BENTE PEDERSEN

STATEK ZE WSCHODU

1

Dziesięć miesięcy.

Już dziesięć miesięcy kręcił się po Finnmarku, nie odnajdując nawet śladu przygody. 

Przez cały czas usiłował nie zastanawiać się nad tym, co Raija może myśleć o jego obecnym 

życiu. Na próżno.

Dziesięć miesięcy bezsensownej pustki.

Reijo często słyszał, jak ludzie powtarzali, że czas leczy wszelkie rany.

Nie wiedział tylko, jak długi miał być ten czas. Jego rany na pewno się nie zabliźniały, a 

już przecież minął rok, od kiedy poznał, co to znaczy kochać. I minął rok, od kiedy jego 

bezimienna kochanka została utopiona jako czarownica. Możliwe, że uda mu się zatrzeć te 

wspomnienia.

Prawdopodobnie jednak będzie musiał z nimi żyć.

Wymazanie ukochanej z pamięci było ponad jego siły. Tylko zdolność do panowania 

nad sobą być może umożliwi mu prowadzenie normalnego życia.

Bez niej.

Nie widział przed sobą żadnego wyboru.

Nie było dla niego nadziei na przyszłe szczęście.

Śmierć nie oddaje z powrotem tego, na kim położy swą zimną dłoń.

Marzenia o umarłej nie mogły ogrzać jego serca.

Musiał dalej żyć. Tyle wiedział. Za mocno stąpał po ziemi, aby wierzyć w spotkanie 

ukochanej na tamtym świecie.

Na nic się nie zdało szukanie przygód.

Oczywiście, że wróci.

Przypuszczał, że Raija wiedziała o tym, gdy namawiała go do wyjazdu.

Ona rozumiała.

Na pewno też zrozumie, kiedy już wróci.

Raija pojmowała więcej od niego.

A Reijo najbardziej  na świecie potrzebował teraz rozmowy z kimś, kto jest w tym 

podobny do Raiji, a jednak nią nie jest.

Lato osiągnęło pełnię. Weszło w swą najpiękniejszą fazę. W czasie wędrówki otworzyły 

mu się oczy na piękno natury.

Ludzi unikał. Pozostała mu tylko przyroda. Patrzył na nieśmiałe kwiatki rosnące na 

ubogiej tundrze, kipiące życiem tam, gdzie mało kto by się go spodziewał. Radością napełnił 

Reijo widok lisicy i trojga lisiąt igrających przy norze. Wzruszyła go pardwa uciekająca przed 

nim i udająca zranioną, byle tylko odciągnąć go od drżących piskląt ukrytych we wrzosach.

Widział pasące się stadka reniferów. Obserwował te płochliwe zwierzęta z daleka. Nie 

był pewien, ale przypuszczał, że nie należą do tego, z kim chciał rozmawiać.

Któregoś lata odnalazł go. Był przekonany, że odnajdzie go i teraz.

Raija powiedziała: rok.

Miał dosyć czasu.

Szedł na wschód, świadomy celu.

Prosiła, aby wykorzystał ten rok tak, jak chciał.

Miał tylko pewność, że nie mógł z nią zostać, nie po tym koszmarze w Bergen.

Reijo nie wiedział teraz nic więcej, i to było niepokojące.

Zawsze   trzymał   się   mocno   ziemi,   przynajmniej   tak   siebie   oceniał.   Umiarkowany. 

Spokojny na wskroś.

Wierny tej jedynej aż do śmierci, tak sądził...

Aż do chwili, gdy stracił głowę i oszalał dla innej.

Na próżno.

To był tylko rodzaj wolności.

„Rodzaj”...

Słowo to miało nieprzyjemny posmak. Słyszał je już tyle razy wcześniej...

Za   każdym   razem,   gdy   Raija   nie   chciała   go   zranić,   za   każdym   razem,   gdy   mimo 

największych chęci nie udawało jej się uwolnić od głosu serca i płomiennej nadziei, którą 

zawsze się karmiła, wtedy nazywała swe uczucia „rodzajem miłości”.

Reijo uśmiechnął się krzywo. Jego twarz nadal nosiła piętno bólu, choć starał się to 

ukryć.

Może uda im się prowadzić „rodzaj wspólnego życia”, gdy wróci. Pasowałoby to do 

całości.

Pierwszego renifera minął, prawie go nie zauważając. Martwe zwierzęta nikogo tu nie 

dziwią.

Najsłabsze   zawsze   padały,   stając   się   pożywieniem   padlinożerców,   to   wiedział   od 

dzieciństwa.

Okolica   zaczęła   wydawać  mu  się   znajoma.   Wiedział   już,   że  idzie   właściwą   drogą, 

dlatego ledwie zareagował na widok drugiego i trzeciego renifera.

Jednak gdy w ciągu tego samego dnia napotkał ciała jeszcze trzech zwierząt, z których 

jeden, byk, nie wyglądał zupełnie na słabego czy chorego, a przeciwnie, był tłusty, o lśniącej i 

gładkiej sierści, zaczął się zastanawiać.

Za dużo napotykał tych padłych zwierząt.

Wydawały się być zagryzione. Zbadał tego byka.

Został ledwo napoczęty.

Odstraszył   stadko kruków ucztujących  na reniferze.  Wydawało  się,  że  są  jedynymi 

zainteresowanymi tym kąskiem.

Reijo   dumał,   spoglądając   z   dreszczem   niechęci   na   czujne   stadko   połyskujących, 

czarnych, zachrypniętych ptaków. Ich błyszczące oczy uważnie śledziły każdy jego ruch.

Nie widział w nich nic ładnego.

Za nic nie mógł zrozumieć, jak Mikkal mógł ze wzruszeniem nazywać Raiję Małym 

Krukiem. Nie pojmował, jak ona mogła się na to zgadzać. Patrząc na tych padlinożerców, 

uważał, że to określenie brzmiało bardziej jak szyderstwo niż jak imię nadane z miłości.

Reijo zamyślił się, coraz bardziej czujny.

Nie sądził, że jest sam na płaskowyżu. Wyobrażał sobie tylko, że zwierzęta przecinające 

jego szlak są równie nieszkodliwe jak on sam.

Wyglądało na to, że szedł śladami okrutnego i żądnego krwi łowcy.

No, może nie okrutnego... Trudno nazwać zwierzę okrutnym. One nie myślą, a Reijo 

uważał, że okrucieństwo to cecha zdecydowanie ludzka.

Miał tylko nóż. To mało do obrony przed dzikim zwierzęciem, które wpadło w szał.

Reijo nigdy nie zdołał nauczyć się odczytywać śladów zwierząt. Wiedza tubylców była 

dla niego niedostępna. Stanowiła zamknięty świat. Miał jednak nadzieję, że to nie jest rosomak. 

Wspomnienia z tej ciężkiej zimy, gdy przedzierał się na północ z Raiją i dziećmi, nadal zalegały 

w jego pamięci.

Najmniej ze wszystkiego życzyłby teraz sobie spotkania z tym zwierzęciem.

Zresztą mógł to być ryś, wilk, niedźwiedź...

Wolałby tego nie sprawdzać.

Najchętniej uniknąłby spotkania z tym mordercą.

Tym bardziej że wydawało się, iż zwierzę oszalało i zabijało, nie troszcząc się już o 

zdobycz.

Nadjadało ją tylko, zostawiając resztę dla innych.

Reijo gwałtownie zatęskni! za ludźmi.

Łańcuch zabitych zwierząt prowadził go do ludzi. Nie minął tydzień, odkąd natrafił na 

pierwszego renifera, aż wreszcie natknął się na kogoś.

Dwie ubrane na brązowo postacie klęczały przy szarobrązowym wzgórku.

Reijo wiedział, kto to, zanim jeszcze do nich dobiegł.

Wiedział też, dlaczego nie uśmiechnęli się na jego widok, gdy zdyszany zatrzymał się 

koło nich.

- Widziałem wiele takich - wskazał na renifera. Był w takim samym stanie jak te, które 

mijał.

- Ile?

Reijo wzruszył ramionami.

- Sześć? Dziesięć? Tak, koło dziesięciu. Nie liczyłem od początku.

Mikkal westchnął i odwrócił się od martwego zwierzęcia. Wydawało się, że nie zwraca 

uwagi na roje krążących wokół niego owadów.

Mikkal, syn Pehra, miał bruzdy na twarzy i oczy, w których dawno nie gościł uśmiech. 

Skończył dwadzieścia sześć lat, a już głębokie zmarszczki biegły od kącików jego ust. Był 

zmęczony, zobojętniały i bez blasku w oczach.

Reijo zauważył to i zastanawiał się, czy sam Mikkal zdawał sobie z tego sprawę.

Jak długo kochał Raiję, nie mogąc jej dostać?

Od kiedy był chłopcem?

- Straciliśmy więcej, niż możemy zliczyć - rzucił Mikkal zmęczonym głosem. Jego 

spojrzenie błądziło daleko.

- Nie widziałeś nic innego? - spytał Aslak. Wydawał się o dziesięć lat młodszy od 

Mikkala, choć w rzeczywistości były między nimi dwa lata różnicy.

Reijo potrząsnął głową i spytał:

- Wiecie, co to może być?

- Niestety, tak - odparł Aslak. - To niedźwiedź morderca.

Reijo przełknął ślinę. Nawet nic próbował mówić, jakie to wspaniałe uczucie być razem 

z nimi.

Dopiero   po   pewnym   czasie   do   nich   dotarło,   że   nie   wiedzą,   dlaczego   właściwie   tu 

przybył.

- Czy coś się stało... z nią? - Mikkal zawahał się, lecz nie był w stanie wymówić imienia 

ukochanej w obecności Reijo. - Czy to coś złego? Jest chora?

Reijo potrząsnął głową. Zaśmiał się nerwowo. Czuł, że gdy powie, że od niej odszedł, 

że ją porzucił, dotknie Mikkala. Tego, który stracił przez nią swoją młodość.

- Wszystko było dobrze, gdy ją widziałem ostatnio - odpowiedział wreszcie. Dokończył 

z trudem: - Zeszłej jesieni.

-   Raija   jest   sama?   -   spytał   Mikkal   z   niedowierzaniem.   Reijo  przez   chwilę   nie   był 

pewien, czy Lapończyk nie rzuci mu się do gardła. Skinął głową.

- To niemożliwe! - wykrzyknął Mikkal. - To przecież niemożliwe! Człowieku, jesteś 

przecież jej mężem!

- Poprosiła, żebym odszedł - odparł Reijo. - Dała mi wolność. Właściwie pewien rodzaj 

wolności.

- Ale nadal jesteś jej mężem? Reijo musiał przyznać, że tak jest.

-   To   nie   jest   wolność.   -   Mikkal   zerwał   się   na   nogi,   zapominając   o   reniferach   i 

niedźwiedziu. - To nawet nie jest rodzaj wolności.

Odwrócił się do Reijo. Długo patrzył na niego, a Reijo nie czuł się najlepiej pod jego 

miodowożółtym spojrzeniem.

- Nawet Raija nie nazwałaby tego wolnością. Moja wolność jej nie wystarczyła, mimo 

że była drogo okupiona. W tę twoją na pewno też nie wierzy!

Zacisnął pięści, odwrócił się gwałtownie i odszedł. Reijo odetchnął.

- Mikkal ostatnio za dużo rozmyśla - wyjaśnił ogólnie Aslak, nie chcąc zbyt wiele 

powiedzieć o przyjacielu. Martwił się o Mikkala. Wyraz twarzy Reijo powiedział mu, że on też.

- Spotkał Raiję na targu w zeszłym roku... - Aslak zamilkł i zerknął na Reijo. Nie 

wiedział, ile może powiedzieć, żeby nie zdradzić za wiele. W końcu ten Fin był jej mężem.

- Wiem o tym - mruknął Reijo w roztargnieniu. - Raija i ja nie mamy przed sobą 

tajemnic.

- Myślę, że załamała go wiadomość, że wzięliście ślub. - Jak tam Sigga?

Reijo nie chciał roztrząsać sprawy swego małżeństwa. Nie z Aslakiem. Oczywiście, był 

on porządnym człowiekiem, ale nie znali się jednak za dobrze. Reijo nie umiał ujawniać swych 

uczuć przed całym światem.

- Bez zmian - odpowiedział Aslak. Jego twarz zamknęła się. Teraz on odsunął się od 

obcego. Sigga była jego siostrą. Kochał ją, lecz czuł, że do końca życia będzie ona dla rodziny 

ciężarem.

Reijo westchnął.

Mikkal   tymczasem   zniknął   już   za   wzgórzem.   Reijo   domyślił   się,   że   tam   jest   ich 

obozowisko, gdyż dostrzegł unoszące się smużki dymu.

Mikkal też był związany.

Wobec swoich był wolny, lecz Raiji to nie wystarczało. Na pewno i jego wolność 

nazwałaby zgryźliwie „rodzajem wolności”.

- Nie będę pytał, dlaczego tu jesteś - odezwał się Aslak, gdy podążyli śladem Mikkala. - 

Ale założę się o moją czapkę, że to ma związek z Raiją. Nie będę się dopytywał, żeby nie 

zostać bez czapki. Już mnie nie zdziwi nic, co łączy się z tą kobietą.

Reijo uśmiechnął się półgębkiem. Mógłby zaskoczyć Aslaka, mówiąc mu prawdę, ale 

dał spokój. To z Mikkalem miał rozmawiać.

-   Wiesz,   że   Mikkal   mnie   kiedyś   pobił,   gdy   jako   zakochany   szczeniak   chciałem   ją 

pocałować? - Aslak zaśmiał się głośno. - Myślę, że mógł mnie wtedy zabić. Była jeszcze 

niedorosłą dziewczynką, a już stwarzała problemy..

- Gdzie znajdę Mikkala? Aslak wskazał na jedną z jurt.

- Nie jest jednak pewne, że go tam znajdziesz. Jest... humorzasty. No i... - zawahał się, 

ale postanowił mówić dalej: - Mikkal nie mieszka sam. Ma kobietę. Ona zajmuje się Ailo, jego 

synem. Kocha Mikkala. Mieszkają w jednym namiocie, ale czy coś jeszcze dzielą, tego nie 

wiem.

- Rozumiem.

Aslak spojrzał na Reijo.

- Nie wiem, czy naprawdę rozumiesz - rzekł powoli. - Ty też jesteś ślepy, gdy chodzi o 

Raiję.

- Lubisz ją? Tę kobietę Mikkala? Aslak zacisnął usta.

- Powiedzmy, że nie życzę jej losu mojej siostry. Reijo znalazł Mikkala w jego jurcie. 

Był tam też jego syn, w wieku Mai, jak pamiętał, i kobieta.

Mimo że Aslak przygotował go na to, z trudem udało mu się ukryć zdziwienie.

Wydawało mu się oczywiste, że kobieta Mikkala musi być ładna. Ten, kto nosi w sercu 

Raiję, nie może żyć z kimś tak się od niej różniącym.

- Nie rozumiem, dlaczego tu przybyłeś - rzucił Mikkal - ale możesz zostać, jak długo 

chcesz. To jest Inga - skinął głową w kierunku kobiety. - On ma na imię Reijo - powiedział, nie 

patrząc na nią. - Mąż Raiji - dodał wyjaśniająco.

Reijo zauważył, jak dźwięk tego imienia sprawił, że Inga aż skurczyła się w sobie.

-   Więc   macie   ze   sobą   coś   wspólnego   -   mruknęła.   Reijo   nie   był   w   stanie   ocenić 

spojrzenia, jakie mu posłała. Poczuł się jednak nieswojo.

-   Jak   było   w   Bergen?   -   spytał   Mikkal   lekkim   tonem,   wyciągając   się   na   skórach 

pokrywających ziemię.

Reijo nie odpowiedział. Nie od razu. Usiadł. Ściągnął plecak. Nie odmówił zaproszeniu 

Ingi na posiłek. Pochłonął to, co dostał. Było ciepłe i dodawało sił, to było najważniejsze.

- Przybywam z powodu Bergen - powiedział po zaspokojeniu pierwszego głodu.

Inga usiadła w drugim końcu namiotu. Nie zanosiło się na to, żeby miała wyjść.

Ailo podreptał na dwór, ale ani Mikkal, ani Inga nie przejęli się tym zbytnio. Reijo 

poczuł tęsknotę ciężko zalegającą na piersi. Chłopiec przypomniał mu o Mai. Byli do siebie 

niezwykle podobni.

To przecież nic dziwnego.

Ailo i Maja mieli wspólnego ojca. Urodzili się tego samego lata i u obojga rysy twarzy 

ojca były bardzo wyraźne. Reijo zatęsknił za Mają. Ona nigdy nie nazwała Mikkala tatą. Reijo 

zawsze był jej ideałem. A on kochał tę dziewczynkę tak, jakby była jego własną córką.

Reijo zrozumiał, że musi zaakceptować obecność Ingi, gdyż Mikkal nie dał jej żadnego 

znaku do wyjścia.

- Bergen mnie złamało, Mikkal. Nigdy nie przypuszczałem, że to może się stać, ale 

Raija przestała być dla mnie najważniejsza.

- I mnie to mówisz? - spytał Mikkal zduszonym głosem.

Reijo zrozumiał, że się pospieszył.

- To nieważne - rzucił szybko. - Mogę zostać tu jakiś czas, prawda?

Mikkal skinął głową.

- Potrzebujemy każdej pary rąk. Zwłaszcza teraz, gdy grasuje ten niedźwiedź. Mamy 

kopać z Aslakiem pułapkę. Pamiętam, że kiedyś byłeś niezły w kopaniu dołów...

- Pomogę wam!

Rozmowa przeszła na codzienne tematy.

Bezpieczne.

Po chwili już się razem śmiali.

Reijo wydawało się, że śni, i cały czas zadawał sobie pytanie, kiedy się obudzi. I co go 

wtedy spotka...

To Inga, ta brzydka kobieta, z którą Mikkal dzielił namiot, obudziła go.

Poczekała, aż Mikkal wyjdzie na poszukiwanie syna.

Jej jasny wzrok pochwycił Reijo mocniej niż jakakolwiek pułapka.

Grubo ciosana twarz kobiety stała się tak bezbronna, że aż... ładna.

Reijo musiał  to przyznać. Tak  naprawdę była brzydka, ale  coś pochodzącego  z jej 

wnętrza jakby zacierało jej nieco toporne rysy twarzy. To niewytłumaczalne „coś” odciągało 

uwagę od jej wyglądu. .

- Więc jeszcze i ty kochasz Raiję? - rzuciła sarkastycznie. - Jeszcze jeden, któremu 

płomienne uczucie do niej zniszczyło życie? Powiedz mi, co w niej jest takiego poza urodą?

- Tego nie wiem - odrzekł Reijo szczerze. - Jest po prostu... wyjątkowa.

- Dlaczego tu przybyłeś? Przecież wiesz, co jest pomiędzy nimi?

Wzrok Ingi przeszywał go na wskroś, aż go to speszyło.

- Sądzisz, że oszalałem? - zaśmiał się nerwowo. Nie przyłączyła się do niego.

- Coś w tym rodzaju. Na twoim miejscu trzymałabym się z dała od Mikkala.

- Mikkal i ja jesteśmy przyjaciółmi - wyjaśnił. - Już od dawna. Sprawa Raiji tego nie 

zmieniła.   Ona   rzadko   rozdziela   przyjaciół.   Jej   pierwszy   mąż   był   moim   najlepszym 

przyjacielem.

- Mężczyźni są dziwni. - Inga przewróciła oczami. - Ja... - powiedziała wskazując na 

siebie   -   przyjmowałam   to   wszystko   dzielnie,   dopóki   jej   nie   zobaczyłam.   Dopóki   nie 

zobaczyłam ich razem. Myślałam, że będę w stanie z nią walczyć, że istnieje szansa nawet dla 

takiej jak ja. Ale zrozumiałam, że to nie leży w ludzkiej mocy. Ona jest na to zbyt doskonała. 

Dlatego zadowalam się resztkami.

Inga wzruszyła ramionami.

- To jest przykre. Wręcz upokarzające, ale nikt przy zdrowych zmysłach nie powie, że 

możliwe jest mierzyć się z nią. Chyba że to będzie ślepiec.

Reijo wziął głęboki oddech. Polubił ją. Jego jasnozielone spojrzenie przytrzymało jej 

bladoniebieskie.

-   Przyjechałem   tu,   aby   porozmawiać   z   Mikkalem.   Muszę   wiedzieć,   jak   on   żyje, 

kochając kogoś, kogo nie może dostać, i to od tak dawna. Ja teraz czuję to samo.

Zamrugała oczami, zdezorientowana.

- Przecież jesteś jej mężem...

- To nie jest Raija. Oczywiście, jestem mężem Raiji, ale jej nie kocham. Kocham inną, 

nie ją. Potrzebuję jego rady.

- No tak, na ślepego nie wyglądasz - zaśmiała się Inga wymuszenie. Żart niezbyt się jej 

udał, ale stworzył pomiędzy nimi poczucie wspólnoty.

Zakiełkowała przyjaźń.

Nie mówili już więcej, ale oboje poczuli, że coś się między nimi zmieniło. Już nie byli 

sobie obcy.

2

Codzienność była wypełniona dźwiękami. To ich brak obudził niepokój Ingi i Reijo.

Cisza na zewnątrz była przejmująca.

Taka, jak bywa przed burzą.

Reijo nie chciał uwierzyć w złe przeczucia, lecz nagle rozległ się przenikliwy krzyk .

Mikkal poznał, co to strach, gdy dostrzegł swego synka stojącego kilka kroków od 

wznoszącego się nad nim czarnobrązowego kolosa.

Ailo  odszedł  od obozowiska.  Bez  specjalnego  powodu oddalił   się od  bezpiecznego 

miejsca   i   ruszył   na   otwartą   przestrzeń   w   kierunku   niewielkiego   pagórka   porośniętego 

brzozowym   zagajnikiem,   który   zawsze   go   pociągał   z   powodu   swej   niedostępności. 

Przyzwyczajony do obecności zwierząt  wokół, nie przestraszył się, gdy w pobliskiej kępie 

drzew coś zaszeleściło.

Ciekawski   czterolatek   podszedł   bliżej.   Jasne   oczy   wpatrywały   się   z   natężeniem   w 

zieloną gęstwinę, ale nie zdołały dostrzec żadnego renifera. Bo to przecież musiał być jakiś 

zbłąkany renifer!

Tata opowiadał przecież, że tu nie ma wielu lisów, bo jest za mało myszy i innych 

zwierząt, które je lis.

Ailo to rozumiał.

To musiał być renifer. Może go złapie i odprowadzi do obozowiska?

Szkoda, że jeszcze nie umie rzucać arkanem. Próbował już wiele razy, ale zawsze mu 

się plątało i nie mógł nim kręcić tak wspaniale jak tata albo wujek Aslak czy wujek Anders.

Ailo był już w drodze do zagajnika, gdy nagle zastygł w pół ruchu. Tuż przed nim jak 

skała wyrósł niedźwiedź.

Z gardła zwierzęcia dobiegał groźny pomruk. Gdy niedźwiedź stanął na tylnych łapach, 

Ailo wydawało się, że sięga aż do nieba.

Chłopiec otworzył usta. Nabrał powietrza, ale nie odważył się na wydech.

Krzyk utkwił mu w gardle. Wydawało mu się, że to tylko zły sen, wciągający go coraz 

głębiej jak bagno.

Ailo zrobił krok do tyłu.

Żadna siła nie zmusiłaby go do oderwania wzroku od niedźwiedzia. Widział go po raz 

pierwszy w życiu, ale słyszał o nim tyle opowieści, że nie miał wątpliwości, kogo widzi.

Zwierz z zaskakującą łatwością utrzymywał w pozycji pionowej wielkie, nieforemne 

cielsko. Przednie łapy miał uniesione w górę jak do uderzenia.

Pysk rozwarł się do ryku.

Ailo patrzył bezradnie na żółte zęby potwora. Były ostre. Jego mocne pazury na pewno 

rozerwą go na strzępy.

Gdyby tylko tata tu był!

Tata jest najsilniejszy na całym świecie i na pewno zabije tego głupiego niedźwiedzia!

Ailo zrobił jeszcze jeden krok w tył...

Pomruk ściągnął Mikkala we właściwym kierunku. Stał właśnie przy namiocie Pawy i 

zastanawiał   się,   czy   chłopiec   może   być   u   dziadka.   Czasami   tam   chadzał,   choć   starali   się 

trzymać go z dala od Siggi.

Nikt nie był pewien, jak ona zareaguje na widok syna.

W końcu sam Ailo tam poszedł i obyło się bez katastrofy.

Sigga po prostu wcale nie zareagowała.

Świat Ailo powiększył się.

Ale teraz nikt go tam nie widział.

Gdy do uszu Mikkala doszedł pomruk, wszelkie rozsądne myśli jakby wywiało mu z 

głowy.

Nawet nie czuł swoich nóg, gdy rzucił się w tamtą stronę. Wiedział, że to jest ten 

niedźwiedź morderca, który grasował wśród jego reniferów.

A teraz zagrażał Ailo.

Jego synkowi!

Nie słyszał, że Pawa, Anders i Aslak pobiegli za nim. Nie poczuł, jak straszna cisza 

zapadła   nad   obozowiskiem.   Istniał   dla   niego   tylko   ten   widok:   jego   mały   Ailo   i   ogromny 

niedźwiedź tak blisko, że chłopiec mógłby go dotknąć.

Dłoń wyłuskała nóż z pochwy. Mikkalowi zaschło w gardle, ale zachowując zimną krew 

skradał się w ich kierunku.

Jego rodzony syn i dzikie zwierzę.

Przez   myśl   mu   nie   przeszło,   że   on   także   nie   stanowi   godnego   przeciwnika   dla 

niedźwiedzia.

Ailo był jego dzieckiem.

Mikkal reagował instynktownie.

Pocieszyło go nieco, że mały miał na tyle rozsądku, żeby próbować się ratować.

Na szczęście nie zaczął uciekać. Byłoby to bezcelowe. Niedźwiedź, z pozoru ciężki i 

powolny, stawał się zadziwiająco szybki w ataku.

Ailo wpatrywał się przerażony w zwierzę i cofał się małymi kroczkami.

Wszystko wewnątrz Mikkala krzyczało ze strachu.

Czyżby to było to dziecko, dla którego nie miał wystarczająco dużo uczuć?

Ten chłopiec, którego niemal nie uznawał za syna?

Ailo musi żyć! On, ojciec, musi mu zdążyć powiedzieć, że go kocha. Ailo musi żyć, 

musi dorosnąć i stać się lepszym człowiekiem niż on sam.

W głowie miał tylko jedną myśl: Ailo musi żyć.

Musi...

Mikkal chciał powiedzieć coś, co by mogło uspokoić chłopca, ale się nie odważył. Bał 

się sprowokować atak zwierzęcia.

Sekundy ciągnęły się w nieskończoność.

Bolesną nieskończoność.

Mikkal  nie wiedział  nawet,  czy oddycha. Czas  stał w miejscu. Pot  spływał  mu po 

rzęsach. Szczypały go oczy, lecz nie odważył się nawet mrugnąć. Nawet na chwilę nie mógł 

przestać na nich patrzeć.

Może akurat w tym momencie niedźwiedź zdecydowałby się na atak.

Chodziło o życie jego syna.

Zbliżał się do chłopca równie powoli, jak Ailo oddalał się od zwierzęcia.

Muszę wejść pomiędzy nich, myślał gorączkowo.

To było rozwiązanie: wejść pomiędzy Ailo a niedźwiedzia mordercę.

Ailo będzie wtedy bezpieczny.

Nie zastanowił się nad tym, że taki manewr narazi jego samego na utratę życia. Jego 

jedyną myślą było uratowanie syna. I to, że nie ma zbyt wiele czasu.

Gdy zwierzę czuje się zagrożone, atakuje.

Z jakiegoś  powodu zwykły niedźwiedź staje się mordercą. Nieczęsto się to zdarza. 

Większość trzyma się z dala od ludzi, żywiąc się roślinami.

Rzadko jakiś osobnik się z tego wyłamuje. Czuje chęć na mięso. I atakuje zwierzęta.

W ostateczności - ludzi.

Mikkal wszystko to wiedział. Nie pomyślał jednak, że może stracić życie, broniąc syna.

Zwierzę obnażyło zęby. Z pewnością miało wiele reniferów na sumieniu, kto wie, może 

i ludzi.

Kątem oka Mikkal dostrzegł, że był już prawie obok Ailo.

Jeszcze parę kroków...

Jeszcze tylko parę kroków...

Ostrożnie wyciągnął rękę w kierunku syna. Chciał go uspokoić...

Jeszcze tylko kilka kroków...

Ailo się potknął.

Głos, który tkwił mu gdzieś w gardle, wreszcie się uwolnił.

Przenikliwy krzyk chłopca rozdarł ciszę:

- Tato! Tato! Pomóż mi! Ratuj!

Zwierzę ruszyło do przodu. Jego małe, blisko osadzone oczy zalśniły złowrogo.

Ailo krzyczał.

Mikkal usłyszał swój własny krzyk.

Ścisnął mocniej rękojeść noża.

Wiedział, że teraz musi zareagować.

Nie zdążył.

Jakaś postać raptownie pojawiła się znikąd i zasłoniła chłopca własnym ciałem.

Głosem łamiącym się ze wściekłości Sigga przeklinała niedźwiedzia takimi słowami, 

jakich Mikkal nigdy jeszcze nie słyszał z jej ust.

Mikkal zauważył, że czyjeś ręce wyciągnęły się w stronę chłopca, poderwały go z ziemi 

i przeniosły w bezpieczne miejsce.

On sam złapał dłoń Siggi, ale wyszarpnęła mu ją z ochrypłym śmiechem.

Sekundę później niedźwiedź był już przy niej.

Jedna łapa śmignęła i trafiła w twarz Siggi.

Wykrzykiwała przekleństwa, dopóki jej gardło nie zostało przegryzione.

Mikkal zachwiał się.

Nóż w zaciśniętej dłoni nagle wydał mu się niczym wobec siły tego kolosa. Palce 

zesztywniały, a dłoń jakby zwiędła.

Upuścił nóż.

Mlaskanie i chrzęst miażdżonych kości tuż obok przyprawiły go o mdłości. Chwiał się, 

jakby miał zemdleć.

- Mikkal, uciekaj! Już nic nie pomożesz! Mikkal!

Wołanie dobiegało z oddali, jakby go nie dotyczyło. Słowa brzęczały tylko wokół jego 

głowy razem z tymi obrzydliwymi dźwiękami, zlewając się w jedno z tym, co działo się koło 

niego. Nie chciał na to patrzeć.

Gdy zamknął oczy, nie widział nawet, dokąd idzie.

Potknął się.

Podniósł się i wyciągnął przed siebie ręce jak ślepiec.

- On idzie prosto na niedźwiedzia. Czy nikt mu nie pomoże? Nikt się nie odważy?

Znał ten głos, choć nie mógł go rozpoznać.

- Tato! Tato! Uważaj, tato!

To było zduszone przez łzy wołanie Ailo. Ktoś krzyknął rozpaczliwie:

- Weźcie stąd chłopca! Weźcie go stąd! Nie może tego oglądać!

- Mikkal! Na miłość boską, uciekaj!

- Niedźwiedź! Mikkal, uważaj!

Zagarnia!   garściami   trawę.   Biegł   na   czworakach,   oddalając   się   od   koszmarnych 

odgłosów, aż poczuł smak krwi w ustach.

Nagły płomień ogarnął mu nogę. Mikkal czołgał się dalej, ale musiał dotknąć źródła 

bólu. Było ciepłe.

Szumiało mu w uszach. Nawoływania zlały się w jedno.

Poczuł czyjeś ręce na ramionach. Słyszał płacz. Oderwane słowa.

Ktoś go ciągnął za sobą.

Już nie słyszał zwierzęcia.

Oczy nie chciały się otworzyć. Wydawało mu się,  że widzi płomienie,  ale  nie był 

pewien.

Wszystko zlało się w czerwieni, aż wreszcie ogarnęła go miłosierna ciemność.

- Rana wygląda brzydko. Będzie mógł chodzić? - musiał spytać Reijo.

Ravna nie podniosła głowy. Obmyła ranę na nodze syna, a teraz zakładała opatrunek, 

przyłożywszy wcześniej okład z ziół.

- Nie wiem - odrzekła w końcu.

Jednak wiedziała. Tylko słowa nie chciały jej przejść przez gardło. To był jej syn. Łzy 

nigdy nie przychodziły jej łatwo. Teraz też nie płakała.

Miał zerwane ścięgno.

Niedźwiedzia łapa wyrządziła większą szkodę, niż sądzili ogarnięci ulgą, gdy odciągnęli 

go od żądnego krwi potwora.

Ravna potrafiła zatrzymać krwotok. Potrafiła sprawić, że rana goiła się bez brzydkiej 

blizny. Jednak na rozszarpane ścięgno nie mogła nic poradzić.

Zwiesiwszy   głowę,   z   wpółprzymkniętymi   powiekami,   Ravna   widziała   Mikkala 

biegającego   jako   dziecko   po   tundrze,   śmiejącego   się   i   bawiącego.   Zewsząd   nadpłynęły 

wspomnienia żwawego chłopca wbijającego serce matki w dumę.

Mikkal już nie będzie biegał. Nie tak, jak kiedyś. Ale będzie żył.

Ravna splotła dłonie i zmówiła prostą modlitwę.

Mikkal żył.

I Ailo żył.

Mogło być o wiele gorzej.

Sigga poświęciła za nich swoje życie.

Dziecko, które odsunęła od siebie, gdy cienie ukradły jej zdrowe zmysły, zajmowało na 

tyle ważne miejsce w głębi jej duszy, że poświęciła wszystko, aby je ratować.

Sigga rzuciła się pomiędzy niedźwiedzia a Ailo. Ściągnęła na siebie uwagę zwierzęcia, 

dzięki czemu uratowała także życie Mikkala.

Reijo i Aslak zdążyli złapać malca, zanim Mikkal ruszył w stronę kolosa.

Reijo rzucił płonącą gałąź, aby odstraszyć zwierzę.

Inni poszli za jego przykładem.

Gorejące gałęzie fruwały w powietrzu. Niektóre zdołały przypalić futro niedźwiedzia.

Wreszcie rzucił się do ucieczki.

Długo potem gasili trawy.

Pawa i jego synowie zanieśli Siggę do namiotu.

To, co jeszcze niedawno było Siggą.

Życie jej nie było właściwie życiem po tym, jak doznała pomieszania zmysłów, ale nie 

takiego końca życzyła jej Ravna.

Inga zajęła się chłopcem. Krzyczał bez przerwy. Wyrzucał z siebie niezrozumiałe słowa 

- i krzyczał.

Widział, jak matka została rozszarpana, a ojciec prawie pozbawiony nogi.

Wszyscy jakby zastygli, nikt nie zabrał w porę małego.

Dzięki niech będą Reijo! Ten chłopak zawsze był rozsądny! Ravnie on wciąż wydawał 

się chłopcem, mimo że dawno skończył dwadzieścia lat i że łowił ryby już niejeden sezon.

Dobrze, że tu jest. Inga nie udźwignęłaby tego wszystkiego sama.

Bardzo chciała dowiedzieć się czegoś o Raiji, ale nie śmiała pytać.

Reijo   i   Ravna   siedzieli   przy   Mikkalu   przez   całą   noc.   Nieduża,   siwiejąca   kobieta   i 

rudawy   mężczyzna   o   dobrym   spojrzeniu.   Inga   też   chciała   być   z   nimi,   ale   Reijo   niemal 

wypchnął ją do namiotu Ravny.

Ailo nie powinien słyszeć ojca majaczącego w gorączce.

Dla Ingi też tak będzie lepiej.

Oboje to pomyśleli, lecz żadne z nich jej nic nie powiedziało.

- Powinnaś iść spać, Ravna - rzekł Reijo cicho po fińsku. Nie po norwesku; Ravna 

rozumiała ten język, ale nie lubiła go używać.

- Powinnam... - uśmiechnęła się smutno. - Gdy już będziesz miał dzieci, zrozumiesz, że 

wtedy nie myśli się już tyle o sobie. Mikkal jest nadal moim dzieckiem. Jedynym. Jeszcze 

kiedyś się wyśpię, Reijo.

-   Rozumiem   -   odpowiedział   jej   z   melancholijnym   uśmiechem.   -   Maja   jest   córką 

Mikkala, ale kocham ją tak, jakby była moja. Chyba nigdy nie będę miał dziecka, które byłoby 

bardziej moje niż ona.

Opowiedział  babce Mai o złym człowieku, który uprowadził  małą, o tym, jak sam 

ryzykował życie, aby ją uratować.

I wyjaśnił też, dlaczego tu przybył. Dlaczego czuł aż taką potrzebę porozmawiania z 

Mikkalem.

Patrzył w rozumiejące wszystko oczy Ravny i nagle pojął, dlaczego Raija tak kochała tę 

kobietę. Ona była mądra. I miała najgorętsze i największe serce ze wszystkich ludzi, których 

znał.

- W tej sytuacji - stwierdziła - myślę, że powinieneś przemilczeć pewne sprawy.

Niektórych rzeczy Mikkal nie powinien wiedzieć.

Potrzebuje   spokoju.   Przede   wszystkim   musi   zapomnieć   o   tym,   co   wydarzyło   się 

wczoraj. Na pewno będzie się obwiniał. Powie, że to jego wina, że Sigga nie żyje. Musi się 

najpierw z tym uporać.

Ravna spojrzeniem pogładziła twarz syna. Leżał spokojnie i cicho pomiędzy skórami. 

Wydawał   się   szary   pod   opalenizną.   Dziwnie   było   widzieć   go   tak   bez   życia.   Reijo 

przyzwyczajony był do Mikkala zawsze pełnego energii.

- Wiesz, Reijo, że niezależnie od tego, jak bardzo kocham Raiję, wiem, że przynosi 

nieszczęście. Ona tego nie chce, ale to jest nieuniknione. Nieważne, co zrobi, zawsze będą z 

tego kłopoty. A ja życzę Mikkalowi spokoju. On nie potrzebuje burzliwej namiętności, tylko 

spokoju.

Reijo oparł czoło o dłonie. Łokcie wsparł o kolana.

- Chcesz powiedzieć - zaczął powoli - że nie chciałabyś widzieć Mikkala razem z Raiją?

- Jesteś mądrym chłopcem.

- Lubisz Ingę, prawda? Ravna uśmiechnęła się.

- Chyba tak.

I dodała z powagą:

- Ona ma dokładnie to, czego Mikkal potrzebuje, ale on jest zbyt ślepy, żeby to dostrzec. 

Dla niego najważniejsze są marzenia. Nikt poza Raiją dla niego nie istnieje. Niebezpiecznie jest 

żyć marzeniami, prawda, Reijo?

Wzruszył bezradnie ramionami.

- Nie wiem, Ravno, naprawdę nie wiem. Zacząłem wierzyć, że pozostały mi już tylko 

marzenia.

Potrząsnęła głową, pełna mądrości i życiowego doświadczenia.

- Rzeczywistość jest zawsze lepsza od marzeń. Życie zawsze lepsze od śmierci. Żyjący 

obdarzają   większym   szczęściem   niż   martwi.   Wyobraźnia   jest   kuszącym,   lecz   jakże 

niebezpiecznym towarzyszem...

- Chcesz powiedzieć, że powinienem odejść, zanim dojdzie do siebie?

- A chcesz tego?

Reijo pokręcił głową przecząco. Mikkal był jego przyjacielem. Nic odejdzie teraz, gdy 

mógłby mu pomóc.

- A więc zostań - rzekła Ravna spokojnie - ale nie mów mu więcej niż to, o co spyta. 

Nic takiego, co może mu zaszkodzić...

Reijo obiecał.

Nie była to obietnica trudna do dotrzymania.

Ciemność nie była absolutna. Poruszała się. Nadchodziła i znikała wraz z bólem. Pełna 

była szarych odcieni, z lekkim tonem czerwieni.

Mikkal krzyczał. Udo paliło go żywym ogniem.

Z ciemności wyłaniały się postacie.

Widział   Siggę.   Była   młodziutka,   uśmiechała   się   zażenowana.   Spuściła   oczy, 

zarumieniona - i zakochana.

Gdy podniosła wzrok, zobaczył w nim tylko pustkę i szaleństwo. I odwagę, tak jak 

wtedy, gdy rzuciła się pomiędzy Ailo a niedźwiedzia. Mikkal usłyszał jej krzyk...

Sam też krzyczał.

Poczuł coś chłodnego na czole. Słyszał głosy, które dochodziły znikąd.

Próbował podnieść powieki, ale były zbyt ciężkie.

Cienie i wciągająca w swoją głębię ciemność zasłoniły wszystko. Znów stał się ich 

częścią.

Odnalazł   go   zgarbiony,   krzywonogi   mężczyzna.   Wpatrywał   się   w  niego   badawczo. 

Mikkal   poczuł   bezgraniczny   smutek.   Własny?   Tego   drugiego?   Wiedział,   że   zawiódł   ojca. 

Słowa, które chciał do niego skierować, zamarły mu na ustach. W gardle miał sucho. Język 

martwy.

- Nigdy nie stałeś się mężczyzną, Mikkal - rzekł z pogardą ten, który był jego ojcem. - 

Zawiodłeś mnie bardziej niż ktokolwiek. A wszystko przez tę przeklętą dziewkę Erkkiego 

Alatalo!

Splunął.

Na Mikkala.

Mikkal poczuł obrzydzenie, gdy gęsta ślina spływała mu po policzku.

Poczuł też smutek, bo chciał, żeby ojciec był z niego dumny. Nigdy się tak nie stało.

Coś   było   nie   tak.   Ojciec   nie   mógł   na   niego   pluć,   bo   nie   żył.   Mikkal   chciał   to 

powiedzieć.

- Ty nie żyjesz - usiłował zaprotestować. - Nie może cię tu być. Nie możesz do mnie 

mówić. Ty nie żyjesz, ojcze, nie żyjesz!

Jednak postać ojca przesłaniała mu wszystko jak nigdy za życia. Mikkal szybko przerósł 

niewysokiego Pehra.

- Ona jest twoim przekleństwem, chłopcze - mówił dalej umarły. - To ona przeszkadza 

ci dorosnąć. Tak długo, jak o niej myślisz, nie staniesz się mężczyzną!

Nikomu nie wolno mówić tak o Raiji!

Nie do niego!

- Ja się tym nie przejmuję! - rozległ się łagodny głos, pieszcząc jego ucho niczym 

wietrzyk.

Ojciec wrócił do cieni.

Ujrzał ją, dumnie wyprostowaną, o silnym, płonącym spojrzeniu.

- Sama daję sobie radę, Mikkal. Nikt nie musi nadstawiać pięści, aby mnie chronić. 

Nawet ty.

Chciał wziąć ją w ramiona, poczuć ją znów przy sobie. Wiedzieć, że istnieje dla niego. 

Ona jednak wysunęła przed siebie ręce jak tarczę.

- Tylko tak, nie bliżej.

Nic nie zdołałoby złamać jej uporu.

- Teraz jest inaczej - wyszeptał zachrypnięty. Usta miał spękane. Bolały go, ale musiał 

jej to powiedzieć. To było najważniejsze ze wszystkiego. Jedyne, co się liczyło. - Jest już 

inaczej, Raija. Nigdy jeszcze tak nie było, mój Mały Kruku. Kiedyś byłem związany. Teraz 

jestem wolny. Wolny!

Jej   oczy   były   niczym   czarne   studnie   bez   dna.   Mikkal   wiedział,   że   można   w   nich 

zatonąć. Tak, jak on.

Wreszcie przerwała ciszę.

Wiedział, co powie, zanim jeszcze zaczęła.

Jej twarz znikła w mroku. Ból stał się nie do wytrzymania.

- Ty jesteś wolny, Mikkal. Ale ja nie...

Ciało Mikkala zwinęło się z bólu pod nożami, które je cięły.

Pogryzł wargi do krwi. Wydał z siebie tylko jęk...

Ravna wycisnęła szmatkę zmoczoną w lodowatej wodzie i położyła ją na czole syna.

Spływał potem. Walczył z tym, co szalało w jego ciele.

Ravna i Reijo wiedzieli, że nie była to tylko rana na nodze.

- Mój biedny chłopiec - wyszeptała Ravna.

Nie   słyszał   jej.   Jego   wargi   poruszały   się   bezgłośnie,   ale   domyśliła   się,   jakie   imię 

wypowiadał.

Reijo też to wiedział.

Oboje słyszeli jego majaczenia, i oboje rozumieli.

Nawet teraz ona była z nim.

Raija. Zawsze Raija...

Reijo poczuł nagle falę nienawiści skierowaną w jej stronę.

Jakim prawem zatruła tak życie Mikkala? Czym sobie zasłużyła na taką miłość?

- On nic na to nie może poradzić - odezwała się Ravna cicho.

Dobrze zrozumiała milczenie Reijo.

- Chciałabym, żeby można było coś z tym zrobić, ale on nic na to nie poradzi. Nie 

wiem, czy kiedyś stanie się wolny...

Użyła tego samego słowa, które Mikkal wyrzucił spomiędzy spękanych warg.

Reijo objął głowę dłońmi. Wplątał palce w jasne włosy.

- Nie sądzę, żeby mógł, Ravno! - wykrztusił. - To już trwa zbyt długo.

Spojrzał na nią. Twarz zastygła mu w maskę. Każdy mięsień drżał z napięcia.

- Jeżeli Mikkal wyzdrowieje, a, na Boga, mam nadzieję, że tak, wszystko naprawię. On 

ma rację: jest wolny. To ona jest związana. Ze mną. Zwrócę jej wolność! Wezmę całą winę na 

siebie, żeby nie musiała się wstydzić. Oni należą do siebie, Ravno.

Stara otarła łzę. To brzmiało tak prosto. Czy to naprawdę pomoże?

- Mówisz, że jej już nie kochasz, Reijo... - Potrząsnęła głową. - Ja uważam, że nadal ją 

kochasz...

Reijo nie spojrzał na kobietę. Nie chciał się nad tym zastanawiać. Powziął decyzję. Tak 

się musi stać. Zwróci Raiji wolność. Będzie wolna - dla Mikkala.

- Mikkal jest moim najlepszym przyjacielem - powiedział głucho.

3

Reijo od razu poczuł się lepiej, gdy podjął to postanowienie. Musiało tkwić w głębi jego 

świadomości, od kiedy odszedł od Raiji.

Ten czas, który spędził w samotności, był niczym innym jak tylko próbą, czy będzie 

mógł żyć bez niej. Sam.

Mógł.

Może rozumiał to już wtedy?

To było teraz bez znaczenia.

Nie chciał jej zranić. To było takie trudne: świadomość, że będzie dobrze dla niego, ale 

że ją zostawi z niczym. Teraz odda jej przysługę.

Mikkal był wolny.

Reijo zapragnął odetchnąć świeżym powietrzem. Musiał wyjść na zewnątrz. Zerknął na 

Ravnę. Wiedział, że ona będzie czuwać dalej. Była zmęczona, ale na pewno nie zaśnie. Nawet 

gdyby Reijo tam siedział, nie odpoczęłaby.

- Zawołaj mnie, gdybym był potrzebny... - powiedział cicho.

Pokiwała głową. Zrozumiała. Reijo zastanowił się, czy coś zdołałoby ją zaskoczyć. On 

jej nigdy nie widział zdziwionej.

Noc była ciepła. Leniwe chmury przesuwały się sennie po niebie, jakby ledwo dotykając 

jasnoniebieskiego   sklepienia.   Promienie   słońca   zaczęły   dosięgać   już   czubków   drzew   na 

wschodzie, dorysowując im zieloną aureolę. Rozjaśniało się.

Stał tak i patrzył wprost we wschodzące słońce. Blask oślepił go, kolorowe plamki 

zatańczyły mu przed oczami. Dobre usprawiedliwienie dla płaczu.

Reijo patrzył prosto w słońce i płakał.

- Tobie też było duszno w namiocie? - Aslak chciał, aby jego słowa zabrzmiały wesoło, 

ale nie udało mu się to.

Reijo przełknął ślinę. Nawet nie usiłował ukryć łez. Wytarł oczy wierzchem dłoni i 

próbował coś odpowiedzieć.

- To wszystko nie ma sensu - wykrztusił w końcu. Wargi miał spuchnięte.

Aslak pokiwał głową. Pociągnął go za sobą w kierunku ogniska płonącego przy jego 

namiocie.

Rozpalono wiele ognisk tej nocy. Pomiędzy namiotami, na obrzeżach obozu. Ogień 

zapewniał poczucie bezpieczeństwa.

- Inga chce przy nim czuwać. Reijo westchnął z dezaprobatą.

- Nie powinna?

Oczy Aslaka były zadziwiająco podobne do oczu Ravny: rozumiały więcej, niż mówiły 

usta.

- Nie, nie powinna. Przynajmniej zanim on nie dojdzie do siebie.

- Jak mam jej to powiedzieć?

Reijo czuł się równie bezsilny jak Aslak.

- Ona dobrze wie, że nie powinna. I dobrze wie, dlaczego. Głupia to ona nie jest...

- Wiem. Ale tak cholernie trudno spojrzeć w te jej oczy i potwierdzić, że wszystko 

najgorsze, co tylko sobie wyobraża, jest prawdą...

Aslak siedział przy ognisku. Znajdował pocieszenie, patrząc w ogień. Zbliżył dłonie, 

jakby   chcąc   je   ogrzać,   aż   płomienie   omal   nie   zaczęły   ich   dotykać   niebezpiecznymi 

pocałunkami.

- Jestem wściekły - rzucił. Czuło się, że ukrywał całe pokłady tłumionych uczuć.

- Na Mikkala? Na Raiję? Nic na to nie mogą poradzić...

Aslak potrząsnął przecząco głową, uśmiechając się krzywo.

- Nie mówię o tym...

Pochylił głowę. Głos stał się zduszony, a słowa trudne do odróżnienia.

- Sigga. Mikkal... to wszystko. Czuję się bezsilny, Reijo. Myślę o tym bez przerwy. 

Ciągle to widzę. Mam ciągle przed oczami te straszliwe sceny. I za każdym razem stoję jak 

sparaliżowany. Dokładnie tak, jak wtedy. Czy mogłem coś zrobić? Mogłem zrobić coś inaczej, 

żeby to się nie wydarzyło? Możliwe, że Sigga pragnęła śmierci, jej życie nie było najwspa-

nialsze. Ale żeby umrzeć w ten sposób...

Trudno było na to odpowiedzieć. Aslak musiał wyrzucić z siebie to, co wypełniało mu 

głowę. Plątanina myśli. Chaos.

Jego   mocno   zbudowane   ciało   było   napięte.   Mięśnie   pod   spodniami   i   miękkim, 

skórzanym kaftanem drżały. Czarna, sztywna grzywka opadała mu na oczy. Reijo nie był w 

stanie dostrzec, czy tamten płakał, ale był w stanie to usłyszeć.

- Można oszaleć, czując się tak bezsilnym...

- Niewiele jest do zrobienia - mruknął Reijo. - Teraz - dodał niezręcznie.

Usta miał suche. Bał się czegoś. Nie mógł nawet zwilżyć ust.

- Dla Siggi nic, to prawda... - powiedział Aslak ponuro. Kochał swoją siostrę. - A jednak 

muszę   coś   zrobić   -   rzucił   w   desperacji.   Jego   twarz   wyrażała   to   samo.   Żar   w   oczach   aż 

przestraszył Reijo. Było w nich wszystko: strach, złość, zdecydowanie... - Muszę coś zrobić, 

Reijo. To dla mnie ważne. Ważne dla Ailo, dla nas wszystkich. Ten niedźwiedź zabija nasze 

zwierzęta.

Zaśmiał się bezgłośnie.

- Jak to naprawdę niewiele znaczy... Wszystko to, co nam się wydaje, że posiadamy, bez 

czego   podobno  nie   możemy   się   obejść...   Jak   to   mało   w   porównaniu   do   ludzi,   którzy   cię 

otaczają. O których myślisz, że ich obecność jest oczywista...

Aslak chciał mu przekazać coś ważnego, Reijo to wyczuwał. Był jednak zbyt zmęczony, 

żeby móc się domyślić.

- Powinienem pewnie zaczekać na Mikkala. Ale nie mogę. Nie dam rady, Reijo. To 

mnie zje od środka. Mam całą masę roboty, ale nie wiem, czy będę w stanie się nią zająć, jeśli 

tego nie zrobię. Nikt z nas nie będzie mógł zachowywać się normalnie.

Aslak wykrzywił usta.

- Zabiję tego niedźwiedzia.

Reijo pomyślał, że źle usłyszał.

Ale nie mylił się.

Zielone oczy Aslaka spojrzały na Reijo.

- Zrobię to - powiedział spokojnie. Lodowato spokojnie. - Zabiję tego niedźwiedzia. 

Okażę mu tyle samo litości, ile on okazał mojej siostrze.

- To niebezpieczne. - Reijo poczuł nieprzyjemne mrowienie w krzyżu. - Boże, Aslak, 

wiesz przecież, jak to jest niebezpieczne! Wszyscy to widzieliśmy! Po drodze znajdowałem 

pełno   zabitych   reniferów.   Rozszarpanych   na   strzępy.   To   niebezpieczne   iść   za   tym 

niedźwiedziem.

- Wiem. Przemyślałem to dokładnie. Wiem, na co się porywam. Ale muszę to zrobić. 

Zrobiłbyś to samo, gdyby to była twoja siostra. Ja miałem tylko jedną siostrę, Reijo. Wolałbym 

pójść z Mikkalem - Aslak westchnął. - Ale kto wie, jak długo jeszcze będzie leżał... Nie mogę 

na niego czekać.

Reijo chciał powiedzieć, że Mikkal pewnie nie będzie w stanie iść na polowanie na 

niedźwiedzia, nawet gdy wyzdrowieje, ale powstrzymał się. Nie trzeba rozgłaszać złych wieści 

przed czasem.

- Pójdę z tobą - Reijo usłyszał swój własny głos. - Pomogę ci zabić tego niedźwiedzia.

Aslak nie zmienił wyrazu twarzy. Trwałby przy swoim postanowieniu nawet, gdyby 

Reijo nie zaofiarował pomocy. Musiał się z tym zmierzyć.

- Pójdziemy, gdy Sigga... gdy ją pochowamy. Reijo skinął głową. Był równie blady jak 

Aslak. Ból tkwił w nim tak samo głęboko.

Wszystko   odbyło   się   po   cichu.   Złożyli   ją   na   wieczny   spoczynek   bez   większych 

ceremonii. Sigga, która przez całe życie starała się być dostrzegana i kochana, miała pogrzeb 

równie cichy jak ona sama we wczesnej młodości.

Było w tym jakby gorzkie szyderstwo.

Aslak myślał o tym, gdy razem z bratem sypali ubogą ziemię tundry na szczątki siostry. 

Mocno, aż do bólu zaciskał zęby, mimo to nie mógł powstrzymać płaczu i zdradzieckie łzy 

spływały mu z oczu.

Ojciec stał koło nich, zgarbiony. Opuścił ramiona. Wyglądał starzej niż kiedykolwiek. 

Coś w nim umarło razem z tą córką, którą tak bardzo kochał. Pawa nawet nie czuł smutku. 

Wypełniała go tylko pustka.

Widział, jak jego najstarszy syn walczy ze łzami, i zazdrościł mu tego. On nie był w 

stanie opłakać Siggi.

Oczy swędziały, były suche i zaczerwienione z bezsenności.

Nie miał łez.

Nie czuł żalu.

Ona była jego dzieckiem. Jego córką.

Nie był w stanie uczcić jej pamięci niczym innym, jak tylko pustką.

Anders kopał tak intensywnie, że twarz spływała mu potem, który mieszał się ze łzami. 

Nie chciał pokazać, że płacze. To nie przystoi mężczyźnie. Musiał być silny.

Jego czarna grzywka już się zlepiła. Ramiona go bolały. Pochowali Siggę w głębokim 

dole. Nic nie będzie w stanie jej odkopać. Spocznie w pokoju.

Sigga nie odnalazła spokoju za życia. Choć było już za późno, czuli, że zasługuje na 

niego po śmierci.

Jedynymi obecnymi spoza rodziny byli Reijo i Inga. Stali w odległości kilku kroków od 

Pawy, milcząc, z nieruchomymi twarzami. Oczy Ingi przesłaniała zsunięta na czoło chusta, 

Reijo splatał nerwowo dłonie. Przyszedł bez czapki i nie miał na czym zaciskać rąk.

Nigdy nie lubił żony Mikkala. Nawet jej nie szanował. Teraz, gdy stał przy grobie Siggi, 

było mu jej żal. Miała stać się częścią tundry. Może właśnie tego by chciała?

Nikt w tym małym zgromadzeniu nie znał jej na tyle dobrze, żeby móc to stwierdzić na 

pewno.

Aslak   i   Anders   ułożyli   z   powrotem   na  miejsce   mech   i   wrzosy.   Dobrze   okryli   ten 

piaszczysty skrawek ziemi i miejsce pochówku stało się niewidoczne.

Czuli, że tak właśnie powinno być.

Anders chciał jakoś oznaczyć jej grób, ale ojciec i Aslak zaprotestowali stanowczo.

Reijo chciał pomóc. Ręce go świerzbiały, by wziąć się do roboty.

Ale był obcy. Nie należał do nich.

Wreszcie   Aslak   uznał,   że   praca   została   zakończona.   Podniósł   się,   rzucił   ostatnie 

spojrzenie na prostokąt świeżo przykryty darnią i popatrzył na Reijo. Obaj byli zdecydowani.

- Nadszedł czas - powiedział Aslak. - Zaczynamy.

Nie było trudno natrafić na ślady niedźwiedzia. Reijo i Aslak szli szlakiem śmierci. 

Wydawało się, że zwierzę oszalało w swej żądzy krwi.

Mikkal i Pawa stracili wiele reniferów. Reijo zaprzestał już liczenia ich rozszarpanych 

ciał. Wiedział jednak, że Aslak wie to dokładnie.

Jego   twarz   była   nieprzenikniona,   ale   Reijo   czuł,   że   jego   towarzysz   jest   równie 

poruszony i  przestraszony jak on sam.  Zaledwie   jednym  z reniferów  pożywił  się  zabójca. 

Reszta stała się pokarmem dla lisów, kruków i innych zwierząt.

Niedźwiedź tylko mordował, wbijał zęby w świeże mięso i chłeptał ciepłą, pulsującą 

krew. Potem tracił zainteresowanie i porzucał zdobycz.

Tylko mordował.

Szli   piechotą.   Mieli   ze   sobą   jedynie   najpotrzebniejsze   rzeczy.   Żaden   z   nich   nie 

zamierzał powracać do obozu, zanim nie zabiją niedźwiedzia.

Tundra   była   piękna.   Zwierz   zboczył   jednak   z   otwartych,   przewianych   wiatrem 

przestrzeni.

Znaleźli odciski jego łap prowadzące do zagajników i ku niskim wzniesieniom na skraju 

płaskowyżu.

Instynkt zaprowadził go tam, gdzie było trudniej go znaleźć. W kierunku pagórków, 

niskich skał i ukrycia, które dwaj mężczyźni musieli odnaleźć.

Coraz  ciężej  było odnajdywać ślady, gdyż zagajnik przeszedł  w gęsty las  liściasty. 

Zbocza pokrywały krzaki jagód i paprocie. Ich wielkie liście zasłaniały tropy niedźwiedzia 

pozostawiane na miękkim podłożu. Aslak musiał odgarniać liście i gałązki, aby coś zobaczyć.

Zajmowało im to teraz więcej czasu. Wiele razy mylili kierunek. Nie mogli już iść 

według śladów reniferów. Te zwierzęta wolały trzymać się otwartych przestrzeni. Ich ulubione 

pożywienie nie rosło w lesie.

Reijo wiedział, że musi polegać na bystrym wzroku i doświadczeniu Aslaka. Sam nie 

dostrzegał nic poza tym, co było oczywiste, a uważał się za doświadczonego w obcowaniu z 

przyrodą.

Musiał pochylić czoła przed zdolnością Aslaka czytania z księgi natury. Ten chłopak 

lepiej niż ktokolwiek inny rozumiał przyrodę, wśród której i z której żyli. Umiał dostrzec i 

ocenić najmniejszy napotkany ślad. Było to niezbędne do życia na tym północnym pustkowiu.

Aslak kopnął nogą w ziemię na zboczu. Ukazały się odchody.

Reijo nigdy by ich nie dostrzegł, chyba że by w nie wszedł.

- Jest gdzieś w pobliżu - stwierdził stanowczo Aslak zmienionym głosem.

Reijo przyłapał się na trwożnym spojrzeniu przez ramię. Nie wiadomo przecież, gdzie 

przebywa krwiożercze zwierzę.

- Może nas teraz obserwuje...

Aslak   nie   odpowiedział.   Przeszukiwał   wzrokiem   otoczenie.   Rano   pochował   swoją 

siostrę. Teraz cały był zimnym skupieniem.

Reijo nie pojmował, skąd towarzysz czerpał siły.

Aslak czubkiem buta pogrzebał w odchodach. Jeszcze nie wyschły.

- Chyba masz rację - Aslak zniżył głos. - On jest w pobliżu. Był tutaj może przed 

południem.

Reijo przełknął ślinę. Gardło stało się dziwnie suche i ciasne.

- Wydaje się, że nasz przyjaciel często tędy przechodzi...

Aslak przyklęknął i rozgarnął liście paproci.

Reijo odsunął natrętną myśl, że dziki zwierz może ich teraz widzieć, i pochylił się nad 

ziemią. Zauważył to samo, co Aslak.

Nie były to ślady pozostawione tu i ówdzie. Był to szlak.

- Czy inne zwierzęta mogą tędy chodzić? - zastanowił się Reijo.

Aslak spojrzał na niego.

- Chodziłbyś tropem niedźwiedzia, gdybyś był zwierzęciem?

Reijo przyznał mu rację. Aslak nabrał powietrza.

- Mieliśmy szczęście, że na to trafiliśmy - rzucił zimno. - Nie mogło być lepiej.

- Tutaj? - spytał Reijo. Nie mógł nic na to poradzić, ale źle się czuł w tym zielonym 

półmroku. Las był dla niego za gęsty. Mogło się w nim ukrywać wszystko...

- Tutaj - potwierdził Aslak i zaczął odgarniać gałązki leżące na ziemi.

Reijo poszedł za jego przykładem. Mieli  to robić  razem. Przecież  obiecał, a słowa 

dotrzymywał.

Im szybciej będą pracować, tym lepiej.

Zbliżał się wieczór. Noc. Jak inne drapieżniki niedźwiedź zwykł wychodzić nocą. Niebo 

pozostanie równie jasne jak w dzień, jednak w lesie będzie cień.

Obaj widzieli tego niedźwiedzia.

Był olbrzymi.

Jama musiała być tak głęboka, żeby się nie mógł wydostać.

Pozostała im tylko ta resztka wieczoru.

Pracowali z zacięciem, gdyż obaj mieli powody do zemsty. Aslak myślał o siostrze, a 

Reijo o zmasakrowanej nodze Mikkala.

I obaj się bali.

Strach skutecznie poganiał.

Nie byliby w stanie się obronić, gdyby niedźwiedź zaskoczył ich, stojących po ramiona 

w dole, który stałby się dla nich grobem...

Nie mieli wyboru - musieli zdążyć.

Natura, będąca świadkiem wysiłku obu mężczyzn, jakby wstrzymała oddech.

Życie, które powinno pulsować wokół nich, zamarło.

Wiele par czujnych oczu obserwowało ludzi zakłócających spokój lasu.

Większe i mniejsze stworzenia wybierały inną drogę.

Reijo i Aslak także wstrzymywali oddech, pracując w jamie.

Mogli   polegać   tylko   na   swoim   słuchu.   Na   zdolności   oceny   docierających   do   nich 

dźwięków, na innych niewidocznych strażnikach, których zachowanie mogłoby ich ostrzec.

Byłoby najbezpieczniej, gdyby jeden z nich pogłębiał dół, a drugi przerzucał wykopaną 

ziemię dalej.

Nie mieli jednak na to czasu.

Aslak spojrzał w górę. Gdyby uniósł rękę, mógłby dotknąć dłonią krawędzi jamy.

- Wydaje się wysoko. Ale niedźwiedź był olbrzymi. Nie możemy ryzykować, że jama 

będzie za płytka. Albo taka, z której sami nie wyjdziemy - dodał z wymuszonym uśmiechem.

- Albo że ten potwór nas zaskoczy. - Reijo znów się pochylił nad dnem ciasnego dołu. - 

Jeszcze nie skończyliśmy, Aslak.

Zmagali się z potem i ziemią sypiącą się w oczy. Na dłoniach mieli pęcherze, w ustach 

słony smak krwi. Plecy ich bolały, kolana zaczęły drżeć.

Pracowali   w   ciszy   wydającej   się   wiecznością.   Obaj   walczyli   z   nieustanną   chęcią 

zerkania w górę. Nie powinni tracić na to czasu. Lepiej było się powstrzymać, póki nie uznają, 

że już dość.

- Wystarczy?

Reijo oszacował wzrokiem kwadratową przestrzeń ponad nimi. Wydawała się bardzo 

ciasna.

- Lepiej spytaj, czy mamy szansę się wydostać... Aslak skinął głową.

- Tak,  tyle powinno wystarczyć. Masz rację, Reijo. Musimy pomyśleć o ratowaniu 

własnej skóry.

- Ty pierwszy.

Reijo ukucnął, oparłszy ręce o ścianę dołu. Aslak ostrożnie stanął mu na ramionach.

Obaj opierali się rękoma o ścianę, gdy Reijo ostrożnie prostował kolana, stając.

Aslak   nie   mógł   pomagać   mu   inaczej,   niż   starając   się   zachować   równowagę.   Obaj 

wiedzieli, że byli już zbyt zmęczeni na ewentualne powtórzenie tej próby.

Nogi Reijo drżały. Zacisnął zęby i wspiął się na palce.

-   Mam   brzeg   -   usłyszał   z   góry.   Zaraz   potem   ciężar   na   jego   ramionach   nieco   się 

zmniejszył.

Aslak złapał za korzenie brzozy i wciągnął się na powierzchnię. Ulga, jaką poczuł, 

usunęła obręcz bólu ściskającą jego głowę w czasie kopania dołu.

Szybko zawiązał arkan wokół najbliższego mocnego drzewa i rzucił jego koniec Reijo.

- Dalej, kolego! Chyba nie chcesz zostać tam jako przynęta?

Reijo szybko wydostał się z dołu. Bez zbędnych słów zabrali się do splatania kraty z 

cienkich gałęzi, która miała zasłonić otwór. Położyli ją na miejscu i zamaskowali wrzosem, 

paprociami i mchem. Efekt był zadowalający.

- Powinniśmy mieć przynętę - rzucił Aslak. - Może jakąś pardwę czy zająca...

- Tego niedźwiedzia nie skuszą takie drobiazgi - odparł Reijo. - A krata nie wytrzyma 

ciężaru renifera. Zrobiliśmy, co w naszej mocy, Aslak. Sam wiesz, że on przechodził tędy wiele 

razy. Byłoby dziwne, gdyby akurat teraz miał zmienić trasę. Musimy wierzyć, że będzie się 

trzymał swoich zwyczajów.

- Albo będziemy musieli wymyślić coś innego - westchnął Aslak.

Reijo pokiwał głową, zmęczony. Jedyne, o czym teraz marzył, to odpoczynek i sen...

-   Chodźmy   z   tego   przeklętego   lasu.   -   Aslaka   ciągnęło   na   otwartą   przestrzeń.   - 

Widziałem niedaleko skały, możemy się tam schronić na noc.

Reijo nie sprzeciwiał się. Gęste, ciężkie korony drzew także jemu działały na nerwy.

Skały okazały się idealnym schronieniem na noc. Były wysokie i tworzyły rodzaj kręgu 

o tak ciasnym wejściu, że mężczyźni musieli mocno wciągnąć brzuchy, aby się między nimi 

przecisnąć. Nie przedostałby się tędy żaden dorosły niedźwiedź. Na skały trudno byłoby się 

wspiąć, zwłaszcza że wieczorem stały się śliskie od wilgoci. Dawały osłonę od wiatru i oparcie 

dla obolałych pleców mężczyzn.

Reijo rozpalił małe ognisko. Rozłożyli skóry reniferów.

Starali   się   wziąć   ze   sobą   jak   najmniej   rzeczy,   ale   bez   skór   nie   mogli   się   obyć. 

Ogrzewały, zatrzymywały wilgoć, były ratunkiem w zimne noce.

- Już myślałem, że się nam nie uda - wyznał Aslak. Siedział na jednej skórze, a przykrył 

się drugą. Jego oczy rozjaśniły się nieco po opuszczeniu lasu. Reijo uśmiechnął się lekko, żując 

twardy kawałek mięsa. Dotąd nie mieli czasu na jedzenie, więc pierwsze kęsy suszonego mięsa 

renifera smakowały mu jak jeszcze nigdy.

- Cały czas sądziłem, że ten przeklęty niedźwiedź zaraz nadejdzie - zgodził się z nim 

Reijo.

Teraz już nie musieli ukrywać, że się bali.

Rozmawiali o nieistotnych sprawach. Jedli. Starali się odgonić od siebie nieprzyjemne 

myśli.

Podtrzymywali ogień. Północna noc, mimo że jasna, nie była ciepła.

Rozciągnęli skóry na ziemi.

Reijo czuł, jak koszula przykleja mu się do pleców. Bardzo się spocił w czasie roboty, a 

teraz mokre ubranie tylko jeszcze oziębiało ciało. Zazdrościł Aslakowi jego skórzanego kaftana, 

który utrzymywał ciało suche i ciepłe.

Nieważne, nie mógł się nad sobą użalać. Nie wziął ubrania na zmianę, i już.

Leżał   pod   skórą   renifera,   podkurczywszy   kolana   pod   brodę.   Tak   było   cieplej,   ale 

zmęczone mięśnie nie mogły odpocząć.

Obolały i zmarznięty, długo marzył o śnie. Był kompletnie wyczerpany. Nie byłby w 

stanie ruszyć palcem, nawet gdyby chodziło o jego życie.

Potrzebował odpoczynku, ale nie mógł zasnąć.

Na drugim posłaniu także nie było spokoju. Aslak przeciągnął się i uniósł na łokciu.

- Też nie mogę zasnąć - powiedział cicho. - Najbardziej to bym chciał tam wrócić.

- Chyba nie jesteś tak głupi - sprzeciwił się Reijo. - Potrzebujesz odpoczynku. Jeżeli on 

nie wpadnie do tej pułapki, będziemy musieli kopać następną.

- Nie mów takich rzeczy - stęknął Aslak, zakrywając dłonią oczy.

- Powinniśmy mieć porządną broń - myślał głośno Reijo. Pamiętał, jak kupiec w osadzie 

wynajął ludzi, którzy mieli strzelać do Rosjan, handlujących nielegalnie z mieszkańcami. - 

Powinniśmy mieć strzelbę. Wtedy moglibyśmy iść na niedźwiedzia.

Aslak nie miał zaufania do tych nowoczesnych wymysłów.

- Tacy jak my nigdy nie będą posiadać broni - stwierdził. - Broń jest dla bogatych. I 

może tak jest lepiej...

Reijo nie odpowiedział. Miał na ten temat własne zdanie. Myślał o innych sprawach niż 

polowanie.

Na   świecie   było   tyle   niesprawiedliwości.   Sprawa   broni,   którą   mieli   urzędnicy   czy 

bogaci, to tylko jedna strona problemu. Reijo z trudem przyjmował do wiadomości, że istnieją 

różnice pomiędzy ludźmi. Nie lubił przed nikim giąć karku.

Ale nie było to miejsce ani pora na rozważanie tego rodzaju kwestii.

- Musimy spróbować zasnąć, Aslak. Nie wiadomo, co będzie jutro. Może będziemy 

musieli znów szukać śladów.

Aslak tylko mruknął coś w odpowiedzi.

- Pierwszy, kto się obudzi, budzi drugiego - dodał jeszcze Reijo, starając się znaleźć 

wygodną pozycję i jednocześnie nie stracić zdobytego ciepła.

Nie było to łatwe zadanie, ale udało mu się w końcu zasnąć.

Zmęczenie jest najlepszą poduszką.

Zabłąkany promień słońca obudził Reijo, łaskocząc go w zarośnięty policzek.

Przeciągnął się leniwie i stwierdził, że jest ciepło.

Koszula nadal przylegała mu do ciała, ale nie zmarzł, mimo że skóra renifera zsunęła się 

z niego.

Otaczały go dźwięki. Owady brzęczały na różne tony, dochodził świergot ptaków.

Reijo zmusił się do otwarcia powiek. Głowę miał ciężką i obolałą. Ramion i nóg niemal 

nie dało się rozprostować.

Początkowo nie rozumiał, gdzie jest. Nie wiedział, co to za szare kolosy widzi nad sobą.

Nagle przypomniał sobie wszystko. Zesztywniałe mięśnie przypomniały mu o pułapce, 

którą z takim trudem wykopali z Aslakiem.

Aslak?

Reijo usiadł i rozejrzał się wokoło.

Kamienny   krąg.   Wypalone   resztki   ogniska.   Skóry   renifera,   w   których   spał   Aslak, 

porządnie zwinięte i oparte o kamienie. A gdzie Aslak?

- A niech go szlag...!

Reijo zerwał się na nogi i skrzywił się, gdy mięśnie nie nadążyły za tempem, które 

usiłował im narzucić.

Szybko wciągnął sweter, a nóż wsunął za pas.

Powinien się był domyślić, że Aslak będzie się bawił w bohatera. Ze ten niedźwiedź go 

opętał.

Oskarżając   się   i   przeklinając   towarzysza,   że   niepotrzebnie   naraża   się   na 

niebezpieczeństwo, biegł w kierunku lasu.

Nie myślał o tym, żeby być cicho. Nie przyszło mu do głowy, że zachowuje się równie 

nierozsądnie jak Aslak.

Znalazł go przy pułapce.

Brat Siggi promieniał niczym księżyc w pełni.

Zajęty był struganiem dzid z brzózek.

Powód był oczywisty. Jama ziała czernią. Reijo słyszał dochodzące stamtąd groźne 

pomruki.

Wstrzymał oddech i podszedł ostrożnie. Nie mógł odważyć się zerknąć w dół.

- Udało nam się, Reijo! Udało się! - Aslak uśmiechnął się zwycięsko. Jego spojrzenie 

skierowane na schwytane zwierzę było zimne jak mroźna noc. - To był właściwy trop.

Reijo bezwiednie cofnął się, gdy niedźwiedź podniósł się na tylne nogi i załomotał 

przednimi w ściany jamy. Nic jednak nie osiągnął poza tym, że jeszcze więcej ziemi posypało 

się na niego, wzmagając jego wściekłość i strach.

Był schwytany.

Aslak pewnie posyłał swe dzidy w dół.

Reijo nie mógł na to patrzeć.

Dźwięki wydawane przez niedźwiedzia świadczyły o tym, że mężczyzna nie chybił ani 

razu.

Reijo wiedział, jaki szlak krwi i śmierci zwierzę pozostawiło za sobą, mimo to nie mógł 

mu nie współczuć. Jego serce było zawsze po stronie cierpiących.

Aslak cisnął ostatnią dzidę, zwierzę wydało ostatnie stęknięcie i zdechło.

Ciszę odczuwało się niby zimną ścianę, mimo że przyroda znów ożyła. Ptaki śpiewały, 

myszy przemykały pomiędzy wrzosami, owady brzęczały.

Aslak otarł czoło wierzchem dłoni.

- Zdechła - stwierdził. - Ta przeklęta bestia zdechła.

Zaczął wrzucać do dołu gałęzie i suchy mech. Reijo nie rozumiał, dlaczego, dopóki 

Aslak nie ukląkł przy krawędzi i nie zabrał się do rozpalania ognia.

- Co, u diabła, chcesz zrobić?

Aslak pracował dalej. Odpowiedział spokojnym głosem:

- Spalić go, oczywiście.

- Nie możesz go spalić! Nie tutaj. Las się może zająć.

- Ściany jamy na to nie pozwolą.

Aslakowi udało się skrzesać kilka iskier. Zapalił suche gałązki, odczekał chwilę i rzucił 

je do dołu.

- Nic nie będzie jadło niedźwiedzia, który zabił moją siostrę - powiedział twardo. - Nikt 

nie użyje jego skóry.

Ogień skwierczał. Aslak dorzucał gałęzi.

Płomienie   sięgały   brzegu   jamy,   mężczyźni   zadeptywali   sięgające   poza   nią   łakome 

języki.

Przy brzegu zrobiło się tak gorąco, że trudno było ustać.

Reijo cofnął się, ale Aslak został.

Nawet wtedy, gdy w powietrze uderzył smród płonącego futra i skóry, Aslak stał i 

patrzył prosto w ogień.

Minęła niemal połowa dnia, zanim z niedźwiedzia mordercy zostały tylko zwęglone 

resztki.

Wtedy Aslak uznał, że to wystarczy, i zaczęli zakopywać dół.

Nawet go zamaskował.

Nie chciał, żeby po zabójcy pozostał jakikolwiek ślad.

Wracali w dużo lepszych humorach. Łatwo im się rozmawiało. Mieli czas na oglądanie 

kwiatów, jastrzębia krążącego na niebie, zwierząt przemierzających tundrę.

Zatrzymali się przy potoku i ugasili pragnienie lodowatą wodą.

Chwilę   odpoczęli.   Reijo   zauważył   kilka   szarobrązowych   kul   na   zboczu   po   drugiej 

stronie. Złapał Aslaka za ramię.

- Młode niedźwiedzia?

Aslak wpatrzył się w dal i skinął głową. Szybko zerwali się na nogi.

- Nie warto czekać, aż zainteresuje się nami niedźwiedzica - rzucił Aslak, idąc szybkimi 

krokami. - Najwyraźniej jest tu ich więcej w okolicy.

- Ale my załatwiliśmy najgorszego.

Pozwolili   sobie   znów   na  napawanie   się   triumfem,   mimo   że   wspomnienia   nie   były 

przyjemne.

Na Andersa natrafili dobry kawałek przed obozem. Chłopak był zdyszany i podniecony.

- No, jesteście wreszcie. Zaczynaliśmy się o was niepokoić. Zgłosiłem się na ochotnika, 

żeby pójść w waszym kierunku - skrzywił się. - Nikt inny nie mógł iść. Zresztą ledwo mi na to 

pozwolili. Bali się, że stracą i mnie. Zaczynaliśmy myśleć, że ten ''niedźwiedź już was ma!

-   Tu   się   mylisz,   Anders.   -   Aslak   objął   brata   za   ramiona   i   potrząsnął   nim.   -   Jest 

odwrotnie. Niedźwiedź nas nie złapał. To my złapaliśmy jego.

- Co?

Aslak zaśmiał się.

- Nie wiedziałem, że masz słaby słuch, Anders. Zabiliśmy go. Złapaliśmy go w pułapkę. 

Spaliliśmy ścierwo. Nie pozostał z niego nawet skrawek mięsa.

- Kiedy? - spytał pobladły Anders.

- Złapał się w nocy - oznajmił Aslak dumnie. - Cały dzień go paliliśmy.

Anders przymknął oczy, odwrócił się od nich i powiedział z trudem:

- Dziś po południu niedźwiedź zabił nasze cztery renifery.

Aslak i Reijo popatrzyli na siebie. Przed oczyma stanęły im bawiące się niedźwiadki.

- Na Boga! - jęknął Reijo zrezygnowany. - Złapaliśmy nie tego niedźwiedzia. Zabiliśmy 

niedźwiedzicę!

4

Aslak chciał wyruszyć od razu. Przysiągł przecież, że zabije niedźwiedzia mordercę. 

Mówił, że jest to winien pamięci Siggi.

To Pawa przekonał go, aby został.

- Nie robisz tego dla Siggi - powiedział spokojnie do syna. - Robisz to dla siebie. 

Przyznaj sam. Sigga nie żyje. Już jej nie pomożesz. Za to my potrzebujemy pracy twoich rąk. 

Jesteś nam bardziej potrzebny tutaj niż włóczący się po tundrze za niedźwiedziem, którego 

może nigdy nie spotkasz. Jest zresztą bardziej prawdopodobne, że on przyjdzie tu, gdzie są 

zwierzęta i ludzie...

Pawa nie wyraził tego wprost, ale dał Aslakowi do zrozumienia, że jego obowiązkiem 

jest pozostanie w obozie.

- Mikkal nadal leży - dodał Pawa zmartwiony. - Ravna mówi, że jej zioła nie pomagają.

Aslak poddał się. Postanowił zostać, choć nie wyjawił, na jak długo. Nie dodał też, że 

zamierza nadal tropić tego niedźwiedzia, choćby miał na to poświęcić całe życie.

Poprzysiągł sobie, że musi go zobaczyć martwym.

- Jak się ma Inga? - spytał, zmieniając temat.

- Dobrze - odrzekł Pawa. - Czuwa przy Mikkalu na zmianę z Ravną. - Potrząsnął głową 

i uśmiechnął się lekko. - Ten chłopak miał zawsze dziwne powodzenie u kobiet. Nigdy nie 

rozumiałem, dlaczego. Przecież nie ma w nim nic szczególnego.

- Kobiety są widać innego zdania, ojcze - wzruszył ramionami Aslak.

Reijo przebrał się w czyste ubranie i poszedł do namiotu Mikkala.

Przy chorym była Inga.

Reijo był niemal pewien, że Mikkal doszedł już do siebie. Wiedział, że z nogą nigdy nie 

będzie tak, jak kiedyś, ale oczekiwał, że Mikkal już go sam przywita.

- Jak z nim? - spytał bezwiednie ściszonym głosem. Skarcił się za to w myśli. Brzmiało 

to tak, jakby Mikkal już nie żył.

- Gorączkuje - odpowiedziała  Inga,  zmęczona i  zrezygnowana.  Miała podkrążone  i 

zaczerwienione oczy. Reijo nie wiedział, czy od płaczu, czy od czuwania. Zapewne od tego i od 

tego. - Gorączka wcale nie spada. On spływa potem. Nagle marznie, aż szczęka zębami. Chwilę 

później odrzuca przykrycie i mówi, że go parzy...

- Czy odzyskiwał przytomność?

Inga pokręciła przecząco głową. Jej błękitne oczy posmutniały.

- On śpi. Śni mu się coś, majaczy. Nie poznaje Ravny. Mnie to już zupełnie nie.

Spuściła głowę.

- Mówi tylko do Raiji - ciągnęła bezbarwnym głosem. - Prowadzi z nią jakieś rozmowy. 

Woła ją. Krzyczy na nas, że jej tu nie sprowadzamy...

Reijo westchnął. Inga nie zasługiwała na takie traktowanie, ale Mikkala nie można było 

za to winić. Jego umysł przebywał gdzie indziej, tylko ciało pozostawało tu z nimi.

- Co z udem?

Inga z trudem przełknęła ślinę. Łzy stanęły jej w oczach i nie mogła wykrztusić ani 

słowa.

- Co z jego raną, Inga?

- Sam zobacz!

Wstała i puściła go na swoje miejsce. Odwróciła się. Ramiona jej drżały, ale z całej siły 

starała się powstrzymać szloch.

Mikkal spal. Nie za głęboko, ale spal. Oddech miał urywany. Przez mięśnie przebiegały 

skurcze. Powieki i nozdrza poruszały się cały czas. Reijo nie widział kropli potu na jego czole, 

ale skóra była wilgotna i gorąca.

Nie był to sen dający odpoczynek.

Reijo odchylił przykrycie. Gdy ranny nie zareagował, ostrożnie rozwiązał bandaże.

Pod spodem leżała papka z ziół. Wytarł ją kawałkiem płótna.

Płacz Ingi był cichy, ale przejmujący. Nie mogła się zmusić, aby nie patrzeć. Było tak 

samo źle jak za poprzednim razem.

Reijo z trudem przełknął ślinę.

Musiał zacisnąć zęby, aby nie zwymiotować.

Zrozumiał Ingę.

Zrozumiał też, skąd brał się ten dziwny zapach, który uderzył go w nos, gdy wchodził 

do namiotu.

Długo przebywał z Aslakiem na świeżym powietrzu i uznał, że jest to zwykły zaduch 

panujący w zamkniętym namiocie. No, może zmieniony z powodu obecności chorego Mikkala.

Z   niechęcią   odwrócił   twarz.   Nie   pomogło   skupianie   wzroku   na   czymś   innym.   Nie 

pomagało zamknięcie oczu. Ten poharatany kawałek ciała, który stanowił część uda Mikkala, 

stał nadal przed jego oczami.

Nie miał zdrowego czerwonego koloru.

Był obrzydliwie zielonożółty. Miejscami bardziej zielony. Chory, odpychający i chory...

No i ten smród...

Inga wciągnęła powietrze i spojrzała na Reijo szeroko otwartymi oczami. Łzy spływały 

jej po policzkach.

- On gnije, Reijo! Jego udo gnije! Zioła Ravny nie pomagają...

Reijo zmusił się, by znowu popatrzeć na ranę. Przełykał raz po raz ślinę, aż bolało go 

ściśnięte gardło, a żołądek był jak twarda, lodowata gruda.

- Gnije - przyznał zduszonym głosem. Czul, że w każdej chwili może zwymiotować. - 

Ale nie wolno nam się poddawać!

Przypomniał sobie, jak Mikkal lekko przeskakiwał przez powalone wiatrem pnie drzew. 

Zdawał sobie sprawę, że on już nigdy nie będzie mógł biegać, ale nawet przez myśl mu nie 

przeszło, że rana zagrozi jego życiu...

Albo jeszcze gorzej: Mikkal bez jednej nogi...

Było to wręcz niewyobrażalne.

O nieba! pomyślał bezradnie. Raiju, Raiju, jakże bym chciał, żebyś tu była! Przydałby 

się twój zdrowy rozsądek. Twoja zdolność jasnego myślenia w trudnej sytuacji. Twoja zdolność 

działania. On cię potrzebuje, Raiju. Jak on bardzo cię potrzebuje!

- Myłyśmy ranę - mówiła Inga coraz szybciej,  jakby to  przynosiło jej ulgę.  - Bez 

przerwy zmieniałyśmy opatrunki. Kładłyśmy inne zioła. Ravna wypróbowała już wszystkie, 

które znała. Nic nie pomaga, tylko się pogarsza. Nie dajemy rady, Reijo, on gnije!

Wykrzyczała teraz to przerażające słowo. Znajdowała w rym rodzaj pocieszenia.

- On zgnije!

Reijo nie zaprzeczył. Nie powstrzymywał jej także, gdy zaczęła szarpać się za włosy. 

Patrzył, jak rozoruje paznokciami twarz, pozostawiając krwawe ślady. Wydawało się, że ta 

kobieta nie czuje bólu.

Nie czuje, gdyż jej wewnętrzna rana jest o wiele bardziej bolesna.

Zgnije...

To niemożliwe!

W ułamku sekundy Reijo ujrzał oczami wyobraźni Raiję z nożem w drobnych dłoniach. 

Ona była zdolna wbić ostrze w ramię Aleksieja i uratować mu życie.

Wtedy Reijo nie był w stanie tego dokonać. Wiedział, co należy zrobić, ale nie mógł 

wziąć noża w swoje ręce.

Raija płakała, ale podjęła się tego, na co jemu zabrakło sił.

Reijo miał już pewność, że teraz nie cofnie się przed tym, co konieczne.

W czasie zimowych połowów widywał palce u nóg takiego koloru i tak samo cuchnące. 

Palce, które gniły.

Wtedy używali noża. Upijali nieszczęśnika do nieprzytomności i odcinali chorą część 

stopy. Potem przypalali ranę. Ogień oczyszcza...

Przełknął ślinę.

Nie mógł przedstawić swego pomysłu Indze. Już wystarczająco cierpi. Właśnie kolejny 

raz   opatrywała   ranę   Mikkala.   Te   same   czynności:   oczyszczenie,   nowa   papka   ziołowa, 

owinięcie...

Zanim cokolwiek zrobi, musi porozmawiać z Ravną. Może ona jeszcze coś wymyśli. 

Może to się samo zatrzyma...

Może...

A może jutro słońce wzejdzie na zachodzie!

- Wszystko będzie dobrze - powiedział, by uspokoić Ingę. Nie mógł patrzeć na jej 

cierpienie.

Otarła oczy.

- Nie umiesz przekonywająco kłamać - rzuciła. Reijo wzruszył ramionami.

Usta Mikkala poruszyły się bezgłośnie. Nie było to zresztą potrzebne. Oboje mogli 

odczytać imię, które powtarzał jeszcze kilka razy.

Raija.

Udawali, że tego nie widzą.

- Nie pomoże Mikkalowi, że rozpaczasz, kiedy się ocknie.

- Kiedy?! - zaszlochała Inga. - Jeżeli, Reijo, jeżeli się ocknie!

- Widywałem takie rany - burknął Reijo. - I wiem, że ci ludzie żyją i mają się dobrze.

Nie wspomniał o nożu i ogniu. Dodał tylko:

- Zobaczymy, jeżeli się nie polepszy, zrobimy to, co potrzeba.

- Co?

Reijo spojrzał jej w oczy.

- Lepiej, żebyś tego nie wiedziała, Inga - rzucił twardo, nie spuszczając z niej wzroku.

Inga uznała to.

- Pragnę tylko, żeby on żył - wyszeptała cicho, splatając dłonie. - Niczego więcej nie 

chcę. Wiem, że byłabym szczęśliwa, nawet gdyby on był z nią, bylebym wiedziała, że żyje.

-   Rozumiem  cię   -  szepnął   Reijo.   Przez   chwilę   był   myślami   daleko   od  północnego 

Finnmarku i rannego przyjaciela. Przez tę chwilę myślał o sobie. O swoim zamordowanym 

szczęściu.

- Jak długo jest życie, jest nadzieja - dodał. Dla niego nie były to tylko puste słowa. 

Wierzył, że Inga to rozumie.

- Dasz radę jeszcze z nim siedzieć? - spytał. - Wyglądasz na zmęczoną.

- Bo jestem. Ale nic mnie stąd nie wyrwie. Muszę tu być, i już. To proste.

Reijo pokiwał głową. Rozumiał ją. Nie powiedział nic więcej. Pogładził ją po włosach, 

tak jak gładził kiedyś Maję i Elise. Wydało mu się to tak odległe w przestrzeni i czasie. Chciał 

wrócić. Powiedział przecież: rok.

Oboje zgodzili się na to.

Miał spędzić rok - wolny.

Nie pozostało już wiele tygodni tego roku. Powinien już być w drodze do domu nad 

morzem.

Tak   bardzo   chciał   okazać   się   hojny   i   wspaniałomyślny.   Kiedyś,   jeszcze   jako 

nieopierzone   młokosy,   fantazjowali   razem  z  Kallem,   że   gdy   już   będą   bogaci,   dadzą   Raiji 

wszystko to, o czym zamarzy.

Tak naprawdę Reijo nie był dużo bogatszy niż wtedy, jednak teraz mógł ofiarować jej 

coś, czego pragnęła najbardziej: wolność i Mikkala.

A sam zniknie z jej życia.

Tak to sobie obmyślił.

Teraz jednak Raija będzie musiała na niego poczekać. W najgorszym razie powie jej, że 

już nigdy nie dostanie tego, kogo najbardziej pragnęła.

Reijo   musi   wiedzieć,   jak   będzie   z   Mikkalem.   Nie   może   odejść,   zanim   się   to   nie 

rozstrzygnie. Reijo wierzył z całych sił, że przyjacielowi się polepszy. Ból sprawiała mu sama 

myśl, że on mógłby umrzeć...

Albo że stanie się kaleką...

Ravna położyła Ailo spać. Z pozoru wydawała się spokojna jak zwykle, Reijo czuł 

jednak, że jest tak samo przerażona jak on. Równie bezradna.

- Byłeś u niego? - spytała, wyprowadzając Reijo z namiotu. Nie chciała, aby wnuk się 

obudził i usłyszał coś z ich rozmowy.

Reijo skinął głową.

- Powiedz to! - zażądała Ravna. - Po prostu to powiedz, Reijo! Inga nie ma odwagi. Nie 

wie, że ja rozumiem. Sądzi, że ja tego nie widzę. Ze nie wiem, co się dzieje z moim chłopcem. 

Zamyka się ze swoim płaczem i strachem i milczy. Powiedz to, Reijo, powiedz to, co wszyscy 

widzimy! On umiera...

- Inga mówi: gnije... Ravna pochyliła głowę.

-   Nie   mam   już   łez   -   powiedziała   zmęczona.   -   Nie   mogę   już   płakać,   choć   może 

powinnam.

- Łzy nie uratują jego nogi - Reijo starał się być chłodny i opanowany, choć nie był 

pewien, czy to mu się uda. - Czy wypróbowałaś wszystko? Absolutnie wszystko? Może coś 

pominęłaś?

- On jest  moim synem - westchnęła Ravna. - Sądzisz,  że mogłabym coś pominąć, 

gdybym przypuszczała, że to może go uratować? Teraz już tylko się modlę. - Wzięła głębszy 

oddech. - Gdybyśmy mieli tu szamana, poszłabym do niego.

Ravna głęboko wierzyła w Chrystusa, szamanizm uznawała za godny potępienia.

- Mógłbym czegoś spróbować - zaczął Reijo powoli. - Skoro nic nie pomogło...

- Nie wolno ci uciąć mu nogi! - zawołała Ravna zadziwiająco cienkim głosem.

Złapała obiema rękami za ramiona Reijo i próbowała nim potrząsnąć.

- Nie wolno ci uciąć mu nogi! Mikkal nie mógłby z tym żyć. Jeżeli jest to jedyny 

sposób, aby go uratować, nic rób tego. Wolę widzieć go martwym...

Reijo czuł, że jest tak blady jak ona.

- Nie mógłbym tego zrobić, Ravna. To zabiłoby Mikkala w inny sposób...

Zapatrzył się przed siebie.

-   Ale   będę   musiał   użyć   noża.   Potem   będę   potrzebował   twoich   ziół.   No   i   pomocy 

mężczyzn...

Ravna długo patrzyła na niego. Nie pytała już więcej.

Reijo nie był pewien, czy zrozumiała, ale nie miał siły, by tłumaczyć. Wystarczająco 

trudno było o tym myśleć, nawet bez szczegółów. Gdyby to musiał opisać, pewnie nie byłby w 

stanie tego wykonać. Coś takiego można przeżyć tylko raz. Więcej nie.

- Zrób to! - powiedziała Ravna zdecydowanym tonem. - Jeżeli sądzisz, że to pomoże, 

zrób to! Nie możemy nie spróbować. Rób wszystko, tylko nie obcinaj mu nogi!

Uśmiech, który miał być zachęcający i pocieszający, okazał się tylko jego cieniem.

- Poproszę Aslaka i Andersa o pomoc.

Aslak był zaskoczony i przerażony propozycją Reijo.

- Nie mówiłeś, że z Mikkalem jest aż tak źle! - brzmiało to prawie jak wyrzut.

- Wtedy tak nie było.

-  Dopadnę  tego  niedźwiedzia!  -   wybuchnął  Aslak.   -  Choćby  to  miało  być   ostatnią 

rzeczą, którą zrobię!

Anders był młodszy, ale właśnie teraz okazał się dojrzalszy od swego brata.

- To nic teraz nie da Mikkalowi. On potrzebuje naszej pomocy, jak mówi Reijo. Ja 

pomogę.

- Ja też. - Żądza zemsty nie zaćmiła jednak całkowicie umysłu Aslaka. - Oczywiście, że 

pomogę. Ale obiecuję wam: ten niedźwiedź nie będzie już więcej zabijał ani okaleczał!

- Kiedy to zrobimy?

Reijo spojrzał na Andersa, pobladły, i rzekł:

- Choćby zaraz.

Mikkal nie spał, gdy weszli do namiotu. Spojrzenie, którym ich przywitał, było szkliste. 

Nie poznał ich.

- Po co tu są ci obcy? - spytał Ingę. Spróbował wyrwać się z jej uścisku i usiąść, lecz 

musiał się poddać.

- Dlaczego tu siedzisz? Kim jesteś? Mówiłem przecież, żebyś przyprowadziła Raiję. 

Dlaczego nikt po nią nie pójdzie?

Odpowiedziało mu milczenie.

- Czy coś jej się stało? Wiem, że coś się musiało stać! Ona musi tu przyjść, muszę 

zobaczyć, że wszystko jest w porządku. Przyprowadźcie ją!

Aslak trzęsącymi się rękami nalał potężną porcję wódki do kubka i podał ją Mikkalowi.

Ten spojrzał podejrzliwie na naczynie i dłoń, która go trzymała.

- Dlaczego dajecie mi to do picia? Myślicie, że zdołam zapomnieć o Raiji? Chyba jej nie 

powiedzieliście, że jej potrzebuję, co?

Aslak usiadł obok rannego. Przytrzymał go mocno za ramiona i przybliżył kubek do 

jego ust. Złapał brutalnie za włosy i zmusił do wypicia kilku łyków. Mikkal pluł i kaszlał, ale 

Aslak powtórzył operację, gdy tylko chory złapał oddech.

Kubek był pusty.

Wtedy Aslak spojrzał Mikkalowi prosto w oczy, nadal trzymając go mocno za ramiona.

- Znasz mnie, Mikkal. To ja, Aslak. Wróć do rzeczywistości. Raiji tu nie ma. Dawno jej 

tu nie było. Ona nie wie nawet, że jesteś ranny.

- Nie powiedzieliście jej! Wiedziałem! Wiedziałem!

- To nic nie da, Aslak. - Reijo czuł, że tracą czas. - On majaczy. Wlej mu więcej wódki!

Aslak usłuchał, ale nadal mówił do rannego. Tłumaczył, co się wydarzyło i gdzie się 

znajdują, lecz Mikkal nie przyjął tego do wiadomości. Ciągle pytał tylko o Raiję. Była jedyną 

znaczącą dla niego cokolwiek osobą. Nie poznawał nawet matki.

- Spróbujmy.

- Czego? - Inga była czujna. Zmrużonymi oczami zmierzyła mężczyzn. - Dlaczego jest 

was tylu? Co chcecie zrobić z Mikkalem? Nie wolno wam mu zrobić niczego złego! Ravna! Co 

oni robią? Powstrzymaj ich! Ravna odciągnęła ją łagodnie.

-  Podejmą  ostatnią próbę,   moja mała.  Ja  już  nic  nie mogę  pomóc.  Wykorzystałam 

wszystkie sposoby. Oni spróbują go ocalić. Uratować mu życie.

- Jak?

Ravna potrząsnęła głową.

-   Lepiej,   żebyś   nie   wiedziała.   Nie   będziesz   na   to   patrzeć.   Obie   wyjdziemy   stąd   i 

zaczekamy, aż skończą.

-   Nie!   -   zaprotestowała  Inga,   ale   Ravna  stanowczo  wypchnęła   młodszą  i   silniejszą 

kobietę na zewnątrz.

- Róbcie to, co musicie - rzuciła.

Nagle wszystko stało się rzeczywiste. Reijo ściągnął kurtkę. Czuł, że jest mokry od 

potu. Ręce mu się trzęsły, a wiedział przecież, że muszą być pewne.

- Powinieneś wypalić nóż - powiedział Anders, a ton jego głosu wskazywał, że nie jest 

już tak odważny.

Reijo  wetknął   nóż  pomiędzy  żarzące   się  polana.   Zostawił   go   tam  na  chwilę,   która 

wydłużała się w nieskończoność.

- No, trzymajcie go, chłopy! Może mógł się jeszcze wycofać...

Reijo podjął jednak decyzję. Drżenie rąk minęło. Umysł stał się lodowaty i przytomny, 

tak jak powinien. Dłoń trzymająca nóż o szerokim ostrzu była nieruchoma jak skała.

- Teraz.

Aslak i Anders przytrzymali z całej siły ramiona i nogi Mikkala.

Reijo ciął.

Nóż odcinał chore, zgniłe ciało. Mikkal walczył i krzyczał w dzikim bólu, ale nie zdołał 

wytrącić Reijo z równowagi. Ten widział tylko ranę i koncentrował się na tym, co musiał z nią 

zrobić.

Gdy   usunął   ostatnią   warstwę   chorej   tkanki   i   wrzucił   ją   w   ogień,   Mikkal   stracił 

przytomność.

Może tak było lepiej.

Reijo znów włożył nóż w ogień, a po chwili przycisnął rozżarzone ostrze do rany. Była 

tak duża, że musiał to powtórzyć trzy razy.

Krew wrzała na gorącym ostrzu. Śmierdziało spalonym mięsem.

Anders zemdlał u stóp Mikkala.

Nawet Aslak był blady.

Reijo nie był w stanie utrzymać noża, gdy już było po wszystkim. Upuścił go przy 

palenisku.

Ręce miał zdrętwiałe.

Wypadł na świeże powietrze. Zderzył się z Ravną. Wpatrywał się w nią oszołomiony, 

jakby jej nie poznawał.

- Dobrze poszło? - spytała kobieta.

Reijo pokiwał głową. Nie zdołał wykrztusić ani słowa. Cały był jak sparaliżowany.

- Zrobię mu opatrunek.

Dłoń Ravny pogłaskała przelotnie policzek Reijo.

- Posiedzę przy nim. Niezależnie od tego, jak będzie dalej... spróbowałeś. Dzięki ci, 

Reijo!

Reijo oprzytomniał dopiero przy namiocie Pawy. Nadszedł Aslak. Skóra jego twarzy 

miała już normalny odcień.

- Nadal żył, gdy stamtąd odchodziłem - rzucił blado. - Anders ma dreszcze. Inga się 

całkiem załamała. Tylko Ravna jest spokojna. Jest chyba najsilniejszą kobietą, jaką znam.

Reijo pokiwał głową. Czuł potworne zmęczenie.

- Zrobiłeś swoje - rzucił Aslak z uznaniem. - Nie wiem, czy byłbym w stanie zrobić to 

samo. Jeśli on nie przeżyje, to nie będzie twoja wina, pamiętaj.

Reijo pokiwał głową.

Zrobiłem to dla ciebie, Raiju. Dla ciebie.

5

Śniła jej się krew. Strumienie krwi. Noże błyszczące złowieszczo w ogniu. Płomienie 

wyciągające swe gorące palce w jej stronę. Nie pozwalały jej dotrzeć do Mikkala.

Raija   nie   krzyczała.   Nawet   przeżywając   koszmary   wiedziała,   że   musi   nad   sobą 

panować.

Jej krzyk mógłby obudzić dzieci, a tego nie chciała. Ida łatwo się budziła i wieki całe 

trwało usypianie jej na nowo. Była niezwykle wymagającym dzieckiem. Raija poświęcała jej 

więcej uwagi niż pozostałej trójce, a mimo to czuła, że to jeszcze za mało.

Usiadła na łóżku, drżąc na całym ciele. Podciągnęła kolana pod brodę. Koszula kleiła jej 

się do ciała. Musiała gryźć palce, żeby powstrzymać łkanie. Noc była jedynym okresem doby, 

który miała tylko dla siebie. Jej błogosławiona samotność.

Ten sen ją zabrał.

Był taki prawdziwy...

Mikkal stał po drugiej stronie płomieni. Po prostu stał, a ogień lizał go po nogach, coraz 

wyżej. On nie zwracał na to uwagi.

Te noże skierowane w jego stronę... Krew, rzeki krwi płynące pomiędzy nimi.

Wyciągnęła ku niemu ramiona, krzyczała, prosiła, żeby się poruszył, uciekł... On tylko 

stał. Pozwalał, żeby noże go przebijały, a płomienie unicestwiały.

Więcej nic nie było.

Wtedy się obudziła.

Przełykała ślinę i szeptała do siebie:

- To był tylko sen. To się nie mogło zdarzyć naprawdę...

Niepokój nie chciał jej jednak opuścić. Czaił się w każdym włóknie jej ciała.

Nigdy jeszcze nie doznała takiego koszmaru. Był przerażająco podobny do przeżyć z 

uroczyska.

Czuła, jakby była to raczej wiadomość niż sen.

Z Mikkalem działo się coś złego. Potrzebował jej. Sen był sposobem przekazania jej 

tego. Zawsze istniała pomiędzy nimi więź mocniejsza, niż umysł ludzki był w stanie pojąć.

Mikkal jej potrzebował. Potrzebował o wiele bardziej niż kiedykolwiek, a ona była 

zupełnie bezradna. Nie mogła zareagować na jego wołanie o pomoc.

Nawet nie była w stanie złożyć dłoni i zmówić za niego modlitwy.

Tak mało mogła zrobić!

Nie potrafiła już nawet zasnąć ani się położyć. Dręczyła ją niepewność. To miało coś 

wspólnego z poczuciem obowiązku, z trwaniem ramię przy ramieniu. Wiedziała ponad wszelką 

wątpliwość, że właśnie teraz coś strasznego dzieje się z Mikkalem.

Nie mogła spać.

Wsłuchała   się   w   oddechy   dzieci.   Elise   oddychała   miarowo,   Knut   cichutko,   niemal 

niedosłyszalnie, a Maja i Ida niespokojnie. Obie sypiały niespokojnie, Ida nawet bardziej niż 

Maja. Miały wiele wspólnych cech.

Ich oddechy stały się dla Raiji rzeczywistością, której kurczowo się uczepiła. Musiała 

przeciwstawić się koszmarowi. Musiała zebrać siły, by zwalczyć przeświadczenie, że zawiodła 

Mikkala...

Raija walczyła ze zwątpieniem, z wyobraźnią. Nie dostrzegła łodzi wpływających do 

fiordu. Nie domyślała się, co też przyniosą jej ze wschodu.

Dopiero rankiem, gdy już zebrała się w sobie, aby pójść do sklepu, dostrzegła żaglowce 

zakotwiczone pośrodku fiordu.

Coś w niej drgnęło na widok tych dużych, niezbyt pięknych statków.

Były rosyjskie.

Rosjanie przypłynęli do wioski.

Szybko przetarła czoło dłonią, jakby odsuwając dokuczliwe wspomnienie.

Mimo to czuła, jakby para brązowych oczu nadal wpatrywała się w nią natarczywie, 

przywołując   wspomnienia   czasu,   o   którym   nie   miała   prawa   myśleć.   Te   wspomnienia 

wyprowadzały ją z równowagi, wzbudzały wyrzuty sumienia. Wielu zawiodła, poświęcając 

młodemu Rosjaninowi swoje myśli. On nie był jej przeznaczony, miał swoje życie w mieście o 

trudnej do wymówienia nazwie: Archangielsk.

A może te statki były stamtąd?

Raija   wytężyła   wzrok,   ale   nie   mogła   odczytać   liter   obcego   alfabetu.   Cyrylica   nie 

przypominała niczego,  co znała. Aleksiej  powiedział  wtedy, że wiele  z rosyjskich statków 

nazywanych jest na cześć świętych, zwłaszcza patrona podróży morskich, Sankt Nikołaja.

O ile mogła dostrzec, wszystkie trzy chyba nazywały się tak samo, a już na pewno miały 

„sankt” na początku.

I tak wszystko było bez znaczenia poza tym, że nie musiała dziś otwierać sklepu.

Nikt nie przyjdzie do niej, kiedy żaglowce Rosjan stały o kilka pociągnięć wiosłem od 

brzegu.

Sama chętnie kupiłaby tanio mąkę, ale wiedziała, że nie stać jej na to. Wszystko, co 

miała, było w sklepie. Chciała go utrzymać, choćby tylko do powrotu Reijo.

Jeśli on wróci, zaszeptało coś w niej zdradziecko.

Ostatnio   zaczęła   w   to   wątpić.   Rok   jeszcze   nie   minął,   został   ledwo   miesiąc,   ale 

prześladowało ją przykre przeczucie, że Reijo już nie wróci.

Statki stały z opuszczonymi żaglami, a wokół nich aż się roiło. Mieszkańcy osady bez 

skrępowania płynęli do Rosjan, aby coś kupić.

Raija uśmiechnęła się lekko. Najwyraźniej jej autorytet kupca nie był zbyt wielki. Za 

czasów jej poprzednika Rosjanie cumowali  w odosobnionej zatoce, a ludzie kupowali  pod 

osłoną nocy.

Istniał zakaz handlu na Morzu Białym, ale w tej okolicy nikt nie byłby w stanie wymóc 

przestrzegania tego zakazu. Tylko Raija mogła na tym stracić, a jednak nie miała nic przeciwko 

temu. Coś ją ciągnęło w kierunku tych rosyjskich łodzi.

Przyłapała się na tym, że rozważa możliwość podpłynięcia ku nim.

I co, miałaby pytać o Aleksieja z Archangielska?

Odsunęła od siebie tę myśl. Nie nosiła nigdy bransolety, którą jej przysłał. Przymierzyła 

ją tylko raz którejś samotnej nocy. Wzbudzała w niej wyrzuty sumienia.

Na pewno nie oczekiwał podziękowania za nią i na pewno już tu nie wróci. To miejsce 

nie mogło wzbudzać w nim miłych wspomnień. Nie mogło...

Tak jak inni pociągnęła w kierunku brzegu. Elise zajmie się młodszymi. Nic nie szkodzi 

popatrzeć, pobyć wśród ludzi. Tak mało się tu działo. Obcy z wielkiego świata wnosili nieco 

życia. Raija chciała wziąć w tym udział.

- Kupiec nie może handlować z Ruskimi! - zagadnął Nils, stając nagle przy niej. Zawsze 

pojawiał się tak nieoczekiwanie, chętny do żartów i do niesienia pomocy.

Raija   już   dawno   domyślała   się,   jakie   Nils   żywi   do   niej   uczucia,   ale   lubiła   jego 

towarzystwo. Chciała z nim rozmawiać. Potrzebowała kogoś, z kim było łatwo obcować. Od 

czasu odejścia Reijo brakowało jej kogoś dorosłego do pogawędki. Dzieci zajmowały cały jej 

czas,   ale   nie   wystarczały   za   wszystko.   Już   sama   o   tym   myśl   przyprawiała   ją   o   wyrzuty 

sumienia, ale nie chciała się pozbawiać towarzystwa Nilsa. Musiała mieć kogoś, z kim mogła 

dzielić się myślami. A on był przy niej zawsze, był przyjacielem Reijo i w jakimś sensie 

oparciem dla niej.

Do niczego innego go nie zachęcała, a przynajmniej nie świadomie.

A czy on to inaczej odbierał... Raija wolała się nad tym nie zastanawiać. Wiedziała, że 

ją bardzo lubi, ale była przecież żoną jego najlepszego przyjaciela. Nawet świadomość, że Reijo 

chyba ją opuścił, nie pozwoliłaby mu zrobić czegoś wbrew własnemu sumieniu.

Raija czuła się stosunkowo bezpiecznie w obecności Nilsa. Miała lekkie podejrzenia, że 

mianował się jej osobistą ochroną na czas nieobecności Reijo.

To miło z jego strony, choć irytowało ją to nieco. Wiedziała, że robił to z dobrego serca, 

lubiła jednak poczucie niezależności.

Teraz nazywał ją z uśmiechem „kupcem”...

- Kupcy nie chodzą w spódnicach - odparła szybko. - Zdążyłeś już sprzedać im swoje 

zrobaczywiałe ryby?

Szybko   przybrał   niewinną   minę,   ale   Raija   i   tak   znała   prawdę.   Wiadomo   było,   że 

Rosjanie nie byli zbyt wymagający pod tym względem. Dużo zepsutej ryby szło na wschód.

- Dostarczam tylko najlepszy towar, Raiju. Chyba nie sądzisz inaczej?

Raija zaśmiała się perliście.

- Widziałam twoje ryby, Nils. Leżały już długo - powiedziała, kładąc nacisk na ostatnim 

słowie.

Nils spuścił wzrok. Przez chwilę wydawało się jej, że się zaczerwienił, ale to pewnie 

złudzenie, przecież był dorosłym mężczyzną.

- Ruscy mają dosyć soli - mruknął w końcu, wzruszając ramionami. - Te ryby łowiłem 

w pocie czoła. Byłoby szkoda je wyrzucić. No i...

- Ruscy nie są tacy wymagający - dokończyła za niego Raija.

Zaśmiał się, starając się nie odsłaniać zębów. Znać było po nich upływ czasu, choć 

uświadamiał to sobie tylko w obecności Raiji.

- Dziś  sobota, Raiju, najgorszy dzień na handel z Rosjanami. Chłopy na pokładzie 

wypili niejednego głębszego. Uparcie się targują. Na pewno wiedzą, kiedy odbiją. Ale dostałem 

dobrą cenę. Handlowaliśmy miarka za miarkę.

Raija spojrzała na niego z uniesionymi brwiami, pospieszył więc z wyjaśnieniem:

- Mąka i ryby, na wymianę jeden do jednego. Obie strony były zadowolone. Mąka z 

Wiatki dla mnie, a nie taka znów stara ryba dla niego. Nie śmierdziała i prawie nie miała 

robaków. Duża ilość soli na pewno ją uzdrowi. Dawał mi najlepszą cenę, ten szyper na łajbie z 

Kem.

Raija wstrzymała oddech.

- Byłeś na wszystkich łodziach?

- Na wszystkich trzech - odparł Nils, niczego nie podejrzewając. - Jedna jest z Kem, a 

dwie aż z Archangielska. Wszystkie nazywają się „Sankt Nikołaj”. Ruscy chyba nie mają zbyt 

wielkiej fantazji.

Raija odetchnęła. Nils musiałby wspomnieć, gdyby spotkał kogoś znajomego.

- No i kupiłeś najlepszą mąkę? - spytała od niechcenia.

Pokiwał głową, zadowolony.

- Temu szyprowi było wszystko jedno. Miał dobrą mąkę z Wiatki, to przecież najlepsza.

I   zgodził   się   na   handel   wymienny.   Młody   szyper   z   Archangielska   był   o   wiele 

oporniejszy. Bardzo twardy typ. No, ale ten z Kem był może mniej trzeźwy...

Raija zaśmiała się z ulgą. Łodzie nie kusiły już tak bardzo. Łatwiej jej było podjąć 

decyzję powrotu.

Powiedziała o tym Nilsowi. Posmutniał i spytał, czy nie potrzebuje jakiejś pomocy.

Potrząsnęła głową.

- Daję sobie radę. Nils nie uwierzył.

- Nie rozumiem Reijo - stwierdził nie po raz pierwszy.

Raija uśmiechnęła się odważnie.

- Ja go rozumiem. To wystarczy. On wróci. A ja dam sobie radę.

- Kobieta potrzebuje mężczyzny.

Raija nie odpowiedziała. Była to najbardziej osobista uwaga, na jaką zdobył się Nils 

przez ten cały czas. Miała nadzieję, że nie odczyta jej milczenia jako zgody...

Handel trwał przez cały dzień, Raija widziała to ze swojego domu. Kilku Rosjan zeszło 

na   ląd.   Ludzie   z   osady   byli   gościnni,   zwłaszcza   gdy   nie   wiązało   się   to   z   żadnym 

niebezpieczeństwem. Ciekawie było mieć gościa z daleka.

Raija   sprzątała.   Wyszorowała   piaskiem   podłogę   i   skarciła   ostro   dziewczynki,   gdy 

naniosły   jej   brudu.   One   też   żyły   wielkim   wydarzeniem.   Całkiem   same   poszły   na  brzeg   i 

przyniosły po garści rosyjskich cukierków.

- Nie mów tak brzydko, mama! - zaprotestowała Maja. Tak się cieszyła z tych dziwnych 

kawałków czegoś słodkiego, co długo rozpuszczało się w ustach. Mama powinna klasnąć ze 

zdziwienia, a nie krzyczeć, że wniosły trochę trawy na podłogę.

Raija już żałowała. Przyciągnęła je obie, ale Maja i tak wyrwała się z jej objęć. Było za 

późno. A mogło być tak dobrze... Maja uciekła do pokoju dzieci i zatrzasnęła za sobą drzwi. 

Elise poszła za nią. Raija poprosiła tylko, żeby nie zjadły wszystkich cukierków na raz, choć 

zdawała sobie sprawę, że to na próżno. Po prostu musiała to powiedzieć. To ona miała być ta 

dorosła i odpowiedzialna.

Była   przygnębiona.   Maja   znów   odwróciła   się   do   niej   plecami,   bo   nie   zrobiła 

natychmiast tego, czego mała oczekiwała...

O Boże, Reijo, wróć do domu! Tylko ty dawałeś sobie z nią radę!

Zamknęła oczy. Ta cicha prośba nie pomagała. Już  nawet  nie wiedziała,  czy sama 

wierzy w jego powrót. Nils nie wierzył.

Czy Ida i Knut też się od niej odwrócą, jak urosną? Czy to może tylko córka Mikkala 

trzymała na dystans oboje rodziców?

Raija była zmęczona. Miała ochotę głośno zapłakać, ale poczucie obowiązku sprawiło, 

że się opanowała. Czuła, że upodabnia się do reszty. Stawała się częścią ludności osady. To 

dawało poczucie bezpieczeństwa, ale tak naprawdę ją przerażało.

Sypiała osobno. Z Idą i Knutem nie było kłopotów. Mogli spać w pokoju dzieci. Maja i 

Elise zawsze dzieliły jedno łóżko. Raija potrzebowała tych godzin odosobnienia. Noc należała 

do niej.

Nie   miała   odwagi   zamknąć   oczu.   Sen   z   poprzedniej   nocy   nadal   przepełniał   ją 

nieokreślonym lękiem.

W  ciągu   dnia  nieoczekiwane   przypłynięcie   rosyjskich   żaglowców   oddaliło   od  Raiji 

strach. Płonne nadzieje, którymi napełniło ją ich przybycie, odsunęło lęk na bok.

Ale teraz była noc, a noc była czasem dla myśli, marzeń, które do pewnego stopnia 

mogła kontrolować. Nie chciała zasnąć, po zamknięciu oczu otoczyłby ją świat, nad którym nie 

panowała.

Po raz pierwszy od czasu odejścia Reijo zamknęła drzwi na klucz. Zwykle tego nie 

robiła, bo wiedziała, że ze strony mieszkańców osady nic złego jej nie grozi. Teraz jednak była 

sobotnia noc i załoga trzech statków na pewno opuściła pokłady. W taką noc należało się bawić 

i pić. Nigdy nie wiadomo, kto mógłby się znaleźć w pobliżu jej domu.

Dlatego  siedziała,  wpatrując się w ciemność i przekonując sama siebie,  że nie jest 

zmęczona i że nic złego nie mogło się Mikkalowi przydarzyć.

Wierzyła mocno, że więź duchowa pomiędzy nimi była tak silna, że jedno odczułoby, 

gdyby drugie było w niebezpieczeństwie.

Mikkal już coś takiego przeżył. On jednak nigdy jej nie wołał. Nigdy wcześniej.

Coś takiego wydarzyło się po raz pierwszy. I nie była w stanie nic zrobić. Mogła tylko 

czuwać i dręczyć się niewiedzą.

Odgłosy   świętowania   dochodziły   aż   tutaj.   Raija   słuchała   dźwięków   muzyki,   gwaru 

głosów,   śmiechu.   Trochę   im   zazdrościła.   Och,   jak   dawno   nie   tańczyła!   Chyba   każda 

dziewczyna w wieku odpowiednim do zamążpójścia tam była, tańcząc z rosyjskim maryna-

rzem. Chociaż nie mówili tym samym językiem, porozumiewali się uśmiechami.

Raija była nadal młoda. Mimo że wydawało jej się, iż żyje już nieskończenie długo, 

miała tylko dwadzieścia lat. Nosiła w sobie jeszcze wiele tęsknot i marzeń.

Nagle ktoś zapukał do drzwi.

Lekko. Tak lekko, że Raija najpierw nie zwróciła na to uwagi. Hałas z osady zagłuszył 

stuk.

Wreszcie usłyszała, mimo że ten ktoś pukał tak, jakby wiedział, że są tu dzieci, których 

nie należy budzić.

Raija zwinęła się w łóżku z mocnym postanowieniem, że nie otworzy. Na tyle nie jest 

nierozsądna.

Nocny gość w końcu powinien odejść, gdy nikt nie zareaguje na jego pukanie.

On jednak nie rezygnował.

Ktokolwiek to był, miał cierpliwość. Raija poczuła lekki niepokój.

A jeśli to coś ważnego?

Może ktoś jej potrzebuje.

Reijo...?

Nie, chyba straciła rozum! Ludzie ze wsi na pewno by ją zawołali!

Reijo wiedziałby, w które okno ma pukać.

Okazało się, że nieznajomy też wiedział. Po chwili ciszy, gdy Raija już odetchnęła z 

ulgą, zastukał w jej okno.

Zerwała się z mocno bijącym sercem.

- Raija! - usłyszała. - Raija, obudź się!

Ten   głos?   Raija   wstrzymała   oddech.   To   przecież   niemożliwe.   To   nie   mogło   być 

możliwe.   Takie   rzeczy   się   nie   zdarzają.   To   tylko   wybryk   jej   wyobraźni.   Przecież   była 

przemęczona czuwaniem.

- Raija, obudź się! Muszę cię zobaczyć! Musimy porozmawiać!

To nie był sen. To był jego głos. Ta sama obca intonacja, miękko wymawiane słowa.

Jak we śnie wstała, założyła spódnicę na koszulę nocną i zarzuciła szal. Włosy miała 

rozpuszczone. Nieważne, że była boso. On już ją tak widywał.

Lekko drżąc, przekręciła klucz i uchyliła drzwi.

Wiedziała, czyj to głos, ale nadal nie mogła w to uwierzyć.

On usłyszał, że otwiera drzwi, i błyskawicznie znalazł się na progu. Wśliznął się do 

ciepłego wnętrza.

Raija nie wiedziała, które z nich przekręciło klucz w zamku. Patrzyła tylko na niego.

- Nils powiedział, że jesteś sama.

Wargi mu drżały. Szeroko otwarte oczy wpatrywały się w nią intensywnie. Chwilę 

później trzymał ją w swoich ramionach i było to niewypowiedzianie błogie uczucie.

Jego ramiona.

Raija zamknęła oczy i przełknęła ślinę. Wszelkie wyrzuty sumienia odpłynęły. Chciała, 

by ta chwila trwała. Chciała to przeżyć, nie czując wstydu.

Przyszłość była przed nią. Przyjdzie pora na żal. Teraz miała prawo, aby żyć.

- Pachniesz rybą, Aleksiej.

Zaśmiał się, odsuwając ją na odległość ramienia. Jego ciemne, głęboko osadzone oczy 

rzucały wesołe błyski.

- Nie oczekiwałem aż tak serdecznego powitania, Raiju.

Ściągnęła usta i uwolniła się z jego objęć. Nie powinien sądzić, że łatwo będzie ją 

zdobyć.

Znalazła   zajęcie   dla   rąk,   rozgrzebując   żar   na   palenisku.   Dało   jej   to   chwilę   na 

wyrównanie pulsu. Nie chciała na niego patrzeć, nie mogła uwierzyć, że naprawdę tu jest.

Ze nie był tworem jej wyobraźni...

Nie   darował   jej   tej   chwili.   Przykucnął   po   drugiej   stronie   paleniska.   Jego   dłonie 

odnalazły jej ręce. Długie, szczupłe palce splotły się z jej drobnymi.

- Czy w ogóle o mnie myślałaś? - spytał drżącym, cichym głosem.

Spojrzała na niego poprzez grzywkę.

- Musiałem tu wrócić. Musiałem wiedzieć, czy nadal tu jesteś. Nie mogłem żyć, nie 

wiedząc, co z tobą. Musiałem cię znów zobaczyć. Nawet gdybyś kazała mi odejść, musiałem 

cię zobaczyć.

-  Tak,   myślałam  o tobie,   Aleksiej   -  przyznała   Raija   uczciwie.   Nie  powiedziała,   że 

tęskniła.   Powiedziała   prawdę.   Myślała   o   nim   wiele   razy.   -   Chciałam   podziękować   ci   za 

bransoletę.

- Dał ci ją? - spytał z zaskoczeniem w głosie. Raija pokiwała głową, ale nie wyjawiła, 

po jak długim czasie ją dostała.

- Jest piękna.

- Nie mogłabyś dostać innej. Pożerał ją spojrzeniem.

- Minęły prawie dwa lata - rzeki z podziwem - ale się ani trochę nie zmieniłaś. Masz 

nadal osiemnaście lat. Musiałem odjechać zeszłej nocy, na pewno nie wcześniej...

Raija uśmiechnęła się. Już dawno nikt nie mówił jej miłych słów. Aleksiej miał większy 

dar do prawienia komplementów niż ktokolwiek inny.

- A ty się postarzałeś.

Powiedziała to z takim ciepłem w głosie, że zabrzmiało to jak pochwała.

Aleksiej   uśmiechnął   się   melancholijnie.   Przeciągnął   dłoń   przez   włosy.   Zatoki   przy 

skroniach podeszły w górę. Jasnobrązowe włosy były rzadsze. I krótsze. Jako chłopak miał loki 

do ramion, teraz sięgały mu do uszu. Szczupłe policzki zapadły się jeszcze bardziej. Wyraz 

oczu jednak się nie zmienił. Były czułe i wyraziste, mogły ukryć niejedną tajemnicę albo 

wyrazić więcej niż słowa.

- Oczywiście, że się postarzałem. - Jego miękkie usta ściągnęły się. - Myślenie o tobie 

przez dwa lata każdemu dałoby w kość.

- Chyba przesadzasz. Wzruszył ramionami.

- Wtedy pewnie nie wyznałem ci wszystkiego, co chciałem. Byłem młody i miałem 

szlachetne porywy. Teraz jest inaczej. Teraz na pewno nie będę milczał.

Serce Raiji nie biło. Ono waliło. Krew płynęła gorącymi falami. Była oszołomiona. 

Może kiedyś będzie tego żałować, ale dziś chce po prostu czuć.

Zbliżył się do niej i położył dłonie na jej drobnych ramionach.

- Przyjechałem po ciebie, Raiju. Moje życie bez ciebie nie jest prawdziwe. Należymy do 

siebie, rozumiesz? Jedź ze mną na wschód!

Raija nie od razu go zrozumiała. Znaczenie słów docierało do niej powoli. Jechać na 

wschód...? Opuścić osadę, sklep...? Przecież niedługo wróci Reijo! A Mikkal?!

- Jestem żoną Reijo - wykrztusiła w końcu. - Nadał jesteśmy małżeństwem.

Jego dłonie objęły ją w talii. Przytulił ją. Próbował przekonywać ją z ustami przy jej 

policzku.

- Na tyle rozumiem nasz rosyjsko - norweski, że dogadałem się z Nilsem. Mówił mi, że 

Reijo odszedł prawie rok temu i że jeszcze nie wrócił...

Raija   starała   się   uwolnić   spod   wpływu   jego   głosu,   który   mógł   być   tak   miękki   i 

przekonywający jak kołysanka.

- Musiał więc ci także powiedzieć, że urodziłam jeszcze jedno dziecko.

Aleksiej pokiwał głową.

- To nie ma znaczenia. Lubiłem tamte, polubię i to. Ja lubię dzieci. Chcę mieć dużo 

dzieci... z tobą.

- Nie mogę jechać.

- On nie wróci.

Były to słowa, które tak często przechodziły jej przez myśl. Słowa, których nie chciała 

przyjąć do wiadomości.

- Co cię trzyma w tym miejscu?

- Wiele.

Miała właśnie powiedzieć mu o sklepie, gdy ktoś załomotał w drzwi.

- Raiju, musisz tam iść! - wołał Nils. - Boże święty, oni palą sklep! Ruscy palą sklep!

6

Nie   wiedziała,   co  robi.   Była   wściekła.   Jej   sklep!   W  którym  harowała,   przez   który 

płakała, o który się tak martwiła... Nikt nie może go, ot tak, zniszczyć!

Zabębniła pięściami o klatkę piersiową Aleksieja. Przeklinała go słowami, których nie 

rozumiał. Norweski i fiński przeplatały się ze sobą. Dawno nie używała lapońskiego, rozmowa 

z Aleksiejem nie szła już tak łatwo jak kiedyś. Teraz jednak Aleksiej nie mógł nie rozumieć 

stanu jej uczuć.

- Uspokój się, kobieto - powiedział i schwycił ją za nadgarstki jedną ręką. Patrzył na nią 

nic nie rozumiejącym wzrokiem.

- Palicie sklep! - krzyczała Raija bliska płaczu. - Do diabła z wami! Aleksiej, wy palicie 

sklep!

Wzruszył ramionami, nie okazując poczucia winy.

- To Jewgienij. Jest szyprem na naszym statku. Wie, co się tu wydarzyło. Łatwo się 

denerwuje, a pewnie i nieco wypił. Mówił, że mnie pomści.

Raija słuchała jego tłumaczenia i czuła rosnącą panikę. Boże, czy on nie rozumiał? Nie 

miał pojęcia, co robią?

- Uratowałam cię, Aleksiej - usłyszała swój głos. - Uratowałam cię. Czy to nic dla ciebie 

nie znaczy? Prawisz mi piękne słówka, a oni w tym czasie palą sklep!

Jego ciemne brwi ściągnęły się. Nic z tego nie rozumiał.

- Przecież to nie ma z tobą nic wspólnego...

- Nie ma nic wspólnego?! - Raija patrzyła na niego oszołomiona. Wyrwała się. Stała 

przed nim jak jakaś furia, a jej oczy ciskały błyskawice. - Mnie nie dotyczy? Boże, przecież to 

mój sklep!

- Twój?!

Jego   otwarte   usta   przypominały   pyszczek   ryby   wyrzuconej   na   brzeg,   ale   ona   nie 

dostrzegła w tym nic zabawnego. Tak jak stała, ruszyła w stronę drzwi. Nie myślała o tym, że 

jest lekko ubrana, ani o tym, że nie włożyła butów. Nic nie czuła.

Widziała tylko nienawistny ogień przy brzegu morza. Płomienie sięgające nieba. Czarny 

dym, który wiatr, jak na ironię, kierował w jej stronę.

Raija kaszlała i biegła dalej. Policzki miała mokre, ale nie czuła, że płacze.

Przy sklepie panował chaos.

Raija wpadła pomiędzy ludzi usiłujących ugasić pożar. Utworzyli łańcuch sięgający od 

morza do płonącego budynku i podawali sobie wiadra z wodą. Niestety, szło to zbyt wolno, 

wiader było za mało, wydawało się, że i tak im się nie uda. Ktoś próbował wejść do sklepu, 

żeby uratować trochę towaru, ale nie mógł otworzyć drzwi.

Raija stanęła w szeregu. Odbierała i przekazywała dalej wiadra, aż bolały ją ręce. Woda 

morska zdławiła kilka ognisk, lecz pozostało ich jeszcze wiele.

Nils dostrzegł ją i stanął obok, włączając się do pracy. Twarz miał ubrudzoną sadzą.

- Jak to się stało?

- Po prostu podpalili - wydyszał.

Uczestniczył w gaszeniu pożaru od chwili, gdy zaskoczony zobaczył kapitana jednej z 

rosyjskich łodzi, jak wrzuca zapaloną głownię do sklepu przez rozbite okno.

- Jeden z szyprów. Ten cholernik, który nie chciał spuścić z ceny.

- O Boże! - wykrzyknęła Raija bezsilnie. A więc Aleksiej miał rację. To jego brat, 

pomyślała.

Wyrwała się z szeregu i pobiegła w stronę grupki rosyjskich marynarzy.

Uniosła drżący palec i zaczęła krzyczeć, na zmianę wskazując to na nich, to na sklep:

- To mój sklep palicie! Mój! A to ja uratowałam waszego człowieka, do diabła! Gdyby 

nie ja, nie byłoby go tu dzisiaj!

Rzuciła się na pierwszego z brzegu z pięściami i kopniakami, nie myśląc o tym, że jej 

nie rozumieli.

Mężczyźni łatwo sobie z nią poradzili. Ten, na którego się rzuciła, przytrzymał jej ręce. 

Kopniaki, które nadał rozdawała, odnosiły mizerny skutek. Bardziej bolały ją jej bose nogi...

Podśmiewając się i wymieniając rubaszne uwagi, pociągnęli ją w kierunku wysokiej 

postaci stojącej na brzegu w pobliżu jednego ze statków.

Raija nigdy wcześniej go nie widziała, ale od razu poznała, kto to jest. Nie mogła się 

pomylić. Oczy miał równie brązowe i głęboko osadzone, szczękę o tym samym ostrym zarysie, 

usta, choć bardziej zaciśnięte, podobne. Był starszy, wydawał się jej o wiele starszy, niż sobie 

wyobrażała, lecz to był on.

Aleksiej mówił po lapońsku, więc on też powinien.

- Palisz mój sklep, Jewgienij - rzuciła, wyrywając się z przytrzymujących ją dłoni. 

Wyprostowała dumnie kark i podeszła bliżej ciemnowłosego mężczyzny o zamkniętej twarzy. 

Z błysku w jego oku zorientowała się, że ją rozumie.

- To ja uratowałam twojego brata. Wyjęłam mu kulę. Pielęgnowałam go. Wydaje mi się, 

że zasługuję na inne podziękowanie niż ten ogień.

- Raija! Na Boga! Nic teraz nie poradzisz!

To był Aleksiej. Biegł za nią, ale stracił ją z oczu w tłumie. Ogień go oślepił, plątał się 

pomiędzy   ludźmi,   obrywając   tu   i   tam   kuksańce.   Teraz   zerwał   z   siebie   kurtkę   i   przykrył 

dziewczynie ramiona.

Zrzuciła ją z siebie, wściekła, i cisnęła na ziemię. Posłała mu harde spojrzenie.

- Nie jest mi zimno. A nawet jeśli tak, sama się ogrzeję. Zrobiliście nam przecież tak 

wspaniałe ognisko!

Podniósł kurtkę bez słowa.

- To prawda? - spytał brata.

Ten westchnął ciężko i odwrócił się w stronę morza.

-   Tak   -   odpowiedział   w   końcu.   Miał   niższy   głos   od   Aleksieja.   Mówili   nadal   po 

lapońsku. - A więc to ona? - spytał.

Spojrzenie, które jej posłał, przyprawiło ją o rumieńce. Jasne było, że wie o niej dużo 

więcej niż tylko to, że uratowała bratu życie.

- Tak, to Raija.

Jewgienij   oparł   się   ciężko   o   łódkę.   Nie   spuszczał   wzroku   z   dziewczyny.   Raija 

uświadomiła sobie, jak lekko jest ubrana, ale postanowiła, że za nic nie okaże zawstydzenia.

- Nie mamy przed sobą wielu tajemnic - rzucił Jewgienij. To tłumaczyło wszystko.

W   następnej   chwili   wydawał   już   krótkie   rozkazy   po   rosyjsku.   Był   urodzonym 

przywódcą. W sekundę później jego ludzie rzucili się do gaszenia pożaru.

Raija drżała z zimna. Łzy i dym szczypały ją w oczy, ogień oślepiał, ale nie przestawała 

patrzeć na to, czemu poświęciła część swego życia.

- Za późno - rzuciła zmęczona, obserwując wysiłki pół setki ludzi.

Budynek palił się już za długo. Waliły się belki stropowe. Panowało takie gorąco, że nie 

można było podejść bliżej, aby opróżnić wiadro z wodą.

- To już na nic.

Ostrożnie stawiając bolące stopy, podeszła do łódki, o którą opierał się Jewgienij. Też 

się oparła o burtę, na zmianę dając odpoczynek nogom.

- Odwaliłeś kawał dobrej roboty - rzuciła kwaśno w stronę starszego braci. - To trzeba 

przyznać.

- Kiedy przejęłaś sklep? - spytał Aleksiej.

- Zaraz po ślubie z Reijo. Chyba ci nie mówiłam o tym. To nie miało wtedy znaczenia... 

- Uniosła głowę i spojrzała mu w oczy. - Już się nigdy nie mieliśmy zobaczyć, prawda?

Aleksiej zaklął po rosyjsku.

- To był błąd - powiedział Jewgienij, nie odrywając wzroku od ognia. - Wielki błąd. 

Może to mnie nauczy, że nienawiścią niczego nie osiągnę.

- I tak prawie padał - zachichotała nagle Raija wbrew woli. Opanował ją histeryczny 

śmiech. - Zostały tylko długi - wykrztusiła, zgięta wpół.

Aleksiej wymierzył Raiji policzek, by ją uspokoić, a ona bez namysłu oddala. Mała 

pięść trafiła go tak mocno pod oko, że aż się cofnął.

Gdy zrozumiała, co zrobiła, chciała za nim pójść, ale nogi odmówiły jej posłuszeństwa. 

Podeszwy stóp miała starte do krwi. Zachwiała się i prawie upadła, lecz przytrzymały ją silne 

ramiona. Jewgienij wziął ją na ręce.

- Nie możesz biegać boso - rzucił. - Trzeba będzie opatrzeć mu oko...

- Ja to zrobię - rzuciła spontanicznie. Jeszcze przed chwilą gotowa była ich zabić za to, 

co zrobili, a teraz ofiarowała swoją pomoc...

Aleksiej szedł przed nimi na sztywnych nogach, przykrywając dłonią opuchnięte oko. 

Za nim Jewgienij niósł zakłopotaną Raiję.

Ludzie powoli się poddawali. Nils zrozumiał, że sytuacja jest beznadziejna. Rozejrzał 

się za Raiją i ledwo uwierzył własnym oczom, gdy zobaczył, w czyich ramionach się znajduje.

Nigdy   jeszcze   nie   biegł   tak   szybko.   Jak   oszalały   szarpnął   Rosjanina   za   ramię   i 

oswobodził dziewczynę.

- To on! - krzyknął. - Ten Rusek! Kapitan, który podłożył ogień!

Raija zsunęła się z rąk Jewgienija. Trudno jej było stanąć na bolących podeszwach stóp, 

ale zdołała tego dokonać bez skrzywienia się.

Łagodnie pogłaskała Nilsa po policzku. Mężczyzna poczuł, że się rumieni, i w myśli 

podziękował ogniowi. Ona nie powinna zauważyć, jak silnie na niego działa.

- Wiem o tym - powiedziała, starając się zachować spokój. - Przypatrz się mu uważnie, 

Nils.

Posłuchał jej, nie wiedząc, dlaczego ma to zrobić. Tamten wyglądał  normalnie, jak 

każdy inny Rosjanin, może trochę lepiej  ubrany niż marynarze. Obcisłe spodnie i szeroka 

koszula, kolorowo haftowana wokół szyi i nadgarstków. Jemu się nie podobała, ale Rosjanie 

widać takie lubili.

- Pamiętasz Aleksieja? Na pewno. Przecież z nim rozmawiałeś.

Aleksiej wyszedł z cienia, gdy usłyszał swoje imię. Stanął obok Jewgienija.

Podobieństwo było zauważalne, choć bracia różnili się między sobą. Aleksiej był po 

prostu piękny. Przyćmiewał swego brata do tego stopnia, że ten wydawał się przy nim brzydki, 

sprawiał wrażenie grubo ciosanego i pospolitego.

Nils gapił się na nich. Widział to samo, co Raija, ale nie miał jej wyobraźni.

- To brat Aleksieja - wyjaśniła Raija.

Stała jak na rozżarzonych węglach. Jewgienij dostrzegł to i bez zbędnych słów wziął ją 

na ręce. Raija nie protestowała.

Nils też nie, choć zacisnął pięści w kieszeniach.

- Mogłabym wypłakać oczy z powodu tego sklepu, Nils - powiedziała słabo - ale to nie 

ma sensu. Oni nie zrobili tego przeciwko mnie. Myśleli, że Holmertz jest nadal właścicielem. 

To była zemsta za postrzelenie Aleksieja...

Nils zaklął soczyście.

- Dziękuję za pomoc, Nils - uśmiechnęła się do niego.

Wiedział, że mówiła szczerze, mimo to czuł się źle w tej sytuacji.

- Mógłbyś ode mnie podziękować ludziom za pomoc? I poprosić, żeby już dali sobie 

spokój? To i tak się na nic nie przyda. Nie chcę, żeby ryzykowali życie za coś, czego nie da się 

uratować. Poproś tylko, żeby nie wszczynali bójek...

Z   daleka   widać   było,   że   ludzie   z   wioski   już   szarpią   się   z   Rosjanami,   co   mogło 

zapoczątkować wielką bijatykę.

Nils skinął głową. Nigdy nie był w stanie odmówić jej prośbie. Mimo to ciągle miał 

wrażenie, że został niesprawiedliwie potraktowany. To on powinien zanieść ją do domu, a nie 

ci pomorcy ze wschodu mówiący tym dziwnym językiem.

Ale to Raija decydowała...

Odprowadzał ich mrocznym spojrzeniem, gdy szli w kierunku jej domu.

Jakże   by   chciał,   żeby   Reijo   wreszcie   wrócił.   O   niego   nie   byłby   zazdrosny.   To 

beznadziejne uczucie musiałoby mu przejść. Nie pożąda się żony najlepszego przyjaciela.

Ale dopóki ten przebywał Bóg wie gdzie, mógł o niej chociaż marzyć. A teraz został 

odsunięty na bok. To podziałało jak słona woda wylana na otwartą ranę.

Elise i Maja czekały w kuchni. Rzuciły się w kierunku matki tak przerażone, że musiała 

długo je uspokajać. Jednocześnie czuła wdzięczność, że ani Knut, ani Ida się nie obudzili. 

Uśpienie ich na nowo byłoby trudne.

- Sklep się spalił - tłumaczyła dziewczynkom tak spokojnie, jak tylko mogła. - Nie 

można było ugasić ognia.

Elise nic nie odpowiedziała. Patrzyła na Raiję, nadal przerażona, i mocno ściskała ją za 

kolana. To dziecko straciło już tak wiele w ciągu swego krótkiego życia, że na pewno bało się, 

że straci i Raiję.

Maja, przeciwnie, słuchała z zachwytem zmieszanym ze strachem.

- Wszystko się spaliło? - pytała podekscytowana - Wszysciutko? Chcę zobaczyć! Mama, 

chcę zobaczyć! To jak takie wielkie ognisko?

Raija mocno przytrzymała swoją córkę.

- Tak, to jest jak wielkie ognisko. Ale ty nie zobaczysz teraz niczego innego niż swój 

pokój.   Idziecie   spać,   moje   panie.   Nie   ma   tam   nic   do   oglądania.   Wszystko   się   spaliło. 

Zobaczycie jutro.

- Ja chcę teraz!

Maja zawsze była uparta.

- Nie ma mowy! - ucięła Raija stanowczo. Była już bardzo zmęczona. - Idziecie spać. 

Już więcej ani słowa o tym!

- Kim są ci panowie? - Maja szybko zmieniła temat. Zrobiłaby wszystko, byle nie 

usłuchać matki. Kiedy już coś się działo, chciała przy tym być.

Pokój pogrążony był w półmroku i żadna z nich nie poznała Aleksieja. Minęły zresztą 

dwa lata, a dzieci szybko zapominają.

- Znajomi. Mamy porozmawiać o pożarze. Kiedy już się położycie.

Elise   ruszyła   posłusznie   w   stronę   drzwi.   Maja   została   jeszcze   chwilę,   patrząc 

naburmuszona na matkę.

- Powiem Reijo, jaka jesteś - zakomunikowała, zanim zeskoczyła z jej kolan i niechętnie 

odeszła. - Wszystko mu powiem - rzuciła jeszcze przez uchylone drzwi.

Jewgienij zapalił  lampę. Raija zadrżała, gdy zobaczyła, jakie kolory przybrał siniak 

wokół oka Aleksieja.

Poszkodowany uśmiechnął się krzywo i stwierdził tylko:

- Dam sobie radę. Woda stoi tam, gdzie zawsze? Raija skinęła głową.

Bez trudu znalazł wiadro z wodą. Zanurzył skraj rękawa i przycisnął go do twarzy. 

Zimna woda przyniosła ulgę.

Jewgienij   również   nie   próżnował.   Zdjął   koszulę   i   podarł   ją   na   pasy.   Kilka   z   nich 

zmoczył w wodzie. Zanim dziewczyna zdążyła zaprotestować, złapał ją za kostkę i zaczął 

obmywać poranioną stopę.

Co to była za ulga! Zimna woda uśmierzała ból i czyściła rany. Mocny uścisk i pewne 

ruchy uspokoiły rozedrgane nerwy Raiji.

Na koniec Jewgienij zabandażował obie jej stopy resztą koszuli.

- Zniszczyłeś taki piękny haft! - westchnęła Raija. Nigdy nie miała talentu do kobiecych 

robótek i tym większym szacunkiem darzyła rękodzieło.

Jewgienij ściągnął jeden kącik ust. Raija rozpoznała ten grymas. Zupełnie jak Aleksiej!

- Haftowana koszula to nic wobec spalonego sklepu. Usiadł przed Raiją, nie spuszczając 

z niej poważnego spojrzenia.

- Naprawdę jest mi przykro - mówił dalej. - Nie jest wytłumaczeniem fakt, że byłem 

pijany.  Na   trzeźwo  też  bym   to   zrobił...   -  Zrezygnowany  wzruszył   ramionami.   -   To   nasza 

rodzinna wada. My, Bykowowie, działamy, zanim pomyślimy. Ale obiecuję ci, że jakoś spłacę 

ci to, co straciłaś przeze mnie tej nocy. Aleksiej usiadł koło Raiji z miną posiadacza.

- Poprosiłem Raiję, żeby popłynęła z nami na wschód - powiedział, zerkając na nią. - To 

nadal aktualne. Mamy dla ciebie miejsce. Dla dzieci. Zaopiekuję się tobą i nimi, wiesz przecież.

Raija nie odpowiadała.

- Został ci tylko dom...

- Tak, tylko dom - westchnęła. - Nie mamy z czego żyć. Potrzebuję mąki, no i innych 

towarów, które macie.

Spojrzała   Jewgienijowi   prosto   w   ciemne   oczy.   Ten   zrozumiał   prośbę,   a   właściwie 

żądanie.

- Zadbam, żebyś dostała to, czego potrzebujesz. Chociaż tyle mogę dla ciebie zrobić.

- Zima może być długa... - dodała bez wahania. Jewgienij skinął głową. Miała go w 

ręku, i oboje o tym wiedzieli.

Aleksiej poczuł się odsunięty. I to przez tego brata, któremu tyle zawdzięczał i którego 

kochał. Nie podobało mu się także to, że Raija patrzy na innego mężczyznę, że rozmawia z nim, 

mimo że był to jego brat, który przecież na pewno nie snuł niecnych planów uwiedzenia jego 

ukochanej.

Po prostu mu się to nie podobało!

Byli razem i ona nie powinna patrzeć na innych mężczyzn, tak jak on nie zwracał uwagi 

na inne kobiety.

- Nie możesz tu zostać! - powiedział i otoczył ją ramieniem.

Nie odepchnęła go ani się nie odsunęła.

- Na statku może nie jest najwspanialej, ale popłyniemy tam, gdzie będziesz miała 

lepiej.   Kupię  dla  nas   dom.  W Archangielsku  są  mroźne  zimy,   więc  kupię   porządny  dom. 

Oszczędzałem przez te lata właśnie na to. Przypłynąłem po ciebie. Bądź ze mną! Przecież nie 

kochasz Reijo. Nie kochasz go. To tylko rozsądek...

Raija nie odpowiadała. Oparła się o ścianę. Była taka zmęczona...

- Przecież mieszkasz sama. On odszedł. Masz tylko dom. I dzieci. Jak je wyżywisz? To, 

co  Jewgienij   ci   da,   nie  starczy   na  długo.   Ludzie   nie   będą  się   zawsze   z   tobą  dzielić.   Nie 

poradzisz sobie sama! Przyznaj to przed sobą!

- Nie jestem sama - upierała się Raija. - Może teraz, ale nie na zawsze. Reijo wróci. 

Wróci, gdy minie rok.

Aleksiej przewrócił oczami. Lekko zirytowany wycofał ramię.

Prawie dwa lata żył marzeniami. Odmawiał sobie wszystkiego, żeby zaoszczędzić jak 

najwięcej. Roił o tym, że stworzy przyszłość dla siebie i dla niej.

Dwa lata temu przeżyli zaczarowaną noc.

Prosiła, żeby o tym zapomniał, jednak nie był w stanie.

Stała się podstawą całej jego przyszłości. Była osnową jego marzeń o tym, co miało być 

ich wspólnym szczęściem.

O niej nie dało się zapomnieć.

Była   czymś   najwspanialszym   w   jego   życiu.   Ona   też   tak   czuła.   Byli   do   siebie   tak 

podobni, po prostu dla siebie stworzeni. Koleje ich losów miały tyle wspólnych cech, że to nie 

mogło być przypadkowe.

Aleksiej nigdy nie wątpił, zwłaszcza nie po tej nocy, którą oboje nazwali zaczarowaną.

Już  otwierał  usta, żeby powiedzieć  jej,  że karmi się złudzeniami.  Reijo odszedł  na 

zawsze, to każdy rozsądny człowiek mógł stwierdzić. Nikt o zdrowych zmysłach nie opuściłby 

Raiji w ten sposób.

Jewgienij powstrzymał go jednak ostrym, ostrzegawczym spojrzeniem.

- Uspokój się! - rzucił szybko po rosyjsku. - Nie widzisz, że już jest jej wystarczająco 

trudno? Nie dokładaj jej ciężarów! Myślisz, że sama tego nie wie? Daj jej trochę czasu. Nie 

popędzaj, Aleksiej! Daj jej tylko więcej czasu!

Aleksiej nie był cierpliwy z natury, ale tym razem posłuchał rady brata. Nie powiedział 

tego, co cisnęło mu się na usta.

Zapanował nad sobą, powtarzając sobie, że Jewgienij ma rację. To tylko kwestia czasu.

Wziął Raiję za rękę. Dłoń była lodowata, odruchowo zaczął ją rozgrzewać.

- Posłuchaj, Raiju - powiedział i poczekał, aż na niego spojrzy. - Płyniemy na południe. 

Aż do Helgoy czy nawet Malangen. Zobaczymy, na jak długo starczy nam towaru. To może 

potrwać i kilka miesięcy.

Przerwał znacząco. Raija nie zdradziła się żadnym grymasem, że rozumie, do czego on 

zmierza.

- Zawiniemy tu w drodze powrotnej. Jeżeli Reijo wróci, nie będę cię niepokoił. Ale jeśli 

nie... - nabrał gwałtownie powietrza - jeśli nie wróci, to musisz pamiętać, że moja propozycja 

jest nadal ważna. Zawsze będzie na ciebie czekał dom tam na wschodzie.

Otwarte ramiona. Serce, które bije dla ciebie. Nie musisz tu żyć w biedzie. Nad Morzem 

Białym czeka cię dostatnie życie, Raiju...

- Wystarczy - przerwał Jewgienij spokojnie. Nie musiał podnosić głosu, Aleksiej miał 

do brata zaufanie.

- Reijo wróci - upierała się Raija.

Wyglądała na małą i bezbronną, ale Aleksiej wiedział, że ma wolę ze stali. Pamiętał 

jednak tamtą zaczarowaną noc, dlatego się nie martwił. Ona zostanie jego księżniczką! Zadba o 

to.

- Reijo wróci, Aleksiej - zapewniła z uśmiechem. - Możecie płynąć prosto na wschód. 

Nie ma sensu nadkładać drogi. To tylko was niepotrzebnie opóźni.

Jewgienij podniósł się, gotów do wyjścia.

- Możemy to dla ciebie zrobić - stwierdził. - Pamiętaj, że jestem twoim dłużnikiem. 

Muszę spłacić twój sklep. Poza tym boję się, że mój brat przypłynie tu wpław, jeśli nie zgodzę 

się zawinąć.

Raija wzruszyła ramionami.

Aleksiej poczuł się niepewnie. To wszystko nie wyglądało tak, jak sobie wymarzył. 

Wydawała się całkiem obojętna, nie tego się spodziewał...

Objął ją w szybkim uścisku. Usta ich zetknęły się w szybkim pocałunku, na który ona 

ledwo odpowiedziała.

-   Ja   wrócę,   Raiju   -   obiecał,   zanim   wyszedł   za   Jewgienijem.   -   Czyż   ona   nie   jest 

wspaniałą kobietą? - spytał brata.

- Tak - zgodził się Jewgienij. - Ale czy jest stworzona dla ciebie?...

7

Raija nie widziała się już więcej z Aleksiejem przed odbiciem jego statku.

Z Jewgienijem też nie. Dotrzymał jednak obietnicy. Trzej marynarze przynieśli jej kilka 

worków mąki, masło, ser, mięso, kupon płótna, herbatę i cukierki dla dzieci.

Straciła sklep, ale nie musiała od razu prosić o pomoc sąsiadów.

Niedługo przecież wróci Reijo.

A jeżeli nie...

Wielki kraj na wschodzie w równym stopniu przerażał ją, jak i pociągał. Nie wiedziała, 

co odpowie Alek - siejowi, jeśli nadal będzie sama, gdy on przypłynie.

Reijo musi wrócić! Musi!

Powrót wydawał się bolesną drogą przez piekło. Gdyby mógł, może by się cofnął. 

Niejednokrotnie czuł, że lepiej byłoby znów zapaść pomiędzy cienie, pogrążyć się we mgle 

spowijającej go przez te tygodnie. Nie było tam ani bólu, ani szczęścia, ani nawet spokoju. Nie 

było tam nic. Gdyby stanął twarzą w twarz z bolesną rzeczywistością, może by i zawrócił, 

wybrał nicość...

Wszyscy o niego walczyli: Ravna, Inga, Aslak, Anders, Reijo...

Mikkal o tym nie wiedział. Jednak otworzył oczy i stawił czoło bólowi.

- Witaj! - Ravna nie ukrywała radości. Już prawie godziła się z myślą, że straci i syna. 

Tak wielu z tych, których kochała, zostało jej odebranych... Ale nie Mikkal. Jeszcze nie teraz.

Mikkal skrzywił się, próbując usiąść. Z głębi namiotu dobiegł go głos:

- Na twoim miejscu nie robiłbym tego. Dobrze, że po prostu jesteś już z nami. Długo 

byłeś nieprzytomny.

- Nie wyruszyłeś do domu, Reijo? - spytał Mikkal, opadając na posłanie ze skór. - Nie 

powinieneś być już z Raiją?

- Nie, zanim z tobą nie porozmawiam. Musiałem się upewnić, że staniesz na nogi. 

Inaczej odesłałaby mnie z powrotem.

- Sądzisz... - urwał Mikkal.

- Leżałeś dwa tygodnie - wtrąciła zatroskana Ravna. - Powinieneś teraz jeść i nabierać 

sił.

Mikkal nie protestował.

Gdy się rozniosło, że wyszedł z gorączki, każdy chciał go odwiedzić i przekonać się o 

tym na własne oczy.

Mikkal zauważył, że kogoś brakowało. Gdy w końcu znalazł się sam na sam z Reijo, 

spytał:

- Co z Aslakiem?

Reijo uśmiechnął się blado.

- Poszedł na niedźwiedzia. Przysiągł, że go zabije bez względu na wszystko.

- Jak już stanę na nogi, też za nim pójdę - rzucił Mikkal przez zaciśnięte zęby. - Przecież 

jestem mężczyzną, pomszczę to.

- Powinieneś zająć się Ailo...

Mikkal skrzywił się. Napotkał spojrzenie Reijo.

- Co, uważasz, że nie powinienem wykorzystywać Ingi? Może... Dużo majaczyłem?

- Dużo.

- Tak przypuszczałem - westchnął Mikkal, wzruszając ramionami. - Cóż, chyba nie będę 

mógł niczego więcej od niej oczekiwać. Już wie, jak jest naprawdę.

Zabrzmiało to niemal cynicznie, ale Mikkal był po prostu na swój sposób uczciwy.

Reijo zachował własne myśli dla siebie. Nie przypuszczał, żeby Inga chciała odejść. 

Inga wiedziała o wszystkim, ale trwała u boku Mikkala bez żadnej nadziei na nagrodę. Inga nie 

odejdzie, dopóki Mikkal jej o to nie poprosi. A Reijo wątpił, czy on się na to zdobędzie.

- Nie powinieneś pozostawać tu tak długo. - Mikkala drażniło, że potrzebował pomocy 

nawet przy siadaniu. Rekompensował swą słabość fizyczną mocą wydawanych sądów. - Raija 

nie lubi czekać - dodał bez goryczy. Trudno mu było, ale w końcu musiał pogodzić się z tym, że 

Reijo był jej mężem. - Po co w ogóle tu przyszedłeś? - zastanawiał się dalej. - Powinieneś być 

tam.

Reijo położył się z rękami założonymi za głowę. Patrzył w górę na smużkę dymu 

wyślizgującą się w noc przez otwór w jurcie.

- Czułem, że się duszę - powiedział cicho. - Myślałem, że się rozszarpię na strzępy. 

Czułem do siebie obrzydzenie. Prawie znienawidziłem i ją, bo patrzyła mi w oczy i rozumiała 

mnie! Rozumiała i wybaczała, i zachowywała się tak, jak to przewidziałem.

Tak, jak nie chciałem, żeby się zachowywała. Ściany mnie przytłaczały, Mikkal. Nie 

zrozumiesz tego. Wokół ciebie nie ma ścian. Masz tylko horyzont. Czułem, że się uduszę. 

Musiałem odejść... Mikkal potrząsnął głową.

- Nie wiem, czy dlatego, że byłem chory, ale nie rozumiem ani słowa.

Reijo jakby go nie słyszał.

- Jak to wytrzymujesz? - spytał drżącym głosem. - Jak wytrzymałeś przez te wszystkie 

lata? Jak można zachować rozsądek, kochając kogoś, kogo się nie dostanie? Kiedy to nie mija...

Mikkal był zdezorientowany.

- Chyba nie musisz pytać - odpowiedział. Tym razem jego glos przesycony był goryczą. 

- Przecież ją dostałeś.

Reijo zaśmiał się głucho. Nie zdobył się na to, żeby spojrzeć na Mikkala. Musiał go 

teraz zranić, wyznając, że nie chciał tej, której Mikkal tak pragnął. Była jego, ale on nie jej 

chciał...

- Nie mówię o Raiji. Mówię o miłości, ale nie do Raiji.

Zapadła przytłaczająca cisza.

- Nie Raija? - spytał Mikkal ochryple. Czyżby miał nadal gorączkę? Czy to jeszcze 

jedna z rozmów, jakie prowadził, majacząc? - Nie mówisz o Raiji? - prawie krzyknął. - Nie 

kochasz jej?

Nie dodał: „kłamiesz albo oszalałeś”, lecz te słowa zawisły w powietrzu.

Reijo znów uniknął bezpośredniej odpowiedzi na jego pytania.

- Jak możesz z tym żyć? - spytał. - Jak, u diabła, możesz z tym żyć i zachowywać się w 

miarę normalnie? U mnie trwa to już ponad rok i czuję, jakby coś mnie zżerało od środka. Dla 

ciebie minęły już lata, a jesteś taki sam...

- Raija mówi, że stałem się zimny - odpowiedział Mikkal, oddychając urywanie. - Po 

prostu musisz z tym żyć. Już nigdy nie będziesz taki sam. Zresztą, nie pytaj mnie. Spytaj Raiję. 

To ona umie z tym żyć. Ja tylko...

- Raija nie jest taka, jak my - przerwał mu Reijo. Obaj wiedzieli, o co mu chodzi, ale 

Mikkal nigdy by tego głośno nie przyznał. - Raija ma wielkie serce, Mikkal. Mówi, że może 

być wiele rodzajów miłości.

Obaj się uśmiechnęli. Nigdy nie byli w stanie zrozumieć Raiji pod tym względem.

- Kim ona jest? - spytał Mikkal. - Musi być wspaniałą kobietą, skoro Raija przy niej 

zbladła.

- Była - poprawił go Reijo. Wreszcie odważył się napotkać spojrzenie towarzysza. - 

Była wspaniałą kobietą. Była... moją Raiją. Ona... nie żyje.

Opowiedział mu wszystko. Tak, jak Raiji, jednak teraz mógł się nie ograniczać. To, że 

zwierzył się Raiji, uznał za naturalne, ale jednak nie czuł się do końca wobec niej w porządku.

Gdy przestał mówić, zapadła cisza.

Mikkal był oszołomiony. Zupełnie jakby Reijo rozpalił w nim słońce. Wybuchła w nim 

nagła nadzieja. Nie umiał tego ukryć.

- Co teraz zrobisz? - spytał. Pot perlił mu się na czole, tym razem nie z gorączki, lecz 

niecierpliwego oczekiwania.

- A cóż mogę zrobić? - Reijo usiadł gwałtownie. - Nie jestem całkiem bez serca. Nic już 

nie będzie dla mnie takie samo. Raija nie jest już dla mnie. Nie może mi dać tego, co czułem... 

u tamtej.

Spojrzał na Mikkala.

- Nie mogę jej dać tego, co ty. Po prostu. Wciągnął gwałtownie powietrze.

- W oczach władzy i kościoła nie może być wolna, ale to i tak nigdy dla niej nic nie 

znaczyło. Ale musisz wiedzieć, Mikkal, że od tej chwili uwalniam ją od siebie. W moich oczach 

jest twoja. Zresztą, zawsze nią była.

- A więc... - Mikkal nie mógł znaleźć słów. - Zrzekasz się jej?

Reijo skinął głową.

-   Pójdę   do   osady.   Rozmówię   się   z   nią.   Spalę   wszystkie   mosty.   A   potem   ją   tu 

przyprowadzę.

- A co z tobą?

Coś w tonie głosu Reijo powiedziało Mikkalowi, że nie przewidział dla siebie miejsca w 

tym układzie.

- Ja? - Reijo uśmiechnął się krzywo i wzruszył ramionami. - Będę żył tak, jak kiedyś 

marzyłem. Łaził tu i tam. Wolny na mój własny sposób...

Zaśmiał się.

- Myślałem o tym, zanim Raija i Kalle się pobrali. Ale jakoś nie wyszło. I zobacz, do 

czego to doprowadziło. Tym razem będę silniejszy...

Nagle spoważniał.

- Chcę cię prosić, żebyś mi obiecał tylko jedno...

- Co tylko chcesz! - zapewnił Mikkal.

- Wiem, że dobrze zajmiesz się Raiją i dziećmi - zaczął Reijo lekko zażenowany. - Nie 

martwię się o to. Chciałbym tylko móc czasem widywać Maję. Gdy zdarzy się, że będę w 

pobliżu.

Mikkal zamrugał oczami. Wiedział, że Reijo stał się tym ojcem dla małej, którym on 

nigdy nie był. To go zawsze bolało. Nawet Raija była zazdrosna, że Maja bardziej lubi Reijo niż 

ją.

- Maja stała się dla mnie jakby moim dzieckiem - wyjaśniał niepewnie. - Dzieckiem, 

którego pewnie nigdy nie będę miał. Jest dla mnie kimś ważnym. Nie wyrzucaj mnie z jej 

świata!

- Będziesz mógł ją widywać, kiedy tylko zechcesz. W głębi duszy czuł, że walczyłby z 

tymi, którzy mieliby zająć jego miejsce w sercach ludzi, których kochał, lecz nie mógł tego 

zrobić wobec Reijo.

On wyrzekł się już tak wiele, mimo że przestał kochać Raiję tak, jak mąż żonę. Był 

Mikkalowi bliższy niż brat.

Reijo odegnał kilka łez, które osiadły na jego gęstych rzęsach.

- Nie proszę o nic więcej. Wyruszam jutro. Raija czeka. Już i tak długo czekała, a 

podróż zajmie mi jeszcze kilka tygodni. Obiecałem, że wrócę za rok. Spóźnię się, ale gdy się 

dowie, dlaczego, zrozumie i wybaczy.

-   W   zimie   jesteśmy   bliżej   morza,   na   północnym   wschodzie.   Raija   wie,   gdzie. 

Przyjedziecie jak najszybciej?

Reijo pokiwał głową. Dobrze się czuł ze świadomością, że kogoś uszczęśliwił.

Nadawało to nieco sensu śmierci dziewczyny z Bergen. Nie została zapomniana. Zrobił 

to ku jej pamięci, tej czarownicy skazanej na śmierć w mieście na zachodnim wybrzeżu.

- Odnajdziemy was. Cieszy mnie, że będę mógł dać jej to, czego zawsze najbardziej 

pragnęła w życiu.

Reijo zaśmiał się sam do siebie. Mikkal nie zrozumiałby go, bo to nie on siedział kiedyś 

nad fiordem Lynge, wygadując, czego to nie kupi Raiji za złoto, które znajdzie. Mikkal był 

jedynym, który mógł ją uszczęśliwić bez złota.

- Powinieneś teraz odpoczywać - powiedział i wyszedł w noc. Czuł, że nie może już 

dłużej grać miłosiernego. Żaden z niego anioł. Nie czuł się najlepiej, lecz zrobił to, co należało.

Reijo pożegnał się ze wszystkimi, nie zdradzając swoich planów. Czuł się jak obłudnik. 

Tylko on i Mikkal wiedzieli, że niedługo znów się zobaczą. Nie wydawało się, żeby Mikkal 

przeżywał jakieś moralne rozterki.

To   on   po   dziecinnemu   unikał   wzroku   Ingi.   Czuł   się   podle.   A   zdążyli   się   już 

zaprzyjaźnić... Zawiódł ją.

Na swój naiwny sposób wierzył, że miłość nie powinna niszczyć szczęścia innych. A 

jednak szczęście, które komuś coś kradło, nie mogło być doskonałe.

Inga będzie nieszczęśliwa, gdy on tu wróci z Raiją. Złamie ją to.

On brał w tym udział. Obmyślił to. Widział tylko dobre strony. Ani przez chwilę nie 

pomyślał o Indze.

Myślał o dobru Raiji, Mikkala, swoim...

Chciał odzyskać wolność, mimo że nie mogła mu przynieść nic więcej ponad to, co 

przeżył w ciągu roku wędrowania bez celu.

Może   nie   warto   było   o  to   zabiegać,   ale   przynajmniej   był   uczciwy.   W  domku   nad 

morzem czekałaby go ta sama pustka.

Jego przyjaźń z Raiją nigdy nie umrze. Po prostu nie mieli już sobie nic więcej do 

ofiarowania. Ten ostatni gest to jedyne, co mógł jej dać.

Inga będzie płakała, ale nie powinien o tym myśleć.

Raija będzie się śmiała, a jej śmiech zawsze był mu drogi.

Szedł   na  północny  zachód   ścieżkami,   które   nauczył   się   już   rozpoznawać.   Wdychał 

powietrze znad pustkowi i szedł.

Reijo   starał   się   nie   myśleć.   Skoncentrował   się   jedynie   na   tym,   żeby   dać   z   siebie 

wszystko tak, aby następnego dnia rano mieć poczucie, że wykorzystał w pełni każdy mięsień 

swego ciała.

Szedł jakby w transie. Byle dalej. Dalej. Nie myśleć.

Nie rozpamiętywać przeszłości.

Nie zatapiać się w gorzko - słodkich marzeniach.

Nie   wydobywać   najpiękniejszych   wspomnień   i   nie   polerować   ich,   aby   błyszczały 

pełnym blaskiem.

Nie wyobrażać sobie, co ona na to powie. Jak to przyjmie.

W ogóle nie myśleć.

Tylko iść.

Dalej. Dalej.

Na północny zachód.

W stronę morza.

Do Raiji, do tej, która oznaczała teraz dla niego wolność.

W odległości trzech dni marszu od obozowiska los zastawił na niego pułapkę.

Reijo znalazł Aslaka. I niedźwiedzia.

Najpierw dostrzegł tylko czarnobrązowy kształt daleko od ścieżki.

Reijo było to na rękę. Nie miał ochoty spotykać się z każdym misiem z tundry. Im był 

dalej, tym lepiej.

Nie   mógł   sobie   pozwolić   na   opóźnienia.   Rok,   który   uzyskał   od   Raiji,   już   niemal 

upłynął. Jeśli zmitręży jeszcze trochę czasu, ona może zacząć wątpić. Nie za bardzo w to 

wierzył, Raija zbyt dobrze go znała. Winien był jej jednak punktualność.

Opóźnienia niczemu dobremu nie służyły.

Reijo ucieszył się, że niedźwiedź się nim nie zainteresował. Dopiero gdy już go minął, 

zrozumiał, dlaczego tak się stało. Dopiero wtedy zauważył znaki, które byłyby od razu czytelne 

dla tych, którzy żyli pod gołym niebem. Reijo nie wiedział zbyt wiele o dzikiej przyrodzie.

Nie znał reguł gry.

Ciemny kształt nie poruszył się. Kruki krążyły niecierpliwie na tle błękitnego nieba, 

czekając na rozpoczęcie uczty.

Poza ich ochrypłym krakaniem panowała cisza.

Dziwna cisza.

Wszystko jakby wstrzymało oddech.

Reijo nie rozumiał. Jeszcze nie umiał czytać w tej wspaniałej księdze, jaką stanowi 

natura. Zgadywał tylko. Przeczuwał.

Pobiegł z powrotem. Kilka razy niemal się przewrócił.

Nawet   nie   zachowywał   ostrożności,   choć   w   dziczy   ufanie   uczuciom   mogło   być 

śmiertelnie niebezpieczne.

Ciemny kształt nadal trwał nieruchomo.

Reijo, zdyszany, oddychał ze świstem.

Żadne żywe zwierzę nie leżałoby tak długo, nawet nie drgnąwszy.

Jednocześnie coś jeszcze trzymało kruki na odległość. Coś, co powstrzymywało je przed 

rozpoczęciem uczty.

Myśli kłębiły się w głowie Reijo. Biegł tak, że aż czuł w ustach smak krwi. Oddech miał 

urywany,   bolały   go   płuca.   Nie   wydawało   mu   się,   że   to   aż   tak   daleko,   może   z   powodu 

przejrzystego powietrza.

Co trzymało te padlinożerne ptaki z dala od zdobyczy?

Zwierzęta, które też żywiły się truchłem?

Reijo brał i taką ewentualność pod uwagę.

Była też inna. Nie wiedział  jednak, co spodziewał  się zobaczyć, gdy zbliży się do 

zwierzęcia.

Sprawdziły się jego najgorsze przeczucia. To rzeczywiście był martwy niedźwiedź.

Wpół ukryty pod nim leżał Aslak.

Reijo obszedł piętrzące się przed nim ciało zwierzęcia. Zatrzymał się nad mężczyzną, 

którego poznał tak niedawno, a który stal się jego dobrym towarzyszem.

Drapieżnik był zimny i sztywny. Padł już chyba jakiś czas temu, przygniatając sobą 

Aslaka.

Oparty plecami o niedźwiedzia, czując jego ostry zapach, wyciągał Aslaka. Wpierał się 

w zwierzę z całych sił, aby choć trochę poruszyć przyjaciela. Miał wrażenie, że jego wysiłki są 

daremne, ale zacisnął zęby i ciągnął dalej.

I rzeczywiście mu się udało, uwolnił Aslaka spod ciężkiego cielska. Rozwścieczony 

przeklinał po fińsku. Czuł, jak od słonych łez pieką go zadrapania na policzkach.

Aslak nie reagował. Leżał jak martwy. Tak samo sztywny jak ten przeklęty niedźwiedź.

Reijo czuł, że to właśnie ten morderca. Rozpoznał go. Miał w sobie coś znajomego.

Nad głową krążyły mu kruki, dotykając go niemal skrzydłami. Reijo wydawało się, że 

słyszy niezadowolenie w ich ochrypłym krakaniu, jakby przeklinały go za to, że im zabiera 

część uczty.

- Przecież ją tylko opóźniam, do diabła! - krzyknął w ich stronę. Ptaki odleciały nieco 

dalej, wystraszone.

Przestraszył też samego siebie.

Czy już zabrnął tak daleko, że zaczyna rozmawiać z ptakami? Na tyle nie ma nadziei, 

żeby mówić do Aslaka?

Twarz leżącego była nieruchoma i jakby z wosku. Reijo czuł, jak krew lodowacieje mu 

w żyłach.

Gadał sam do siebie. Słyszał, jak ciszę wypełnia jego własny głos. Na jednym oddechu 

opisywał pogodę i Maję.

Zanim całkiem nie wyciągnął Aslaka, mówił jakby ponad nim. Po prostu nie odważył 

się zatrzymać wzroku na jego twarzy. Przekonać się, że cały trud poszedł na marne. Że Aslak 

już nie żyje.

Ostatnim wysiłkiem uwolnił nogi Aslaka. Upadł na plecy z towarzyszem w ramionach.

Usiadł, oddychając ciężko. Wciąż jeszcze starał się odwlec tę trudną chwilę.

Odciągnął Aslaka tak daleko, aż nie czuł już zapachu niedźwiedzia.

Spojrzał   na   towarzysza.   Kaftan   był   rozdarty   w   kilku   miejscach,   przez   które   mógł 

dostrzec skórę. Nie odważył się wsunąć tam dłoni, bał się, że skóra będzie zimna.

Krwi nie widział.

Tylko nóż, który Aslak nadal trzymał w zaciśniętej dłoni, był brązowy aż po rękojeść.

Przypominało to rdzę, ale Reijo wiedział, że to było co innego.

Aslak sam zabił niedźwiedzia. Naprawdę tego dokonał, posługując się tylko swoimi 

dłońmi i nożem.

Reijo poczuł podziw.

Ostrożnie spróbował wyjąć nóż z dłoni Aslaka.

To było niemożliwe.

Cofając rękę, dotknął jego nadgarstka.

Wyczuł lekkie drgnienie.

Wstrzymał oddech. Bał się uwierzyć. Przyłożył kciuk tam, gdzie widział pod skórą 

tętnicę.

Zamknął oczy. Do diabła, że też jego palce stały się tak grube i nieczule przez te lata!

Czy to był jego własny puls, czy tamtego?

Przycisnął mocniej.

To nie był jego puls.

Wyczuwał coś słabego, ale był to puls.

Aslak nie był martwy.

Reijo puścił rękę i pochylił się nad twarzą leżącego. Przyłożył policzek do jego ust.

Twarz Aslaka była nadal nieruchoma i blada, ale wyczuwał słaby oddech.

Żył!

Reijo od razu zaczął się spieszyć. Rozpalił ogień, zerwał z siebie kurtkę i rozłożył ją 

jako   posłanie.   Jeszcze   trochę   przesunął   Aslaka   w   bardziej   osłonięte   miejsce,   dalej   od 

niedźwiedzia.

Czas stał niemal w miejscu. Reijo nie zwracał na nic uwagi, ważny był tylko słaby 

oddech Aslaka.

Zapadła noc i zrobiło się chłodniej. Lato miało się ku końcowi.

Jesień oznaczała śmierć...

Reijo zadrżał. Nie chciał o tym myśleć. Za dużo było krwi i gwałtownych śmierci tego 

lata. Aslak nie powinien umierać w ten sposób. On musi żyć!

Aslak otworzył oczy, gdy poranna rosa błyszczała jak klejnoty na wrzosach i trawach 

wokół nich. Poznał Reijo.

- Jestem gotów - wyszeptał ledwo słyszalnie. Reijo obejrzał go szybko. Nie miał żadnej 

rany poza kilkoma zadrapaniami.

- Zabiłeś niedźwiedzia.

Reijo ostrożnie uniósł Aslaka i podał mu wodę. Leżący skrzywił się. Widać było, że 

cierpi.

- Nawet woda sprawia mi ból - wydusił. - Tak, zabiłem niedźwiedzia, ale on zabiera 

mnie ze sobą. Pogrzeb mnie razem z nim. Może jest w tym jakiś sens...

Aslak z trudem przełknął jeszcze jeden łyk, zamknął oczy i opadł na posłanie.

- Warto było - mruknął.

Zanim słońce dnia zgasiło klejnoty w trawie, Aslak wydał ostatnie tchnienie. Jego twarz 

była pełna spokoju.

Reijo nie rozumiał, co spowodowało śmierć towarzysza. Na zewnątrz nie widział nic. 

Może coś wewnątrz zostało zgniecione.

Aslak nie wypuścił noża z ręki. Będzie pochowany razem z nim.

Reijo westchnął.

Raija już na niego czeka.

Musi zaczekać. On powinien pochować Aslaka.

To ma być godny jego grób. Reijo miał tylko nóż, więc to zabierze mu na pewno dużo 

czasu, ale dotrzyma obietnicy.

Raija zaczeka. Dokąd miałaby odejść?

8

Kilka krzaczków uczepionych mocno skrawka ziemi nad morzem założyło słoneczne 

szaty. Letnie, soczyście zielone liście zeschły i zżółkły, piękniejąc na chwilę na starość, zanim 

nie spadną, brązowe i szeleszczące, oddane na łup wiatru.

Raija nadal czekała, ale pewność, że Reijo wróci, słabła z każdym dniem.

Powiedział: rok. Nigdy jeszcze jej nie okłamał. To nie było podobne do niego.

Znała go. Powiedział: rok. Musi wrócić, musi! Jakiś głos z głębi duszy zakłócał jej 

jednak to przekonanie. Odzywał się za każdym razem, gdy potrzebowała wiary i wsparcia.

„Właściwie to jak dobrze znasz Reijo? - pytał. - Nigdy przecież nie sądziłaś, że będzie 

mógł  pokochać  jakąś  kobietę   bardziej   niż  ciebie.  Możliwe,   że  myliłaś  się  nie tylko  w tej 

sprawie. Powiedział: rok. A może miał na myśli: nigdy?”

Raija   kurczowo   trzymała   się   obietnicy   Reijo.   On   nie   kłamał.   Był   dla   niej   stałym 

punktem oparcia. Był przyjacielem, który nigdy by jej nie zawiódł.

Ale dlaczego nie nadchodził? Dlaczego?

Musi się zjawić, zanim oni przypłyną!

Jeszcze   nic   nie   postanowiła.   Jeszcze   nic   nie   zdążyła   przemyśleć,   ale   pewna   była 

jednego: jest bardzo ważne, aby Reijo wrócił przed Aleksiejem.

Aleksiej miał błysk w oku, który sprawiał, że dreszcze przechodziły jej po plecach. 

Szalone, ale zarazem podniecające i słodkie. Takie, za którymi się tęskni...

Potrzebowała skały, o którą mogłaby się wesprzeć, żeby móc się im przeciwstawić.

Przecież nie byłoby nic prostszego, niż przyjąć wyciągniętą ku niej dłoń...

Kończyła się żywność. Gdy Jewgienij ją dał, wydawało się, że jest jej tak wiele. Raija 

zagłuszyła dumę i przyjęła więcej, niż sądziła, że się należało.

Rodzina nie była zbyt liczna. Sądziła, że to, co mają, wystarczy im na zimę.

W każdym razie dopóki nie wróci Reijo.

Raija nie wzięła jednak pod uwagę swego charakteru.

Nie była w stanie najadać się do syta, gdy ludziom wokół brakowało podstawowych 

rzeczy.

Nie mogła dawać własnym dzieciom jeść, gdy wokół małe brzuszki płakały z głodu.

Zaciskając zęby i obrzucając się w myślach wyzwiskami, dzieliła się tym, co posiadała, 

z tymi, którzy mieli mniej szczęścia.

Czyli z resztą osady.

Zapasy skończyły się.

Rok, o którym Reijo mówił, też się skończył. W mocnych wiatrach północy dni płyną 

szybko.

Nadzieja, a potem zawód, codziennie uszczuplały jej dumę. Odwaga i wiara zostały 

mocno nadszarpnięte. Chciała wierzyć. Chciała mieć nadzieję.

Każdy kolejny dzień oczekiwania i rozmyślań był coraz trudniejszy. Zastanawiała się. 

Starała się przypomnieć sobie każde słowo, które zamienili od czasu poznania się wieki temu, 

gdy ona była dziewczynką, o on, w jej przekonaniu, dojrzałym młodym człowiekiem.

Próbowała sobie odtworzyć ich rozmowy. Od tego pierwszego razu, gdy popatrzyła mu 

w oczy i napotkała zielone spojrzenie, aż do ostatniego, gdy odszedł, nawet jej nie przytulając. 

Jeśli miałaby go odsunąć, nie wiedziała, w którym momencie. Równie mało wierzyła w to, że 

świadomie ją oszukał.

Nie mogła przywołać w pamięci niczego, co by wskazywało, że zamierzał skłamać.

Obiecał, że wróci.

Powiedział, kiedy.

Był szczery.

Zanim statek ze wschodu nie zawinął do ich osady, Reijo był jej jedynym oparciem.

Mikkala nie brała pod uwagę.

On był jej marzeniem, czymś, co nadawało wszystkiemu sens. Gwiazdą przewodnią, 

która sprawiała, że znosiła swój los.

Nie należał do codzienności.

Był   szczęściem,   bólem   i   namiętnością,   której   ani   nie   rozumiała,   ani   nad   którą   nie 

panowała.

Był jej piękną niedzielą, nie przypadającą jednak zbyt często.

Mikkal nie przybędzie jej z pomocą.

Jedyne, czego była pewna, to jego szczerości.

Powiedział, że od niej będzie zależało, czy go zechce odnaleźć. Nie mógł należeć do 

niej, zanim oboje nie staną się wolni.

Na ile wiedziała, jego sytuacja nie zmieniła się od czasu, gdy spotkali się ostatnio.

Jej własna sytuacja była równie niejasna.

Nawet gdyby Reijo nie powrócił, nadal nie byłaby wolna. Oboje z Mikkalem nosili 

okowy.

Przyszłość była jak mały ptaszek trzepoczący skrzydłami w podmuchach burzy. Starał 

się dokądś dotrzeć, ale nie miał wpływu na kierunek swego lotu.

W końcu nadszedł Nils.

Szybkimi  krokami,  ze  spracowanymi  rękami  wciśniętymi  głęboko w kieszenie.   Nie 

chciał, aby coś podkusiło go do zrobienia czegoś nieprzemyślanego, widać to było w całej jego 

postaci.

- No i gdzie jest Reijo? - spytał bez ogródek, gdy znaleźli się sam na sam.

Raija odpowiedziała słowami, które uparcie powtarzała już ponad rok:

- On wróci. Wróci, jak tylko będzie mógł, Nils.

- Nie wiesz, gdzie może być?

Wzruszyła ramionami. Nie była tak pewna swego, jakby chciała pokazać. Nils dostrzegł 

to. Sądził, że zrozumiał.

- Jeśli Reijo odszedł, nikt cię o to nie będzie obwiniał.

- Reijo nie odszedł ode mnie - zaprotestowała. - On wróci, Nils, nie wiadomo tylko 

kiedy. Powiedział: rok... - Nabrała powietrza. - Wróci, kiedy będzie mógł.

- Będziesz tu wtedy?

Raija nie odpowiedziała i umknęła wzrokiem przed jego spojrzeniem.

- Nie masz powodu, żeby uciekać - mówił dalej stanowczo. Musiał mocno się starać, 

aby utrzymać ręce na miejscu. Nigdy wcześniej myśl o tym, żeby ją objąć, nie była tak kusząca 

jak teraz.

-   Nie   powinnaś   uciekać.   Nie   zrobiłaś   niczego,   czego   miałabyś   się   wstydzić.   Sklep 

spłonął nie z twojej winy. Nikt tak nie myśli. Uważamy, że należysz do nas. Jeśli Reijo nie 

wróci, nie masz się czego obawiać...

Przerwał, nagle zażenowany.

- Zawsze znajdzie się ktoś, kto się tobą zaopiekuje...

Nigdy wcześniej nie powiedział tego tak bezpośrednio. Przed nikim jeszcze się tak nie 

odsłonił.

- Polubiliśmy cię. Stałaś się... jedną z nas. Jej odległy uśmiech zakłopotał go.

-   Obawiam   się,   że   się   mylisz,   Nils   -   odrzekła   łagodnie.   -   Oczywiście   też   was 

pokochałam. Ale jedną z was? Nie, Nils, nigdy taka nie byłam. W gruncie rzeczy zawsze byłam 

sama.

Zapatrzyła się w morze. Daleko, daleko, tam gdzie woda i niebo zlewają się ze sobą, 

bielał żagiel.

Nils dostrzegł go już wcześniej.

Zrozumiał niebezpieczeństwo i robił, co mógł, aby ją zatrzymać.

- Jedziesz? - spytał ponuro.

Raija   nie   odpowiedziała   od   razu.   Nie   mogła   oderwać   wzroku   od   białej   plamki   na 

niebieskim tle. Gdyby ogień nie był czerwony, powinien być jak morze: pieniące się zielenią i 

wszelkimi odcieniami niebieskiego.

- Sądzisz, że powinnam? - spytała, wiedząc, że tylko duma nie pozwala mu błagać ją o 

pozostanie.

- Nie sądzę, żeby Reijo wrócił - oznajmił przygnębiony. - Jest moim przyjacielem, ale 

nie sądzę, żeby wrócił. Ciężko przeżył to w Bergen.

- Wiedziałeś o tym?

- Nigdy o tym nie mówił. Nie bezpośrednio. Przekazywał to na inne sposoby. Nie, 

Raiju, on nie wróci. Odszedł od ciebie i jesteś wolna. Masz prawo żyć własnym życiem.

- Nigdy jeszcze nie czułam się tak zniewolona - mruknęła Raija, ale Nils udał, że nie 

słyszy.

- Liczę na to, że zostaniesz.

Skinęła głową. Nadal patrzyła na statek powoli wpływający do fiordu.

- Tak naprawdę już postanowiłaś - Nils nie mógł milczeć.

Raija zrozumiała, że Nils jest bardziej przenikliwy, niż sądziła.

- Tak, postanowiłam.

Zatopiła swe ciemnobrązowe oczy w jego oczach. Przez moment prawie zrozumiał 

motywy jej decyzji.

- Nigdy nie byłam jedną z was. To może nie będzie lepsze, ale będzie inne.

- A jeśli Reijo jednak wróci?

- Powiesz mu wtedy, dlaczego i dokąd pojechałam - odparła Raija zdecydowanie. - Co 

oprócz tego mu powiesz, to twoja sprawa.

Był to tylko jeden statek. Gdy ludzie ustalili, który to wrócił, szybko domyślili się, 

dlaczego.

Nigdy dotąd ten sam rosyjski żaglowiec nie odwiedzał ich dwa razy w czasie jednego 

rejsu.

Kręcili głowami, podśmiewali się i tylko dobrodusznie stwierdzali, że ona zawsze była 

jedyna w swoim rodzaju, ta Raija. Gdyby tylko jej mężowi wystarczyło rozumu, żeby to pojąć!

Raija pakowała się. Niemal do tego przywykła. Za każdym razem, gdy wyruszała w 

drogę, pozostawiała za sobą większość rzeczy. Zawsze podróżowała z małymi bagażami. Miała 

niewiele skarbów. Wspomnienia, na szczęście, nie zabierały miejsca.

Widziała, jak statek cumuje. Napełniło ją to niespodziewanie spokojem. Czekał na nią 

ocean, o którym nic nie wiedziała. Przyszłość była nieznana, ale, o dziwo, nie martwiło jej to.

Spuszczono łódkę. Kilku mężczyzn wiosłowało w kierunku brzegu.

Raija weszła do domu, nie czekając, aż przybiją.

Oczekiwanie nie przyprawiało jej o dreszcze. To się po prostu działo.

Reijo nie wrócił.

Powiedziała to sobie.

Uznała to.

Nie bez bólu, oczywiście.

Oczy jednak pozostały suche. Łzy nie były dla niej.

Reijo wybrał. Nie miała prawa, aby osądzać jego ani jego decyzję.

Wystarczająco dużo jej poświęcił.

Pakowała się. Układała w porządne stosiki to, czego ona i dzieci będą tam potrzebować.

Na wschodzie jest zimno. Nie mogła zostawiać ubrań. Musiała zostawić coś innego. Te 

kilka książek Anttiego...

Długo gładziła ich zniszczone okładki. Już dawno brakło jej czasu na czytanie. Jednak 

znała w nich każde słowo, no i miały one dla niej specjalne znaczenie. Antti przywiózł te 

książki ze sobą z Finlandii. Kiedyś czytała je z mozołem...

Niech zostaną. Właściwie należały bardziej do Reijo niż do niej. Antti traktował ją jak 

ojciec, ale jednak był rodzonym ojcem Reijo. Książki należały więc do niego.

Brosza od Mikkala nie zabrała dużo miejsca. Bransoleta od Aleksieja też. Skórzany 

worek Kallego był po prostu potrzebny. A Reijo nigdy jej nic nie dał.

Świadomość ta dotarła do niej nagle i była gorsza niż zerwanie.

Nie pozostało nic na pamiątkę tego czasu, gdy byli razem. Nie dawali sobie prezentów. 

To, co ich łączyło, było zbyt kruche.

Miała tylko świadectwo ich ślubu.

Zwinęła je w rulon i wsunęła pomiędzy ubrania.

W tym samym momencie otworzyły się drzwi. Poczuła się zawstydzona jak dziecko, 

wstała i wygładziła fartuch.

Bracia nawet nie unieśli brwi, widząc skrzynię i worki na podłodze.

- Jedziesz?

Aleksiej  zrobił krok do przodu, wyciągając ręce, ale zatrzymał się, nie dotknąwszy 

Raiji.

Dwie pary dziecięcych oczu śledziły go podejrzliwie.

- Jadę - odpowiedziała. - Jedziemy...

Aleksiej pokiwał głową. Zerknął szybko na dziewczynki, które przybrały wobec niego 

postawę zdecydowanie wrogą. Chyba dopiero teraz zrozumiał znaczenie faktu, że Raija miała 

dzieci. Gotową rodzinę, która jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki stała się jego własną.

Jewgienij mówił o tym, ale on bagatelizował to śmiechem.

Dzieci Raiji będą jego dziećmi, zapewniał buńczucznie. Teraz uprzytomnił sobie, że 

właściwie nie miał żadnego doświadczenia z dziećmi. Wspomnień z dzieciństwa nie mógł brać 

pod uwagę. Startował z czystej pozycji. Świadomość tego niemal go sparaliżowała. Stał na 

środku pokoju i czuł się niepewnie, ponieważ nie był przyzwyczajony, żeby jakaś sytuacja go 

przerastała. Zwykle panował nad tym, co się z nim działo.

- Przygotowałaś wszystko? - Jewgienij przerwał dręczącą ciszę.

Spokojnie usiadł przy kuchennym stole, opierając ręce o zniszczony blat. Przyciągnął do 

siebie spojrzenia dziewczynek i w jakiś tajemniczy sposób wywołał w nich cień zaufania. Jego 

wrodzony spokój i poczucie bezpieczeństwa, które od niego bilo, podziałały na otoczenie.

Nawet Aleksiej się odprężył.

Raija usiadła na skrzyni. Podniosła Knuta z podłogi, posadziła go sobie na kolanach i 

pogładziła jego jasną czuprynkę.

- Domem ktoś się będzie opiekował, dopóki nie wróci Reijo. Jeśli wróci - zdołała się 

uśmiechnąć. Wydawała się teraz równie pewna siebie jak Jewgienij.  - Sklep to zamknięta 

historia. Mam jakieś długi, ale długo potrwa, zanim ktoś zażąda spłaty. Wtedy mnie tu nie 

będzie. Reijo pewnie też nie. To wszystko.

- Jeśli wróci - Jewgienij wypowiedział te słowa z naciskiem. - Nie chciałbym mieć na 

karku dyszącego żądzą zemsty męża. Nie życzymy nikomu źle. Jesteśmy pokojowym narodem. 

Chcielibyśmy móc tu jeszcze kiedyś przypłynąć...

Raija unikała jego wzroku. Brat Aleksieja miał w sobie dużo z Reijo.

- Jeśli Reijo wróci, na pewno zrozumie - zapewniła cicho. - Zostawiłam mu wiadomość. 

Nie popłynie za mną.

Jewgienij  nic nie odpowiedział.  Pomyślał  swoje, ale zatrzymał to dla siebie. Nadal 

wątpił, czy ta kobieta pasuje do jego brata, ale rozumiał, jak bardzo ten jej pragnął. Nie miał 

jednak złudzeń.

Nie sądził, by miało im się udać, ale milczał. Aleksiej był wystarczająco dorosły, aby 

decydować za siebie. Raija także powinna wiedzieć, na co się porywa. On nie będzie przez całe 

życie grał roli starszego brata.

Raija i Aleksiej byli do siebie tak podobni, że niemal dla siebie stworzeni. Jednak życie 

spiętrzyło pomiędzy nimi tyle przeciwności i wzniosło tak wiele trudnych do przejścia barier, 

że nie wierzył w przyszłość tego związku.

- Pojedziemy do Reijo? - rozległ się dźwięczny głosik. Jewgienij nie zrozumiał słów, ale 

domyślił się sensu, słysząc imię tego, który odszedł od Raiji.

Zobaczył właśnie jedną z tych niebosiężnych barier.

- Nie, Maju, nie jedziemy do Reijo.

Dwie głębokie bruzdy pojawiły się pomiędzy brwiami małej. Była tak podobna do 

Mikkala, że Raiji ścisnęło się serce.

- Reijo pojedzie z nami?

Matka znów potrząsnęła głową.

- Jedziemy bez Reijo. On odszedł. Już nie wróci.

- Kłamiesz!

Maja poderwała się w gniewie. Kopała skrzynię, na której siedziała Raija. Małe piąstki 

biły matkę po kolanach.

- Kłamiesz, kłamiesz, kłamiesz!

Znów zareagował Jewgienij. Dwie silne dłonie uniosły małą z podłogi. Jej nóżki nadal 

rozdzielały kopniaki. Mężczyzna bez wysiłku trzymał ją z dala od siebie i przez moment takie 

latanie   w   powietrzu   nawet   jej   się   spodobało.   Posadził   w   końcu   dziewczynkę   na   stole   i 

przytrzymał, żeby się nie zsunęła.

- Reijo wróci - mówiła Maja pewna swego. - Wróci. Musi wrócić.

Raija nic nie odpowiadała.

- Reijo wróci na pewno - powtarzała dalej mała. - Ja na niego zaczekam.

Miała cztery lata i nic na świecie nie zdołałoby zmienić jej zdania.

- Chcę do Reijo.

Raija zebrała resztki cierpliwości.

- Nie  wiem,  gdzie  jest  Reijo. A ty  jesteś  za mała,  żeby  sama tu  zostać.  Jedziemy 

wszyscy.

- Maja nie.

- Nie wiadomo, czy on w ogóle wróci.

- Wróci - odrzekło dziecko z niezachwianą wiarą.

- To może długo potrwać.

- Maja chce być z Reijo.

Raija usłyszała głos z dalekiej przeszłości: „Poświęcisz swoje dziecko...”

To nie może być prawda!

- Maja  jedzie razem  ze  wszystkimi  -  powiedziała   Raija  stanowczo,  ucinając  dalszą 

dyskusję.

Odsunęła od siebie cień myśli, że mogłaby jej ustąpić. Mogłaby ją zostawić. Ludzie w 

osadzie chętnie by ją przyjęli. A Reijo przecież kiedyś wróci.

Maja zawsze była bardziej dzieckiem jego niż jej i Mikkala.

Była w tym odrobina zazdrości.

Bolesna tęsknota...

Ale nie mogła.

Dzieci   były   jej.   Żadnego   nie   mogłaby   opuścić   i   żyć   ze   świadomością,   że   któreś 

zostawiła.

- Jedziemy wszyscy razem.

Stanowili dziwny pochód. Ubrani z cudzoziemska Aleksiej i Jewgienij nieśli pomiędzy 

sobą skrzynię oraz po worku na ramieniu.

Potem   Elise,   z   ciasno   splecionym   warkoczem   spływającym   po   plecach.   Szła   ze 

spuszczoną głową tak powoli, jak tylko mogła. Miała nadzieję, że może jeszcze stanie się coś, 

co opóźni to wydarzenie, które wywróci jej świat do góry nogami.

Jeżeli będzie stawiała małe kroki, może Raija zdąży zmienić zdanie. A może ona, Elise, 

się obudzi i to wszystko okaże się snem...

A może właśnie wróci Reijo i wszystko będzie jak kiedyś, dawno, dawno temu.

Zanim nie popłynął do tego Bergen...

Elise niosła Knuta, który nic nie rozumiał z tego, co się dzieje i uśmiechał się do 

każdego, kogo zobaczył.

Tylko Elise i Maja rozumiały.

Maja siedziała na schodach domu.

Wyrwała się Raiji i popędziła z powrotem. Elise myślała, że chciałaby być równie 

odważna,   ale   nie   śmiała.   Przecież   nie   była   rodzonym   dzieckiem   Raiji.   Zawsze   istniała 

możliwość, że Raija rozzłości się na nią i zostawi. Mai by nie zostawiła. Dlatego Elise nie 

odważyła się na taki protest, chociaż pragnęła tego z całego zbolałego serca.

Ostatnia szła Raija z Idą na rękach.

Serce miała ciężkie jak ołów, a twarz jak zastygłą maskę.

Śledziło ich wiele spojrzeń. Nikt nic nie powiedział, ale twarze zdradzały więcej niż 

słowa. Były bardziej szczere. Nie rozumieli co prawda, dlaczego Reijo odszedł, ale tym bardziej 

nie rozumieli, dlaczego ona podjęła taką decyzję.

Pojmowali tylko, że odwróciła się od nich plecami. Mogliby się przecież nią zająć nie 

gorzej niż jakiś Rusek.

Tego nie mogli jej wybaczyć.

Raija nie była w stanie się obejrzeć. Nie mogła sprawdzić, czy Maja idzie za nimi, czy 

uparcie siedzi na schodach. Nie mogła się odwrócić, zanim nie dotarła do łódki czekającej 

wśród kamieni wybrzeża.

Aleksiej i Jewgienij wrzucili jej bagaże do łódki. Tak rozpoczęła nowe życie.

Raija ukrywała twarz za dzieckiem. Nikt nie zobaczy, co czuje.

Maja nie szła za nimi.

Nadal tkwiła nieruchomo pod domem.

Raija z trudem przełknęła ślinę. Co takiego zrobiła temu dziecku, które przecież tak 

kochała, jeszcze zanim się urodziło?

Dlaczego nigdy nie potrafiła nawiązać z Mają kontaktu? Przecież niczego bardziej nie 

pragnęła niż jej dobra.

- Mam po nią pójść? - spytał Aleksiej niezbyt zachwycony tą perspektywą.

-   Sama   pójdę   -   szybko   odpowiedziała   Raija.   Powstrzymała   ją   Ida.   Była   ciężka   i 

protestowała głośno, gdy matka próbowała ją komuś oddać.

W brązowych oczach Aleksiej a pojawił się niepokój. Nie takie sceny widział w swoich 

marzeniach...

Poszedł Jewgienij.

Ludzie z osady wytężyli wzrok. Dobrze pamiętali, że to ten silnie zbudowany Rosjanin 

podpalił sklep. Milcząc obserwowali, jak usiadł na schodkach obok ciemnowłosej dziewczynki. 

Widzieli,   że   patrzył   na   morze   i   mówił   coś   w   języku,   którego   dziecko   nie   rozumiało,   ale 

zapewne tonem pełnym ciepła.

Samotna,   nastroszona   mała   dziewczynka   wciągnęła   kolce.   Powoli,   prawie 

niezauważalnie przesunęła się odrobinę w kierunku mężczyzny.

Nie patrzyła na niego. Nie mówiła do niego. Zresztą by nie zrozumiał.

Mówił dziwnie, ale udało mu się wypełnić lukę po Reijo.

Jego głos brzmiał jak głos Reijo.

Wcale nie wyglądał jak on, ale go przypominał.

Wbrew swojej woli Maja zaufała mu.

Mała, miękka rączka wśliznęła się w jego dużą.

Jewgienij odwzajemnił zaufanie, ściskając ją lekko i puszczając.

Długo siedzieli w ciszy. W końcu Jewgienij wstał. Napotkał jej pytający wzrok.

Maja spojrzała w oczy bardziej brązowe niż jej własne. Popatrzyła na statek. Nigdy 

jeszcze nie była na tak wielkiej łodzi.

Aż się paliła, aby spróbować czegoś nowego. Płynięcie takim statkiem byłoby czymś 

nowym i podniecającym.

Miałaby co opowiadać Reijo.

Spojrzała na wyciągniętą ku niej dłoń, wstała i dała się zaprowadzić w stronę łódki.

Serce   Raiji   wróciło   na   miejsce.   Nie   rozumiała,   jak   Jewgienij   sprawił   ten   cud,   ale 

wiedziała, że na wieki będzie mu wdzięczna.

Nie oglądała się za siebie, gdy poprzednio wyruszała w drogę, nie zrobiła tego i teraz.

Wyprostowana usiadła w łódce i otworzyła nową kartę w księdze swego życia.

Była w drodze na wschód.

9

Przygoda wkrótce straciła swój blask. Jej złoty połysk zblakł i stała się bura jak samo 

morze.

Wiatr delikatnie poruszał żaglami, jakby próbując sił i lekko popychając niezgrabny 

statek. Raija, przewieszona przez burtę, wymiotowała. Czuła, że jest bladozielona.

- Źle?

- A na co, do diabła, to wygląda? - prychnęła Raija. Opamiętała się jednak. Jewgienij 

nie pytał po to, żeby z niej drwić. Pokiwała głową zawstydzona. - Zgadnij!

Stanął obok niej przy burcie. Raija wiedziała,  że na pewno jest bardzo zajęty. Był 

kapitanem. Miał tysiąc rzeczy do przypilnowania. Mimo to poświęcał jej czas.

- Nigdy nie lubiłam morza - zdążyła wyjaśnić, zanim nowy skurcz żołądka nie pozbawił 

jej reszty śniadania.

Nic nie odpowiedział. Uśmiechał się tylko lekko jak zwykle.

Jewgienij nie miał tak szerokiego ani zawadiackiego uśmiechu jak młodszy brat, ale to 

niewielkie podciągnięcie jednego kącika ust sprawiało, że wyraz jego twarzy, zwykle obojętny, 

stawał się od razu ludzki i ciepły.

- Pochodzisz z głębi lądu? - spytał, opierając się przedramionami o burtę. Dłonie złożył 

jak do modlitwy. Raija pomyślała, że modli się o pogodę.

-   Nigdy   nie   widziałam   morza,   zanim   nie   przybyłam   do   Norwegii   -   wydyszała.   - 

Świetnie obyłabym się bez tego widoku... - dodała.

- Ja też składałem daninę Neptunowi przez pierwsze cztery czy pięć rejsów.

Raija nie wierzyła mu.

- To przejdzie - zapewniał, uśmiechając się nadal bez szyderstwa - zależy tylko, czy 

podejmiesz tyle prób, żebyś zdołała to pokonać...

- Mogę przysiąc, że żadnej - zapewniła Raija z przekonaniem. - Nienawidzę statków. 

Nienawidzę łodzi. Nienawidzę morza...

- Nawet żadnej wyprawy z powrotem na zachód?

Raija   oderwała   wzrok   od   fal   przy   burcie.   Podniosła   głowę   na   tyle,   żeby   dostrzec 

wybrzeże przed nimi. Szare, omywane przez tysiąclecia falami skały i kamienie. Wywiane 

wiatrem i pokryte warstwą soli.

Tę Norwegię porzucała.

A na południu były płaskowyże porośnięte chrzęszczącymi porostami. Były leniwie 

pasące się stada reniferów. Jeziora o czystej wodzie, w której pływały tłuste ryby. Dojrzałe, 

złociste maliny moroszki, niebiańsko rozpływające się w ustach. Tam był wiatr, łagodny w 

letnie noce, a zabójczy zimą, gdy noc panowała także w dzień.

Jej Norwegia.

Jej kraj.

Także taką Norwegię porzucała.

Znów czuła, jakby miała serce z ołowiu. Powinna patrzeć na wschód, na wschód. Tam 

była jej przyszłość.

- Nie. Żadnej wyprawy na zachód - odpowiedziała twardo, ucinając dalsze rozważania. 

Odrzuciła przecież wszelkie powiązania z tym, co było jej dotychczasowym życiem.

- Dzieci śpią?

- Ida i Knut tak.

Raija   nie   przypuszczała,   żeby   Maja   i   Elise   spały.   Dla   nich   była   to   czarodziejska 

wyprawa. Nie wspominały ani słowem o tym, co porzuciły.

W   ich   nowym   świecie   było   tyle   rzeczy   do   odkrycia,   że   nie   marnowały   czasu   na 

tęsknoty. To, że wszystko w tym nowym otoczeniu owiane było aurą niebezpieczeństwa, tylko 

je przyciągało.

Raija już dawno przestała próbować im czegokolwiek zabraniać.

Załoga statku miała oko na te dwie psotnice. Marynarze lubili dzieci. Oczywiście, nie 

byli zachwyceni, że kapitan i jego brat ciągnęli za sobą kobietę z gromadą bachorów. Wiadomo 

przecież, że kobieta na pokładzie może przynieść nieszczęście. Żadnego też prawdziwego wilka 

morskiego nie łapią za nogawki jakieś maluchy. Jednak nie okazywali tych uczuć wobec dzieci.

Jeżeli któraś ciekawska dziewczynka stanęła obok brodatego kolosa i zadała pytanie w 

języku,   z   którego   rozumiał   jedynie   kilka   słów,   okazywał   cierpliwość.   Zakasywał   rękawy 

koszuli, czapkę odsuwał na tył głowy i podnosił małą, żeby lepiej mogła widzieć to, co ją 

interesowało. Tłumaczył jej wszystko w swoim języku, ale dziecko jakby go rozumiało.

Wspólny język nie był niezbędny w nawiązaniu kontaktu.

Maja   i   Elise   zaskarbiły   sobie   szczególne   miejsce   w   przesyconych   solą   sercach 

marynarzy.

Co do Raiji nie byli zgodni.

Część z nich widziała w niej dzielną kobietę, która wszędzie umiała stworzyć dom, do 

którego każdy by chętnie wracał.

Inni nie mieli o niej tak wysokiego mniemania. Rozumieli jednak, dlaczego Aleksiej tak 

bardzo nalegał, aby po nią popłynąć. Wymieniali pomiędzy sobą jednoznaczne uwagi, które 

także dotyczyły kapitana. Stracił rozsądek, od kiedy ta kobieta stanęła na pokładzie, to było 

pewne. Nie był już tym samym, twardym mężczyzną, do którego przywykli.

- Nie widzisz się często z Aleksiejem... Jest ci przykro? Raija wzruszyła ramionami.

- On pracuje. Jestem tego świadoma. Nigdy nie sądziłam, że będę go miała bez przerwy 

tylko dla siebie. Widzę za to ciebie - uśmiechnęła się.

Odwzajemnił jej uśmiech.

- Mam nadzieję, że nie uważasz, że się narzucam. Raija popatrzyła na niego osłupiała.

-   Narzucasz   się?   Przecież,   poza   dziećmi,   tylko   z   tobą   i   Aleksiejem   mogę   tu 

porozmawiać. Jak możesz tak mówić?

Rzucił wymowne spojrzenie na grupkę mężczyzn pracujących na dziobie. Jewgienij 

czuł, że już długo są obserwowani przez marynarzy. Wiedział, że każdy ich gest czy krok został 

zauważony i że będzie dyskutowany jeszcze długo potem. Nie ma bardziej romantycznego 

narodu niż Rosjanie. Albo obdarzonego bujniejszą wyobraźnią, dodał w myślach.

- Może tego nie wiesz - zaczął, ale się poprawił: - na pewno nie wiesz, ale część mojej 

załogi wcale nie wierzy, że wyjdziesz za mąż za Aleksieja.

- A co innego skłoniłoby mnie do tej okropnej podróży?!

Jewgienij   skrzywił   się   i   odwrócił   od   niej   wzrok.   Rozmowa   z   kobietą   nigdy   nie 

przychodziła mu łatwo, a co dopiero z kobietą takiego rodzaju jak Raija.

- Wyobrażają sobie, że jesteś tu dla wspólnej... radości mojej i Aleksieja.

Gniew zapanował nad mdłościami. Raija spojrzała tak ostro na biednych matrosów, że 

jak jeden mąż odwrócili wzrok.

- Wspólną dziwką dla was? - spytała wprost tonem nie wróżącym nic dobrego.

Jewgienij   tylko   przekazał   to,   co   krążyło   wśród   załogi,   jednak   poczuł   się   nagle 

postawiony w jednym szeregu ze swymi podwładnymi i tak samo oskarżony.

Raija z całych sil starała się opanować. Z biegiem lat coraz lepiej jej to wychodziło.

-   Kto,   u   diabła,   miałby   się   przejmować   tym,   co   sądzi   gromada   brudnych   i 

nieokrzesanych gburów! - prychnęła w końcu i wstrząsnęła głową. To ten gest przekonywał 

wielu, że jest dumna i uparta. - Niech sobie sądzą, co chcą! Może choć te myśli dostarczą im 

trochę przyjemności - dodała uszczypliwie.

Dyskretnie odetchnął z ulgą.

- Uważałem, że powinnaś o tym wiedzieć. I pamiętaj, że możesz mi ufać.

- Zawsze tak czułam - zapewniła Raija i szybko pogłaskała go po policzku.

Gest nie przeszedł niezauważony.

- Dlaczego miałabym ci nie ufać, Jewgienij? Jesteś przecież starszym bratem Aleksieja. 

Opowiedział mi, ile dla niego znaczysz. Chciałabym, abyśmy też mogli czuć coś takiego. Że 

będziesz moim jakby starszym bratem. Rzadko kiedy ktoś zajmował się mną w ten sposób. Nie 

mam rodziny... A teraz mam tylko was dwóch.

Jewgienij poczuł się szczęśliwy w imieniu brata. Przedtem był trochę podejrzliwy w 

stosunku do tej cudzoziemki. Nie myślał o niej zbyt przychylnie. Teraz zaświtała mu nadzieja, 

że może jednak bratu uda się stworzyć z nią dom, którego tak im brakowało po śmierci matki.

- Musiałem cię tylko zapewnić, że nie miałem wobec ciebie zamiarów, które by nie 

były... przyzwoite.

Te słowa sprawiły, że Raija uśmiechnęła się mimo woli. Ciekawy typ z tego brata 

Aleksieja. Czasem przypominał jej Reijo, a czasem myślała, że nie znała wcześniej nikogo 

takiego jak on: chłopca i zarazem władczego mężczyznę. Kogoś, kto nie bał się odsłonić żadnej 

ze stron swej osobowości.

- Może to powiesz twoim marynarzom - zaproponowała lekko.

- Pomyśleliby, że wypiłem za dużo kwasu, no i mieliby już pewność, że z tobą spałem.

Skrzywiła się, słysząc nazwę ich narodowego napoju. Opowiadano jej, że robi się go z 

żyta, jęczmienia i pszenicy zmieszanych ze słodem i przyprawionych według uznania. Żadna z 

jego odmian jej nie smakowała.

- Czy Aleksiej wie o plotkach?

Niepokój, który poczuła, odmalował się także na twarzy Jewgienija.

- Raczej tak - przyznał niechętnie.

- Nie rozmawiał o tym z tobą? Jewgienij zaprzeczył.

- On jest w stanie zrobić wszystko dla tych, których kocha. Trochę mnie to niepokoi. 

Mam nadzieję, że nie upije się przy następnym postoju. Tu na pokładzie nie ma się siły na 

emocje. Praca jest zbyt ciężka. - Uśmiechnął się prowokująco. - Co pewnie zauważyłaś...

Raija stłumiła uśmiech. O, tak, zauważyła. I właściwie nie wiedziała, czy ją to smuci, 

czy cieszy.

- Może mi się uda zorganizować to tak, że w niedzielę zakończymy handel. Wtedy nie 

będzie pil. Dzięki temu unikniemy awantur, jakie mógłby wszcząć.

Niedziela była absolutnym świętem dla Rosjan, nawet gdy przebywali za granicą z dala 

od swoich. Nie pracowali wtedy i nie pili alkoholu.

- Mógłbym też się postarać, żebyście mogli spędzić ze sobą trochę czasu - zastanawiał 

się Jewgienij na głos, okazując swą romantyczną stronę. - A może choćby zaraz? Mogłabyś 

zaparzyć herbatę w mojej kajucie, a ja bym podpowiedział swemu choremu z miłości bratu, 

dokąd ma pójść...

- Nie przesadzaj - zaśmiała się Raija. - Niech wszystko toczy się w sposób naturalny. 

Nie powinieneś nam niczego ułatwiać.

Ściągnęła usta znacząco, dodając:

- Aleksiejowi dobrze zrobi, jeśli włoży odrobinę wysiłku w osiągnięcie tego, czego 

pragnie.   Tylko   rozpieszczeni   chłopcy   dostają   cukierki   prosto   do   buzi   od   razu,   gdy   o   to 

poproszą...

- Według mnie on nie ma pojęcia, jaki skarb wpadł mu w ręce - stwierdził Jewgienij.

- Może i nie - przyznała Raija słodko. - Jeszcze nie. Ale z czasem się dowie.

Później Raija nie była pewna, czy Jewgienij zaprzestał zabawy w Amora, czy jednak 

pociągnął za sznurki, których nie zauważyła.

Gdy pytała, czy Aleksiej zasłużył sobie u brata na specjalne względy, zdawał się nie 

rozumieć, o co jej chodzi.

Aleksiej po prostu nagle miał dla niej więcej czasu. A potrzebowała towarzystwa. Dni 

ciągnęły się w nieskończoność. Noce często spędzała bezsennie.

Dysponowała kajutą Aleksieja. Była większa niż kajuty członków załogi i mogły w niej 

spać wszystkie dzieci. Sam Aleksiej spał w kajucie Jewgienija, która była największa na statku.

Rozwiązanie było praktyczne, lecz nie dawało im zbyt wiele okazji do prywatności.

Raija stanowczo odmawiała Aleksiejowi wejścia do swej kajuty i równie stanowczo 

dzielenia z nim łoża w tym samym pomieszczeniu, w którym spał jego brat. Nadal jeszcze była 

wstydliwa. Nadal ustanawiała granice.

Poza   tym   dawałoby   to   jeszcze   więcej   powodów   do   plotek,   które   i   tak   kwitły   na 

pokładzie.

Za   każdym   razem,   gdy   rozmawiała   z   Jewgienijem,   wymuszała   na   nim   niechętnie 

składany raport.

W jedną z takich bezsennych nocy, po godzinach męczącego przewracania się z boku na 

bok, skapitulowała. Równe oddechy dzieci nie były w stanie jej uśpić. Kołysanie i odgłos fal 

uderzających o burtę tylko pogarszały sprawę.

Ubrała się, zarzuciła chustę na głowę i ramiona i wyszła cicho na pokład. Było zimno, 

ale nie zwracała na to uwagi. Pogoda była dobra, płynęli w stronę lądu, jako że zamierzali 

przybić tam za kilka dni. Na jeden z ostatnich postojów przed Rosją.

Nie chciała się rozczulać, ale myśl o tym, jak niedaleko była tego całkiem obcego kraju, 

wywołała   łzy.   Nie   była   ich   w   stanie   zatrzymać,   choć   nie   zamierzała   płakać,   opuszczając 

Norwegię, w której nie zaznała zbyt wiele szczęścia.

Panowała cisza. Marynarze pracowali w systemie wacht. Ktoś spał w dzień, ktoś inny w 

nocy.   Każda   koja   była   zawsze   wykorzystana.   Warunki   życia   załogi   przyprawiały   Raiję   o 

dreszcze, ale rozumiała, że i tak mieli tu lepiej niż na większości statków.

Jedzenie było monotonne. Głównie ryby i razowy chleb. No i kwas, który pili przy 

każdej nadarzającej się okazji.

Kajuty   były   małe   i   ubogie.   Nie   mieli   pościeli,   raczej   grube   płótno   i   odwieczny 

samodział.

Aleksiej twierdził, że to jest jeden z lepszych statków. Wynagrodzenie ludzie dostawali 

dobre, chętnie pływali z Jewgienijem, bo wiedzieli, że dobrze traktuje załogę.

Raija wierzyła w to.

Unikała marynarzy. Kilku siedziało właśnie na pokładzie i zaintonowało nastrojową 

pieśń. Cofnęła się w cień, tak aby jej nie zauważyli, zwłaszcza że świecił księżyc w pełni.

Słyszała już tę piosenkę. Nie znała dokładnie słów, ale wiedziała, że mówi o miłości 

młodych, która źle się skończyła.

Miała nadzieję, że jej i Aleksiejowi nie wywróży tego samego.

Tym razem chciała, żeby się udało. Żeby przetrwało. Postanowiła o to walczyć. Nie 

będzie biernie czekała, ale będzie walczyła pazurami.

Postanowiła, że będzie szczęśliwa.

Żegluga nadal nie sprawiała jej przyjemności, ale gdy wychyliła się najdalej jak mogła i 

obserwowała ciemne siły czające się w zimnych głębinach, ze zdumieniem stwierdziła,  że 

księżyc   sprawił   rzecz   niewiarygodną:   uczynił   morze   pięknym.   Jego   światło   kładło   się 

błyszczącym kobiercem na powierzchni, tworząc cudowny obraz.

Raija wstrzymała oddech i poczuła, jak jej ciało pokrywa gęsia skórka. Z chłodu. A 

może   i   od   tej   melancholijnej   pieśni   rozlegającej   się   na   pokładzie.   Miała   niezwykle   dużo 

zwrotek, jak to rosyjskie pieśni. Lubił muzykę ten naród, który miał się stać jej narodem.

- Nie powinnaś być sama w taką noc - rozległ się za nią ciepły głos.

Schludnie ubrany Aleksiej stał w swobodnej pozie, na wpół ukryty w cieniu, i patrzył na 

nią.

Raija uświadomiła sobie, że musiał już tak stać długo, niezauważony.

Czy to był zły znak?

Co jej się stało, że szuka znaków? Już dawno ich nie potrzebowała.

Wierzyła sobie. Musiała. Miała tylko siebie.

- Powinnam spać w taką noc?

Nid zgodził się z nią. Podszedł cicho, objął ją w talii i przytulił policzek do jej policzka.

Poczuła puls Aleksieja. Powoli ogarniało ją ciepło jego ciała.

„Nie zachęcaj go!” ostrzegł ją wewnętrzny głos. Głos, który można było tak łatwo 

zlekceważyć.

Wszystko zostało jakby dla  nich stworzone: jasny księżyc,  przyjazne fale,  piosenki 

płynące jedna po drugiej z pokładu. Marynarze prześcigali się między sobą, śpiewając coraz 

piękniej.

Raija odprężyła się i oparła o Aleksieja plecami. Czuła dokładnie jego ciało. Podobało 

jej się to. Rozkoszowała się tym.

Fakt ten nie wzbudził w niej najmniejszego poczucia wstydu, a jedynie radość.

Byłoby źle, gdyby miało być inaczej. Gdyby podążyła na wschód z mężczyzną, który 

zapewniałby jej tam tylko dom i utrzymanie. To na pewno nie byłoby w porządku.

A tak - było.

-   Jewgienij   jest   wyrozumiały   w   stosunku   do   ciebie   -   powiedziała   z   trudem.   Usta 

Aleksieja, błądzące po jej szyi, sprawiły, że zaschło jej w gardle.

Przesunął ustami po policzku Raiji, odgarnął jej włosy i dotknął delikatnie ucha.

Noc była coraz zimniejsza, ale Raiji wydawała się nieznośnie gorąca.

- On ma do mnie zaufanie - odrzekł cicho zachrypniętym głosem. Drżały w nim ukryte 

pragnienia. - Ja jestem kapitanem, gdy on śpi. A on, gdy śpię ja.

Raija nie zauważyła pełnej oczekiwania, znaczącej pauzy. Nie chciała jej zauważyć. 

Powiedział wreszcie wprost:

- Jewgienij jest na mostku, Raiju. Mam kajutę tylko dla siebie aż do rana...

A więc nadszedł ten moment. Bała się? Myśli kłębiły jej się w głowie, nie była pewna. 

Od czasu Reijo nie spała z żadnym mężczyzną. To było dawno temu. Tak dawno, że sama 

myśl, iż będzie blisko z innym człowiekiem, przerażała ją. To była gra, w której ofiarowywało 

się siebie, i nie wiadomo było, ile się w zamian otrzyma. Tego nie można przewidzieć z góry.

Stopy miała ciężkie.

Czyżby czekała?

Czy to dlatego nie mogła zasnąć? Dlatego wyszła na pokład?

Czuła się tak dziwnie niepewna!

Odbicie księżyca w falach jakby ją prowokowało.

Aleksiej pieścił jej policzek. Jego palce były stworzone do pieszczot: długie, szczupłe, 

pełne czułości. Był czujnym słuchaczem języka jej ciała.

- Trochę się boisz? - spytał. - Trochę się mnie boisz, moja Raiju?

Raija zamrugała. Pieśni stały się częścią nocy. Głosy śpiewających marynarzy stopiły 

się z tą księżycową porą.

Raija   była   pełna   niepokoju,   wątpliwości   i...   pożądania.   Walczyła   jednak   ze   sobą 

zaciekle.

Nigdy wcześniej nie czuła się tak nielojalna. Tak nie w porządku.

Nie zrobiłam niczego niewłaściwego, pomyślała przez moment.

Żyła, i może to było grzechem.

Poddanie się namiętności oznaczałoby odsunięcie wstydu na bok. Zapomnienie o tych 

ramach, w które chciał ją wtłoczyć świat. Zapomnienie tego, jak ją wychowano. Porządku i 

podporządkowania. Niech tam, nikomu nie była niczego winna! Zapłaciła za to, co dało jej 

życie. Więcej niż inni ludzie. Nie zrobiła jeszcze niczego, czego miałaby się wstydzić.

- Tak, Aleksiej - odpowiedział; wreszcie i odprężyła się. Pozwoliła sobie na cieszenie 

się bez wstydu jego bliskością. - Jesteś dla mnie jak ktoś nowy - wyznała. - Spędziliśmy ze sobą 

zaledwie jedną noc. Noc, którą nazwaliśmy zaczarowaną. Była zakazana. Chwila trwała tak 

krótko.

-   Zacznijmy   teraz   na   nowo   -   wyszeptał.   Był   po   chłopięcemu   intensywny.   Nie 

przemilczał niczego. Pod powierzchnią żarzyły się węgle. Więcej uczuć niż ta fala, którą ją 

teraz obmywał. Chciał więcej, chciał, aby zalał ich ocean.

Był nieodrodnym synem swego romantycznego narodu.

Na skórze ramion Raiji znów pojawiła się gęsia skórka. Z chłodu nocy. Z oczekiwania.

Odwróciła się gwałtownie ku Aleksiejowi. Zarzuciła ręce na jego mocny kark i ukryła 

twarz na jego piersi. Miło pachniał, co było trudne do osiągnięcia po dniach i tygodniach na 

morzu. Postarał się jednak, mimo że pewnie był zmęczony po długim dniu pracy.

Takie drobiazgi cieszyły ją. Oznaczały, że był wrażliwy na potrzeby innych.

- Zróbmy to - usłyszała swój głos. Wszelkie zakazy runęły i zatonęły w bezdennym 

morzu. - Weź mnie tam, weź mnie do kajuty Jewgienija!

Kajuta kapitana zawsze jest największa i najlepsza na statku. Ta była przyjemna. Miała 

w sobie coś z samego gospodarza. Przypominała dom.

Urządzona była na obcy Raiji sposób, ale podobała jej się. Poznała do głębi ludzi wielu 

kultur i nauczyło jato, że na świecie nie ma jedynej słusznej kultury.

Przy jednej ścianie znajdowały się dwie koje. Jewgienij tłumaczył kiedyś, że poprzedni 

kapitan często zabierał ze sobą w rejs rodzinę, a ponieważ jego żona była gruba jak beczka, 

wymagała osobnej alkowy.

Kolorowe, tkane zasłony oddzielały ją od reszty kajuty.

Pod inną ścianą stało biurko Jewgienija zasłane mapami i książkami. Aleksiej z dumą w 

głosie powiedział, że on i brat wyróżniali się spośród większości marynarzy tym, że umieli 

czytać, pisać i odczytywać mapy morskie. To także sprawiało, że byli lepszymi żeglarzami. 

Tłumaczyło to fakt, że Jewgienij został kapitanem pomimo młodego wieku.

Wzdłuż kolejnej ściany biegły półki wypełnione obrusami i serwisami równie pięknymi 

jak te, z którymi Raija miała do czynienia jako żona wójta w Alcie. Rosyjski kapitan żaglowca 

posiadał równie wspaniałą porcelanę i szkło.

Ponad   szafkami   wisiała   ikona   z   Madonną   i   Dzieciątkiem   Jezus,   namalowana 

intensywnymi   kolorami,   ze   złotymi   aureolami   i   złotymi   akcentami   w   szatach.   Gdy   Raija 

zobaczyła ją po raz pierwszy, aż zamarła w podziwie. Ten stylizowany obraz przedstawiający 

matkę z dzieckiem wprost zachwycał, mimo że nie był ani naturalny, ani wierny. Któż by 

jednak oczekiwał, że osoby boskie będą przypominać zwykłych ludzi?

Nawet dla Raiji, która nie była wierząca bez zastrzeżeń, ikona stała się czymś świętym. 

Choćby dlatego, że zarówno Aleksiej, jak i Jewgienij żegnali się za każdym razem, gdy obok 

niej przechodzili. Zawsze, gdy Jewgienij był w kajucie, zapalał lampkę oliwną przed ikoną.

Złocisty blask dodawał jej jakby nieziemskiego kolorytu.

Na szafce obok koi znajdował się mosiężny rukomojnik, czyli umywalka. Składał się ze 

zbiornika   na   wodę,   kranu   i   rodzaju   półmiska,   w   którym   się   myło.   Wszystko   lśniło 

wypucowane.

Największy jednak skarb stanowił srebrny samowar.

Nie trzeba go było stawiać na ogniu, gdyż przez zbiornik z wodą przechodził cylinder 

napełniany żarzącymi się węglami, które ogrzewały wodę i czajniczek z esencją. Nadawał się 

na morskie podróże. O ile Raija dobrze zrozumiała, w rzadko którym rosyjskim domu nie było 

samowaru.

Do tego obcego, tajemniczego świata wprowadzał ją Aleksiej.

Paliła się tylko jedna lampa, stojąca przy jego koi.

Wiedział, że Raija zachwyca się ikoną, ale nie mógł zdobyć się na zapalenie przed nią 

lampki.

Sprawy cielesne i sprawy duchowe wykluczały się nawzajem, tak został wychowany.

Posprzątał.   Zasłona   przy   jego   koi   była   odsłonięta.   Na   posłaniu   rozpostarł   świeże 

prześcieradła. Pomiędzy nim a Raiją nie mogło być nic nieczystego, ani dosłownie, ani w 

przenośni.

Gdy   drzwi   się   za   nimi   zamknęły,   magia   zaczęła   działać.   Dotychczas   dni   płynęły 

podobne jeden do drugiego. Byli w drodze, i to znaczyło ich każdą godzinę. Mało się widywali. 

Statek stanowił zamknięty świat, a ona była w nim jedyną kobietą. Trudno nazwać tę sytuację 

normalną,   nie  sprzyjała   temu,   by   się   dobrze   poznali.   Musiały   istnieć   wątpliwość   i   źdźbło 

niepewności. Jednak, gdy znaleźli się sami, zauroczenie nadal działało. Niemal iskrzyło między 

nimi.

- Masz ogień we włosach - powiedziała Raija z uśmiechem, dotykając loków Aleksieja. 

Stał   przed   lampą   i   dlatego   włosy   przybrały   złocisty   odcień,   choć   zwykle   były   po   prostu 

jasnobrązowe.

Tak właśnie powinna działać magia.

-   Jestem   ogniem   -   powiedział,   trwając   nieruchomo.   Pozwolił,   aby   ona   ustanawiała 

tempo.

Jego   uczucia   były   oczywiste   dla   nich   dwojga.   To   dla   niej   ta   sytuacja   była   nowa. 

Znajdowała się w drodze do obcego świata.

Raija uwierzyła mu. Pod dłońmi czuła jego gorącą skórę. Nie mogła nasycić się jej 

dotykiem. Dopiero wtedy zrozumiała, jak bardzo sama była przemarznięta. Jak chłodna stała się 

ta strona jej natury. Odsunęła instynkty tak daleko, jak tylko mogła.

Zamroziła je.

Teraz potrzebowała czasu, aby odtajały. Musiała je wywołać.

Delikatnie, jak gdyby czyniła to po raz pierwszy, zaczęła rozpinać jego koszulę. Palce 

jej drżały, to było trudne, ale on jej nie pomagał. Ona zresztą tego nie chciała. Właśnie to lubiła 

u niego: że rozumiał.

Nie   chciała,   żeby   wszystko   potoczyło   się   za   szybko.   Żeby   skończyło   się,   zanim 

naprawdę się zaczęło.

Aleksiej   miał   na  sobie   spodnie  z  miękkiej,   garbowanej   skóry.   Opinały  ciasno  jego 

biodra, zostawiając małe pole do popisu dla wyobraźni.

Raija trzymała wzrok na wysokości jego klatki piersiowej.

Nawet gdy wyciągała mu koszulę ze spodni, nie patrzyła tam, gdzie były ręce. Jej dłonie 

przebiegały   po   jego   nagim   torsie   jak   dłonie   niewidomej.   Nawet   zamknęła   oczy   dla 

wzmocnienia wrażenia. Najpierw miały poczuć dłonie, dopiero potem mogły patrzeć oczy.

Szerokie   barki,   twarde   muskuły   pod   skórą,   wrażenie,   gdy   napinały   się   pod   jej 

pieszczotliwym dotykiem, ciepło jego ciała, zapach...

Gdy jej dłonie napotkały miękką skórę spodni, przysunęła się bliżej. Palce zwiedziły 

skórę jego pleców, zanim nie zdarła z niego koszuli.

Jego ramiona drżały, ale panował nad sobą.

To ona nadawała tempo.

Ciasno obejmując go ramionami w pasie, przytuliła się mocno do niego.

Podniosła ku niemu twarz. Uśmiech miała niepewny i ostrożny, a w oczach szczęście i 

zdziwienie tym, że naprawdę mogła znów czuć ten wszechogarniający żar i namiętność.

Wargi się rozchyliły, język zwilżył szybko pełną dolną wargę jak wieczorna rosa polne 

kwiaty. Raija wspięła się na palce. Musiała tak zrobić, żeby dosięgnąć jego ust. Dopiero gdy 

dotknęła jego warg, pochylił się nad nią i objął ramionami.

Pocałunek wyzwolił coś w Raiji. To, co było zaplątane, rozwiązało się.

Usta i język Aleksieja pieściły ją. Nie kłamał: on był ogniem.

Jego uścisk stał się mocniejszy. Solenne postanowienie, że to ona nadaje tempo, wzięło 

w łeb.

Aleksiej nie chciał dłużej czekać. Czekał już wystarczająco długo.

Położył   jedną   dłoń   na   jej   karku,   palce   wplótł   we   włosy.   Usta   pragnęły   więcej   i 

otrzymały to. Odpowiedziała na jego pożądanie takim samym ogniem, jaki trawił jego ciało.

Jego usta chciały całować. Obsypać ją dowodami miłości.

Całował jej policzki, brwi, długie, zagięte rzęsy. Przyciskał usta do czoła, wyczuwał 

nimi puls na jej szyi, przesuwał językiem wzdłuż ucha, zwilżał skroń, całował linię podbródka i 

dotykał mięciutkiej skóry szyi.

Na   koszuli   nocnej   miała   przykładnie   zapięty   serdak.   W  szaleńczym   tempie   rozpiął 

guziki i zsunął go.

Obsypał pocałunkami jej nagie ramiona, zsunął ramiączka koszuli, aby mieć lepszy 

dostęp. Nie odejmując od niej ust, rozwiązywał tasiemki i rozluźniał jej bieliznę. Odkrywał 

schowane przed nim obszary miękkiej skóry.

Z zamkniętymi oczami badał to, co ubranie tak bezskutecznie ukrywało.

W przypływie szaleństwa padł  na kolana, obejmując jej krągłe biodra i przytulając 

policzek do miękkiego brzucha.

Jej dłonie w zapamiętaniu gładziły jego włosy. Księżniczka pieszcząca trolla...

Aleksiej podniósł ku niej wzrok. Ujrzał tęsknotę w błyszczących brązowych oczach. 

Wiedział, że on też nie potrafiłby ukryć swej tęsknoty i swej miłości, i wcale tego nie chciał.

Raija musiała widzieć, musiała wiedzieć.

Pożałował, że nie zapalił wszystkich lamp. Oni powinni móc na siebie patrzeć.

Ale wtedy oświetliłby Madonnę, a wciąż nie mógł znieść myśli o tym, że mogłaby być 

świadkiem ich cielesnej miłości.

Raija pociągnęła go w górę za włosy i napotkała ustami.

Poddawała   się   jego   wędrującym   rękom,   witała   jego   pieszczoty   całym   ciałem, 

ofiarowywała swoją nagość.

Aleksiej dotarł do brzegu halki, przekonany, że przejął prowadzenie, gdy nagle poczuł 

pewne dłonie,   które  rozpięły  mu spodnie  i  zsunęły je z  bioder.  Wyszedł  z  nich,  z  równą 

pożądliwością zsuwając z Raiji koszulę i halkę. Innej bielizny nie miała.

Przylgnęła do niego całym ciałem. Poprowadził ich oboje w stronę koi, która wydała mu 

się teraz przesadnie szeroka, mimo że sam przez tyle nocy przewracał się w niej bezsennie i 

przeklinał jej niewygodę.

Nawet   mając   Raiję   pod   sobą,   chciał,   żeby   było   jeszcze   ciaśniej.   Nie   mogli   się 

wystarczająco zbliżyć. Zawsze oddzielały ich dwie warstwy skóry i to było za dużo dla Aleksiej 

a. Gdyby mógł, wpełzłby pod jej skórę.

Jej   dłoń   wślizgnęła   się   pomiędzy   nich,   znalazła   go   i   pieściła,   aż   zachłysnął   się   i 

przeniósł jej ręce na swój kark.

Aleksiej chciał przeciągnąć tę chwilę, jak tylko mógł. Chciał, aby wydłużyła się tak, 

żeby stała się nie do wytrzymania. Był nieprzytomnie oszołomiony, dotykając Raiji i czując, że 

czeka, gotowa na jego przyjęcie. Przesuwał ustami, odkrywając ją, pieszcząc oczami, dłońmi i 

wargami.

Dopiero gdy podniecenie groziło szaleństwem, wsunął się w nią i pozwolił, aby rytm 

statku i morza stał się ich rytmem.

Wspinali   się i  opadali  wraz z falami.  Wpływali   na inny ocean,  aż Aleksiej  musiał 

otworzyć oczy, aby się upewnić, że to prawda. I wtedy napotkał falę najwyższą.

W tym samym momencie ona uniosła opadające powieki. Jej spojrzenie przyciągnęło 

jego wzrok i razem, w tym samym rytmie, minęli szczyt fali i potem opadali tylko, aż dotarli do 

lekko wzburzonego morza po drugiej stronie.

- Kocham cię - wyszeptał Aleksiej, zanim położył policzek na jej ramieniu. - O Boże, 

jak ja cię kocham, Raiju!

Uśmiechnęła się, widząc tuż przed sobą jego czoło. Pot perlił się wzdłuż linii włosów i 

smakował słono, gdy go polizała.

Chciała sprawić mu przyjemność i powiedzieć to samo, ale słowa jakby gdzieś utkwiły i 

nie mogła wywołać ich na usta.

- Jesteś wspaniały, Aleksiej - wyszeptała cicho.

10

Zbliżała się sobota, gdy statek „Sankt Nikołaj” dobijał do lądu. Załoga patrzyła tęsknie 

w   stronę   niedalekiej   osady.   Niewiele   się   różniła   od   innych:   te   same   szare   domki   wzdłuż 

kamienistego wybrzeża, łodzie przycumowane przy stromym brzegu.

Mimo   to   każda   osada   budziła   w   nich   tęsknotę.   Już   dawno   nie   brali   udziału   w 

prawdziwej rosyjskiej zabawie.

Oczywiście,  schodzili na ląd w wielu miejscach na północy Norwegii,  ale byli bez 

pieniędzy. Zaplata czekała na nich dopiero po powrocie do Rosji.

Nie mieli czym wprawić się w dobry nastrój, chyba że spotkali szczególnie gościnnych 

Norwegów, którzy poczęstowali ich koniakiem czy rumem. Tych mocnych trunków próbowali 

tylko tu na zachodzie, w rodzinnym kraju były rzadkością.

Mimo to norweskie zabawy nie mogły się równać z rosyjskimi. Najchętniej płynęliby 

już do domu bez zatrzymywania się w tych dziurach.

Niestety, mieli jeszcze miejsce na ryby, no i trochę mąki i desek na sprzedaż. Na ile 

znali szypra, nie chciałby wwozić z powrotem do Rosji tych towarów.

Także Raija zapatrzyła się na ląd. Uśmiechnęła się złośliwie do Jewgienija.

- To co, dacie sobie wcisnąć jeszcze więcej zrobaczywiałych ryb?

- Nie jesteśmy głupi - odpowiedział sucho. - Widzimy robaki, moje dziecko, ale mamy 

dużo soli. To nie my jemy te ryby. Wszyscy, którzy pływali wzdłuż wybrzeża Finnmarku, 

wiedzą, co mieszka w tych rybach. Dla siebie zostawiamy najlepszy towar.

Raija uśmiechnęła się krzywo. Widać nie tylko ona patrzyła na świat nieco cynicznie.

- Poza tym - Jewgienij wzruszył ramionami - nie wszyscy z nas, ludzi morza, są tak 

prawowierni. - Dodał w zaufaniu, zniżywszy głos: - Szczerze mówiąc, jemy czasem mięso w 

czasie postu.

Kościół w Rosji zakazywał jedzenia mięsa w czasie postów, a była ich niezliczona ilość. 

Większość Rosjan była wierząca i dlatego istniało tam takie duże zapotrzebowanie na ryby.

- Nie sądzę, żeby popi jedli robaczywe ryby - dodał jeszcze. - Dlaczego miałbym być 

mniej wybredny od nich?

Raija nie mogła się nie zgodzić.

- To, mam nadzieję, ostatni przystanek przed powrotem do domu.

Serce Raiji skoczyło. Była coraz mocniej związana z Aleksiejem, ale równocześnie 

czuła jeszcze więzy łączące ją z Norwegią. Czuła je tym mocniej, im bardziej zbliżali się do 

tego wielkiego kraju na wschodzie.

- Trochę to przerażające - powiedziała ostrożnie. - Jeszcze nie mogę przyzwyczaić się 

do tej myśli.

Jewgienij uśmiechnął się, by dodać jej odwagi, i poklepał po ramieniu.

- Trzeba na to czasu - powiedział. - Tak musi być. Wszystko, co nowe, potrzebuje czasu, 

Raiju.

Popatrzył na ląd.

- To dla mnie nieznane miejsce. Nigdy tu nie byliśmy. Zawija tu inny szyper. Teraz go 

nie ma, więc spróbujemy zahandlować.

-   Pewnie   znajdą   się   chętni   -   mruknęła   Raija.   Odsunęła   się   od   burty,   gdy   dobijali. 

Zgarnęła spódnice i zeszła pod pokład. Nie chciała rozmawiać z mieszkańcami tej nadbrzeżnej 

osady. Nie miała im nic do powiedzenia. A wścibstwa nie cierpiała. Stanowiła osobliwość na 

statku i już to nie było zbyt przyjemne.

Znalazła Aleksieja w kajucie Jewgienija. Był podekscytowany, widziała, że aż palił się 

do zejścia na ląd. Tak naprawdę nie był żadnym wilkiem morskim. Poza tym miał przywileje 

jako brat szypra. Miał pieniądze.

- Schodzimy na ląd - uśmiechnął się wesoło i zakręcił Raiją. - Potańczymy sobie, moja 

Raiju!

Potrząsnęła głową.

- Nie schodzę na ląd. Popatrzył na nią zaskoczony.

- Będziemy tu aż do poniedziałku - powiedział. - Nic się wtedy nie dzieje. Moglibyśmy 

się zabawić, zobaczyć coś innego niż ta śmierdząca balia. Oczywiście, że pójdziesz ze mną. 

Przecież tam będzie życie, śpiew, zabawa, taniec! Mogę ci obiecać, kochana Raiju, że nie ma 

takiego mężczyzny na wybrzeżu Finnmarku, który by się mógł równać ze mną pod względem 

tańca. Norwegowie tylko skaczą, to Rosjanie wymyślili prawdziwy taniec. Nikt nie tańczy tak 

jak my, a ja jestem lepszy od niejednego z nas - dodał z nieskromnym uśmiechem. Raija nie 

dała się przekonać.

- Nie chcę się tutaj bawić - oznajmiła z powagą. - Zostanę na statku z dziećmi.

- Dziećmi może się zająć ktokolwiek z załogi - rzucił z pobłażliwym wzruszeniem 

ramion. - A ja doprawdy nie mam ochoty na taniec z którymś z marynarzy. To ciebie chcę mieć 

ze sobą!

Raija była równie nieporuszona jak norweskie nadmorskie skały, których tak nie lubiła.

- Jeżeli podeszwy aż tak cię swędzą, Aleksieju Dymitrowiczu Byków, możesz poprosić 

do tańca pierwszą chętną kobietę, którą tam napotkasz. Ja zostaję.

-   Ze   wszystkich   upartych   kobiet...   -   zaczął.   Zbliżał   się   niepokojąco   do   punktu 

zapalnego, ale opanował się i zdusił w sobie wybuch. Widać było jednak wyraźnie, że jest zły. 

Wypadł z kabiny, z całej siły zatrzaskując za sobą drzwi.

Raija westchnęła.

Aleksiej nie dostrzegał tego, co ona. Nie rozumiał, dlaczego nie chciała pokazywać się 

ludziom, i nawet o to nie zapytał.

To zabolało.

Jewgienij i Aleksiej podpłynęli do brzegu z dwoma marynarzami. Na skraju plaży stała 

grupka mężczyzn. Czekali na nich, żując tytoń. Podszedł do nich Jewgienij, jego towarzysze 

trzymali się z tyłu. Marynarze zajęci byli łódką, a Aleksiej rozglądał się za jakimś kramikiem.

Był zły na Raiję i zamierzał kupić trochę rumu lub wina dla zwilżenia gardła. Jeżeli 

Raija nie umie się bawić, to on musi to nadrobić.

- Drawsi - odezwał się Jewgienij. Znaczyło to „dzień dobry” w mieszanym języku 

używanym przez Norwegów w przekonaniu, że to rosyjski, a przez Rosjan, że norweski.

Mężczyźni   skinęli   głowami   bez   słowa.   Nie   zdziwiło   to   Jewgienija.   Wiedział,   że 

Norwegowie to małomówny naród.

- Deski - mówił dalej, patrząc im po kolei w oczy. Gdy nie uzyskał pożądanej reakcji, 

dodał: - Muka.

Na wybrzeżu Finnmarku brakowało zarówno drewna, jak i mąki, jego oferta powinna 

być więc interesująca.

Mężczyźni popatrzyli po sobie, wzruszyli ramionami, odchrząknęli i znów popatrzyli po 

sobie bezradnie. Najstarszy splunął i poprzeżuwał jeszcze, zanim się odezwał:

- Tak, da... Kupić. Co... cena?

Machnął ręką i poszukał wsparcia u pozostałych, którzy jednak nadal milczeli.

Jewgienij uświadomił sobie, że będą mieli duże kłopoty z porozumieniem się.

Gestami pokazał, żeby zaczekali, i zawrócił do łódki.

Aleksiej spojrzał na niego przelotnie. Zabijał czas, puszczając kaczki na wodzie.

- Nie będzie handlu? - spytał nieszczególnie zainteresowany. Dostrzegł już sklepik i 

czekał tylko na okazję, żeby tam zajść. Gdyby ktoś mu postawił kieliszek, na pewno by nie 

protestował, ale równie dobrze mógł pić samotnie.

- Oni mnie nie rozumieją - westchnął Jewgienij. - Potrzebuję tłumacza.

Spojrzał znacząco na młodszego brata. Aleksiej skrzywił się.

- Masz na myśli Raiję? Jewgienij przytaknął.

- Mało prawdopodobne - zaśmiał się Aleksiej głucho. - Gdy próbowałem ją namówić na 

zejście na ląd, włożyła lodowatą maskę. Przypuszczalnie nadal ją nosi. Nie pytałem, dlaczego.

Jewgienija zaświerzbiły palce, aby potrząsnąć tym braciszkiem, który umiał dąsać się 

jak baba, gdy świat robił mu na złość.

- To może ja ją spytam - rzucił i powiosłował w stronę „Sankt Nikołaja”.

- Postawię ci flaszkę rumu, gdy uda ci się roztopić tę lodową księżniczkę! - zawołał w 

ślad za nim Aleksiej.

Jewgienij nie odpowiedział.

Odnalazł Raiję w kajucie, gdzie siedziała wpatrzona w ikonę. Dzieci bawiły się na 

podłodze,   tylko   Ida   spala.   Morska   podróż   zdziałała   z   nią   cuda.   Spała   teraz   więcej   niż 

kiedykolwiek w swoim krótkim życiu.

Jewgienija uderzyło nagle odkrycie, że Raija zachwyciłaby każdego malarza ikon jako 

modelka.   On   bardzo   chętnie   powiesiłby   jej   portret   na   ścianie.   Może   taka   myśl   i   była 

bluźnierstwem, ale czasem nie ma się kontroli nad własnymi myślami.

Wzdrygnęła się, gdy wypowiedział jej imię, jakby przyłapał ją na przestępstwie.

Jewgienij poczuł się nagle o wiele starszy od niej.

- Cieszę się, że podoba ci się ta ikona - rzucił. - Możliwe, że dostaniecie ją ode mnie z 

Aleksiejem jako prezent ślubny.

- Sam wróciłeś?

- Potrzebuję twojej pomocy. Napotkał jej pytające spojrzenie.

- Oni chyba chcą coś kupić - tłumaczył - ale nie mówią w żadnym innym języku niż 

norweski.

Pozostawił pytanie niewypowiedziane. Wisiało jednak w powietrzu.

Raija westchnęła i podjęła wyzwanie.

- No dobrze - pokiwała głową. - Pójdę.

Było to rzeczywiście potrzebne. Gdyby udało im się sprzedać i deski, i mąkę, szybciej 

dopłynęliby na Morze Białe.

Postanowiła   odsunąć   kierujące   nią   egoistyczne   względy   i   pomóc   im.   Nie   mogła 

odmówić braciom, którzy byli jej przyszłością.

Aleksiej aż otworzył usta ze zdumienia, gdy Raija uniósłszy spódnice dotarła do brzegu. 

Spojrzenie, którym ją zaszczycił, nie wróżyło nic dobrego.

Raiji nie chciało się go zagadywać. Niech dobry humor wróci mu sam, nie będzie się 

bez potrzeby tłumaczyć. Zresztą, źle się rozmawia z kołkiem drewna.

- To co, flaszka rumu? - Jewgienij nie mógł się powstrzymać, aby nie podrażnić się z 

bratem.

Nie otrzymał żadnej odpowiedzi.

Aleksiej   oparł   się   o   łódkę   i   obserwował   ich   spod   wpółprzymkniętych   powiek. 

Ostentacyjnie skrzyżował ramiona na piersi.

Grupka mężczyzn na brzegu powiększyła się. Ludzie zauważyli statek i wielu chciało 

sprzedać swoje ryby po dobrej cenie.

Rosjanie znani byli z tego, że płacili hojnie.

Ich zdumienie na widok kobiety było spore. Nigdy nie słyszeli o rosyjskiej kobiecie - 

kupcu. Nie rozumieli też, dlaczego szyper ją tu przyprowadził. Mogli przecież dogadać się w 

męskim   towarzystwie.   Nawet   jeśli   Ruscy   nie   rozumieli   wszystkiego,   nie   był   to   przecież 

problem.

Jewgienij stanął obok Raiji. Przy drobnej kobiecie wydawał się imponujący.

Raija nabrała oddechu.

- Sprzedajecie ryby? - spytała. - Suszoną, soloną, chcą każdą. Z robakami i bez - dodała 

złośliwie.

- Jesteś nasza? - spytał ktoś z tłumu z niedowierzaniem. - Norweżka? Co, u licha, robisz 

u Ruskich?

Raija nie zwróciła uwagi na pytania. Przysunęła się odrobinę w stronę Jewgienija, jakby 

szukając oparcia.

- Oni mają deski - mówiła dalej. - Mąkę. I dadzą dobrą cenę.

Zebrani  zapomnieli   o  handlu,   byli   o  wiele   bardziej   zainteresowani   rolą,   jaką  Raija 

odgrywa na statku.

- Co za kobieta włóczy się wzdłuż wybrzeża z Ruskimi? - wyzywająco spytał inny.

Gdy zrozumieli, że bezpośrednie pytania spływają po niej jak woda po gęsi, zaczęli 

wymieniać głośne komentarze między sobą. I sprawdzali wzrokiem, czy celnie trafiają.

Były też spojrzenia posyłane z innych powodów. Raija poczuła się rozebrana i pożarta 

tymi spojrzeniami.

- Nawet ładna, ale prosta - oświadczył jeden i schował się w tłumie.

- To coś nowego, że Ruscy dostają kobietę w zamian za swoją mąkę - zaśmiał się inny 

grubiańsko, co wywołało szmer uznania wśród zebranych.

-   Pryncypał   używa   swojej   dziwki   jako   tłumaczki.   Wiedzą,   jak   się   dobrze 

zorganizować...

Jewgienij zaczął się domyślać, że coś jest nie tak. Atmosfera stawała się duszna.

Rozlegały się coraz śmielsze głosy i rubaszny śmiech. A Raija bladła coraz bardziej.

Zacisnęła usta i nic nie odpowiadała. Nie cofnęła się przed tłumem, nadal patrzyła 

prosto przed siebie, ale jakby na wskroś zebranych. Słowa, które rzucali w jej stronę, odbijały 

się od niej.

Wzniosła pomiędzy sobą a nimi niewidzialną ścianę. Otoczyła murem swoją duszę.

Coś takiego już kiedyś przeżyła.

To nie było nic nowego.

Bolało, ale mogła to znieść. Da sobie z tym radę.

- Co się dzieje, Raiju?

Jewgienij otoczył ją opiekuńczo ramieniem. Rzucił ostrzegawcze spojrzenie w stronę 

grupy mężczyzn i wycofał się z nią w stronę brzegu.

Gonił ich szyderczy śmiech.

Raija potrząsnęła głową.

- To nic - powiedziała sztucznie obojętnym głosem. ' - Nic nie szkodzi.

- Powinienem był to przewidzieć - westchnął Jewgienij. - Wybacz mi, Raiju! Teraz 

rozumiem. Oni nie mogli  być bardziej  tolerancyjni niż moja załoga. Wybacz, że cię w to 

wciągnąłem, ale po prostu nie pomyślałem.

- Nie szkodzi.

Jej głos był nadal bezdźwięczny, twarz zamknięta.

Nie   przemyślał   też   tego,   co   teraz   zrobił.   Bez   żadnych   podtekstów   pogładził   ją   po 

policzku i ostrożnie pocałował w czoło.

Z całym szacunkiem.

W tym samym momencie ktoś złapał go za ramiona i gwałtownie odwrócił.

Aleksiej był blady, oczy pociemniały mu z wściekłości. Ręce trzymające Jewgienija 

drżały.

Pięść   świsnęła   w   powietrzu.   Jewgienij   nawet   nie   zdążył   tego   zarejestrować,   a   już 

połowa twarzy bolała go i czuł, że przypomina niekształtną masę. Zachwiał się, ale utrzymał na 

nogach. Usłyszał śmiech i słowa w obcym języku, wypowiedziane szyderczym tonem.

Kobiecy krzyk.

Raija.

Zmieniona twarz Aleksieja.

Jego   brat,   jego   własny   brat,   którego   sam   nauczył   się   bić.   Jego   własny   brat   o 

niepohamowanym temperamencie...

-   Oni   już   dawno   mówili,   że   wypatrujesz   za   nią   oczy.   -   Aleksiej   zbliżył   się 

niebezpiecznie, oddychając ciężko. - Mówili, że pożerasz ją spojrzeniem. I że nie tylko mnie 

staje na jej widok...

Rzucił  się na Jewgienija,  ale ten tym razem był  przygotowany i zasłonił się przed 

ciosem.

- Posłuchaj mnie, Aleksiej! - prosił. - Mylisz się... Aleksiej nie chciał słuchać.

Plotki zaczęły się od razu, gdy Raija przybyła na statek. Początkowo je lekceważył.

Ale się nie kończyły. Stawały się coraz bardziej wulgarne.

Nie umiał dostrzec ich prawdziwej natury. Nie rozumiał, że gromada mężczyzn będzie 

się koncentrowała na jedynej kobiecie na pokładzie. Nie rozumiał, że fantazjowali na jej temat i 

przekazywali to jemu jako temu, który cieszył się jej względami. Zauważyli też, że udawało im 

się go tym drażnić.

Mówili  mu,  że  Jewgienij  jest   w niej   zakochany. Dawali   do  zrozumienia,   że nawet 

więcej.

Powtarzali to tak często, że w końcu sami w to uwierzyli.

Aleksiej śledził Jewgienija. Próbował dopatrywać się podtekstów w słowach jego czy 

Raiji. Uspokoił się po miłosnej nocy. Upewnił się, że była tylko jego.

Mimo to mógł zacząć wątpić, gdy oddalała się od niego. Zaczął się zastanawiać, za 

czym tęskniła.

Albo za kim...

To Jewgienij?

Z nim nie zeszła na ląd.

A przecież prosił prawie na kolanach.

Jewgienij popłynął - i wrócił razem z nią.

Obejmował ją z miną posiadacza. Pogłaskał ją i pocałował na oczach jego i tych obcych 

ludzi.

Czy to nie był wystarczający dowód?

- Zabiję cię, Jewgienij! - wrzasnął i rzucił się na brata. Trafił, nawet nie wiedząc, gdzie. 

Zadał następny cios. Poczuł, że uderzył Jewgienija w brzuch. Usłyszał, że ten stęka z bólu, 

zobaczył,   jak   się   zwinął   i   cofnął.   Poszedł   za   nim.   Czuł   się   lekki   jak   tancerz.   Czuł   się 

niezwyciężony.

Wokół słyszał głosy. Okrzyki, których nie rozumiał, ale które go podjudzały.

Zadał kolejny cios. Trafił w policzek.

Sam też czuł smak krwi.

- Mylisz się, Aleksiej! Mylisz się! - krzyczał Jewgienij. - Ja ją tylko lubię! Jak siostrę!

Aleksiej zaśmiał się brzydko.

- Siostrę? Co ty powiesz... Nie urodziłem się wczoraj!

Jewgienij zasłaniał się. Robił uniki przed śmigającymi pięściami. Zapewniał Aleksieja, 

że nie powinien obawiać się niczego z jego strony. Że nigdy by jej nie chciał mu odebrać.

Na próżno.

Cały czas uchylał się przed ciosami brata. Nie śmiał oderwać od niego wzroku ani na 

ułamek sekundy, szukał jednak w tłumie tej jednej twarzy. Nie znalazł. Zawołał w rozpaczy:

- Na Boga, Raiju, powiedz mu, że się myli!

Kolejny cios odrzucił go do tyłu tak, że aż zadzwoniło mu w głowie. Upadł. Udało mu 

się osłabić upadek jedną ręką.

Oszołomiony,   próbował   podnieść   się   na   nogi,   gdy   powaliło   go   kolejne   uderzenie. 

Kopnięcie w żebra pozbawiło go oddechu. Wił się jak robak pomiędzy skałami wybrzeża.

Śmiech  nie miał końca. Mężczyźni zakładali  się  między sobą,  kto wygra.  Nikt nie 

żałował leżącego w bólu człowieka.

Nie był jednym z nich.

Raija krzyczała i krzyczała. Trzymała dłonie na uszach i krzyczała tak długo, aż nie 

miała już powietrza w płucach.

Próbowała zagłuszyć mężczyzn, chciała, aby jej krzyk dotarł do Aleksieja, ale nie miała 

na to dość siły.

Jewgienij wystękał jej imię. Błagał ją, by przemówiła bratu do rozsądku.

Rozsądku?!

Szaleństwo w twarzy Aleksieja było bardziej przerażające niż cokolwiek, co widziała do 

tej pory. Nie sądziła, żeby coś do niego dotarło. Był zamroczony wściekłością i zazdrością. Nie 

panował nad sobą.

Jewgienij   leżał   na   ziemi.   Zobaczyła,   że   Aleksiej   szykuje   się   do   kolejnego   ataku. 

Pochylił ramiona, zacisnął pięści i ruszył ku bratu na ugiętych nogach. Był groźny. Wzrok nie 

zdradzał litości.

On będzie bił i bił, i bił...

Aleksiej nie ocknie się, zanim to szaleństwo go nie opuści.

Nie może pozwolić, żeby on zrobił coś Jewgienijowi.

W  momencie  gdy  Aleksiej  miał  dopaść Jewgienija,  któremu udało się  podnieść  na 

kolana, rzuciła się na napastnika od tyłu i mocno zacisnęła ramiona na jego szyi.

- Słuchaj mnie, Aleksiej! - krzyknęła. Wisiała na nim jak szmaciana lalka, gdy się 

wyprostował. - Opanuj się! Przecież to z tobą jadę! Nie zachowuj się jak głupiec!

-   Co,   wystarczy,   że   mój   brat   tak   się   zachowuje?   zawołał   ochryple.   -   Bronisz   go! 

Oczywiście, że go bronisz!

Złapał   wreszcie   Raiję   i   oderwał   od   siebie.   Wymierzył   jej   siarczysty   policzek,   aż 

odrzuciło ją do tyłu. Stała, przyciskając obie dłonie do bolącego miejsca, choć większy ból 

sprawiał jej zawód, jakiego doznała.

- Jak mogłeś? - spytała, jakby nie mogąc uwierzyć w to, co się stało. - Jak mogłeś, 

Aleksiej?

- I ty o to pytasz? - zaśmiał się szyderczo. - Ty, która razem z moim bratem wystawiasz 

mnie na pośmiewisko?

Jewgienij ledwo trzymał się na nogach, ale gdy brat uderzył Raiję, zalała go wściekłość.

Nie bije się kobiet. Nie takich, jak Raija.

- Chcesz się bić, braciszku? - zawołał wyzywająco i podszedł, słaniając się, w jego 

stronę. - No, to do diabła, bijmy się!

Do tej pory jedynie się bronił. Przyjmował ciosy, nie oddając ich. Policzek wymierzony 

przez Aleksieja Raiji przesądził sprawę.

Nauczył tego zapalczywego koguta używać pięści. Mimo to wiedział, że jeszcze to i 

owo może temu żółtodziobowi pokazać.

Walka zmieniła charakter.

Mimo że Jewgienij za dużo już oberwał ciosów, żeby być w dobrej formie, wynik walki 

nie był jeszcze przesądzony.

Jewgienij był twardy.

I używał rozumu bardziej niż brat.

Aleksiej działał zaślepiony wściekłością.

Jewgienij był rozgniewany, ale myślał o krok dalej.

Przewidywał, co Aleksiej zrobi, i dobrze zgadywał.

Posłał bratu kilka celnych ciosów, ale nie zdołał go pokonać.

Sam nie wiedział, czemu.

Może jednak za wiele oberwał. Może dlatego, że to jednak był jego brat.

Widział wszystko jak przez czerwoną mgłę. W uszach miał jednostajny szum.

Aleksiej zaczął iść w jego stronę. Jewgienij zamrugał, aby pozbyć się kropli potu z rzęs. 

Chciał lepiej widzieć. Coś sprawiło, że wysunął ręce, gdy Aleksiej ruszył do ataku, i uchylił się 

w   bok.   Nie   widział,   gdzie   jest   Aleksiej.   Pot   go   oślepiał.   Zamknął   oczy   przed   słonym 

pieczeniem. I usłyszał odgłos upadku brata.

Jego stęknięcie.

Potem nastąpiła cisza.

Tylko cisza.

Zachwiał się. Przetarł oczy, a potem usłyszał szum głosów. Odwrócił głowę i zobaczył, 

że   grupa   gapiów   wycofuje   się.   Na   ich   twarzach   malował   się   przestrach   pomieszany   z 

satysfakcją.

Jewgienij odwrócił się powoli. Wszystko migotało mu przed oczami.

Aleksiej nadszedł z tej strony.

Było tak cholernie cicho...

Leżał tuż obok. Tak blisko, że omal na niego nie wszedł.

Leżał w dziwnej pozycji.

Nienaturalnej.

Jewgienij padł na kolana. Złapał za klapy kurtki brata, potrząsnął nim. Mocniej.

- No już, Aleksiej! Nie wygłupiaj się! Już jesteśmy przyjaciółmi. Nie strasz mnie tak!

Nic.

Ciszę przerywało tylko morze, regularnie bijące o brzeg.

Coś zatrzeszczało na piasku i wodorostach. Chłodna dłoń złapała za dłoń Jewgienija i 

oderwała od brata.

Owionął go zapach świeżo umytych włosów. Podparła go, objęła i odciągała krok po 

kroku.

- Nie możesz nic zrobić - powiedziała bezbarwnym głosem. - Nie możesz nic zrobić. On 

nie żyje. To nie twoja wina.

Jewgienij już nic więcej nie słyszał. Nie wiedział, co się dalej działo. Świat spowiła 

litościwa ciemność.

11

To był koszmar. Koszmar, który będzie pamiętał do końca życia.

Walczyli z Aleksiejem. Bili się, a teraz Aleksiej nie żyje.

On, Jewgienij, zabił swego brata. Brata, którego tak kochał.

Budził się powoli. Zmysły jakby nie chciały być mu posłuszne.

Ale przecież czuł kołysanie statku.

Płynęli.

Aleksiej stoi u steru.

Mógł mu ufać. Z czasem z chłopaka będzie dobry kapitan.

Ale   sen   go   nie   opuszczał.   Był   przerażająco   prawdziwy.   Musi   go   opowiedzieć 

Aleksiejowi. Uśmieją się. Potem wyjmą z szafki rum i napiją się po łyku.

Potrząsnął głową.

Czyżby już wypił ten rum?

Spróbował otworzyć oczy. Jedyne, co mu się udało uzyskać, to mała szparka, przez 

którą wpadło nieco światła.

Strach go obezwładnił.

Czy sen mógł być aż tak realny?

Dłonie chwyciły za brzeg koi. Zabolało go, gdy usiłował się podnieść.

Knykcie miał poobijane.

Musiał uderzyć w ścianę, gdy spał. Na pewno walił w ścianę, gdy ten koszmar go 

męczył.

Słaby nacisk na pierś zmusił go do powrotu na poduszkę.

- Nie próbuj się podnosić! - odezwał się łagodnie kobiecy głos. To Raija. - I tak nie 

masz na to sił.

Już nie próbował.

Odrętwiały, formułował pytanie, które w końcu wypowiedział:

- To nie był koszmar, prawda, Raiju? To nie był żaden sen?

Nieskończenie smutno odpowiedziała:

- Tak, Jewgienij. To nie był sen. On nie żyje. Nie zapłakał. Żadna łza nie wypłynęła 

spomiędzy zapuchniętych powiek. Smutek był zbyt wielki.

- Płyniemy? - wydusił po długiej  chwili ciszy. Cisza wydawała mu się górą, którą 

musiał rozwalić gołymi rękami.

Raija skinęła głową, ale uświadomiła sobie, że on nie może jej widzieć, i powiedziała:

- Twoi ludzie uważali, że tak będzie najlepiej. Płyniemy już drugą dobę.

Nie zdziwił się. Dla niego mógłby to być nawet rok.

- Aleksiej?

- Zaszyli go w stary żagiel  - odpowiedziała z trudem Raija. - Nie rozumiałam, co 

mówili, ale było oczywiste, że chcieli wyrzucić ciało za burtę.

- Nie!

Usiadła na brzegu koi. Wzrok wbiła w ikonę.

- Nie zrobili tego. Walczyłam o niego. Złapałam go i nie puściłam. W końcu jeden z 

nich mnie zrozumiał. Zrobili dla niego trumnę. Stoi na dziobie. Nie wydaje mi się, żeby im się 

to podobało. Boję się ich spojrzeń, Jewgienij. Boję się wypuszczać dzieci z kajuty...

- Niedługo stanę na nogi - mruknął, ale nie podjął już nowej próby. - Nikt nie zrobi ci 

nic złego, obiecuję.

Splotła palce, wiedząc, że on nie widzi, jak ona naprawdę się boi. To nie był lęk przed 

czymś nieokreślonym. Wiedziała, że nie może czuć się bezpiecznie, jak długo Jewgienij nie 

zacznie wychodzić na pokład.

Dotykali jej, gdy musiała przechodzić obok. Rozumiała z ich spojrzeń i śmiechu, co 

mieli na myśli.

- Nie chcę ci teraz zawracać głowy... - zaczęła, a on zrozumiał, dlaczego głos jej drży.

- Ty naprawdę się boisz - stwierdził. - Jest gorzej, niż mówisz, prawda?

- Tak.

Poszukał   jej   dłoni.   Próbował   mimo   swej   bezsilności   dodać   jej   odwagi,   ściskając 

ostrożnie jej chłodne palce.

- Wprowadźcie się do mnie. Teraz już nie ma znaczenia, co kto powie. Nikt już nie 

uwierzy, że między nami nic nie ma.

- Dziękuję, Jewgienij. - Dodała szybko: - To nie była twoja wina. Nie możesz się 

oskarżać. Nie było w tym twojej winy. Nie mogłeś niczemu zapobiec.

- Popchnąłem go.

- On upadł. Pośliznął się na wodorostach i upadł. Stałam obok i widziałam. Ciągle to 

mam przed oczami. Upadłby nawet wtedy, gdybyś go nie dotknął. Jewgienij zacisnął szczęki, 

aż zgrzytnęły mu zęby.

-   Obawialiśmy   się   tego   przecież   -   mówiła   dalej.   -   Baliśmy   się   oboje,   że   jego 

temperament sprawi, iż straci głowę. Nigdy jednak nie przypuszczałam, że obróci się przeciwko 

tobie.

- Ani tobie.

Jewgienij nadal trzymał ją za rękę. Dobrze było nie być samotnym.

- Jak twoje oko? Raija skrzywiła się.

- Obawiam się, że nie jestem zbyt ładna... Tępy ból przytłoczył pierś Jewgienija.

- Któż by przypuszczał, że to tak się skończy? - powiedział przygnębiony.

Raija milczała. Czegoś takiego nie przewidział nikt.

Jej nadzieja, jej nowa rzeczywistość, której tak zaufała, zawaliła się, złamana.

Nadal była w drodze na wschód, lecz teraz czekała tam na nią tylko pustka.

Chciała uciec, ale los dopadł ją i odarł z marzeń.

Nie mogła uciec od tego, co było jej przeznaczone. Nie osiągnie łatwo szczęścia, ono jej 

się nie należy, czyżby o tym nie wiedziała? Czy nikt jej o tym nie mówił, gdy była dzieckiem? 

To było za proste.

- Trudno ci będzie się tu przeprowadzić? - spytał Jewgienij z troską, wyrywając ją z 

zamętu myśli.

Raija   uścisnęła   jego   dłoń.   Jak   miło   z   jego   strony,   że   się   o   nią   martwi,   gdy   sam 

potrzebuje współczucia i pocieszenia.

- Dam sobie radę - odrzekła. - Nie mamy dużo rzeczy. Jesteś miły, Jewgienij. Jesteś 

niemal aż za miły dla nas.

Wywołał na zmasakrowaną twarz cień uśmiechu.

- Wiele ci zawdzięczam, Raiju. Uszczęśliwiłaś mojego brata. A ja spaliłem ci sklep.

- Nigdy nie pozwolisz sobie zapomnieć?

- Jestem człowiekiem, który nie zapomina o swoich długach - oświadczył z powagą.

Życie toczyło się dalej. Nie robiło żadnych przerw. Nawet nie wstrzymało oddechu, gdy 

Aleksiej Dymitrowicz Byków stracił życie w wieku lat dwudziestu.

Jewgienijowi   udało   się   otworzyć   oczy.   Zobaczył   odbicie   swojej   twarzy   w   lustrze. 

Królowały   na   niej   wszelkie   ciemne   kolory   tęczy.   Najgorsza   jednak   była   matowość   jego 

spojrzenia. W lustrze napotkał spojrzenie martwego człowieka.

Opuściła go iskra życia.

Jak Kain zabił swego brata.

Wszedł na pokład. Znów był kapitanem. Przywodził załodze.

Był teraz bardziej władczy. Przedtem miał cień uśmiechu w kącikach ust, żart czający 

się w oczach. Był razem ze swoimi ludźmi, nigdy nie stawiał się od nich wyżej. Często jadł 

razem z nimi te same ryby, jadł tę samą zupę. Ubierał się tak, jak oni, chyba że schodził na ląd. 

Wtedy lubił się wystroić.

Był jednym z nich.

Teraz oddalił się od nich. Zresztą nie tylko od nich, ale od całego świata. Przed oczami 

miał gęstą zasłonę, która nie przepuszczała nawet słońca.

Załoga   szeptała   miedzy   sobą,   że   nigdy   wiece;   się   nie   zaciągną   do   niego   i   że 

rozpowiedzą o tym rejsie. Jewgienij Byków będzie miał problemy ze znalezieniem załogi na 

swoje wyprawy do Norwegii.

Jewgienij zamknął się przed światem, gdyż uważał, że to odpowiednia kara dla kogoś, 

kto spowodował śmierć brata.

Był swoim własnym sędzią i katem. Skazał swoją duszę na wieczne potępienie. Na 

wieczne cierpienie z powodu tego, co się zdarzyło, czego można było uniknąć, co było jego 

winą. Wiedział to z równą pewnością, z jaką przewidywał przypływ i odpływ.

Raija i Jewgienij siedzieli sami. Czynili tak zwykle, zanim wieczór nie zmienił się w 

noc, w czasie których oboje źle spali.

Dzieci przywykły do rytmu rejsu. Spały w mniejszym pomieszczeniu kajuty Jewgienija, 

tam gdzie przechowywał swe osobiste przedmioty.

Gdy doszedł do sił, wyrzucił większość rzeczy do morza.

Raija  widziała  w  tym rodzaj  ofiary,  ale  i  tak  zdawała sobie  sprawę,   że to mu nie 

pomoże.

Bogowie nie dadzą się oszukać skarbami wrzucanymi do morza.

Ale nie mogła powiedzieć czegoś takiego sercu złamanemu przez żal. Nie mogła też mu 

powiedzieć, że to było nierozsądne. Większość załogi nie posiadała w życiu nawet polowy tego, 

co tak bez żalu wyrzucił przez burtę. Widziała ich twarze i rozumiała ich gorzkie spojrzenia. 

Kto raz przeżył biedę, nigdy jej nie zapomina.

Pili herbatę. Przyrządzał ją z całym ceremoniałem.

szych   szklanek.   Już   niczego   nie   oszczędzał.   Nie   okazywał   żadnego   respektu   dla 

kosztowności.

Do herbaty jedli pszenne sucharki i kandyzowane owoce.

Raija polubiła słodycze. Ręka sama po nie sięgała, ze swojej własnej woli. Dziewczyna 

zaczęła się poważnie obawiać, że utyje.

Nigdy wcześniej nie musiała się tym martwić. Przecież wychowała się na chlebie z 

kory. Gdy głód wgryzał się mocno jak twarda pięść w żołądek, ostatnią rzeczą, o której się 

myślało, była talia.

Jewgienij obracał szklankę w dłoniach. Mrużąc oczy, patrzył przez szkło, jak łodyżki 

rżniętych kwiatów łamały światło. Patrzył na Raiję poprzez herbatę. Prawie jej nie widział, tak 

mocną   zaparzył.   Lubił,   gdy   język   od   niej   cierpł   jak   od   dobrej   wódki.   Była   tylko   mniej 

niebezpieczna. A oszczędzać nie zamierzał.

Życie było tak kruche.

Kto może powiedzieć na pewno, że dożyje jutra, na które zachował dzisiejszą herbatę?

Czy powinien oszczędzać, aby dać innemu więcej tego, co było jego własnością?

Czy on sam nie powinien cieszyć się tym, co dzisiaj posiada?

Odkładanie   życia   na  później   nie   było   żadnym   rozwiązaniem.   Powinno   się   z   niego 

korzystać. Cieszyć się z tego, co ono daje, nie dopuszczając jednak za blisko innych ludzi. 

Tylko przejmowanie się innymi było niebezpieczne w życiu.

- Na pewno zamierzałaś powiedzieć mi, że to wcale nie była moja wina? - spytał wprost.

- To nie była twoja wina - odpowiedziała mu cicho Raija, patrząc na jego dłonie. Nie 

była w stanie napotkać jego zimnego spojrzenia pozbawionego iskry życia, tego spojrzenia, 

które napotykała od czasu śmierci Aleksieja.

Miał  palce niepodobne do palców brata. Były krótsze, kwadratowo zakończone. W 

ogóle go nie przypominał. Zagadką pozostawało dla niej, że kiedyś widziała między nimi takie 

podobieństwo.

Jewgienij zaśmiał się bez radości.

Był to i tak odruch najbliższy płaczu, jego smutek nie znalazł ujścia we łzach. Całkiem 

się zasklepił. Nosił wciąż maskę, aż było to przerażające.

- Doprawdy nie poddajesz się! - potrząsnął głową ruchem przypominającym Aleksieja. 

A może jej się zdawało? - Podziwiam twój upór, Raiju. Naprawdę. Podziwiam twoją silną wolę 

i chęć oczyszczenia mojego sumienia. Niestety, ono nigdy już nie będzie czyste. Tak jak nigdy 

nie będą czyste moje ręce...

Popatrzył z obrzydzeniem na swoje dłonie trzymające szklankę.

- Moje palce są czerwone od krwi mojego brata.

- Ty nie zabiłeś - stwierdziła Raija stanowczo. Odstawiła swoją szklankę. Bała się, że 

może ją zgnieść ze zdenerwowania.

- Aleksiej zginął przez swoje własne szaleństwo. Ty nawet nie byłeś jego narzędziem. 

On uderzył głową o kamień.

- Ależ z ciebie dziecko, Raija! - westchnął Jewgienij. - Jesteś tylko dzieckiem.

Skrzywiła się pogardliwie.

- Dobre ze mnie dziecko!

- Naprawdę.

Był poważny, wręcz ponury. Zatopił się w swoim smutku, pielęgnował poczucie winy, 

jakby było rzadkim i delikatnym kwiatem. Dawał mu pożywkę i dbał o nie tak, jak matka dba o 

niemowlę.

- Wiesz, jak mówić, Raiju, ale tak naprawdę nigdy nie zrozumiesz, co mnie dręczy. 

Możesz sobie to wyobrażać, ale nigdy nie będziesz musiała z tym żyć jak ja. Musiałabyś zabić, 

żeby to wiedzieć, musiałabyś spowodować czyjąś śmierć.

Nie patrzyła na niego. Nie zdołała oderwać wzroku od stołu.

Usta poruszyły się. Czuła się jak we śnie, gdy usłyszała własne słowa:

- Ja to wiem, Jewgienij. Rozumiem więcej, niż możesz przypuszczać. Ja też zabiłam.

Udało jej się urwać strzęp zasłony oddzielającej go od świata zewnętrznego.

Wyciągnął ku niej silną dłoń i złapał ją za podbródek. Stanowczym ruchem uniósł jej 

twarz i zmusił, żeby na niego spojrzała.

Przez kilka sekund widziała tego Jewgienija, którego już zaczęła poznawać, zanim nie 

stał się inny.

Patrzył z niedowierzaniem, skamieniały ze zdziwienia. Jego brązowe oczy badały jej 

wzrok. Musiał odsunąć przesłaniającą je zasłonę, aby móc ją widzieć wyraźnie. Musiał stać się 

dawnym Jewgienijem, aby zajrzeć w głąb niej i sprawdzić, czy mówi prawdę.

- Ty kłamiesz - stwierdził w końcu głucho.

Jej twarz pozostała nieporuszona. Także ona umiała przywdziewać maski.

-  Dlaczego   miałabym  kłamać?   -  spytała.  -  Albo  może:   czy  ja  jestem  w  stanie  tak 

kłamać?

Puścił ją.

- Tak sądzę - odpowiedział.

Nie umiał odgadnąć, co kryło się pod tą piękną maską. Aleksiej zawsze lubił tajemnice. 

Ta kobieta była jak zesłana z nieba dla niego, jego fantazji i potępienia. Nikt nie mógłby poznać 

jej do głębi. Nie mógł posiadać jej w całości. Trudno byłoby kochać taką kobietę.

- Tak, myślę, że mogłabyś kłamać, aby uwolnić moją duszę od mąk na tym świecie.

Uśmiechnęła się leciutko, z odcieniem ironii.

- Wy, mężczyźni, macie doprawdy wysokie mniemanie o sobie. Ja nie kłamię. Może 

bym i mogła tak zrobić - przyznała - ale to nie jest w gruncie rzeczy szczególnie pociągające.

Oczy jej pociemniały i błysnęły złowrogo.

-   O   wiele   trudniej   jest   trzymać   się   prawdy,   Jewgienij.   Łatwiej   jest   ją   zmienić, 

opowiedzieć tak, żeby uzasadnić to, co zrobiliśmy.

Przeciął jej rozważania.

- Kogo zabiłaś, Raiju? Jak? Kiedy? Jeżeli mam ci dać wiarę, musisz mi opowiedzieć 

wszystko ze szczegółami, nawet najgorszymi. Inaczej pomyślę, że fantazjujesz.

Raija wzruszyła ramionami.

- Czemu nie? Najwyższy czas, żebym o tym komuś opowiedziała. Wyrzuciła to z siebie. 

Źle jest nieść coś takiego samemu, mimo że czasem zdarzało się, że o tym zapominałam. Nie 

można myśleć o czymś takim przez cały czas.

Popatrzył na nią wyczekująco. Nadal wątpił.

- Wierzysz w siły nadprzyrodzone, Jewgienij? Wzruszył ramionami.

- Święta Dziewico, ona pyta Rosjanina, czy on wierzy w siły nadprzyrodzone... Moja 

kobieto: oczywiście, że tak! Każdy z nas nawet nie wierzy, że jest inny świat. My to wiemy.

Raija westchnęła. Uznała, że mimo wszystko lepiej jest trzymać szklankę w dłoniach. 

Obracała nią, patrząc niewidzącym wzrokiem. Nawet nie zauważyła, że herbata wystygła.

- Ja nie wierzyłam w rzeczy nadprzyrodzone. Myślałam, że wiem wszystko, ale to 

okazało się nie tak proste...

W czasie gdy zapadała noc gdzieś na wybrzeżu Finnmarku, Raija opowiadała o pewnym 

miejscu na smaganym wiatrem pustkowiu. O córce szamana tak lekkiej, że nie pozostawiała za 

sobą śladu na śniegu. O zakopanych zwłokach noworodka ze skórzanym rzemieniem na szyi.

Opowiadała o księdzu z innego kraju. O człowieku, który czcił samego siebie i który nie 

zawahał się przejść po trupach, aby dojść tam, dokąd chciał.

Opowiedziała o swoim spotkaniu z tym człowiekiem. O tym, co pamiętała. I o tym, co 

jej się śniło.

-   Leżał   na   ziemi   tuż   za   drzwiami   domu,   w   którym   ja   byłam.   Dzieliły   nas   drzwi. 

Zostałam wtedy zbita tak, jak nigdy wcześniej i później. Byłam nieprzytomna. Ale wiedziałam, 

że on nie żyje, zanim go zobaczyłam.

Wiedziałam, jak umarł. I miałam krew na ubraniu.

Zamilkła.

Jewgienijowi zaschło w gardle.

Zbyt łatwo przyznał, że wierzy w to, czego nie mógł ujrzeć.

Sądził, że będzie się śmiał z jej opowiadania. Że jej historia okaże się naiwną bajeczką.

Okazało się jednak, że jej uwierzył.

Może dlatego, że mówiła z taką powagą i przekonaniem.

Nikt nie mógłby tak się obnażyć tylko po to, aby ktoś inny mógł uwierzyć w jego 

kłamstwo.

- Widzisz, Jewgienij - rzekła ze smutkiem - ja wiem, jak to jest spowodować czyjąś 

śmierć. Żyłam z tą świadomością. Pewnie bym go nienawidziła, gdybym go znała, ale mimo to 

świadomość, że się przecięło czyjeś życie, jest koszmarnym uczuciem. Przecięło się całkiem 

dosłownie - dodała sarkastycznie. - No i Catharina. Jestem winna jej śmierci...

Tu załamał się jej głos.

Gdy już była w stanie mówić dalej, rzuciła tylko:

- Ale tu nie usłyszysz żadnych szczegółów, bo ją kochałam.

Jewgienij poczuł się okropnie.

Co można powiedzieć po usłyszeniu takiej historii? Czy ona potrzebowała pocieszenia? 

Jak mówić do kogoś, kto odebrał komuś życie? Nie mógł jej zapewniać, że to nie była jej wina, 

to na nic.

Któż o tym wiedział lepiej niż on sam... Zamiast więc ją pocieszać, zajrzał w głąb 

siebie.

Ona opowiedziała  to właśnie w tym celu.  Tego  właśnie chciała. Zadał wreszcie  to 

pytanie:

- Powiedz mi, Raiju, szczerze: czy to była moja wina? Zabiłem go?

Spojrzała na niego ciepło.

- Czy to nie ty byłeś tego tak pewien? - spytała przyjaźnie, po matczynemu.

Jewgienij potrząsnął głową przecząco. Wstydził się tego, że nie wiedział. Dręczyły go 

wątpliwości i najgorsze przeczucia.

-   Mówiłam   ci,   że   nie   kłamię   -   ciągnęła   dalej.   -   Trzymanie   się   prawdy   może   być 

najlepsze. Ty go nie zabiłeś. Stałeś oślepiony potem, z zamkniętymi oczami. Wyciągnąłeś przed 

siebie ramiona w obronie, bo usłyszałeś, jak nadchodzi. Aleksiej pędził na ciebie jak szalony, z 

zaciśniętymi pięściami. Widział tylko ciebie. Nie patrzył dookoła siebie, nie patrzył pod nogi. 

Najpierw jedna noga utkwiła mu między kamieniami. Kiedy ją uwolnił, potknął się. Wszedł 

prosto na śliską masę wodorostów, którą ostatni przypływ pozostawił na lądzie. On się prze-

wracał, jeszcze zanim ty wyciągnąłeś ręce w jego kierunku. Nawet gdybyś mógł go wyraźnie 

widzieć, nie zdążyłbyś go złapać i przytrzymać. On upadł bez twojej winy.

Jewgienij słuchał jej z zamkniętymi oczami. Raija już mu to opowiadała. Wiele razy.

Prosił ją o to. Błagał. Rozkazywał. Za każdym razem była to ta sama historia.

Jewgienij sądził, że ujawni w ten sposób jej kłamstwo z litości.

Ale za każdym razem historia była taka sama. Może nadszedł czas, żeby się ocknąć. 

Otworzyć oczy.

- Wierzę ci - wyszeptał z trudem. - Wierzę. Pokuta nie pomoże. Nie pomoże cierpienie. 

On jest i będzie martwy.

Przyjęła   spokojnie   jego   stwierdzenie.   Dobrze   wiedzieć,   że   powoli   będzie   wracał   z 

poczekalni śmierci.

Poczuła, że nadszedł czas, aby mu powiedzieć o swojej decyzji.

- Teraz, gdy Aleksiej nie żyje - zaczęła - moja wyprawa straciła sens.

Jewgienij zmarszczył brwi, ale słuchał.

- Zrezygnowałam ze wszystkiego, co miałam, i nigdy tego nie żałowałam. Czuję tylko, 

że nie chcę jechać sama do obcego kraju. Nie znam języka, obyczajów. Religia jest inna. 

Widziałam przed sobą bezpieczną przyszłość. Miałam zostać żoną Aleksieja. On chciał się 

nami zająć. Nauczyć mnie tego, czego nie umiałam. Zarobić na chleb. Był jedynym, którego 

tam miałam. Bez niego nie czułabym się tam w domu. Teraz na wschodzie nic nas nic czeka. 

Nic, po co miałabym jechać dalej.

- Chcesz, żebym wysadził ciebie i dzieci na ląd? - Było to bardziej stwierdzenie faktu 

niż pytanie.

Jewgienij   odczytał   odpowiedź   w   jej   oczach.   Poczuł   się   nieskończenie   samotny.   I 

smutny. Bez powodu.

- Tak. Spaliłam za sobą mosty, nie chcę wracać do tego, co miałam. Jestem na to zbyt 

dumna - przyznała. - Ale mogę coś sobie stworzyć w innym miejscu. Gdzieś indziej, ale po tej 

stronie granicy. W Norwegii. Ona jest moim przeznaczeniem. Nie mogę uciec przed moim 

przeznaczeniem, Jewgienij.

Zrozumiał, że naprawdę tak sądzi. I wiedział, że spełni jej prośbę. Był jej to winien. Był 

to winien Aleksiejowi.

- Nigdy nie uważałem,  byś pasowała do Aleksieja  - mruknął  i potrząsnął  głową. - 

Przynajmniej nie na początku. Potem zacząłem wątpić. Zacząłem cię lubić. Ale jednak miałem 

rację: ty nie byłaś kobietą dla niego.

- Chyba to prawda, Jewgienij.

Znów przyszło mu na myśl, że ktoś powinien namalować ikonę Madonny z jej twarzą.

Raija   była   doskonała   w   swojej   piękności.   Każdy   rys   twarzy   pasował   idealnie   do 

drugiego. Wszystko było dokładnie zharmonizowane ze sobą.

- Mogłabyś pojechać na wschód, mimo że Aleksiej nie żyje - usłyszał swój własny głos. 

- Mogłabyś coś tam znaleźć dla siebie. Nie musiałabyś być sama...

- Nie posuwaj się za daleko, Jewgienij! - ostrzegła. - Nie chcę, żebyś mi się oświadczał. 

Robisz to z przyjaźni, doceniam to, ale to nie jest słuszne.

- Lubię cię - zapewnił. - Cenię cię bardziej niż kogokolwiek innego na ziemi... teraz.

- Ja też cię lubię, Jewgienij - zapewniła Raija ze smutnym uśmiechem. - Bardzo. Ale to 

nie wystarcza! Popełniłam już wystarczająco wiele błędów w moim życiu. Od teraz nie chcę 

robić następnych. Chcę być szczęśliwa. Chcę żyć jak normalny człowiek. Myślę, że na to 

zasłużyłam.

- Kobiety mają zbyt wygórowane marzenia, jeśli chodzi o miłość - westchnął. - Ja 

uważam, że na dłużej starcza wzajemne zrozumienie.

Raija wiedziała, że Jewgienij mówi z własnego doświadczenia.

- Nie wszystkie przyciąga piękna twarz - powiedziała. - Nie każda porzuci cię dla 

innego. Musisz tylko odważyć się na uczucie.

Jewgienij wychylił do dna resztkę zimnej herbaty.

- Nie potrzebuję nikogo aż tak blisko - odparł. - Złamane serce za bardzo boli.

Nie spojrzał na nią.

- Znajdziemy dla ciebie jakieś odpowiednie miejsce, Raiju. Rozpoczniesz nowe życie po 

tej stronie granicy, możesz być tego pewna!

12

Znów szedł za gwiazdami na zachód. Znów był w drodze do zapachu morza i krzyku 

mew.

Do Raiji.

Do domku przy morzu.

Mikkal   zupełnie   oszalał,   gdy   Reijo  wrócił.   Nawet   gdy   usłyszał,   co  skłoniło  go   do 

powrotu, nie wybaczy! mu tego opóźnienia.

- Ona czeka na ciebie - powtarzał uparcie. - Raija czeka. Obiecałeś wrócić po roku, a już 

masz spore opóźnienie. Może ty się nią nie przejmujesz, Reijo Kesaniemi, ale dla mnie ona jest 

wszystkim.   Jest   jedynym   powodem,   dla   którego   znoszę   to   podłe   życie,   rozumiesz?   Nie 

powinieneś jej niepotrzebnie ranić. Jest delikatnym kwiatem, nie depcz jej!

Reijo nigdy nie przyszłoby na myśl porównanie Raiji do delikatnego kwiatka. Nie znał 

nikogo innego obdarzonego taką zdolnością przetrwania, jak ona. Najwyraźniej Mikkal kochał 

w niej inne cechy niż te, które dostrzegał Reijo.

Mikkal znał ją z tej strony, której nie pokazywała nikomu innemu.

Reijo przemilczał jego oskarżenia. Bardziej było mu żal Ingi, która też je słyszała.

Jej zranionych uczuć nikt nie brał pod uwagę.

Pawa i Anders poszli z nim razem na to miejsce. Stanęli przy skrawku ziemi, który 

okrywał Aslaka. Tym kawałku tundry, który teraz należał do niego.

- Dziękujemy ci! - rzekł Pawa i wyciągnął do Reijo dłoń.

Niewiele można odpowiedzieć w takiej sytuacji.

Wymienili kilka obojętnych uwag - i rozeszli się każdy w swoją stronę.

Reijo spieszył się. Odpoczywał tylko wtedy, gdy już nie był w stanie iść dalej, i stawał 

na nogi, zanim wypoczął.

Jadł, gdy szedł.

Nadrabiał minuty i godziny na wiele sposobów.

Musiał skrócić jej oczekiwanie. Tak chciałby zobaczyć jej twarz, gdy wreszcie ofiaruje 

jej to, czego pragnie najbardziej w życiu.

Byłby to początek czegoś nowego i dla niego. Życia bez Raiji.

Reijo już niemal biegł.

Ku morzu, ku Raiji.

Potem żałował, że niczego wcześniej nie przewidział. Chciał powiedzieć, że w pewnym 

momencie coś przeczuwał.

Że coś jest nie tak.

Ale tak nie było.

Nie miał zdolności Mikkala, który wiedział, co dzieje się z Raiją mimo dzielących ich 

setek mil.

On był tylko Reijo, jej mężem.

Na miejsce dotarł wczesnym rankiem.

Osada wyglądała tak samo. Szara, z cienką warstewką szronu na kamieniach. Leżała 

jakby przyczajona pod ostrymi podmuchami wiatru.

Pierwsze, co zobaczył, to że dym nie idzie z komina.

Aż tak długo spała? Nie mogła przecież nie napalić w taki dzień.

Może październik to nie zima, ale też nie lato.

Dostrzegł sklep. A raczej jego resztki. Kilka czarnych kikutów sterczących złowróżbnie 

w niebo.

Serce Reijo zamarło.

Pożar?

Opuszczony dom?

Chyba nic im się nie stało?

Raija!

Maja!

Dzieci!

Puścił się biegiem, aż zadudniła ziemia.

Jego   dłoń   zostawiła   ślad   na   drzwiach.   Były   zamknięte.   Jak   oszalały   walił   w   nie 

pięściami, aż do bólu. Wołał jej imię, bliski płaczu.

Opanował się.

Długo stał, oparty czołem o zimne, wilgotne drzwi.

W głowie miał pustkę.

Klucz! Zwykle kładli klucz pod skalną półką przy schodach.

Ożywiony wspomnieniem poszukał w tym miejscu.

Klucz leżał, na wpół wmarznięty w ziemię.

Reijo chuchał na niego, aż wreszcie mógł go wyjąć.

Nadal pasował. Przekręcił się ze znajomym szczęknięciem.

Drzwi zaskrzypiały tak, jak kiedyś.

Owionęło go chłodne powietrze. Było zimniej niż na zewnątrz. I bardziej nieprzyjemnie.

Reijo chodził po domu.

Zobaczył, że spakowała tylko swoje rzeczy. Nie za dużo, ale te potrzebne. Swoje i 

dzieci.

To był dom, który stał pusty dłużej niż kilka dni.

Usiadł za stołem, oparł łokcie na znajomym blacie, głowę schował w dłoniach.

Już dawno nie czuł się tak bezradny.

Prawie nienaturalne wydało się, gdy ktoś wszedł do domu. Jednak nie był to żaden 

upiór.

To był Nils.

Usiadł przed Reijo po drugiej stronie stołu, rozcierając zmarznięte dłonie.

- A więc wróciłeś - stwierdził. - Widziałem cię.

-   Dlaczego   miałbym   nie   wrócić?   -   spytał   Reijo   agresywnie,   mimo   że   mógł   sobie 

wyobrazić, co sądzono o tym w osadzie.

- Cóż... - Nils unikał wzroku Reijo. - Gdy mężczyzna opuszcza kobietę w takim stanie...

- W jakim stanie?!

Reijo złapał mocno za ramię Nilsa.

- Co ty gadasz?

- Ona mówiła, że o tym nie wiedziałeś.

Nils zrozumiał, że Reijo nie udawał. Naprawdę nic nie wiedział.

- Była w ciąży, gdy odszedłeś. Niczego się nie domyślałeś?

To nie mogła być prawda!

Byłby aż tak ślepy?

Reijo ukrył twarz w dłoniach, mocząc je łzami.

Łzy, których nie był w stanie wypłakać w Bergen, przyszły teraz.

Płakał za nią, za siebie, za Raiję, za to dziecko, którego nie zobaczył...

Jakaż była przebiegła!

Ale potem zrozumiał.

Nie dzielili łoża.

Sądził, że to po tym, jak opowiedział jej o tej drugiej.

Poprosiła   go,   żeby   odszedł,   dobrze   wiedząc,   że   zostałby,   gdyby   zdradziła   mu   tę 

tajemnicę.

Widziała, jak odchodził w niewiadome. Z obietnicą, że wróci po upływie roku. Nie 

mogła być pewna.

Ale nie przywołała go z powrotem.

Cóż to za diabelska kobieta! I to w niej Mikkal widział słabą, bezbronną istotę!

-   Co   się   urodziło?   -   spytał,   nadal   z   twarzą   w   dłoniach.   Nils   nie   słyszał   go   tak 

wzruszonego od czasu Bergen...

- Dziewczynka - odpowiedział suchymi ustami. Nigdy nie powie Reijo, że zaofiarował 

się jego żonie z opieką.

- Kiedy?

- W noc Bożego Narodzenia. Nie ma jeszcze roku. Nazwała ją Ida.

Nils odchrząknął. Nie zwykł mówić o dzieciach, to były babskie sprawy.

- Jest podobna do ciebie.

Reijo nic nie odpowiedział. Nie był w stanie. Głos odmówił mu posłuszeństwa. Ida. Ida.

To brzmi jak pieśń. Ida.

W głowie mu wirowało.

Ida jest do niego podobna.

Ida niedługo skończy rok.

Ida.

Więcej nie wiedział.

Gdzieś na tym świecie było jego dziecko.

Krew z jego krwi.

Ida.

Raija odeszła. Po prostu odeszła z jego dzieckiem. Dlaczego nie zaczekała? Musiała 

przecież rozumieć, że on by jej tak nie zostawił. Ze jego opóźnienie musiało mieć jakiś powód.

- Dokąd poszła?

- Pamiętasz tego Ruska, którego uratowaliśmy? - Nils odpowiedział pytaniem.

- Aleksieja?

Pytanie padło szybko jak strzał. Reijo był blady jak kreda.

- Aleksiej? Przypłynął tu? Pojechała z nim? Nils mógł tylko przytaknąć.

- Wierzyła do ostatniej chwili, że wrócisz - powiedział, gdy dostrzegł oskarżenie w jego 

oczach. - Wierzyła w to bardziej niż ktokolwiek z nas. Broniła cię. Mało kto dobrze o tobie 

myślał w miarę upływu miesięcy. Ale ona złego słowa o tobie nie powiedziała. Utrzymywała 

uparcie, że wrócisz.

- Coś takiego? - Reijo uśmiechnął się krzywo. Miał ochotę śmiać się w głos, takie to 

było tragikomiczne. - Rzeczywiście musiała się tego uparcie trzymać, skoro odjechała z tym 

żółtodziobem.

Nils popatrzył na swoje dłonie. Pamiętał, co sam powiedział Raiji. I nie mówił tego jako 

jedyny. Nikt w osadzie nie wierzył, że Reijo jeszcze kiedyś powróci.

- Nawet ona zaczęła wątpić - przyznał w końcu. - Nie możesz jej o to winić. I tak 

wytrzymała o wiele dłużej, niż wytrzymałby ktoś inny w jej sytuacji. To nie było dla niej łatwe. 

Handel jej nie szedł...

- Co się stało ze sklepem? - wtrącił pytanie Reijo.

- Ruscy go spalili.

Reijo nic nie rozumiał. Czyżby pojechała z nimi jako zakładniczka?

Nils tłumaczył, zająkując się nieco. W ogólnych zdaniach, nie wdając się w szczegóły. 

Reijo   tylko   zgrzytał   zębami   z  bezsilności.   Wydawało   się,   że   wszystko  się   przeciwko   nim 

sprzysięgło. On nie mógł wrócić. Ona straciła wszystko. Mogła nie widzieć innego wyjścia. 

Wybrała to, co choć w części pozwalało jej ocalić godność.

Postanowiła rozpocząć wszystko na nowo. Całkowicie na nowo.

Popłynęła do Rosji.

Z jego dzieckiem. Z dzieckiem Kallego. Mikkala. Z Elise.

Z tymi, które kochał najbardziej na świecie.

Wtedy podjął postanowienie.

Raija sądziła pewnie, że spaliła za sobą wszystkie mosty. Myliła się.

Może i mogła uciec od wspomnień, od tego domu, ale nie od niego.

Nawet jeśli miałby stracić na to resztę życia, odnajdzie ją. Odnajdzie swoje dziecko.

Raija nie miała żadnego prawa ukraść mu jej. Mała Ida była także jego.

- Ona jest nadal moją żoną - powiedział Reijo. - Jeżeli zamierza wyjść za niego za mąż, 

będzie to nieważne. Małżeństwo to małżeństwo. Tak samo w Rosji, jak i tu. Wyjazd nic nie 

pomoże.

- Wypłynęli dobry miesiąc temu - poinformował Nils. Nie był pewien, czy życzył Reijo 

jej odnalezienia.

Nigdy nie polubił tego rosyjskiego szczeniaka. Nie lubił mężczyzn pięknych do tego 

stopnia, że aż przypominali kobiety. Nie rozumiał też, co Raija w nim widziała. Ale to tylko 

wyjaśniało, czemu Nils miał kłopoty z kobietami. Nie rozumiał ich.

- Rosja jest wielka, Reijo. Nieskończenie wielka. Reijo o tym wiedział.

To nie miało znaczenia. Nic innego mu zresztą nie pozostało. Był sam.

Dopóki jej nie odnajdzie, będzie całkowicie sam na tym świecie.

- Nie możesz pójść do Rosji. Do tego Arch...

- Archangielska? To stamtąd byli?

Reijo uśmiechnął się. To był pierwszy krok. Wiedział, jak się nazywa to miasto.

W o wiele lepszym nastroju niż kilka chwil temu, obwieścił:

- Nie, nie mogę pójść do Rosji. Chodziłem już cały rok i wiem. To zresztą jednostajne 

zajęcie. Ale ja dotrę do Rosji, przyjacielu. I odnajdę Raiję.

Spojrzał   na   Nilsa   triumfująco.   Jego   zielone   oczy   błyszczały   niczym   szmaragdy. 

Siedzieli w drewnianym domku na smaganym wiatrami wybrzeżu Finnmarku, żaden z nich 

niespecjalnie bogaty.

Reijo jednak postawił sobie cel.

- Mogę popłynąć. Oni mogą, to ja też.

- Łodzią handlową? - spytał Nils oszołomiony.

- Nie, raczej zwykłą. Małą. Nieważne. Byle miała żagiel i mogła mnie zawieźć na 

Morze Białe.

- Nikt z tobą nie pojedzie - stwierdził Nils ponuro. - Powiedzą, że oszalałeś. Nikt nie 

zamustruje się do szaleńca.

- A ty?

Z twarzy Nilsa nic nie dało się odgadnąć. Reijo nie pytał więcej.

Popatrzył na ścianę przed sobą.

Nie było go zbyt długo. Przyjaźń, która zrodziła się między nimi, z jakiegoś powodu 

znikła.

Może i Nils zaczął marzyć o Raiji? Reijo nie chciał pytać, bo nie chciał tego wiedzieć.

- Znam jednego, który ze mną popłynie - powiedział zamyślony. - Ma równie poważne 

powody, aby ją odnaleźć, jak ja.

Nils spojrzał na niego powątpiewająco. Reijo się temu nie dziwił.

- Muszę tylko najpierw dotrzeć do fiordu Varanger - rozważał Reijo. - Popłyniesz ze 

mną tam, Nils?

Gdy ten wciąż milczał, dodał:

- Dostaniesz dobrą zapłatę. - Jaką?

Reijo   już   dobrze   zrozumiał,   że   zbyt   długo   go   tu   nie   było.   Kiedyś   byli   bliskimi 

przyjaciółmi. Teraz musiał podawać cenę tego, co kiedyś byłoby przyjacielską przysługą.

Wzrok Reijo powędrował ku wybrzeżu.

Ze sklepu zostały tylko popioły i sterczące w niebo sczerniałe kikuty.

Nie musiał nawet pytać, czy coś się uratowało, sądząc po tych smętnych resztkach.

Ci Ruscy dobrze wykonali swoje zadanie.

Miał   dom,   ale   nie   mógł   go   oddać.   Pewne   poczucie   bezpieczeństwa   dawała   mu 

świadomość, że gdzieś czekają na niego cztery ściany.

Żaden pałac, ale cień domu.

Łodzie handlowe!

On nigdy więcej nie popłynie do Bergen.

Ale ci ludzie potrzebowali kogoś, kto mógłby tam popłynąć. Tym bardziej że sklep 

spłonął.

- Mogę ci dać kupieckie łodzie, Nils.

Nils zamrugał oczami. Wpatrzył się w Reijo zdumionym spojrzeniem.

Aż rozdziawił usta.

Było w nim coś niewinnego. Reijo pomyślał, że on się będzie do tego nadawał. Nigdy 

nie wpadnie na to, żeby kogoś oszukać.

Możliwe, że sam da się oszukać, ale to przez tych najgorszych. Inni będą go dobrze 

traktować właśnie ze względu na jego naiwność.

- Lodzie handlowe? - powtórzył Nils, akcentując końcówki, bo nie mógł uwierzyć, że 

dobrze zrozumiał.

Reijo chce mu dać wszystkie lodzie, nie tylko jedną.

Będzie bogaty!

Będzie miał władzę.

Nigdy wcześniej tego nie czuł.

Nawet o tym nie marzył.

- Czy nie żartujesz? - spytał jeszcze z niedowierzaniem. Podejrzliwie. - Nie naciągasz 

mnie? Może czegoś nie zrozumiałem?

- Nie zrobiłbym ci czegoś takiego. Nils nic na to nie odpowiedział.

Reijo był taki porządny. Nieprzekupny. Dotrzymywał słowa. Do tej pory.

Dlatego jego zniknięcie było tak niepojęte.

- Nie dasz sobie rady tylko ze mną. Reijo już o tym pomyślał.

- Daję ci te łodzie, Nils. To wszystko, co mam, poza tym domem i tym, co mam przy 

sobie. Domu nikomu nie oddam. Pomyślałem, że zbierzesz załogę. Zostaniesz szyprem.

Nils zgodził się i poszedł w kierunku osady. Nadal nic nie rozumiał. Czuł, że nie pośpi 

długo tej nocy.

Przed sobą jednak miał intensywny dzień.

Reijo nie chciał tracić ani sekundy dłużej.

Dał Nilsowi trzy dni na znalezienie załogi i wyposażenie łodzi, którą mógł popłynąć na 

wschód.

Nils poważnie się zastanawiał, czy tamten nie stracił poczucia rozsądku.

Ale łodzie handlowe kusiły, więc się musi postarać. Nie weźmie więcej mężczyzn niż to 

absolutnie konieczne.

Może i jest teraz szyprem, ale nie stał się przez to od razu bogaty. Musi być ostrożny.

Reijo wszystko poplątał.

Z nim tak nie będzie.

Szkoda,   że   sklep   został   spalony.   Nils   nie   wątpił,   że   dostałby   i   sklep.   Może   mimo 

wszystko Raija była dla niego błogosławieństwem?

Reijo nie rozpalił w piecu. Leżał z szeroko otwartymi oczami w łóżku, które kiedyś 

dzielili,   i   przypominał   sobie   te   wszystkie   chwile,   które   przeżyli   razem.   Gruba   derka 

utrzymywała miłe ciepło.

Bywało, że leżąc tu z Raiją nie potrzebował nakrycia.

Miał nadzieję, że Aleksiejowi nie ogrzewała tak łóżka...

To nawet nie była zazdrość. Po prostu czul, że nie mogła być tam szczęśliwa. Nie w 

pełni.

-   Uratuję   cię,   moja   mała   -   obiecał   głośno.   -   Zobaczysz,   jak   wpłynę   do   portu   w 

Archangielsku.   Będziesz   mnie   prosiła,   żebym   cię   stamtąd   zabrał.   Ale   zrobimy   ci 

niespodziankę!

W innym miejscu, z innego, może nie tak zimnego posłania, inny mężczyzna także 

mówił do siebie.

Do niej.

Mikkalem targał niepokój, jeszcze zanim Reijo odszedł.

Źle było, że tak długo zwlekał z wyruszeniem. Niepokój wzrósł jeszcze bardziej, gdy 

Reijo wrócił.

Teraz po prostu wiedział, że dzieje się coś niedobrego.

Czuł nieokreślone mrowienie pod skórą. Nie mógł się mylić.

Tak dawno nie próbowali spotkać się w myślach.

Wiedział,   że   są   obdarzeni   szczególnymi   zdolnościami,   ale   nigdy   ich   w   pełni   nie 

wykorzystali.

Z Raiją łączyły go więzy silniejsze od więzów krwi. Nic nie mogło ich zerwać. One 

istniały. Nadal istniały. To, co pozostało mu do zrobienia, to je naprężyć.

Mikkal czul, że ona tak właśnie zrobiła.

Raija próbowała do niego dotrzeć, ale on nie był w stanie jej odczytać i odpowiedzieć.

Jego majaki i wizje z czasu, gdy leżał nieprzytomny, męczyły go jeszcze długo potem.

Były zbyt mocne i wyraziste.

Dopiero teraz zrozumiał, że były czymś więcej niż tylko majakami czy wytworami jego 

wyobraźni.

To była Raija.

To było związane z ogniem.

Nawet w snach nie był w stanie jej wesprzeć. Nie mógł jej pomóc.

Teraz chciał odnowić ten kontakt.

Mrowienie przeszło w fizyczny ból. Męczył go przez ostatnie dwa dni, a nie mógł 

znaleźć jego powodu.

Był zdrowy.

Wiedział, że nigdy już nie będzie się ścigał z wiatrem po tundrze. Noga pozostanie 

sztywna na zawsze.

- Pomogę ci, Raiju - powiedział spokojnie, podążając wzrokiem za dymem unoszącym 

się  przez  otwór  w  jurcie   w noc.  - Nie   wiem,   jakie   masz  kłopoty,  ale  obiecuje,  że  zrobię 

wszystko, żeby cię od nich uwolnić.

Dwóch mężczyzn. Ten sam cel. Prawie ta sama nadzieja. Obaj związani z nią dziećmi. 

Obaj ceniący ją ponad życie, gotowi przejść dla niej przez ogień.

Tylko jednemu mogła ofiarować swoją miłość.

Mikkal czuł, że niedługo coś się musi wydarzyć. Coś związanego z Raiją.

Wiedział, że stracił wszystko, co miał. Teraz pójdzie za tym, co może go spotkać.

Raija była tylko kobietą. Potrzebowała silnego mężczyzny, który by się nią opiekował.

Nadal była jego zbłąkanym Małym Krukiem. Potrzebowała go.

13

„Sankt Nikołaj” zarzucił kotwicę. Zabrakło im słodkiej wody, już długo nie padało i 

zbiorniki mieli puste.

Trzech z załogi Jewgienija zdecydowało się opuścić statek.

Na dobre.

Jewgienij opowiadał o tym Raiji, zasępiony.

- Zagroziłem im, że nie dostaną zapłaty. Nie dotrzymali umowy, a ja takim nie płacę. 

Nie powinienem, u licha, brać ludzi, którym nie mogę ufać. Powiedzieli, że nie szkodzi. Liczą 

na to, że wkrótce nadarzy się inna okazja, z którą zabiorą się na wschód. Z nami nie chcą już 

płynąć. Nie lubią pływać z babami, dziećmi i zwłokami na pokładzie.

- Ale masz tylu ludzi, żeby móc płynąć dalej?

- Nie o to chodzi. Lubię porządek, Raiju, a to na pewno nie jest porządek.

Usiłowała uśmiechnąć się do niego pocieszająco, ale nie mogła. Była zmęczona. Była 

cały czas zmęczona, a teraz potrzebowała więcej sił niż kiedykolwiek.

- Może oni mają rację, Jewgienij. Może twoje kłopoty zaczęły się przeze mnie. Aleksiej 

powiedział kiedyś, że jesteśmy do siebie niebezpiecznie podobni. Ze oboje doprowadzamy do 

kłopotów, mimo że niczego innego nie pragniemy bardziej, niż ich uniknięcia.

Jewgienij poklepał ją po policzku.

- Ten mój brat niekiedy zdradzał rozsądek. Byliście podobni, ale nie możesz zapominać, 

że ty masz coś więcej: umysł osoby dorosłej. On miał swoje marzenia i nie zawsze był w stanie 

oddzielić je od rzeczywistości. Ty też masz marzenia, ale potrafisz ustanowić im granice.

Pokiwała głową. Wiedziała, że ją rozumie i że zna! Aleksieja lepiej niż ktokolwiek.

- Tak naprawdę to go nie znałam - westchnęła melancholijnie. - Mimo to rzuciłam 

wszystko, żeby pójść za nim... Może ja też czasem zbyt mocno wierzę w marzenia?

- Co teraz zrobisz? - spytał Jewgienij. Czuł potrzebę zaopiekowania się nią, choć coś 

mówiło mu, że ona była w stanie sama zadbać o siebie.

Nie miał przed sobą rozmarzonej dziewczynki. Raija znała wiele stron życia.

- To fiord Varanger, prawda? Skinął głową.

Raija jakby to już widziała. Przypominało jej to miejsce, w którym spędzała czas od 

późnej jesieni do wiosny przez wiele szczęśliwych dziecięcych lat.

To były obrazy z jej snów, z tych wspaniałych snów, które przenosiły ją tak blisko 

Mikkala, że aż czuła ciepło jego skóry i te wszystkie otaczające go zapachy. Gdy dotykała go, 

wpełzała pod jego skórę, a i tak nie mogła do niego dotrzeć.

To nie był jeszcze właściwy czas, ale się zbliżał.

- Znam tu kogoś, u kogo mogłabym spędzić zimę - powiedziała niepewnie.

Sigga ją za to znienawidzi. Mimo to było to dla niej jedyne wyjście.

Samotna kobieta nie jest wiele warta.

Nie   chciała   skończyć   jak   wiele   dziewczyn,   które   szły   za   sezonowymi   rybakami   i 

oddawały się im za pieniądze. Niszczyło je to o wiele szybciej niż głód.

- Nie martw się o mnie, Jewgienij. Dam sobie radę. Już wcześniej wędrowałam. To 

tylko dla Idy będzie czymś nowym. Wszyscy mamy wędrówkę we krwi. Nigdzie się na dobre 

nie zagnieździliśmy.

- A chciałabyś tego?

- Kiedyś myślałam, że tak - odparła ze wzruszeniem ramion. - Teraz już nie wiem. 

Niepokój stał się częścią mojego życia.

I  Mikkal   nigdy  nie  przywiąże   się   do  jednego   miejsca,   pomyślała.  Urodził   się,   aby 

wędrować. Aby się przenosić z miejsca na miejsce. Aby mało posiadać i nie znać granic innych 

niż horyzont.

Aby mieć wiatr, deszcz, słońce, zorzę polarną za przyjaciół, aby czerpać z przyrody to, 

co niezbędne, i żeby omijać to, czego nie potrzebuje.

To było życie w wolności.

Odkryła, że za tym tęskni. Bardziej niż przypuszczała.

Tak długo to tłumiła. Było tak dalekie i nieosiągalne...

A teraz? Czy teraz było też niemożliwe?

Czy to nie ona odtrąciła Mikkala? Uznała, że nie jest wolny. Ona też nie była wolna, 

mimo że nie miała najmniejszego pojęcia, gdzie teraz jest Reijo.

Czy była gotowa o tym zapomnieć? Porzucić swoje sztywne życiowe zasady?

Nie odważyła się sobie odpowiedzieć.

Przerażało ją, że była gotowa postawić swoje szczęście ponad szczęściem innych.

Ale od czasu śmierci Aleksieja Mikkal stał jej tak wyraźnie przed oczami...

Był w jej każdym śnie.

Czyżby dawne więzy miały nadal moc?

Czy on starał się jej coś przekazać?

- To chyba ktoś więcej niż znajomy, prawda? Jewgienij wyciągnął trafne wnioski z jej 

milczenia.

- Nie byłaś sądzona Aleksiejowi, ktoś inny cię tu trzyma.

- Można tak powiedzieć.

- Szkoda.

Jewgienij podrapał się po podbródku. Zaczynał zapuszczać zarost w nadziei, że może 

doda mu to powagi, przynajmniej na zewnątrz. Po tym, jak załoga zaczęła go opuszczać, uznał 

to za pomocne.

- Będę za tobą tęsknił - stwierdził z prostotą. - Wiem, że sobie poradzisz. Jesteś takim 

typem   człowieka.   Mam   takie   przeczucie.   My,   Rosjanie,   bierzemy   na   poważnie   nasze 

przeczucia. Możliwe, że cię już nigdy nie zobaczę, i to mnie boli. Od razu przyszło mi do 

głowy, że chciałbym ci pokazać tyle pięknych miejsc. Mógłbym cię tam zawieźć, a potem 

moglibyśmy o nich rozmawiać. Powinnaś być na prawdziwej rosyjskiej zabawie. Zdarlibyśmy 

sobie buty w tańcu, śpiewali aż do zachrypnięcia.

-   Pili?   -   wtrąciła   nieco   żartobliwie   Raija,   przełamując   nazbyt   uroczystą   atmosferę 

pomiędzy nimi.

Mieli się rozstać, ale ona nie chciała, żeby to się odbyło we łzach.

- Nie wiedziałem, że może istnieć taka przyjaźń - nie pozwolił się oderwać od tematu. 

Później mogłoby już nie być okazji do rozmowy.

W pobliżu zawsze byli ludzie. Dzieci. Załoga. Mieli tak mało czasu.

- Przyjaźń jest właśnie taka - rzuciła, spontanicznie chwytając go za rękę. - Może to 

zabrzmi głupio, jak przechwałka, ale dawno nie czułam się tak bezpiecznie przy mężczyźnie. 

Jak przy przyjacielu.

Jewgienij odwzajemnił jej uścisk.

- Tak było też z Aleksiejem - powiedział z przygnębieniem. - Chciał być tylko sobą, ale 

jego urodziwa twarz uniemożliwiała mu to. Ludzie uważali za oczywiste, że jest rozpieszczony, 

że szuka okazji do flirtów. A on ich unikał. Kobiety same wpadały mu w ręce.

Patrzył   na   nią   przyjaźnie.   Widział,   że   jest   piękna.   Określenia   „oszałamiająca”   czy 

„słodka” nie pasowały do niej.

„Ładna” to było za mało.

„Śliczna” może by lepiej odpowiadało, ale nie mówiło nic o jej ciemnych, wygiętych 

rzęsach,   o   tym,   jak   brwi   podnosiły   się   na   czoło,   o   niezgłębionej   i   wciągającej   głębi   jej 

brązowoczarnych oczu.

Nic nie mówiło o jej uśmiechu, który mógł sprawić, że się zapominało o ostrym wietrze 

wiejącym znad morza.

Nic nie mówiło o tym, jak jej krótsze włosy kręciły się koło uszu, a pozostałe spływały 

gęstą falą wzdłuż wąskich pleców.

„Śliczna” nie mówiło nic o jej dumie, o woli wytrwania, o umiejętności zaciśnięcia 

zębów i przetrwania ciężkich chwil, ponieważ w coś wierzyła.

Nic nie mówiło o marzeniach, które w każdej chwili były w stanie wygładzić jej czoło i 

nadać jej ten rys boskości, dzięki któremu widział w niej model Madonny.

- Zawsze będę miał ze sobą cząstkę ciebie - wyrwało mu się. - Po chwili dodał, sam 

zdziwiony:   -   A   jednak   nie   kocham   cię   tak,   jak   mężczyzna   kocha   kobietę.   Kocham   cię, 

oczywiście, ale raczej w ten spokojny sposób, jak się kocha miłą sercu siostrę. Nie mogę sobie 

wyobrazić, że mógłbym ciebie pożądać.

Raija musiała raz po raz mrugać oczami, żeby się nie rozpłakać.

- To są jedne z najpiękniejszych słów, które ktoś kiedykolwiek do mnie powiedział, 

Jewgienij.

- Na pewno dużo ich słyszałaś w życiu.

- O moich oczach i włosach, i uśmiechu, tak. Raija skrzywiła się z pogardą.

- Ale to było tylko o tym, co jest na zewnątrz. A ja składam się także z wnętrza. Nawet 

w większej części.

- Będziesz mnie pamiętać?

- Oczywiście, że cię będę pamiętać. Uśmiechnęła się tym swoim uśmiechem, przy któ-

rym białe noce wydawały się blade i bez życia.

- I nie mówię tego z uprzejmości. Już dawno przestałam być uprzejma. To ma związek z 

tym, że próbuję być uczciwa. Prawda wiele wymaga. Ale tak, będę cię pamiętać.

- Jewgienij: ten, który zabił Aleksieja - powiedział gorzko. - Tak, masz powody, aby 

mnie pamiętać. Gdyby nie ja, byłabyś w Archangielsku...

- Myślałam, że ten temat już mamy za sobą - odparła Raija zawiedziona. - Nie myślę tak 

o tobie, wiesz przecież. Stałeś się moim przyjacielem. Nie mam ich zbyt wielu. Ci, wobec 

których odważę się na bliskość, stają się mi drodzy. Wiedz o tym, Jewgieniju Dymitrowiczu 

Byków.

Następnych dwu marynarzy zdecydowało się na opuszczenie statku.

Jeden z nich zakradł się do kajuty Jewgienija i wypił znaleziony tam rum. Kompletnie 

pijany rzucił jakąś uwagę szyprowi.

Raija nie mogła zrozumieć wydanych rozkazów, mimo że już przyswoiła sobie nieco 

ten język.

Jewgienij rozkazał przytopić winowajcę.

Była to zwyczajna kara w sytuacji, gdy ktoś z załogi wypił zbyt dużo.

Marynarza obwiązano sznurem w pasie i bez zbędnych ceregieli wyrzucono za burtę. 

Robiono to niezależnie od pory roku.

Raija nigdy tego nie widziała i nie mogła uwierzyć, że Jewgienij mógł wydać rozkaz 

zrobienia czegoś tak okropnego.

- Najszybszy sposób na wytrzeźwienie - rzucił jej Jewgienij, gdy protestowała przeciw 

wymierzeniu tej nieludzkiej kary.

Była to prawda, choć Raija nie mogła się z tym pogodzić.

Przeszywający krzyk bólu mężczyzny wpadającego w lodowatą wodę długo jeszcze 

tkwił  jej   w  uszach.  Maja  i   Elise   także  to widziały   i   nie  mogły  zrozumieć,   dlaczego   tego 

biednego pana wrzucono do wody.

Niepewne wyjaśnienie Raiji, że on zrobił coś złego, nie wystarczyło im.

One też robiły rzeczy, których zakazywała im Raija.

Robiły też rzeczy zakazane im przez Jewgienija.

Obie   ucichły   i   zamyśliły   się   głęboko.   Musiały   trzymać   się   razem.   Jeśli   któryś   z 

dorosłych przyłapie je na czymś, co uzna za złe, możliwe, że też je przytopią. W umysłach 

dziewczynek   to   doświadczenie   urosło   do   rozmiarów   katastrofy,   czegoś   przerażającego   i 

niewytłumaczalnego.

Przytuliły się do siebie mocno w koi i po raz pierwszy zasnęły, obejmując się; one, które 

zawsze patrzyły na siebie spode łba.

Strach może łączyć ludzi.

Serce Raiji krwawiło.

Płakała, gdy usłyszała wieczorną modlitwę dziewczynek.

- Kochana Boziu, pozwól nam odejść ze statku, żeby Jewgienij nie wrzucił nas do 

morza. Spraw, żebyśmy wróciły do Reijo. Amen.

Czuła się winna.

Wciągnęła   je   w   to.   Za   jej   sprawą   przeżywały   rzeczy,   których   dzieci   nie   powinny 

przeżywać.

Spaliła za sobą wszystkie mosty i postanowiła zacząć na nowo.

A na ile pomyślała o nich?

Czy pomyślała, na co je naraża?

Łatwo było teraz się oskarżać. Łatwo brać na siebie winę.

Tak jakby jej ból mógł im pomóc!

Jej łzy nie zrównoważą strachu, w jakim zasnęły dziewczynki. Nie mogły wymazać ich 

snów, w których wydawało im się, że spadają i spadają, i prawie topią się w tym zimnym, 

okropnym, bezdennym morzu. Obie mówiły coś o linie, która pęka.

Gdy znów zasnęły, Raija czuła się wyczerpana do cna.

Nie mogła tego dłużej odsuwać, byłoby to dręczeniem własnych dzieci. Nie mogła na to 

pozwolić.

Przypomniały jej się słowa Elle o ofiarowaniu dziecka.

Czuła, jakby właśnie ofiarowywała nie jedno, ale wszystkie czworo.

Raija   spała   na   koi   Aleksieja.   Boso   wśliznęła   się   do   kajuty.   Nie   chciała   obudzić 

Jewgienija.

Dopiero gdy usiadła na krawędzi posłania, dostrzegła, że on nie śpi.

Siedział spokojnie przy stole. W ciemności widziała tylko białka jego oczu.

- To przez topienie, prawda? - spytał smutnym głosem.

Nie musiała odpowiadać. On wiedział.

Nie chciało jej się spać.

Oczywiście, była zmęczona, ale innym rodzajem zmęczenia. Żaden sen nie zdołałby go 

usunąć.

Jewgienij nadal siedział przy stole. Miał na sobie tylko spodnie.

Wzrok Raiji przyzwyczaił się do mroku i widziała go całkiem dobrze.

Miał muskularne, mocne ciało, takie jakie lubiła u mężczyzny.

Wstała i podeszła do wolnego krzesła.

Podobała się jej ta atmosfera wspólnoty.

- Zakładam, że tu zostajesz? Raija pokiwała głową.

Bawił się piórem używanym do prowadzenia zapisków okrętowych.

- Jutro odpływam.

Zrozumiał to? Zrozumiał, jak trudno było jej podjąć decyzję?

- Jutro wyruszam.

Prawie te same słowa, ale oznaczały ich rozejście się każde w swoją stronę. Na zawsze.

Noc od razu stała się czarniejsza, cichsza, przytłaczająca.

- Nie będę cię żegnał - powiedział Jewgienij. Raija słyszała jego wzruszenie. Może 

nawet płakał? - Muszę zachować twarz przed tymi z załogi, którzy zostaną. Uważają mnie za 

twardego człowieka pozbawionego uczuć - westchnął ciężko. - Niech sobie nadal tak myślą. 

Potrzebuję ich na później, a nie zdobędę nikogo, gdy zaczną mówić, że jestem mięczakiem.

Zaśmiał się nieprzyjemnie.

Podniósł się i odszedł od stołu. Słyszała tylko, w którą poszedł stronę.

Zaskoczona usłyszała, że zdejmuje ikonę ze ściany. Stał chwilę, jakby wpatrując się w 

obraz w ciemności.

Podszedł do niej. Wyciągnął ku niej ikonę.

Raija nie poruszyła się.

Nie była w stanie wyciągnąć rąk.

Jewgienij położył ją na jej kolanach.

Musiała przytrzymać ikonę, inaczej by się zsunęła.

- Czyżby była za duża, żebyś mogła ją wziąć ze sobą? - spytał Jewgienij zakłopotany.

- Jest za duża, żebym mogła ją przyjąć!

- Ależ nie.

Nadal przed nią stał i nie pozwalał, żeby odwiesiła obraz na miejsce.

- Chcę, żebyś ją miała, Raiju. Zawsze ci się podobała, musisz przyznać.

- Tak, podziwiałam ją, ale...

- Jest twoja.

- Od podziwiania do posiadania... - Raiji zabrakło słów.

Jej dłonie gładziły drewno. Niemal wyczuwała pociągnięcia pędzla. Było to niezwykłe 

przeżycie dla kogoś, kto nigdy nie trzymał pędzla w dłoni.

- Nie możesz mi jej dać, Jewgienij. Nie jestem jej warta. Nie wierzę w nic...

Zaśmiał się cicho.

- To, że o tym mówisz, dowodzi, że wiara nie jest ci obojętna.

- Musi być droga. To cale złoto...

- Nie chcę, żebyś myślała o pieniądzach. Czy nie rozmawialiśmy niedawno o przyjaźni?

Skinęła głową.

- Ta ikona jest słabym dowodem na to, jak bardzo cię lubię. Jak bardzo mi będzie cię 

brakowało i jak często będę o tobie myślał.

-   Wiem,   Jewgienij.   Nie   musisz   mi   nic   dawać,   żeby   to   udowodnić   -   powiedziała, 

zraniona. - Ja wtedy mówiłam prawdę.

- Mimo to proszę cię o przyjęcie jej. Sprawisz mi ból, jeśli odmówisz.

Głos mu się załamał.

- Miałem to wam dać w prezencie ślubnym. Raija z trudem przełknęła ślinę.

Nie mogła odmówić.

Pełna czci położyła ikonę na stole.

- Przyjmuję ją. Dziękuję. Zawsze mi będzie o tobie przypominać.

-   Może   więc   miałem   i   inny,   nie   całkiem   szlachetny   powód   mojej   szczodrości?   - 

uśmiechnął się.

Raija nie wierzyła w to.

Z wdzięczności zarzuciła mu ręce na szyję.

Jego ramiona objęły ją i trzymały mocno. Stali jak kochankowie, a łzy płynęły im po 

policzkach. Raija schowała twarz w zagłębieniu jego szyi i trzęsła się w spazmatycznym płaczu. 

Była taka silna, gdy Aleksiej zginął. Musiała. Potem wydarzenie to stawało się coraz bardziej 

odległe  wraz  z  upływem  dni.  Wspomnienie  o Aleksieju  zblakło  tak szybko,  że  wręcz  nie 

pamiętała jego rysów twarzy.

Stało się tak, jakby zawsze był tylko ciałem w trumnie na dziobie statku.

Tylko z Jewgienijem mogła go wspominać. Tylko Jewgienij mógł zrozumieć jej łzy.

- Trzymaj mnie! - szlochała, tłumiąc płacz. Nie wolno jej było obudzić dzieci. Nie 

mogły się już więcej bać. - Trzymaj mnie, Jewgienij! Mocno! Pozwól mi się wypłakać!

Jewgienij obejmował ją.

Pomogła mu przejść przez najtrudniejsze chwile jego życia.

Jedyne, czym mógł się jej odwdzięczyć, to ten mocny uścisk.

Wreszcie szloch ucichł. Ciężki, twardy węzeł w jej piersi się rozluźnił.

Została tylko mała rana.

Raija czuła się oczyszczona.

Zwolniła kurczowy uścisk. Uświadomiła sobie, jak blisko siebie stoją, i poczuła się 

zażenowana.   Ale   tylko   przez   chwilę.   W   ich   uścisku   nie   było   przecież   żadnego   napięcia, 

żadnego erotycznego podtekstu.

Miała   na   sobie   tylko   koszulę   nocną,   a   on   cienkie   spodnie,   jednak   to   nie   miało 

najmniejszego znaczenia.

Byli   kobietą  i mężczyzną,  stali   tak blisko  siebie,  jak  to tylko możliwe,  skóra przy 

skórze, a czuła jedynie, że jest to piękne.

- Dziękuję - szepnęła, ale nie wysunęła się z jego objęć. Niezwykłe było, że mogli tak 

stać. Że mogli coś takiego przeżyć ten jeden raz.

- Naprawdę jesteśmy przyjaciółmi - powiedział z uśmiechem. Spojrzał na nią, trzymając 

na odległość ramienia. - Także to czujesz, prawda? Jesteśmy tak dobrymi przyjaciółmi, że nie 

ma w tym nic zmysłowego, mimo że wszystko temu sprzyja...

Zaśmiał się i potrząsnął głową, jakby odganiał uporczywą myśl.

- Z czego się śmiejesz?

Po   chłopięcemu   zmarszczył   nos.   Jego   zamknięta   zwykle   twarz   stała   się   jasna   i 

bezbronna.

- Nie spodoba ci się to!

- To zależy. Jeśli mamy być przyjaciółmi, musimy być szczerzy.

- Na własną odpowiedzialność? Raija skinęła głową.

- Nie byłem pewny, co będę czuł i jak moje ciało zareaguje, gdy taka chwila nadejdzie.

Uśmiechnął się, aż błysnęły mu zęby.

- Bardzo dawno nie miałem kobiety - wyjaśnił. - Nigdy nie można przewidzieć, co się 

stanie.

- Próba wypadła wspaniale! - zapewniła Raija żartobliwie.

Zmusiła się, żeby pozostać na miejscu. Nie chciała dać mu do zrozumienia, że swoim 

nieoczekiwanym wyznaniem wprowadził pomiędzy nich coś niepokojącego.

Nie   chciała   pogłębiać   tematu,   bo   to   w   tej   kajucie   kochała   się   z   Aleksiejem,   i 

wspomnienie powinno pozostać nienaruszone.

Jewgienij też zrozumiał, że wbrew swojej woli przekroczył pewną niewidzialną granicę.

Wypuścił ją z objęć.

Łagodnie, delikatnie, tak żeby nie poczuła się odtrącona.

- Dobrze się czujesz? - spytał z troską, odsuwając tym samym poprzednie słowa w mrok 

nocy.

- Tak, Jewgienij, dobrze.

- Idziemy spać?

Nadal nie była śpiąca, ale nie odważyłaby się czuwać dłużej razem z nim.

Ich przyjaźń była zbyt piękna.

Byłoby tragedią, gdyby mieli zniszczyć ją w ciągu tych ostatnich wspólnych godzin.

Nie mogła całkowicie na sobie polegać i, o ile wiedziała, na Jewgieniju też nie.

W   czasie   takiej   niezwykłej   nocy   wiele   marzeń   mogłoby   prysnąć.   A   chciała   móc 

spojrzeć mu prosto w oczy przy pożegnaniu.

- Tak będzie najlepiej - odparła stanowczo, przekonując tym samym ich oboje.

Dłonie spotkały się, splatając palcami. Czuli wspólnotę.

Chwila, która mogła nadejść, odeszła. Mogli uśmiechnąć się do siebie, zanim rozłączyli 

dłonie.

- Spij dobrze, Jewgienij! - szepnęła, zanim ułożyła się na pryczy.

Odpowiedź nadeszła lekka jak tchnienie letniego wiatru:

- Pięknych snów, miła przyjaciółko!

Ranek spędzili pracowicie. Jewgienij ledwo co zjadł i już był na pokładzie, wydając 

rozkazy załodze.

Raija   pakowała   rzeczy.   Tym   razem   musiała   przeprowadzić   jeszcze   bardziej   ostrą 

selekcję niż wtedy, gdy wyruszała z osady.

Miała wtedy przed sobą podróż morską. I ograniczała bagaże.

A teraz zamierzała iść.

W najlepszym razie mogła prosić o podwiezienie, gdyby kogoś spotkała.

Raija zacisnęła zęby i rozdzieliła rzeczy na dwa stosy: niepotrzebne i potrzebne. Potem 

zrobiła kolejny przegląd rzeczy ze stosu „potrzebne”. Nie była przywiązana do przedmiotów, 

ale ponieważ zima zbliżała się nieubłaganie, musiała wziąć wszystkie ciepłe ubrania dla dzieci. 

Dlatego musiała zostawić większość swoich. Miała nadzieję, że odnajdzie Ravnę i że ona ją 

wspomoże.   Już   wcześniej   chadzała   w   skórzanym   kaftanie   i   teraz   też   nie   będzie   się   tego 

wstydziła.

Zresztą nie było cieplejszego okrycia na zimę. Maja i Elise z wyraźną ulgą przyjęły 

wiadomość o końcu żeglugi.

Nie musiały już się bać, że ktoś je wrzuci do morza.

- Pójdziemy do Reijo? - spytała Maja.

Coraz częściej o nim myślała. Coraz bardziej tęskniła. Nadal nie rozumiała, dlaczego na 

niego nie zaczekały.

Raija nie mogła okłamywać dziecka. Jednak prawda byłaby dla niej za trudna.

- Jeżeli Reijo zechce, znajdzie nas.

- Ale on nie wie, gdzie jesteśmy.

Raija znała niezłomne przekonanie małej o nadzwyczajnych zdolnościach Reijo. Nie 

podobało jej się to, co musiała powiedzieć, ale chciała uniknąć przedłużającej się rozmowy i 

łez.

- Reijo wie prawie wszystko, prawda? Maja zgodziła się z nią bez dalszej dyskusji. 

Jewgienij dotrzymał słowa. Dopłynął z Raiją i dziećmi łódką na ląd, ale nie żegnał się długo.

Lekko poczochrał dzieciom włosy, pogładził je po policzkach i uśmiechnął się.

Raiji uścisnął dłoń.

Jego oczy powiedziały jej, że już się pożegnali.

Uśmiechnęli się do siebie, zanim wsiadł na łódkę i powiosłował ku statkowi.

Zamierzał płynąć na wschód.

Raija miała iść na północny wschód.

Boże, Boże, pomóż mi, pomodliła się po cichu.

Przed sobą widziała nieskończone odległości.

Rozpoczęła wędrówkę.

Ida leżała w szalu przewiązanym przez jej piersi. Knuta niosła na plecach. Maja i Elise 

musiały iść na własnych nogach.

Nadciągała zima, poddanie się byłoby równoznaczne ze śmiercią.

Nie mogła się poddać.

14

Wyruszenie w drogę zabrało Reijo więcej czasu, niż przypuszczał.

Nils, jako przyszły szyper i właściciel łodzi handlowych, pokazał się z takich stron, o 

które Reijo nigdy by go nie podejrzewał.

Przekonał się, że nigdy nie należy twierdzić, iż ludzie spokojni i małomówni są także 

łagodni. Był jednak zależny od jego pomocy, więc pogodził się z tym.

Płynęli na wschód dwiema łodziami: jedną Reijo i drugą, należącą do innego szypra, 

którego wynajął Nils. Z nim on i jego ludzie mieli wrócić do osady.

Płynęli na wschód i pytali o rosyjski statek „Sankt Nikołaj”.

- A czy wszystkie się tak nie nazywają? - zdziwił się bezzębny staruszek w jakiejś 

osadzie. Odczuli beznadziejność swego przedsięwzięcia.

Odnalezienie Raiji na wschodzie będzie tak trudne jak odszukanie igły w stogu siana.

Nils nie omieszkał o tym często przypominać Reijo.

Nie poszczęściło mu się u Raiji i chciał się teraz na Reijo odegrać, ale nigdy tak, żeby 

ten Fin się czegoś domyślił.

Tuż przed fiordem Varanger natknęli się na ślad.

W osadzie liczącej garść domów ludzie opowiedzieli im o rosyjskim żaglowcu, który 

stanął u nich jakiś miesiąc temu. Nadal o nim mówili, bo mało co dzieje się w tych stronach.

Tak, była z nimi kobieta. I to Norweżka, dodali niechętnie.

Z pewnością w glosie opowiadali, że była dziwką kapitana i że Ruscy się o nią pobili.

Szyper wygrał. Ten drugi zginął.

Reijo starał się wyciągnąć od nich więcej szczegółów, ale wydarzenia tym bardziej się 

zmieniały, im więcej razy je opowiadano.

Jedyna rzecz, która się zgadzała, to Raija. Jej opis nie odbiegał za bardzo od prawdy.

Poza tym trudno było ustalić, kto był zamieszany w to wszystko.

Nils uśmiechał się pod wąsem.

Sprawiło mu pewną przyjemność słyszeć, że Raiji się nie powiodło. A była tak pewna 

siebie, gdy odtrąciła jego wyciągniętą pomocną dłoń...

Ale nawet on, który widział zarówno Aleksieja, jak i Jewgienija, nie mógł ustalić na 

podstawie relacji, który pobił którego.

Obaj uważali, że morderstwo miało tylko ubarwić całą historię i że zostało dodane przez 

nudzących się mieszkańców osady.

- Wygląda na to, że ona potrafi nieźle zamieszać, gdziekolwiek się znajdzie - rzucił Nils.

Reijo nic nie odpowiedział.

Bal   się   o   nią   i   czuł   niepokój   przed   spotkaniem   z   Mikkalem.   Będzie   musiał   mu 

powiedzieć, kim był dla Raiji Aleksiej.

Dotarli   już   na   wybrzeże.   Lapońskie   darniowe   chaty   stały   rozrzucone   wzdłuż   linii 

brzegowej ciasnej zatoki. Za nimi wznosiły się skały.

Mało   kto   zawijał   do   zatoki,   dlatego   dwie   łodzie   wzbudziły   spore   zainteresowanie. 

Wszyscy wylegli na brzeg, żeby patrzeć i zgadywać, co się dzieje.

Tylko Mikkal musiał opanować ciekawość.

Nie lubił chodzić, gdy inni mogli go widzieć. Idąc, wspierał się na kiju, i miał wrażenie, 

że wszyscy śmiali się za jego plecami. Albo gorzej: że szeptali ze współczuciem.

Tylko on nie widział, jak Reijo schodzi na ląd. Docierały do niego podniecone głosy, ale 

starał się nie nadsłuchiwać.

Nie   chciał   interesować   się   zewnętrznym   światem.   Ze   swoją   sztywną   nogą   wolał 

samotność. Reijo nie miał czasu tłumaczyć, dlaczego przybywa tak szybko. Nikt postronny nie 

wiedział o ich umowie.

Spytał o drogę do chatki Mikkala, choć pewnie sam by się domyślił, która to jest.

Mikkal mieszkał poza kręgiem utworzonym przez pozostałe ziemianki, bliżej skał.

Jeżeli przybycie Reijo sprawiło mu niespodziankę, umiejętnie to ukrył.

- Często się widujemy - rzucił. Ruchem ręki wskazał Reijo, żeby usiadł.

- Przybywam sam - powiedział szybko Reijo. Wtedy nadeszła reakcja.

Mikkal aż się skurczył. W spojrzeniu miał coś bezbronnego.

- Obawiam się, że nas obu zawiodła - dodał Reijo. - Już jej nie było, gdy przyszedłem.

- Mówiłem, że marnujesz czas! - krzyknął Mikkal i prawie sobie przerwał. - Wyjechała? 

Dokąd?

Reijo zamilkł. Źle się czuł pod pół pytającym, pół oskarżającym spojrzeniem Mikkala.

- Pojechała do Rosji. Cisza aż dławiła.

- Co, u diabła, ona ma do roboty w Rosji! - wybuchnął Mikkal, gdy już odzyskał dech.

Jakieś zamazane wspomnienie pojawiło mu się w pamięci. I imię.

- Aleksiej? - spytał z obawą. - Czy to ten Aleksiej?

- Niestety, tak.

- Dlaczego? W imię Boga, dlaczego? - wykrzyknął pobladły Mikkal. - Co miałaby tam 

robić? Co czeka ją tam, czego nie dostałaby tu?

Reijo wzruszył ramionami.

- Ja nic nie wiem. Ja też już jej nie rozumiem.

- Kim on jest? - spytał Mikkal. - Kim, u diabła, on jest? Reijo potarł ręce.

- Jest w jej wieku. Są do siebie podobni. Rozumieją się - powiedział, krzywiąc się. - Tak 

mi   kiedyś   mówiła.   Poza   tym   jest   ładny.   Jest   chyba   najładniejszym   mężczyzną,   jakiego 

widziałem. Dla tych, którzy zwracają na takie rzeczy uwagę.

- Raija chyba nie jest taka? Reijo wzruszył ramionami.

- Nie wiem, Mikkal. Ja już nic nie wiem. Mikkal słuchał ponuro opowieści Reijo o tym, 

jak Aleksiej wszedł w ich życie.

- Powinniście pozwolić mu tam zdechnąć - mruknął na koniec.

Reijo teraz się z nim zgodził, mimo że na początku nawet lubił Rosjanina.

- Nikt nie mógł przypuszczać, że to tak się potoczy - powiedział.

Mikkal w roztargnieniu pocierał uszkodzoną nogę. - Jak twoja noga?

- Ty wiedziałeś, że będę kaleką? - rzucił Mikkal z goryczą. - Pewnie tak, jak wszyscy 

inni. Wszyscy o tym mówili, tylko nie ze mną. Ja nic nie wiedziałem. Musiałem sam się 

domyślić. Teraz jestem jak pół mężczyzny.

Zaśmiał się, użalając się nad sobą.

- Może to i lepiej, że odpłynęła na wschód. Nie zobaczy mnie takim. Jeżeli w ogóle ma 

mnie wspominać, niech wspomina mnie z czasów, gdy jeszcze mogłem biegać.

- Przecież żyjesz - stwierdził Reijo sucho. - Mogło być gorzej. Byłem z tobą wtedy. 

Widziałem.

Mikkal nic na to nie odpowiedział.

- Co teraz zrobisz? - zmienił temat. - Zaczniesz wszystko na nowo, jak ona?

Reijo potrząsnął głową.

- Nie dam jej wolności w ten sposób - oznajmił stanowczo. - Mogłem się zgodzić, że 

odejdzie do ciebie. To było właściwe. - Nabrał oddechu. - Ale nie do niego. W tym wypadku 

nadal jesteśmy małżeństwem.

- Ona najwyraźniej tak nie uważa - stwierdził Mikkal, obłamując gałązki z grubszego 

kawałka drewna. - Błagałem, żeby ze mną poszła, ale stanowczo odmówiła. Z czego ona jest 

zrobiona? Z czego, sądzi, ja jestem zrobiony?

- Mikkal. Jadę za nią do Rosji. Mikkal zagapił się na Reijo.

Czy on jest przy zdrowych zmysłach?

Rosja jest większa, niż mogli to sobie wyobrazić. Mógł szukać Raiji przez całe życie, 

nawet się do niej nie zbliżając.

- Nie masz szans.

- Pojadę - zapewnił Reijo. - Nawet jeśli zajmie mi to resztę życia, odnajdę ją.

Mikkal nie zaoferował chęci pomocy. Reijo był prawie pewien, że to zrobi. Mimo 

wszystko Mikkal i Raija byli najbliżej ze sobą związani. Istniały pomiędzy nimi mocniejsze 

więzy.

- Miałem nadzieję, że ze mną pojedziesz - powiedział w końcu.

Mikkal zaśmiał się.

- Co, dwaj odrzuceni idą w pościg? Reijo nawet się nie uśmiechnął.

- Może nas potrzebuje.

- Pojechała ze swojej własnej woli.

- Nie bądź taki nieczuły, Mikkal!

Reijo przyjrzał mu się uważnie i dostrzegł lekkie drgania mięśnia przy skroni.

Nie był jednak aż tak twardy, jak by się zdawało.

- Dobrze wiesz, że się nie uspokoisz myślą, że po prostu odjechała. Też będziesz musiał 

sam usłyszeć z jej własnych ust, że woli zostać z tym człowiekiem.

- Wiesz, jak przekonywać...

-   Przecież   ona   nie   odjechała   sama.   Wzięła   ze   sobą   więcej...   Nie   muszę   ci   chyba 

przypominać, że macie ze sobą dziecko.

- Czy robisz to dla Mai? - zastanawia! się Mikkal. Reijo aż zgrzytnął zębami.

- Dla Mai też... - zamilkł, aż napotkał pytające, miodowe spojrzenie Mikkala. - Jeszcze 

ci czegoś nie powiedziałem. Czegoś, o czym Raija nie powiedziała i mnie. Urodziła moje 

dziecko zeszłej zimy. I teraz wzięła ze sobą moją córkę. Nie wolno jej tak robić. Ja też mam 

prawa   do   tego   dziecka.   Jest   moja   w   równym   stopniu   jak   jej.   Moja   Ida   nie   będzie   się 

wychowywać w Rosji.

Mikkal aż gwizdnął przez zęby.

- Historia się powtarza - rzucił lekkim tonem, choć w środku płakał. - Raija lubi robić 

takie niespodzianki swoim mężczyznom.

Mój Mały Kruku, pomyślał. Co też znowu nabroiłaś? Czy pojechałaś dlatego, że nic już 

do żadnego z nas nie czułaś? Dlatego, że już nie potrzebowałaś mojej miłości?

Czy to twój upór poprowadził cię do innego kraju? Czy to moje sny gnębią mnie w 

nocy, czy to ty wołasz mnie z daleka?

- Ja tu mam dziecko, które mnie potrzebuje - powiedział.

Reijo orientował się równie dobrze jak on, że to Ravna i Inga sprawują pieczę nad Ailo. 

Mikkal nie zawahał się jednak przed użyciem syna jako wymówki.

- Boisz się? - spytał Reijo wyzywająco. - Boisz się spotkania z Aleksiejem? Wyzwania? 

Naprawdę sądzisz, że go wybierze, jeśli będziesz obok?

Mikkal już nic nie wiedział.

Bał się.

Karmił się tylko marzeniami o niej.

Nie miał innego celu w życiu.

Jako człowiek kaleki potrzebował tych marzeń bardziej niż kiedykolwiek.

To, co do niej czuł, stało się jeszcze silniejsze.

Nadal nosił na szyi woreczek z lokiem jej włosów. Nawet teraz, gdy zawiodła go i 

pojechała do Rosji, nie byłby w stanie go wyrzucić.

Obiecał jej, że będzie go nosił, dopóki nie przestanie jej kochać.

Dotrzymywał obietnic.

- Wzięła ze sobą broszkę? Reijo zmarszczył brwi. Mikkal powtórzył pytanie.

- Chyba tak - odpowiedział Reijo. - Przejrzałem jej rzeczy. Broszki tam nie było.

Mikkal odetchnął.

Raija też dotrzymywała słowa.

Nadal nie rozumiał, co mogło spowodować, że rzuciła się w ramiona obcokrajowca i 

pojechała z nim do jego kraju, ale nie czuł się już tak zdruzgotany.

Broszka była znakiem takim samym, jak woreczek z jej włosami.

Skoro nadal ją miała ze sobą, znaczyło to, że jej uczucie do niego nie umarło.

Obiecali przecież dać sobie w ten sposób znak.

Raija nie mogła o tym zapomnieć.

Skoro go nadal kochała, nie mógł pozwolić popełnić jej największego błędu życia.

Pewnie, że był kaleką, że nigdy nie żeglował, ale skoro Reijo się tym nie przejmuje, to i 

on też nie będzie.

- Jadę z tobą - powiedział. - Mam nadzieję, że to przemyślałeś.

- Ona tam nie pasuje - rzucił Reijo stanowczo. - Obaj o tym wiemy.

Teraz, kiedy podjął postanowienie, Mikkal zgadzał się z Reijo.

- Ile wiesz? - spytał. - Czy mamy jakiś punkt wyjścia?

- Teraz, ponieważ jedziesz ze mną - zaczął Reijo poważnie - mógłbym polegać na 

twojej intuicji, jeśli chodzi o Raiję. Na tej dziwnej więzi pomiędzy wami.

- Chyba wierzysz w nią bardziej niż ja sam - mruknął Mikkal. - Ostatnio słabo działała.

-  Na szczęście  coś  mam -  odrzekł   Reijo.  -  Wiem,  jak się  nazywa  ich   łódź.  Znam 

nazwisko kapitana i wiem, z jakiego są miasta. To Archangielsk.

Nazwę tę wymówił, jakby to było magiczne zaklęcie.

Mikkal słyszał o tym mieście, ale nic poza tym. Nigdy by nie przypuszczał, że mógłby 

tam kiedyś zawitać.

Tundra była jego światem, ale może tundra jest i w Rosji?

Nie było ważne, gdzie był. Ważna była tylko ta drobna kobieta, którą obaj stracili.

Wyszli na dwór. Nie protestował, gdy Reijo chciał od razu pokazać mu łódź.

Reijo nie patrzył na jego nogę. Nie zwrócił uwagi na to, że utyka.

Obaj myśleli tylko o niej.

Zapatrzyli się na wschód.

Gdzieś tam, daleko, była ona. Kobieta, z którą łączyły ich nierozerwalne więzy.

Raija...

15

Wydawało się to takie proste, gdy o tym myślała, ale po raz kolejny rzeczywistość ją 

przerosła.

Nie płakała, kiedy dzieci mogły ją widzieć, ale gdy spały, nie umiała powstrzymać łez.

Miała szansę, mogła popłynąć dalej z Jewgienijem.

Teraz nie udawało jej się odnaleźć krainy dzieciństwa.

Nigdy nie miała szczególnego daru orientacji.

Wspomnienia płatały jej figla.

Wszystko wyglądało tak podobnie.

A wydawało się tak znajome, gdy Jewgienij zarzucił kotwicę. Wyglądało jak miejsce ze 

wspomnień. Sądziła, że będą musieli tylko trochę podejść.

Może kilka dni, i dotrą na miejsce.

Nadejdą ze stadem reniferów.

Czekała przy wielu zatokach.

Widziała wiele stad reniferów.

Miała nadzieję, choć wydawało jej się, że wyczerpała ją już całkowicie.

Powinna była popłynąć z Jewgienijem do Archangielska.

Gdyby jej się nie spodobało, mogła wrócić za rok.

Powinna była pomyśleć.

A teraz wędrowała przez pustkowie z czwórką dzieci.

Zima mogła nadejść w każdej chwili.

Spotykała już pardwy o zimowym, białym upierzeniu.

To był pewny znak tego, co nadciągało.

Coraz trudniej było o jedzenie.

Ludzi nie widziała.

Każdej nocy marzyła, że budzi się w domku nad morzem i odkrywa, że to tylko zły sen.

Jaka była głupia, powinna była zaczekać na Reijo.

Zastanawiała się, czy wrócił.

Może się tego nigdy nie dowie.

Sama sobie zgotowała taki los.

- Och, Mikkal - westchnęła w ciemności nieszczelnej ziemianki, na którą natrafiła. - 

Mikkal,   ja   nie   wytrzymam   tej   samotności!   Dlaczego   nie   mogę   was   odnaleźć?   Tak   was 

potrzebuję! Potrzebują cię!

Nie było odpowiedzi.

Płacz ukołysał Raiję do snu, ale zdążyła podjąć postanowienie, że jutro od rana zajmie 

się uszczelnianiem ziemianki.

Dalsza wędrówka nie miała sensu. Ją i dzieci czekałaby tylko śmierć.

Znalazła dach nad głową. Powinna wykorzystać tę szansę.

Sama przecięła więzy.

Sama wybrała Aleksieja i statek ze wschodu.

Przyszłość pokaże, czy będzie miała możliwość dalszych wyborów.