ANALIZA MAKROSKOPOWA wg PN-EN ISO 14688-1
A.) Analiza makroskopowa wg. nowej normy.
Przebieg ćwiczenia laboratoryjnego:
Oznaczenie składu granulometrycznego:
W celu oznaczenia rozkładu wielkości cząstek i ziaren, próbkę należy rozłożyć na
płaskiej powierzchni lub na dłoni. Wymiary cząstek i ziaren próbki należy porównać
ze standardami
uziarnienia zawierające materiał różnych przedziałach wymiarów
cząstek i ziaren
Cząstki pyłu i iłu nie są widoczne gołym okiem dlatego do oznaczenia takiego gruntu
na
leży stosować inne metody
Tab.1.
Podział gruntów bardzo gruboziarnistych i gruboziarnistych.
Oznaczenie
kształtu ziaren:
W przypadku grubych frak
cji, opisuje się kształt ziaren w nawiązaniu do ich stopnia
obtoczenia (który wskazuje na stopień zaokrąglenia krawędzi i naroży), ich ogólny
kształt i charakter powierzchni. Terminy stosowane w opisach, wykorzystywane
zwykle do
żwiru lub grubszych frakcji, podane są w tabeli poniżej.
Tab.2. Ter
miny określające kształt ziaren.
Oznaczenie
składu mineralnego:
Skład mineralny poszczególnych ziaren gruntu oznaczany jest według zasad
geologicznych. Nazw
y występujących minerałów, z uwzględnieniem wtórnych zmian
na powierzchni ziaren gruntu
, powinny być dołączone do opisu gruntu. W czasie
badania frakcj
i gruboziarnistej w badaniu polowym często niezbędna jest lupa.
UWAGA!
Ziarna żwiru są zwykle fragmentami skał, np. piaskowca, wapienia, krzemienia. Ziarna
piasku i drobniejsze są zwykle pojedynczymi minerałami: kwarcem, miką, skaleniem lub minerałami
ilastymi. Żwir i ziarna piasku mogą być pokryte substancją mineralną, w tym kalcytem lub tlenkiem
żelaza. Mogą występować kryształy, np. gipsu w iłach i pirytu w kredzie.
Oznaczenie
zawartości drobnych frakcji:
Przy oznaczaniu składu gruntu drobne frakcje występujące w małej ilości w próbce
należy wypłukać, a grubszą pozostałość opisać na podstawie wymiarów i kształtów
cząstek, rodzaju materiału i innych specyficznych składników. Na podstawie czasu
trwania i dokładności procesu przemywania oraz badania otrzymanego osadu określa
się na rodzaj i zawartość procentowa frakcji drobnych.
Oznaczenie barwy gruntu:
Barwa gruntu, cho
ć zależy od warunków lokalnych, często wskazuje na skład
materiału i jego rozkład. Barwa pozwala rozróżnić grunty mineralne i organiczne.
Na udział substancji organicznej w gruncie wskazują specyficzny zapach i barwę.
Intensywność zapachu i barwy pozwalają ocenić proporcje substancji organicznej do
mineralnej i zaleca się ich uwzględnienie w opisie gruntu. np. Grunt organiczny
makroskopowo
UWAGA! Poniewa
ż wiele gruntów zmienia szybko swoja barwę na powietrzu, ważne jest, aby barwy
okre
ślić na świeżo odsłoniętej powierzchni przy pełnym świetle dziennym. Przykładem jest grunt
drobny zawierający tlenek żelaza. W warunkach nawodnienia woda słodka ma często barwę zielono-
oliwkowa, lecz na powietrzu utlenia si
ę, zmienia barwę na czerwono. Wskazanie jest stosowanie
wzorcowej skali barw (ujednolicenie).
Oznaczenie
zawartości węglanów:
Zawarto
ść węglanów oznaczona jest na podstawie reakcji na krople 10-procentwego lub
rozcieńczonego woda w proporcji 3:1 roztworu HCL. Wyróżniamy:
Grunt bezwapnisty (0)
– nie reaguje z kwasem
Grunt wapnisty (+)
– lekko pieni się pod wpływem kwasu solnego
Grunt silnie wapnisty (++)
– intensywnie pieni się pod wpływem kwasu solnego.
UWAGA!
W przypadku mokrych lub wilgotnych gruntów, reakcja z kwasem ujawnia się z
opóźnieniem. Natomiast duża wytrzymałość gruntu suchego jest często wynikiem działania węglanu
jako substancji cement
ującej)
Oznaczenie
wytrzymałości gruntu suchego:
W celu o
znaczenia wytrzymałości gruntu suchego próbkę należy wysuszyć. Jej opór
w czasie rozdrabniania lub sproszkowania pomiędzy palcami jest miara
wytrzymałości gruntu suchego, zależną od rodzaju gruntu i zawartości drobnych
frakcji
. Rozróżniamy:
A)
mała wytrzymałość gruntu suchego: wysuszony grunt rozpada się pod lekkim
lub średnim naciskiem palca
B)
średnia wytrzymałość gruntu suchego: wysuszony grunt rozpada się pod
wyraźnym naciskiem palców na bryłki, które nadal wykazują spoistość
C) du
ża wytrzymałość gruntu suchego: gruntu wysuszonego nie można rozdrobnić
pod
naciskiem palców, a może być jedynie rozłamany
Oznaczenie
dylatancji pyłu i iłu:
Zachowanie si
ę gruntów spoistych przy wstrząsaniu wskazuje na zawartość pyłu i iłu
Wilgotna próbka o wymiarach 10/20 mm należy wstrząsać, przerzucając ją miedzy
dłońmi. Próbka staje się błyszcząca na skutek pojawienia się wody na jej
powierzchni. Przy naciskaniu próbki palcami woda znika. Zawartość pyłu lub iłu może
być określona na podstawie czasu potrzebnego na pojawienie się wody przy
wstrząsaniu i na jej zanikanie przy nacisku.
Woda pojawia si
ę i znika szybko w przypadku występowania frakcji pylastej Si.
Wstrz
ąsanie i nacisk nie dają efektu w przypadku występowania frakcji iłu Cl. Im
wolniej pojawia się woda na powierzchni próbki, tym mniejsza jest zawartość pyłu i
tym większa zawartość iłu.
Oznaczenie
plastyczności:
W celu oznaczenia plastyczno
ści (zwięzłości) wilgotną próbkę gruntu (kawałek gruntu
o wymiarach
około 1 cm) należy wałeczkować na gładkiej powierzchni, aby otrzymać
wałeczek o średnicy około 3mm, następnie zlepić go z powrotem i powtarzać
wałeczkowanie do chwili, kiedy na skutek utraty wody nie daje się wałeczkować, a
tylko zlepia
ć. Osiąga się w ten sposób granice plastyczności:
A) mała plastyczność: próbka wykazuje spójność, lecz nie można wykonać wałeczka
o średnicy 3 mm
B) duża plastyczność: próbkę można wałeczkować do uzyskania cienkich
wałeczków.
Oznaczenie zawartości piasku, pyłu i iłu w gruntach:
Do oznaczenia w gruncie zawarto
ści piasku, pyłu i iłu należy rozcierać mała próbkę
gruntu pomiędzy palcami, jeśli jest do konieczne to w wodzie.
A) Ilo
ść zawartej frakcji piaszczystej może być określona z wyczuwalnego stopnia
szorstkości materiału. Gruby pył może być także wyczuwalny jako szorstki, lecz
jego poszczególne cząstki i ziarna nie są widoczne gołym okiem.
B) Grunt ilasty
w dotyku przypomina mydło oraz przykleja się do palców i nie
mo
żna go usunąć bez opłukiwania, nawet w stanie suchym.
C) Grunt pylasty wyczuwa si
ę jako gładki w dotyku, suche cząstki gruntu
przyklejone do palców można łatwo zdmuchnąć lub usunąć przez klaskanie
dłońmi.
D) Grunty, zawieraj
ące ponad 50% cząstek piaskowych, przy rozcieraniu
pozostawiaj
ą miedzy palcami dużo ostrych ziaren piasku.
E) Grunty, zawieraj
ące ponad 50% cząstek pyłowych, maja mało ziaren piaskowych,
które są tak drobne, ze nie wyczuwa się ich przy rozcieraniu.
W celu stwierdzenia obecno
ści iłu lub pyłu próbkę o naturalnej wilgotności należy rozciąć
no
żem. Błyszcząca nacięta powierzchnia wskazuje na zawartość iłu, podczas gdy matowa
powierzchnia jest charakterystyczna dla pyłu lub pyłu ilasto-piaszczystego o małej
plastyczno
ści. W celu szybkiej oceny powierzchnie próbki można zarysować lub wygładzić
paznokciem.
Oznaczenie konsystencji:
Konsystencje gruntu spoistego:
A) Grunt nale
ży określić jako bardzo miękkoplastyczny jeśli przy ściskaniu wydostaje
si
ę pomiędzy palcami
B) Grunt nale
ży określić jako miękkoplastyczny jeśli można go formować przy lekkim
nacisku
palców
C) Grunt nale
ży określić jako plastyczny jeśli nie może być formowany przy lekkim
nacisku palców, lecz może być wałeczkowany w ręku do wałeczka o średnicy 3 mm
bez sp
ękań i rozdrabniania się
D) Grunt nale
ży określić jako twardoplastyczny jeśli rozpada się i pęka podczas
wałeczkowania do wałeczka o średnicy 3 mm, lecz jest ciągle dostatecznie wilgotny,
aby ponownie uformowa
ć z niego kulkę
E)
Grunt nale
ży określić jako zwarty jeśli jest wysuszony, najczęściej ma jasna barwę.
Nie mo
żna z niego
uformować kulki, rozdrabnia się pod naciskiem. Można go
zarysować paznokciem.
Oznaczenie
zawartości substancji organicznej:
Na udział substancji organicznej w gruncie wskazują specyficzny zapach i barwa. Świeże,
wilgotne grunty organiczne zwykle maja zapach ple
śni, która może być zintensyfikowana
przez podgrzewanie wilgotnej próbki. Rozkładające się zgniłe składniki organiczne w gruncie
mog
ą być rozpoznawane dzięki zapachowi typowemu dla siarkowodoru, który może być
mocniejszy przy dodaniu rozcie
ńczonego kwasu solnego do próbki. Suche iły maja zapach
ziemisty.
Tab.3. Oznaczenie i opis gruntu organicznego.
Oznaczenie stopnia rozłożenia torfu:
Oznaczanie to przeprowadzamy przez ściskanie mokrej próbki torfu w ręku. Jeśli
ściskanie nie daje rezultatu, ponieważ torf jest zbyt suchy, torf można ocenić na
podstawie wyglądu.
A) Gdy w torfie są widoczne dobrze zachowane szczątki roślinne, torf jest mało
rozłożony lub średnio rozłożony
B) Gdy w torfie brak jest widocznych szczątków roślinnych, torf jest bardzo lub
całkowicie rozłożony
Tab.4.
Stopień rozłożenia mokrego torfu oznaczany przez wyciskanie.
Dodatkowo geneza gruntu:
Zaleca si
ę zakończenie opisu gruntu, jeśli to możliwe, geologiczna genezę gruntu, zwykle
zapisywanie w nawiasie.
Makroskopowa ocena wilgotności:
Ocenę wilgotności gruntu określa się na podstawie tabeli 5.
Tab.5.
Makroskopowa ocena wilgotności.
B.) Analiza makroskopowa wg. starej normy.
Oznaczenie rodzaju gruntów spoistych.
Polega ono na ocenie spoistości gruntu na podstawie próby wałeczkowania i rozcierania w
wodzie.
Próba wałeczkowania służy do określenia spoistości danego gruntu, natomiast
próba rozcierania gruntu w wodzie pozwala na określenie zawartości frakcji piaskowej.
PRÓBA WAŁECZKOWANIA – z próbki gruntu przeznaczonej do badania należy uformować
kulkę o średnicy około 7 mm i wałeczkować ją pomiędzy dłońmi aż do osiągnięcia wałeczka
o średnicy 3 mm. Jeżeli w tym czasie wałeczek nie wykaże żadnych uszkodzeń (spękania,
rozwarstwienia) należy ponownie uformować kulkę i powtórzyć wałeczkowanie. Czynności te
należy powtarzać do momentu, w którym na wałeczku da się zauważyć spękania,
rozwarstwienia lub wałeczek rozsypie się. Wałeczkowanie należy zakończyć także w
przypadku gdy wałeczek o długości 4 – 5 mm podniesiony do góry za jeden z końców
zacznie pękać pod własnym ciężarem. Próbę wałeczkowania należy przeprowadzić na co
najmniej dwóch kulkach, a w przypadku wyraźnej niezgodności wyników dodatkowo na
trzeciej próbce. Na podstawie wyglądu kulki wałeczka i charakteru spękań należy określić
spoistość gruntu według tabeli 6.
PRÓBA ROZCIERANIA W WODZIE – niewielką ilość gruntu należy rozcierać między
dwoma palcami zanurzonymi w wodzie. W zależności od ilości ziaren piasku pozostałego
między palcami należy zakwalifikować grunt do odpowiedniej grupy korzystając z tabeli 6.
Rodzaj gruntu
Rodzaje i nazwy gruntów w zależności od zawartości
frakcji piaskowej.
Wyniki badania
Grupa I
Grupa II
Grupa III
Próba wałeczkowania
Rodzaje i nazwy
gruntów w
zależności od
wyników próby
wałeczkowania
Mało spoisty
Piasek gliniasty
Pył piaszczysty
Pył
Kulka rozpłaszcza się lub
rozsypuje, grunt nie daje się
wałeczkować lub wałeczek
rozwarstwia się podłużnie.
Średnio spoisty
Glina
piaszczysta
Glina
Glina pylasta
Od początku do końca
wałeczkowania powierzchnia
wałeczka nie nabiera połysku,
wałeczek pęka poprzecznie.
Zwięzło spoisty
Glina
piaszczysta
zwięzła
Glina zwięzła
Glina pylasta
zwięzła
Wałeczek początkowo bez
połysku, przy końcu
wałeczkowania z połyskiem,
pęka poprzecznie.
Bardzo spoisty
Ił piaszczysty
Ił
Ił pylasty
Kulka i wałeczek od początku z
połyskiem.
Próba rozcierania w wodzie
Między palcami
pozostaje dużo
piasku ostrego.
Wyczuwa się
pojedyncze drobne
ziarna piasku.
Ziaren piasku
nie wyczuwa
się.
Tab.6.
Oznaczenie rodzaju gruntów spoistych.
Oznaczenie rodzaju gruntów niespoistych.
Rodzaj gruntów niespoistych należy określić korzystając z tabeli 7 na podstawie wielkości i
zawartości ziaren poszczególnych frakcji ustalonych oceną makroskopową lub ewentualnie
przy pomocy lupy.
Tab.7.
Oznaczenie rodzaju gruntów niespoistych.
Oznaczenie stanu gruntów spoistych.
Stan gruntów niespoistych określa się na podstawie liczby kolejnych wałeczkowań tej samej
kulki gruntu (próbka jak w próbie wałeczkowania), biorąc pod uwagę ile razy wykonano
wałeczek o średnicy 3 mm bez jego uszkodzeń.
Nazwa gruntu
Zawartość frakcji [%]
> 2 mm
> 0,5 mm
> 0,25 mm
Żwir
> 50
-
-
Pospółka
50 do 10
> 50
-
Piasek gruboziarnisty
< 10
> 50
-
Piasek średnioziarnisty
< 10
< 50
> 50
Piasek drobnoziarnisty
< 10
< 50
< 50
Piasek pyalsty*
< 10
< 50
< 50
* Piasek pylasty po wyschnięciu tworzy lekko spojone grudki, które
rozsypują się między palcami przy ich podnoszeniu.
Stan gruntu
Opis
Zwarty
Z gruntu nie można uformować kulki, grunt jest zbyt twardy.
Półzwarty
Z gruntu można uformować kulkę, lecz wałeczek pęka podczas pierwszego
wałeczkowania.
Twardoplastyczny
Tabela 4.
Plastyczny
Tabela 4.
Miękkoplastyczny
Tabela 4.
Tab.8.
Oznaczenie stanu gruntów spoistych (cz.1).
Tab.9.
Oznaczenie stanu gruntów spoistych (cz.2).
Określenie barwy gruntu.
Barwę gruntu należy określić na świeżym przełomie próbki o naturalnej wilgotności. Opisując
barwę należy podać najpierw odcień i intensywność barwy a następnie barwę podstawową
(np. jasnożółto – szara). Przy występowaniu kilku barw należy dokładnie opisać sposób ich
występowania.
Oznaczenie wilgotności gruntu.
W przypadku gruntów spoistych wilgotność należy opisać według poniższej tabeli:
SUCHY
Grudka gruntu pęka przy zgniataniu, a w stanie rozdrobnionym nie
wykazuje zawilgocenia.
MAŁO WILGOTNY Grudka gruntu przy zgniataniu odkształca się plastycznie lecz papier
filtracyjny lub ręka przyłożona do gruntu nie stają się wilgotne.
WILGOTNY
Papier filtracyjny lub ręka przyłożona do gruntu stają się wilgotne.
MOKRY
Przy ściskaniu gruntu w dłoni odsącza się z niego woda.
NAWODNIONY
Woda odsącza się z gruntu grawitacyjnie.
Tab.10.
Oznaczenie wilgotności gruntów spoistych.
W przypadku gruntów niespoistych wilgotność należy określić według tabeli:
SUCHY
Grunt nie wykazuje śladu wilgoci a przy przesypywaniu kurzy się.
WILGOTNY
Grunt zostawia ślad na papierze lub na dłoni.
NAWODNIONY
Woda odsącza się z gruntu samoczynnie.
Tab.11.
Oznaczenie wilgotności gruntów niespoistych.
Oznaczenie klasy zawartości węglanów.
Przeznaczoną do badań próbkę gruntu należy zwilżyć 20% roztworem kwasu solnego. Na
podstawie zaobserwowanej reakcji i zamieszczonej w normie tabeli należy określić klasę
zawartości węglanów.
Rodzaj
gruntu wg
tab.1
Stan gruntu w zależności od liczby wałeczkowań
Twardoplastyczny Plastyczny
Miękkoplastyczny
Małospoisty
1
2
> 2
Średniospoisty
< 2
2 do 4
> 4
Zwięzłospoisty
< 3
3 do 7
> 7
Bardzo spoisty
< 5
5 do 10
> 10