PO ENDOPROTEZIE STAWU BIODROWEGO
1. Definicja
Zwyrodnienieniem stawów określa się zespół chorobowych zmian struktury i funkcji
elementów tworzących staw (chrząstki stawowej, warstwy podchrzęstnej kości, płynu
stawowego, torebki stawowej, więzadeł i mięśni). Zmiany te polegają na uszkodzeniu
chrząstki stawowej, sklerotyzacji (stwardnieniu) kości w warstwie podchrzęstnej, tworzeniu
wyrośli kostnych i torbieli podchrzęstnych oraz zaburzeniu funkcji błony maziowej
(wewnętrznej warstwy torebki stawowej).
Choroba zwyrodnieniowa stawów jest najczęstszą postacią zaburzeń czynności stawów,
rozpoczyna się czasami już w 2 i 3 dekadzie życia. W wieku powyżej 60 lat występuje u
około 60% osób, będąc najczęstszą przyczyną bólu stawów. Należy jednak podkreślić, że
zwyrodnienie stawów nie jest konsekwencją starzenia – jest to proces chorobowy nie
występujący w warunkach prawidłowych.
2. Zapobieganie
Procesu zwyrodnieniowego nie da się zatrzymać, można jedynie zmniejszyć szybkość
niszczenia stawu. Dlatego najważniejszym postępowaniem jest zapobieganie rozwojowi
choroby. Należy przywrócić prawidłowe stosunki anatomiczne i czynnościowe w stawie
(korekcja szpotawości i koślawości) oraz leczyć wewnątrzstawowe nieprawidłowości
(naprawa zerwanych łąkotek, usuniecie ciał wolnych, rekonstrukcja uszkodzonych więzadeł).
Szczególnie ważne jest utrzymanie prawidłowej masy ciała tzn. do wartości 25 kg/m2 wg
wskaźnika masy ciała (BMI). Istotne jest osiągnięcie i utrzymanie jak najwyższego poziomu
sprawności fizycznej. Ćwiczenia podtrzymują dobry stan chrząstki i zakres ruchów oraz
rozwijają ścięgna i mięśnie, które absorbują urazy. Zalecana jest jazda na rowerze zwykłym
lub stacjonarnym, pływanie oraz ćwiczenia rozciągające i ćwiczenia postawy. Należy
zachować właściwe proporcje między odpoczynkiem (4-5 godzin dziennie) a ćwiczeniami i
wysiłkiem. Szczególną uwagę powinno się zwracać na czynności dnia codziennego. Zaleca
się noszenie obuwia na elastycznej podeszwie i pokonywanie dalszych odległości z
odciążaniem chorej kończyny przy pomocy parasola lub laski. Powinno unikać się miękkich
krzeseł oraz podpórek i poduszek pod kolana, siedzieć na prostych krzesłach bez pochylenia
oraz spać na równym i twardym podłożu. Wskazane jest kontynuowanie pracy zawodowej
(wyjąwszy przypadki, w których niekorzystne warunki pracy są przyczyną choroby|),
aktywności fizycznej i intelektualnej.
3. Leczenie
Zwalczanie objawów choroby polega na stosowaniu fizykoterapii: ultradźwięki,
ciepłolecznictwo/parafinoterapia (jeżeli nie ma osteoporozy), wodolecznictwo, jonoforeza,
magnetoterapia, krioterapia, elektroterapia. Walcząc z bólem i procesami zapalnymi, podaje
się niesteroidowe leki przeciwzapalne i leki przeciwbólowe w postaci maści, żelu, tabletek i
czopków. Ponadto stosuje się dostawowe wstrzyknięcia leku. W przypadku znacznego
zaawansowania choroby i wyczerpaniu innych możliwości leczenia konieczna jest
interwencja chirurgiczna. Możliwości leczenia operacyjnego są następujące: operacje
korygujące ustawienie kości i powierzchni stawowych (osteotomie), operacje wymieniające
powierzchnie stawowe (endoprotezoplastyki), operacje usztywniające staw.
Zabieg operacyjny endoprotezoplastyki stawu polega na wycięciu zniszczonych części stawu
i zastąpieniu ich nowymi elementami metalowymi lub plastikowymi. Dzięki wymianie
starego, zniszczonego stawu na nowy, sztuczny staw chorzy zostają uwolnieni od
dokuczliwego bólu, przywrócona zostaje im sprawność kończyny i znacznie poprawia się
jakość dotychczasowego życia. Operacje wymiany stawów (endoprotezoplastyki)
wykonywane przez najwyższej klasy specjalistów, jak również przygotowanie do operacji i
opiekę pooperacyjną zapewnia Katedra i Klinika Ortopedii i Traumatologii Narządów Ruchu
Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach – Ochojcu
Po zabiegu
.
Rehabilitacja w okresie pooperacyjnym jest bardzo ważnym elementem leczenia, który
umożliwia choremu powrót do uzyskania prawidłowego zakresu ruchu w sztucznym stawie.
W celu uzyskania długotrwałego, dobrego wyniku, trzeba zwrócić uwagę na sposób
korzystania ze sztucznego stawu, unikając przeciążenia operowanej kończyny.
Pacjent po zabiegu wszczepienia endoprotezy stawu biodrowego wstaje w 2-3 dobie, jednak
już w 1 dobie po zabiegu zaczyna się wykonywanie ćwiczeń ruchowych operowanego stawu.
Rehabilitacja
W celu uzyskania długotrwałego dobrego wyniku trzeba zwrócić uwagę na sposób
korzystania ze sztucznych stawów - unikać przeciążenia kończyny operowanej, siadać tylko
na wysokich siedziskach (unikać niskich i miękkich foteli, puf itp.).
Okres pooperacyjny (do chwili usunięcia szwów):
1. Ćwiczenia czynne stopy kończyny operowanej (zginanie, prostowanie, ruchy
okrężne),
2. Ćwiczenia izometryczne stawu kolanowego kończyny operowanej (wciskanie kolana
w podłoże na ułożonym pod kolanem woreczku)
3. Ćwiczenia izometryczne mięśni pośladkowych w pozycji leżącej, siadzie, później
stojącej
(zaciskanie pośladków),
4. Ćwiczenia czynne kończyny zdrowej (zginanie, prostowanie, krążenie na zewn. i do
wew., ruch we wszystkich stawach kończyny),
5. Ściskanie nogami wałka ułożonego między udami,
6. Unoszenie bioder w leżeniu na plecach z ugiętymi nogami (od ok.4-5 doby),
7. W leżeniu na plecach, stopa operowanej kończyny oparta o ścianę, naciskanie stopą na
ścianę (kolano zgięte pod kątem 90
°
).
8.
Uwagi:
−
ćwiczenia czynne powtarzać od 15 do 20, ćwiczenia izometryczne 50 razy z
wytrzymaniem napięcia 2-3 sekundy,
−
ćwiczenia powtarzać kilka razy dziennie (4-10) - należy uwzględnić wiek i
możliwości pacjenta,
−
zakaz przywodzenia i rotowania do wewnątrz kończyny operowanej zarówno w
spoczynku jak i podczas ćwiczeń (dotyczy to również zakładania („nogi na
nogę”),
−
chód o dwóch kulach (czas obciążenia nogi należy ustalić z lekarzem prowadzącym),
−
po zdjęciu szwów należy rozpocząć rehabilitację w Poradni Rehabilitacyjnej,
−
chodzenie po schodach krokiem dostawnym z zachowaniem następującej kolejności:
*schodzenie - kule, kończyna operowana, kończyna zdrowa,
*wchodzenie - kończyna zdrowa, kule, kończyna chora.
−
siadanie na wysokich siedziskach (unikać niskich, miękkich foteli, puf, itp.)