plik

W PKP Energetyce po raz pierwszy za-

stosowano  technologię  opartą  na  łączności
GSM/GPRS  i  VPN  (Virtual  Private  Network)
do  zdalnego  sterowania  urządzeniami  zasi-
lania energetycznego. System ten zainstalo-
wano w zmodernizowanej Nastawni Zdalnego
Sterowania  (NC)  Iława  należącej  do  Zakładu
Północnego PKP Energetyka.

Sterowanie odbywa się tam za pomocą dwóch

kanałów łączności – wykorzystującego istnieją-
cą infrastrukturę teletechniczną PKP w oparciu
o telegrafię wielokrotną TgFM, a w razie zakłó-
ceń na łączach system automatycznie przełącza
się na łączność bezprzewodową. Przełoży się to
na niezawodność systemu, większą sprawność
realizowanych zadań, a tym samym zwiększy ja-
kość usług świadczonych m.in. dla spółek Grupy
PKP. Dotyczy to zarówno zasilania sieci trakcyj-
nej, jak i dostarczania energii elektrycznej do
odbiorców.

Zakłócenia na łączach?

Dotychczas największym problemem pojawia-

jącym się przy zdalnym sterowaniu urządzeniami
systemu zasilania była słaba jakość transmisji
danych, charakterystyczna dla wszystkich na-
stawni zdalnego sterowania zbudowanych przez
PKP Energetykę od lat 90., kiedy zaczęto wdrażać
technologię zdalnego sterowania.

Ponieważ polecenia i meldunki były trans-

mitowane  po  łączach  przy  wykorzystaniu  tra-
dycyjnych  kabli  teletechnicznych,  wystarczy-
ła  silniejsza  burza,  silny  wiatr  lub,  co  też  się
zdarza, kradzież fragmentu miedzianych kabli,
by  pojawiły  się  zakłócenia  uniemożliwiają-
ce  zdalne  sterowanie  urządzeniami.  W  razie
takiej  awarii  daną  podstację  lub  kilka  trzeba
było  obsadzać  pracownikami.  Obecnie  –  po
modernizacji – problemy te zostały całkowicie
zlikwidowane.  W  sytuacji  kryzysowej  system
sam,  automatycznie  przełącza  się  z  łączności
przewodowej  na  VPN  i  GSM/GPRS.  Przy  czym,
o ile w przypadku systemu analogowego prze-
syłanie  danych  odbywa  się  we  współpracy  ze
spółkami Grupy PKP, o tyle przesyłanie sygna-
łu  cyfrowego  umożliwia  współpraca  z  jednym
z operatorów telefonii komórkowej.

Zastosowanie obu kanałów łączności w ste-

rowaniu  urządzeniami  zasilania  było  jednym
z  priorytetów  PKP  Energetyki.  –  Chcieliśmy,  by
do  przesyłania  danych  wykorzystać  technologię
cyfrową – mówi Janusz Fornalski, z-ca dyrektora
ds. technicznych Zakładu Północnego PKP Ener-
getyka. – Ale z drugiej strony nowy system miał
być kompatybilny tak z dawnymi urządzeniami,
które już są zamontowane na linii, jak i z urzą-
dzeniami nowej technologii, które do komunika-
cji wykorzystują technologię cyfrową, a które do-

piero będą zamontowane. To duże wymagania,
bo w Polsce w energetyce kolejowej nikt takich
rozwiązań jeszcze nie stosował – zaznacza.

Wprowadzenie takiego systemu wiązało się

z  koniecznością  zabudowania  innowacyjnych
urządzeń.  W  nastawni  w  Iławie  pojawiły  się
unowocześnione  urządzenia  zdalnego  stero-
wania – telesterowania, telesygnalizacji i tele-
pomiarów. Te, które bazują na istniejącej sieci
połączeń telekomunikacyjnych PKP, dodatkowo
doposażono w moduły umożliwiające komuni-
kację za pomocą łączności awaryjnej GSM/GPRS
i  VPN.  Aby  system  mógł  komunikować  się
z  poszczególnymi  urządzeniami  w  terenie,
elementy  zdalnego  sterowania  zainstalowane
w poszczególnych podstacjach trakcyjnych uzu-
pełniono o podobne moduły łączności cyfrowej
i  bezprzewodowej  GSM/GPRS.  Zmodyfikowane
zostało  także  oprogramowanie  systemowe  SS,
umożliwiające zdalne sterowanie.

Nowa struktura obszaru

W ślad za unowocześnieniem technologii po-

szły zmiany w podziale kontrolowanego obszaru
sieci. Dotychczas ten obszar kontrolowały dwie
nastawnie zlokalizowane w Iławie i w Olsztynie.
Ze względu na natężenie ruchu pociągów zdecy-
dowano, że wystarczy jedna nastawnia w Iławie,
która przejmie dotychczasową działalność NC Ol-

TEMAT TYGODNIA

Automatyczne przełączanie

z systemu łączności przewodowej

na bezprzewodowy GPRS,

wprowadzenie tzw. punktów

koncentracji komunikujących

się z NC po sieci VPN oraz

unowocześnienie tablicy

synoptycznej i pulpitów

dyspozytorów – to najważniejsze

cechy nowego systemu zdalnego

sterowania urządzeniami zasilania

energetycznego w iławskiej

nastawni.

KURIER PKP 29/20.07.2008

t. M. Star

cze

wsk

Sterowanie

napięciem

KURIER PKP 29/20.07.2008

sztyn i dawnej NC Iława. Jest to możliwe dzięki
VPN transmisji danych przez sieć komputerową
z Olsztyna do Iławy.

Jednocześnie kontrolowane odcinki linii

energetycznych  podzielono  na  większą  ilość
odrębnych sektorów, tak, aby ograniczyć zakres
ewentualnych  negatywnych  oddziaływań  spo-
wodowanych np. miejscowym brakiem łączności
Umożliwiło to wprowadzenie tzw. punktów kon-
centracji  zlokalizowanych  w  Malborku,  Olszty-
nie, Działdowie i Ciechanowie, które pozwalają
na gromadzenie sygnałów i sterowanie urządze-
niami na mniejszych obszarach. Efekt? Przykła-
dowo do tej pory między Iławą a Nasielskiem
biegła tylko jedna linia, która nie była podzie-
lona  na  mniejsze  sektory.  Gdy  dochodziło  do
zakłóceń tylko w jednym punkcie, odbijało się
to na całym odcinku miedzy tymi miejscowoś-
ciami. Teraz, dzięki wprowadzeniu dodatkowych
punktów  koncentracji  skutki  takich  usterek
można ograniczyć do mniejszego terenu.

W wyniku zmian struktury systemu NC Iła-

wa  nadzoruje  aktualnie  pracę  23  podstacji
trakcyjnych, 2 stacji 15 kV – PZ, czyli punktów
zasilania,  do  których  doprowadzone  jest  na-
pięcie 15 kV; (poprzez urządzenia energetycz-
ne napięcie jest dzielone na zasilanie różnych
obiektów znajdujących się w obszarze działa-
nia PZ), 38 stacji (obiekty, w których znajdują
się  urządzenia  do  sterowania  odłącznikami
sieci trakcyjnej i nietrakcyjnej), 17 kabin sek-
cyjnych  oraz  częściowo  2  kabiny  sekcyjne  na
granicy zakładu.

Jednocześnie w trakcie modernizacji E 65 moż-

liwe  będzie  włączenie  6  nowo  projektowanych
podstacji  trakcyjnych  zamiast  dotychczas  dzia-
łających 6 kabin sekcyjnych. Modułowa budowa
systemu  umożliwia  w  przyszłości  rozbudowanie
go o dodatkowe funkcje.

Praca na warstwach

Mimo że przełączenie systemu dla dyspozytora

nie wiąże się z konkretnymi zmianami pracy – bo
łączność tradycyjna z wykorzystaniem kabli tele-
technicznych zmienia się na łączność  VPN GSM/
GPRS  automatycznie  –  to  jednak  operatorzy
systemu przeszli 16-godzinne szkolenie zapozna-
jące  ich  z  nowymi  funkcjami  oprogramowania.
W  samej  nastawni przede  wszystkim zwiększyła
się  ilość informacji wyświetlana na tablicy syn-
optycznej, która wzbogaciła się np. o takie dane,
jak stan położenia wyłączników szybkich. – Dys-
pozytor zasilania może, patrząc jedynie na tab-
licę, poznać ogólną sytuację na linii – opowiada
Fornalski.  –  Natomiast  na  własnym  monitorze
może  wywołać  konkretny  obiekt  i  szczegółowo
określić przyczyny przerwy w zasilaniu, a następ-
nie odpowiednio zadziałać – opisuje.

W nowej dyspozytorni mieszczą się dwa sta-

nowiska, przy których przez okrągłe 24 godziny
pracuje dwóch dyspozytorów. Każde stanowisko
wyposażone  jest  w  kilka  monitorów.  Na  trzech
z  nich  wyświetla  się  bardziej  uszczegółowiony
stan tablicy synoptycznej, a pozostałe służą do
ogólnie  pojętej  komunikacji  z  innymi  jednost-
kami oraz do sporządzania na bieżąco raportów
z zaistniałych zdarzeń. Dzięki temu, że dyspozyto-
rzy pracują w środowisku Windows, mogą dowol-
nie  konfigurować  i  personalizować  wyświetlany
obraz,  przykładowo  podstację  dyspozytor  może
wyświetlić po środku ekranu, a poszczególne ka-
biny – po bokach.

Podczepianie systemu

Realizacja inwestycji trwała rok. Część prac

takich jak przystosowanie pomieszczeń, w tym
dyspozytorni,  punktu  serwisowego  czy  po-
mieszczeń  socjalnych,  wykonał  Zakład  Północy
PKP Energetyka własnymi siłami. Samodzielnie
przystosowano też obiekty, w którym zlokalizo-
wano  punkty  koncentracji.  Natomiast  za  część
technologiczną odpowiadała wyłoniona w dro-
dze przetargu firma Komster z Warszawy. Samo
przepięcie  systemu  trwało  10  dni.  –  Najtrud-
niejsze było uruchomienie systemu, gdyż w no-
wej technologii zmieniły się kierunki transmisji
danych, wprowadzono nowe odcinki, trzeba też
było  zmieniać  zestawy  wzmacniaczy  liniowych
– wylicza Fornalski.

Najpierw uruchomiony został system

technologii sterowania za pomocą łączności
bezprzewodowej, a dopiero potem podpięto

do niego dawne urządzenia. W tym celu spe-
cjalne brygady jeździły w teren i podłączały
poszczególne  urządzenia,  dostrajając  w  nich
poziomy  sygnałów.  –  Zmiana  systemu  od-
bywała  się  przy  zachowaniu  ciągłości  pracy
eksploatowanych  obiektów  zdalnego  stero-
wania  obsługiwanych  zarówno  z  NC  Iława,
jak i NC Olsztyn – mówi Zdzisław Wesołowski,
dyrektor Zakładu Północnego PKP Energety-
ka. – Nie było to łatwe, ale udowodniliśmy,
że potrafimy poradzić sobie również z takimi
zadaniami – dodaje.

Obecnie na sieci energetycznej PKP już po-

nad  80  proc.  urządzeń  zasilania  elektroener-
getycznego,  zlokalizowanych  w  podstacjach
trakcyjnych  i  kabinach  sekcyjnych,  została
objęta  systemem  zdalnego  sterowania,  który
był systematycznie wdrażany przez PKP Ener-
getykę  od  lat  90.  We  wszystkich  tych  obiek-
tach  wdrażany  jest  kompatybilny  system,
który umożliwi swobodne zmiany granic ste-
rowanych obiektów z danej nastawni. Jednak
po  modernizacji  nastawnia  w  Iławie  wybija
się  wśród  pozostałych  obiektów  technologią,
która  jest  opracowana  w  oparciu  o  zaawan-
sowane  systemy  stosowane  powszechnie
w Europie Zachodniej. – Miałem ostatnio oka-
zję zobaczyć nastawnię sterującą urządzeniami
zasilania przy linii dużych prędkości we Fran-
cji – opowiada Wesołowski. – Porównując ich
technologię z naszymi mogę z całą pewnością
stwierdzić,  że  nie  mamy  się  czego  wstydzić
– zaznacza.

Małgorzata Starczewska

Czemu zdecydowano, że nastawnia w Iławie
zostaniezmodernizowanawnowejtechnologii
jakopierwsza?Czymiałotozwiązekzplano-
wanąmodernizacjąE65?

TadEuszskobEl,prEzEspkpEnErgETyka:

niewątpliwiemodernizacjaliniiE65wpłynęłana
decyzję o szybszym unowocześnieniu nastawni
centralnej(nC).Chcemybyćkrokprzedmoder-
nizacjąprzeprowadzanąprzezpkpplk.szczegól-
nie,żeprzyjednymzkontraktówsamijesteśmy
wykonawcą.

poza tym systemy i urządzenia zainstalowane

w nC Iława pochodzą z 1994 roku, co oznacza
– biorąc pod uwagę szybkie tempo zmian w tej
dziedzinie–żesąjużprzestarzałe.

Jakibyłkosztinwestycji?Jakkształtowałasię
strukturatychkosztów?

Modernizacja kosztowała 1050000 zł plus
koszty adaptacji pomieszczeń, które wykona-
liśmysamisposobemgospodarczym.

Jakie są plany moderni-
zowania kolejnych obiek-
tów?

Chcemy zakończyć budowę
nastawni zdalnego
sterownia na tych
terenach, gdzie do
tej pory ich nie było.
obecnie budowana
jest nC w szczecinie
–tamnastawniazostanieoddanaw2009roku.Trwa
równieżbudowanCwkatowicach,któraprzejmie
funkcjeprzestarzałejnCCzechowice-dziedziceoraz
zostanądoniejwłączonepozostałeobiektyzakładu
górnośląskiego,któreniebyłydotychczassterowane
zdalnie.Inwestycjamabyćzakończonaw2009r.
gdyteinwestycjezostanązakończone,obszarcałej
naszejsiecienergetycznejbędziebazowałnasyste-
mie zdalnego sterowania. W następnej kolejności
będąmodernizowanejużistniejąceobiekty.Jednym
zpierwszychbędzienastawniawsopocie.

Małgorzata Starczewska

TEMAT TYGODNIA

t. M. Star

cze

wsk