MINERAŁY PIERWOTNE GLEB I
MINERAŁY PIERWOTNE GLEB I
PRODUKTY ICH PRZEOBRA
ś
E
Ń
PRODUKTY ICH PRZEOBRA
ś
E
Ń
MINERAŁY PIERWOTNE GLEB I
MINERAŁY PIERWOTNE GLEB I
PRODUKTY ICH PRZEOBRA
ś
E
Ń
PRODUKTY ICH PRZEOBRA
ś
E
Ń
MINERAŁY wyst
ę
puj
ą
ce w glebach dziel
ą
si
ę
genetycznie na:
MINERAŁY PIERWOTNE
MINERAŁY PIERWOTNE
MINERAŁY WTÓRNE
MINERAŁY WTÓRNE
Sekwencja minerałów wg. wzrastającej podatności na wietrzenie
(2,300) - szacunkowa trwałość 1-mm kostki minerału (w latach)
Minerały pierwotne wyst
ę
puj
ą
ce w glebach, wg malej
ą
cej podatno
ś
ci na wietrzenie
Kalcyt
Kalcyt
Dolomit
Dolomit
Skaleniowce
Skaleniowce
(
(
leucyt
leucyt
,
,
nefein
nefein
)
)
Oliwiny
Oliwiny
Pirokseny
Pirokseny
Amfibole
Amfibole
Serpentyny
Serpentyny
Epidot
Epidot
Plagioklazy
Plagioklazy
(bogate w
(bogate w
anortyt
anortyt
)
)
Plagioklazy
Plagioklazy
(ubogie w
(ubogie w
anortyt
anortyt
)
)
Biotyt
Biotyt
Skalenie potasowe (
Skalenie potasowe (
ortoklaz
ortoklaz
,
,
mikroklin
mikroklin
)
)
Kwarc
Kwarc
Muskowit
Muskowit
Serycyt
Serycyt
Apatyt, Magnetyt
Apatyt, Magnetyt
Granaty, Cyja
Granaty, Cyja
nit,
nit,
Staurolit
Staurolit
, Cyrkon
, Cyrkon
Rutyl
Rutyl
,
,
Ilmenit
Ilmenit
, Korund
, Korund
Schemat wietrzenia minerałów pierwotnych gleb
OLIWINY
OLIWINY
(Mg,Fe)
(Mg,Fe)
2
2
[SiO
[SiO
4
4
]
]
Serpentyny
Serpentyny
Mg
Mg
6
6
[(OH)
[(OH)
8
8
|
|
Si
Si
4
4
O
O
10
10
]
]
Smektyty
Smektyty
(Ca,Na,Al,Mg,Fe)
(Ca,Na,Al,Mg,Fe)
2
2
[(OH)
[(OH)
2
2
|
|
(Si,Al)
(Si,Al)
4
4
O
O
10
10
]
]
×
×
nH
nH
2
2
O
O
s e
r
p
e n
t
y n
i z
a
c j
a
Iddyngsyt
Iddyngsyt
(bezpostaciowa odmiana serpentynu)
Saponit
Saponit
(słabo krystaliczna odmiana montmorillonitu)
Kaolinit
Kaolinit
Al
Al
4
4
[(OH)
[(OH)
8
8
|
|
Si
Si
4
4
O
O
10
10
]
]
Haloizyt
Haloizyt
Al
Al
4
4
[(OH)
[(OH)
8
8
|
|
Si
Si
4
4
O
O
10
10
]
]
×
×
4H
4H
2
2
O
O
tlenki, wodorotlenki,
tlenki, wodorotlenki,
tlenowodorotlenki
tlenowodorotlenki
Fe i Mn
Fe i Mn
8Fe
2
SiO
4
+
12
H
2
O
⇔
⇔
⇔
⇔
Fe
6
[(OH)
8
|Si
4
O
10
]
+
7Fe(OH)
2
+
Fe
3
O
4
+ 4SiO
2
fajalit
+
woda
Fe-serpentyn
+
Fe-brucyt
+
magnetyt
SERPENTYNIZACJA
SERPENTYNIZACJA
4Mg
2
SiO
4
+
6
H
2
O
⇔
⇔
⇔
⇔
Mg
6
[(OH)
8
|Si
4
O
10
]
+
2Mg(OH)
2
forsteryt
+
woda
serpentyn
+
brucyt
PIROKSENY
PIROKSENY
(Ca,Mg,Fe)
(Ca,Mg,Fe)
2
2
[Si
[Si
2
2
O
O
6
6
]
]
Chloryty
Chloryty
(Mg,Fe,Al)
(Mg,Fe,Al)
3
3
[(OH)
[(OH)
2
2
|
|
Si
Si
3
3
AlO
AlO
10
10
]
]
×
×
Mg
Mg
3
3
(OH)
(OH)
6
6
Smektyty
Smektyty
(Ca,Na,Al,Mg,Fe)
(Ca,Na,Al,Mg,Fe)
2
2
[(OH)
[(OH)
2
2
|
|
(Si,Al)
(Si,Al)
4
4
O
O
10
10
]
]
×
×
nH
nH
2
2
O
O
Kaolinit
Kaolinit
Al
Al
4
4
[(OH)
[(OH)
8
8
|
|
Si
Si
4
4
O
O
10
10
]
]
tlenki
tlenki
Fe(III
Fe(III
)
)
Anataz
Anataz
TiO
TiO
2
2
c h
l o
r
y t
y
z a
c
j a
AMFIBOLE
AMFIBOLE
Ca,Na,Mg,Fe
Ca,Na,Mg,Fe
-
-
krzemiany [Si
krzemiany [Si
4
4
O
O
11
11
]
]
Chloryty
Chloryty
(Mg,Fe,Al)
(Mg,Fe,Al)
3
3
[(OH)
[(OH)
2
2
|
|
Si
Si
3
3
AlO
AlO
10
10
]
]
×
×
Mg
Mg
3
3
(OH)
(OH)
6
6
Smektyty
Smektyty
(Ca,Na,Al,Mg,Fe)
(Ca,Na,Al,Mg,Fe)
2
2
[(OH)
[(OH)
2
2
|
|
(Si,Al)
(Si,Al)
4
4
O
O
10
10
]
]
×
×
nH
nH
2
2
O
O
Kaolinit
Kaolinit
Al
Al
4
4
[(OH)
[(OH)
8
8
|
|
Si
Si
4
4
O
O
10
10
]
]
tlenki
tlenki
Fe(III
Fe(III
)
)
Anataz
Anataz
TiO
TiO
2
2
c h
l o
r
y t
y
z a
c
j a
MIKI
MIKI
-
- illit
illit
(K,H
(K,H
3
3
O)Al
O)Al
2
2
[(OH)
[(OH)
2
2
|
|
AlSi
AlSi
3
3
O
O
10
10
]
]
-
- muskowit
muskowit
KAl
KAl
2
2
[(OH,F)
[(OH,F)
2
2
|
|
AlSi
AlSi
3
3
O
O
10
10
]
]
-
- biotyt
biotyt
K(Mg,Fe,Mn)
K(Mg,Fe,Mn)
3
3
[(OH,F)
[(OH,F)
2
2
|
|
AlSi
AlSi
3
3
O
O
10
10
]
]
Smektyty
Smektyty
(Ca,Na,Al,Mg,Fe)
(Ca,Na,Al,Mg,Fe)
2
2
[(OH)
[(OH)
2
2
|
|
(Si,Al)
(Si,Al)
4
4
O
O
10
10
]
]
×
×
nH
nH
2
2
O
O
Wermikulit
Wermikulit
(Mg,Fe,Al)
(Mg,Fe,Al)
3
3
[(OH)
[(OH)
2
2
|
|
(Si,Al)
(Si,Al)
4
4
O
O
10
10
]
]
×
×
4H
4H
2
2
O
O
Kaolinit
Kaolinit
Al
Al
4
4
[(OH)
[(OH)
8
8
|
|
Si
Si
4
4
O
O
10
10
]
]
Haloizyt
Haloizyt
Al
Al
4
4
[(OH)
[(OH)
8
8
|
|
Si
Si
4
4
O
O
10
10
]
]
×
×
4H
4H
2
2
O
O
Gibbsyt
Gibbsyt
γ
γ
-
-
Al[OH]
Al[OH]
3
3
Kwarc
Kwarc
se
ry
cy
ty
za
cj
a
SKALENIE
SKALENIE
K
K
-
-
skalenie
skalenie
K[AlSi
K[AlSi
3
3
O
O
8
8
]
]
Plagioklazy
Plagioklazy
Na[AlSi
Na[AlSi
3
3
O
O
8
8
]
]
-
-
Ca[Al
Ca[Al
2
2
Si
Si
2
2
O
O
8
8
]
]
h y d r o l i z a
MIKI
MIKI
-
- ILLIT
ILLIT
(K,H
(K,H
3
3
O)Al
O)Al
2
2
[(OH)
[(OH)
2
2
|
|
AlSi
AlSi
3
3
O
O
10
10
]
]
-
- MUSKOWIT
MUSKOWIT
KAl
KAl
2
2
[(OH,F)
[(OH,F)
2
2
|
|
AlSi
AlSi
3
3
O
O
10
10
]
]
-
- BIOTYT
BIOTYT
K(Mg,Fe,Mn)
K(Mg,Fe,Mn)
3
3
[(OH,F)
[(OH,F)
2
2
|
|
AlSi
AlSi
3
3
O
O
10
10
]
]
Wermikulit
Wermikulit
(Mg,Fe,Al)
(Mg,Fe,Al)
3
3
[(OH)
[(OH)
2
2
|
|
(Si,Al)
(Si,Al)
4
4
O
O
10
10
]
]
×
×
4H
4H
2
2
O
O
Smektyty
Smektyty
(Ca,Na,Al,Mg,Fe)
(Ca,Na,Al,Mg,Fe)
2
2
[(OH)
[(OH)
2
2
|
|
(Si,Al)
(Si,Al)
4
4
O
O
10
10
]
]
×
×
nH
nH
2
2
O
O
Illit
Illit
/
/
Wermikulit
Wermikulit
Kaolinit
Kaolinit
Al
Al
4
4
[(OH)
[(OH)
8
8
|
|
Si
Si
4
4
O
O
10
10
]
]
Haloizyt
Haloizyt
Al
Al
4
4
[(OH)
[(OH)
8
8
|
|
Si
Si
4
4
O
O
10
10
]
]
×
×
4H
4H
2
2
O
O
Gibbsyt
Gibbsyt
γ
γ
-
-
Al[OH]
Al[OH]
3
3
Goethyt
Goethyt
α
α
-
-
FeOOH
FeOOH
Hematyt
Hematyt
Fe
Fe
2
2
O
O
3
3
CHLORYTY
CHLORYTY
(Mg, Fe, Al)
(Mg, Fe, Al)
3
3
[(OH)
[(OH)
2
2
|
|
AlSi
AlSi
3
3
O
O
10
10
]
]
×
×
(Mg, Fe, Al)
(Mg, Fe, Al)
3
3
[OH]
[OH]
6
6
Wermikulit
Wermikulit
(Mg,Fe,Al)
(Mg,Fe,Al)
3
3
[(OH)
[(OH)
2
2
|
|
(Si,Al)
(Si,Al)
4
4
O
O
10
10
]
]
×
×
4H
4H
2
2
O
O
Nontronit
Nontronit
Fe
Fe
3+
3+
2
2
[(OH)
[(OH)
2
2
|
|
AlSi
AlSi
3
3
O
O
10
10
]
]
×
×
Na(H
Na(H
2
2
O)
O)
4
4
Chloryt
Chloryt
/
/
Wermikulit
Wermikulit
Kaolinit
Kaolinit
Al
Al
4
4
[(OH)
[(OH)
8
8
|
|
Si
Si
4
4
O
O
10
10
]
]
Haloizyt
Haloizyt
Al
Al
4
4
[(OH)
[(OH)
8
8
|
|
Si
Si
4
4
O
O
10
10
]
]
×
×
4H
4H
2
2
O
O
Gibbsyt
Gibbsyt
γ
γ
-
-
Al[OH]
Al[OH]
3
3
Goethyt
Goethyt
α
α
-
-
FeOOH
FeOOH
Hematyt
Hematyt
Fe
Fe
2
2
O
O
3
3
SZKLIWO WULKANICZNE
SZKLIWO WULKANICZNE
Allofan
Allofan
m
m
Al
Al
2
2
O
O
3
3
×
×
n
n
SiO
SiO
2
2
×
×
p
p
H
H
2
2
O
O
Haloizyt
Haloizyt
Al
Al
4
4
[(OH)
[(OH)
8
8
|
|
Si
Si
4
4
O
O
10
10
]
]
×
×
4H
4H
2
2
O
O
Imogolit
Imogolit
Al
Al
SiO
SiO
3
3
(OH)
(OH)
4
4
d
e
s
y
l
i
f
i
k
a
c
j
a
Warunki konieczne do powstania
Warunki konieczne do powstania
allofanów
allofanów
Schemat wietrzenia minerałów pierwotnych gleb