypadkom  przy  pracy,  chorobom  zawodowym
i  awariom.  Ochrona  środowiska  i  ochrona  pracy  odgrywają  szczególną  rolę  w  bieŜącej
działalności  oraz  planach  rozwojowych  zakładów,  ze  względu  na  ich  lokalizację  oraz
specyficzny  charakter  i  asortyment  produkcji.  Sprawy  środowiska,  bezpieczeństwa
i zdrowia pracowników traktowane są priorytetowo, a odpowiedzialność w tych obszarach jest
podstawowym  obowiązkiem  kierownictwa  oraz  pracowników  na  wszystkich  poziomach
organizacyjnych.  Korzystanie  ze  środowiska  i  działalności  związane  z  zapewnieniem
bezpiecznych i higienicznych warunków pracy realizowana jest w oparciu o ustaloną politykę.
Realizowana  powinna  być  w  kaŜdym  zakładzie  pracy  ciągła  poprawa  obejmująca  ochronę
ś

rodowiska, ochronę zdrowia i bezpieczeństwo.

Ochrona środowiska ma duŜe znaczenie w miejscu pracy i spełnia odpowiednie zadania:

−

działanie związane z zapobieganiem awariom i wypadkom,

−

z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, bezpieczeństwa procesowego i ochrony
przeciwpoŜarowej,

−

organizacyjno – techniczne związane z gospodarką odpadami opartą na zasadach
międzynarodowych, w tym wdroŜenie odzysku i recyklingu,

−

wyeliminowanie energetycznych źródeł emisji i wdroŜenia nowego systemu zaopatrzenia
w energię cieplną.

Na nasze zdrowie kaŜdego dnia wpływa wiele róŜnych czynników: środowisko, otoczenie

społeczne, tryb Ŝycia oraz nasze własne zachowanie.

Rozwój cywilizacji niesie za sobą degradacje środowiska naturalnego, zatem konieczne

jest podejmowanie działań mających na celu jego ochronę. Zasady ochrony środowiska
reguluje ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska. Ustawa ta określa
ś

rodowisko jako ogół elementów przyrodniczych, w szczególności powierzchnia ziemi,

łącznie  z  glebą,  kopaliny,  wody,  powietrze,  świat  roślinny  i  zwierzęcy,  a  takŜe  krajobraz,
znajdujących  się  zarówno  w  stanie  naturalnym,  jak  teŜ  przekształconych  w  wyniku
działalności  człowieka.  Często  równieŜ  jako  element  środowiska  traktowane  są  dobra
materialne,  zabytki  architektury  i  kultury,  a  według  niektórych  koncepcji  moŜna  zaliczyć
przynajmniej część środowiska pracy.
Działalność ludzka, głównie gospodarcza, powoduje pewne uciąŜliwości dla środowiska, jego
zagroŜenia  i  zanieczyszczenia.  UciąŜliwościami  tymi  mogą  być  zjawiska  fizyczne  lub  stany
utrudniające  Ŝycie,  albo  dokuczliwe dla otaczającego środowiska, zwłaszcza hałas, wibracje,
zanieczyszczenie powietrza, zanieczyszczenie odpadami.

Wymienione zjawiska lub stany kwalifikuje się jako uciąŜliwości szkodliwe dla

rodowiska, jeŜeli występują w natęŜeniu utrudniającym Ŝycie, takŜe jeŜeli są dokuczliwe

w stopniu  powodującym  zagroŜenie  zdrowia  ludzi,  uszkodzenie  lub  zniszczenie  środowiska.
Obowiązek  eliminowania  lub  ograniczania  uciąŜliwości  obciąŜa  jednostki  organizacyjne
i osoby  fizyczne,  prowadzące  działalność  gospodarczą.  Zobowiązane  są  one  stosować

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

technologie i rozwiązania techniczne stwarzające jak najmniejsze uciąŜliwości dla środowiska
oraz stosować urządzenia ochronne.

DuŜe znaczenie w miejscu pracy ma odpowiednie przechowywanie odpadów

i składowanie produktów oraz sortowanie odpadów. Jednym z zagroŜeń wynikających ze
złego

przechowywania

sortowania

odpadów

moŜe

być

poŜar,

wypadek

w pracy oraz rozwój pasoŜytów, gryzoni. Dlatego tak waŜne jest usunięcie odpadów
z obszarów roboczych.

Znaczna część procesu przetwarzania odpadów wiąŜe się ze zbyt duŜą ilością czynności

niezbędnych  do  zagospodarowania  odpadów.  Dlatego  naleŜy  dąŜyć  do  ograniczenia  czasu
poświęconego  na  zagospodarowanie  odpadów  –  przyjąć  optymalną  metodę  ich
unieszkodliwiania.  Właściwa  gospodarka  odpadami  to  redukcja  ryzyka  w  miejscu  pracy
i  jednocześnie  poprawa  ogólnej  kondycji  firmy.  Sprawdzoną  metodą  jest  ich  odpowiednie
segregowanie.
Inne elementy ochrony środowiska w miejscu pracy to:

−

uŜywanie przedmiotów wielokrotne uŜytku,

−

unikanie opakowań z materiałów problemowych, takich jak np. PCV, ze zmiękczonych
tworzyw piankowych,

−

korzystanie w trakcie zakupu z toreb tekstylnych i siatek,

−

odstawianie do miejsc specjalnych odpadów niebezpiecznych takich jak zuŜyte
akumulatory, baterie, świetlówki,

−

odpowiednia utylizacja sprzętu elektronicznego, elektrycznego.

Jednym z waŜnych kroków prowadzących do zminimalizowania zanieczyszczenia

rodowiska jest poszanowanie energii i wody. Nie naleŜy korzystać z tych źródeł, jeŜeli nie

jest to niezbędne. WaŜne jest odpowiednie oświetlenie miejsca pracy, w tym szczególnie
efektywne wykorzystanie światła dziennego. Sprzyja temu odpowiednie ustawienie blatu
produkcyjnego przy źródle światła dziennego, np.: przy oknie.

4.9.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie czynniki składają się na proces palenia?

Co zaliczamy do powszechnie stosowanych środków gaśniczych?

Co jest podstawowym środkiem gaśniczym?

Jakich materiałów nie wolno gasić wodą?

Jakie znaki informacyjne o moŜliwości ewakuacji powinny znajdować się w kaŜdym
zakładzie pracy?

Jakie znaki ostrzegawcze powinny znajdować się w zakładzie pracy?

Jakie czynniki są niezbędne, aby zapobiegać powstawaniu poŜaru?

Jakie są procedury, gdy dojdzie do poŜaru w zakładzie pracy?

Jakie oznaczenia literowe środków gaśniczych są stosowane?

4.9.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj poszczególne znaki informacyjne i ostrzegawcze.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Karta pracy – ćwiczeń

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

rozróŜnić, które znaki są informacyjne, a które ostrzegawcze,

nazwać i scharakteryzować poszczególne rysunki,

zaprezentować charakterystykę znaki,

wskazać miejsce poszczególnych znaków w kaŜdym zakładzie pracy,

dokonać analizy, czy poszczególne znaki są niezbędne w miejscu pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

karta pracy – ćwiczeń,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziałem 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Określ czynności powodujące zapobieganie powstawaniu poŜaru w miejscu pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wskazać czynności powodujące powstanie poŜaru,

określić czynności zapobiegające powstawaniu poŜaru,

zaprezentować efekty wykonania zadania,

dokonać analizy swojej pracy oraz zaprezentować swoje zdanie na forum grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

przybory do pisania,

−

arkusz papieru,

−

literatura z rozdziałem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

WskaŜ przyczyny występowania poŜarów w miejscu pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zdefiniować pojęcie poŜaru,

zidentyfikować moŜliwe przyczyny powstawania poŜaru,

ocenić moŜliwości unikania poŜarów w miejscu pracy,

dokonać oceny poprawności wykonanego zadania.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

przybory do pisania,

−

arkusz papieru,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Opracuj broszurę dotyczącą przepisów bhp i ochrony przeciwpoŜarowej, która musi

obowiązywać pracowników.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

określić zasady bhp i ochrony przeciwpoŜarowej panujące w zakładzie pracy,

opracować broszurę bhp i przeciw poŜarowej,

wskazać dlaczego naleŜy przestrzegać zasad bhp i ochrony przeciwpoŜarowej w miejscu
pracy,

określić co grozi jeśli pracownicy nie będą przestrzegać danych zasad,

przedstawić efekty pracy na forum grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

przybory do pisania,

−

arkusz papieru,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test pisemny zawiera 20 zadań i sprawdza Twoje wiadomości z zakresu przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska.

Udzielaj  odpowiedzi  tylko  na  załączonej  karcie  odpowiedzi.  WskaŜ  tylko  jedną
odpowiedź  prawidłową.  W  przypadku  pomyłki  naleŜy  błędną  odpowiedź  zaznaczyć
kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

Na rozwiązanie testu pisemnego masz 45 minut.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Obowiązkiem pracodawcy jest

prowadzenie częstych szkoleń z zakresu bhp.

zapewnienie bezpieczeństwa i higienicznych warunków pracy.

zapewnienie pracownikom wyŜywienia.

zapewnienie najnowocześniejszych wyposaŜeń w środki techniczne.

Jeśli pracownik ulegnie wypadkowi to powinien

po skończonej pracy iść do lekarza.

dokonać sam oględzin rany – jeśli jest to mała rana.

powiadomić przełoŜonego o zdarzeniu i okolicznościach zajścia i wezwać lekarza.

powiadomić o zdarzeniu Państwową Inspekcję Pracy.

Maszyny i urządzenia techniczne, w które jest wyposaŜony zakład pracy powinny spełniać
następujące warunki
a)

powinny być najnowszej generacji.

powinny być ładne i estetyczne.

powinny być łatwe w obsłudze oraz ergonomiczne.

powinny zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz zabezpieczyć
pracownika przed urazami.

Praca z wadliwym lub niesprawnym sprzętem elektronicznym jest zagroŜeniem
a)

fizycznym.

chemicznym.

biologicznym.

społecznym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wśród gaśnic rozróŜnia się
a)

gaśnice róŜne w zaleŜności od poŜaru.

tylko gaśnice pianowe.

gaśnice pianowe, śniegowe, proszkowe, halonowe.

tylko gaśnice proszkowe.

Nie wolno gasić wodą
a)

instalacji elektrycznych pod prądem, palnych produktów ropopochodnych lŜejszych
od wody oraz materiałów wchodzących z wodą w reakcje chemiczne jak karbid, sód,
potas, fosfor.

tylko urządzeń elektrycznych.

płonących samochodów oraz maszyn i urządzeń.

urządzeń gazowych.

Wypadkiem przy pracy jest
a)

zdarzenie cięŜkie lub śmiertelne.

zdarzenie nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną powodującą uraz lub śmierć, która
nastąpiła w związku z pracą.

zdarzenie nagłe wywołane pracą, które powoduje uraz lub śmierć u pracownika.

utrata zdolności psycho – fizycznych.

Wypadki przy pracy z punktu widzenia ich skutków dzielimy na
a)

wypadki zbiorowe, indywidualne.

wypadki lekkie i cięŜkie.

wypadki śmiertelne, cięŜkie, pozostałe wypadki (zbiorowe).

wypadki zbiorowe, śmiertelne.

Pracodawca w razie zaistnienia wypadku
a)

sporządza: protokół powypadkowy, statystyczną kartę wypadkową oraz wpis
wypadku do rejestru wypadków.

sporządza tylko protokół powypadkowy.

zapisuje wypadek w rejestrze wypadków.

wypisuje pracownikowi kartę zgłoszenia do lekarza.

10.

W razie wypadku naleŜy wykonać czynności udzielenia pierwszej pomocy
a)

zrobić poszkodowanemu sztuczne oddychanie.

zadzwonić szybko po karetkę lub inną pomoc.

naleŜy najpierw zabezpieczyć miejsce wypadku, wezwać fachową pomoc, dostarczyć
apteczkę pierwszej pomocy oraz ocenić stan zdrowia poszkodowanego.

przenieść poszkodowanego w bezpieczne miejsce zapytać jak się poszkodowany
czuje i co się mu stało, czy potrzebna jest pomoc.

11.

Wzywając pogotowie ratunkowe do poszkodowanego w wypadku
a)

naleŜy poinformować tylko co się stało.

naleŜy poinformować tylko, ile osób zostało poszkodowanych.

naleŜy poinformować tylko co jest przyczyną wypadku oraz co się stało.

naleŜy poinformować co się stało, ile jest osób poszkodowanych, gdzie nastąpił
wypadek, w miarę moŜliwości podać rodzaj uszkodzeń ciała oraz kto informuje
pogotowie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12.

Rozpoczynając sztuczne oddychanie metodą usta – usta naleŜy
a)

wdychać powietrze w poszkodowanego, aby przywrócić rytm tętna.

ułoŜyć chorego na plecach na twardym podłoŜu, wdmuchiwać powietrze w usta
ratowanego, oraz uciskać co jakich czas klatkę piersiową, powtarzać zabieg kilka
razy, aŜ poszkodowany odzyska rytm serca.

uciskać mostek, aby serce zaczęło bić bez wdychania powietrza.

wdychać powietrze w usta i uciskać co jakiś czas klatkę piersiową.

13.

WskaŜ znaczenie i zadania ochrony środowiska w miejscu pracy
a)

zapobieganie awariom i wypadkom w miejscu pracy.

zapobieganie poŜarom.

nie ma znaczenia.

wpływ na jakość wykonywanej pracy przez pracowników.

14.

Pracodawca prowadzący szkolenia bhp dla pracowników ma obowiązek zapewnić
pracownikom
a)

warunki lokalowe oraz wykładowców i instruktorów, wyposaŜenie dydaktyczne oraz
programy szkoleniowe.

warunki lokalowe.

wykładowców i szkoleniowców.

odpowiednie broszury i materiały bhp.

15.

W razie zaistnienia w zakładzie pracy wypadku bezpośredni przełoŜony pracownika,
który uległ wypadkowi obowiązany jest
a)

zacząć dochodzenie, kto spowodował wypadek lub co było przyczyną wypadku.

niezwłocznie zabezpieczyć miejsce wypadku do czasu ustalenia jego okoliczności
i przyczyn.

zamknąć zakład pracy.

powiadomić policję.

16.

Do czynników materialnych bhp zaliczamy
a)

budynki, maszyny, ogólne zabezpieczenie techniczne.

rodki finansowe.

odzieŜ.

tylko urządzenia techniczne.

17.

Czynniki niebezpieczne to czynniki których
a)

oddziaływanie czasami moŜe powodować uraz u pracownika.

działanie wpływa niebezpiecznie na psychikę pracownika w miejscu pracy.

oddziaływanie moŜe prowadzić do urazu lub innego istotnego natychmiastowego
pogorszenia stanu zdrowia człowieka bądź do zejścia śmiertelnego.

oddziaływanie moŜe prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia pracownika.

18.

RozróŜniamy następujące zagroŜenia występujące w miejscu pracy
a)

chemiczne, biologiczne, materialne, psychospołeczne.

fizyczne, materialne, społeczne.

fizyczne, biologiczne, psychologiczne.

fizyczne, chemiczne, biologiczne, psychospołeczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko……………………………………………………………………....................

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

Dołęgowski B., Janczała S.: Co kaŜdy pracownik o ochronie przeciwpoŜarowej wiedzieć
powinien, Wydawnictwo Ośrodek Doradztwa i Doskonalenie Kadr, Gdańsk 1998

Konarzewska M., Zielonka B., Konarzewska – Sokołowska M.: Technologia
gastronomiczna z towaroznawstwem, część I, Wydawnictwo REA, Warszawa 2005

Skuza L.: Wypadki przy pracy od A do Z, Wydawnictwo Ośrodek Doradztwa
i Doskonalenia Kadr, Gdańsk 1998

Wojciechowski E.: Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach, Wydawnictwo Ośrodek
Doradztwa i Doskonalenia Kadr, Gdańsk 1998

Zdziennicka – Kaczocha G.: Co kaŜdy pracodawca wiedzieć powinien o zasadach BHP
w swoim zakładzie pracy, w świetle znowelizowanych przepisów Kodeksu Pracy.
Wydawnictwo sigma, Skierniewice 2006 (stan prawni na 1 czerwca 2006 roku)

abicki W.: Organizacja bezpieczeństwo i higiena pracy, Wydawnictwa Szkolne

i Pedagogiczne Spółka Akcyjna, Warszawa 2005

http://lipka.klub.chip.pl/praktyczne/zdrowie.htm

PN-92/N-01256/02 Znaki bezpieczeństwa. Ewakuacyjne.

http://komers-bhp.pl

10.