1

Ergonomia jako nauka

Ergonomia jako nauka

interdyscyplinarna

interdyscyplinarna

Celem

ergonomii

jest

kszta

łtowanie

Celem

ergonomii

jest

kszta

łtowanie

warunków pracy niezb

ędnych do ochrony

warunków pracy niezb

ędnych do ochrony

pracownika przed przedwczesn

ą utratą sił

pracownika przed przedwczesn

ą utratą sił

biologicznych w nast

ępstwie pracy oraz

biologicznych w nast

ępstwie pracy oraz

warunków do ich regeneracji w toku pracy.

warunków do ich regeneracji w toku pracy.

Definicja ergonomii

Definicja ergonomii

(dyrektywa UE)

(dyrektywa UE)

Definicja ergonomii

Definicja ergonomii

wg Polskiego Towarzystwa Ergonomicznego

wg Polskiego Towarzystwa Ergonomicznego

Ergonomia jest to nauka stosowana,

Ergonomia jest to nauka stosowana,

zmierzaj

ąca do optymalnego dostosowania narzędzi,

zmierzaj

ąca do optymalnego dostosowania narzędzi,

maszyn, urz

ądzeń, technologii, organizacji i materialnego

maszyn, urz

ądzeń, technologii, organizacji i materialnego

środowiska pracy oraz przedmiotów codziennego użytku

środowiska pracy oraz przedmiotów codziennego użytku

do wymaga

ń i potrzeb fizjologicznych, psychicznych

do wymaga

ń i potrzeb fizjologicznych, psychicznych

i spo

łecznych człowieka.

i spo

łecznych człowieka.

Definicja ergonomii

Definicja ergonomii

Mi

ędzynarodowego Stowarzyszenia Ergonomicznego (IEA)

Mi

ędzynarodowego Stowarzyszenia Ergonomicznego (IEA)

Ergonomia zajmuje si

ę związkami

Ergonomia zajmuje si

ę związkami

zachodz

ącymi pomiędzy człowiekiem

zachodz

ącymi pomiędzy człowiekiem

a jego prac

ą, sprzętem i otoczeniem (materialnym)

a jego prac

ą, sprzętem i otoczeniem (materialnym)

w najszerszym znaczeniu, w

łączając w to pracę,

w najszerszym znaczeniu, w

łączając w to pracę,

wypoczynek, sytuacj

ę w domu i w podróży.

wypoczynek, sytuacj

ę w domu i w podróży.

Nauki wspó

łtworzące ergonomię

Nauki wspó

łtworzące ergonomię

Korzy

ści uzyskiwane dzięki wysokiej jakości

Korzy

ści uzyskiwane dzięki wysokiej jakości

ergonomicznej urz

ądzeń technicznych

ergonomicznej urz

ądzeń technicznych

•

•

lepsza i wydajniejsza praca,

lepsza i wydajniejsza praca,

•

•

zmniejszenie liczby braków i b

łędów popełnianych w pracy,

zmniejszenie liczby braków i b

łędów popełnianych w pracy,

•

•

zwi

ększenie bezpieczeństwa pracy i eliminacja chorób zawodowych,

zwi

ększenie bezpieczeństwa pracy i eliminacja chorób zawodowych,

•

•

lepsze wykorzystanie czasu pracy,

lepsze wykorzystanie czasu pracy,

•

•

zwi

ększenie satysfakcji z pracy,

zwi

ększenie satysfakcji z pracy,

•

•

pozytywne odczucia w kontaktach

pozytywne odczucia w kontaktach

z urz

ądzeniami technicznymi.

z urz

ądzeniami technicznymi.

2

Straty spowodowane nisk

ą jakością ergonomiczną

Straty spowodowane nisk

ą jakością ergonomiczną

urz

ądzeń technicznych

urz

ądzeń technicznych

•

•

straty ekonomiczne bezpo

średnie, których wielkość możliwa jest d

straty ekonomiczne bezpo

średnie, których wielkość możliwa jest d

o

o

oszacowania

oszacowania

(

(

np

np

.:

ma

ła wydajność i produkcja braków

.:

ma

ła wydajność i produkcja braków

spowodowana

przem

ęczeniem, nadmiernym hałasem, złym

spowodowana

przem

ęczeniem, nadmiernym hałasem, złym

o

świetleniem, wysoką temperaturą, skutki wypadków przy pracy,

o

świetleniem, wysoką temperaturą, skutki wypadków przy pracy,

choroby zawodowe, zwolnienia lekarskie)

choroby zawodowe, zwolnienia lekarskie)

•

•

straty ekonomiczne po

średnie, których wielkości nie można w pros

straty ekonomiczne po

średnie, których wielkości nie można w pros

ty

ty

sposób oszacowa

ć

sposób oszacowa

ć

(

(

np

np

. utrata zdrowia, du

ża płynność kadr,

. utrata zdrowia, du

ża płynność kadr,

niszczenie materia

łów, narzędzi i maszyn wskutek niedbalstwa i

niszczenie materia

łów, narzędzi i maszyn wskutek niedbalstwa i

nielubienia swojej pracy)

nielubienia swojej pracy)

•

•

straty moralne, nie poddaj

ące się ekonomicznej wycenie

straty moralne, nie poddaj

ące się ekonomicznej wycenie

(

(

np

np

.

.

cierpienie, z

łe samopoczucie spowodowane przemęczeniem, niski

cierpienie, z

łe samopoczucie spowodowane przemęczeniem, niski

etos pracy, brak poczucia podmiotowo

ści, wzrost bierności i apat

etos pracy, brak poczucia podmiotowo

ści, wzrost bierności i apat

ii,

ii,

zanik potrzeby warto

ści wyższych).

zanik potrzeby warto

ści wyższych).

Sfery oddzia

ływania

Sfery oddzia

ływania

ergonomii

ergonomii

Ergonomia warunków pracy

Ergonomia warunków pracy

Do zada

ń ergonomii warunków pracy należy

Do zada

ń ergonomii warunków pracy należy

badanie wp

ływu

badanie wp

ływu

zewn

ętrznych warunków pracy

zewn

ętrznych warunków pracy

na cz

łowieka oraz odpowiednie ich kształtowanie.

na cz

łowieka oraz odpowiednie ich kształtowanie.

Ergonomi

ę tą tworzą dwie grupy czynników:

Ergonomi

ę tą tworzą dwie grupy czynników:

1. czynniki materialnego

środowiska pracy:

1. czynniki materialnego

środowiska pracy:

•

•

drgania mechaniczne,

drgania mechaniczne,

•

•

ha

łasy: infradźwiękowe, słyszalne, ultradźwiękowe,

ha

łasy: infradźwiękowe, słyszalne, ultradźwiękowe,

•

•

mikroklimat (temperatura, wilgotno

ść i inne),

mikroklimat (temperatura, wilgotno

ść i inne),

•

•

emisja energii szkodliwej (promieniowanie elektromagnetyczne),

emisja energii szkodliwej (promieniowanie elektromagnetyczne),

•

•

o

świetlenie,

o

świetlenie,

•

•

zanieczyszczenia powietrza (gazowe, cieczowe i py

łowe),

zanieczyszczenia powietrza (gazowe, cieczowe i py

łowe),

2. czynniki

2. czynniki

techniczno

techniczno

–

–

organizacyjne

organizacyjne

:

:

•

•

pozycja cia

ła przy pracy (uwarunkowana wymiarami urządzenia tech

pozycja cia

ła przy pracy (uwarunkowana wymiarami urządzenia tech

n.),

n.),

•

•

rytm (powtarzalno

ść) i tempo (szybkość ruchów) pracy,

rytm (powtarzalno

ść) i tempo (szybkość ruchów) pracy,

•

•

przerwy w pracy,

przerwy w pracy,

•

•

metody pracy.

metody pracy.

Zadania ergonomii warunków pracy

Zadania ergonomii warunków pracy

•

•

wykonywanie

pomiarów

oraz

okre

ślenie

wykonywanie

pomiarów

oraz

okre

ślenie

dopuszczalnych warto

ści (norm) intensywności

dopuszczalnych warto

ści (norm) intensywności

czynników tworz

ących fizyczne, chemiczne i

czynników tworz

ących fizyczne, chemiczne i

biologiczne

środowisko pracy,

biologiczne

środowisko pracy,

•

•

okre

ślanie wpływu tych czynników na człowieka,

okre

ślanie wpływu tych czynników na człowieka,

•

•

okre

ślanie sposobów eliminacji uciążliwości i

okre

ślanie sposobów eliminacji uciążliwości i

zagro

żeń

powodowanych

przez

czynniki

zagro

żeń

powodowanych

przez

czynniki

środowiskowe

środowiskowe

.

.

Zadania ergonomii wyrobów

Zadania ergonomii wyrobów

•

•

Dostosowanie obiektów technicznych do wymiarów i

Dostosowanie obiektów technicznych do wymiarów i

kszta

łtów ciała człowieka,

kszta

łtów ciała człowieka,

•

•

Zapewnienie funkcjonalno

ści obiektu technicznego

Zapewnienie funkcjonalno

ści obiektu technicznego

(

(

np

np

.

.

sprawno

ści, niezawodności, podatności na regulacje i

sprawno

ści, niezawodności, podatności na regulacje i

naprawy,

łatwości likwidowania po zużyciu),

naprawy,

łatwości likwidowania po zużyciu),

•

•

Zapewnienie bezpiecze

ństwa i komfortu użytkowania

Zapewnienie bezpiecze

ństwa i komfortu użytkowania

obiektu technicznego,

obiektu technicznego,

•

•

Dba

łość o estetykę kształtów i barw obiektu technicznego.

Dba

łość o estetykę kształtów i barw obiektu technicznego.

Ergonomia jako element

Ergonomia jako element

sztuki in

żynierskiej

sztuki in

żynierskiej

3

W tradycyjnych metodach projektowania technicznego nie ma miejsc

W tradycyjnych metodach projektowania technicznego nie ma miejsc

a na

a na

wiedz

ę o człowieku, o jego psychice, anatomii i fizjologii pracy

wiedz

ę o człowieku, o jego psychice, anatomii i fizjologii pracy

.

.

Celem projektowania jest stworzenie

Celem projektowania jest stworzenie

nie tylko sprawnie

nie tylko sprawnie

dzia

łającej maszyny, lecz przede wszystkim

dzia

łającej maszyny, lecz przede wszystkim

–

–

sprawnie

sprawnie

dzia

łającego systemu złożonego z ludzi i obiektów

dzia

łającego systemu złożonego z ludzi i obiektów

technicznych, przy czym

technicznych, przy czym

dobro ludzi w systemie musi

dobro ludzi w systemie musi

by

ć traktowane priorytetowo

by

ć traktowane priorytetowo

.

.

Ergonomia dla projektanta i konstruktora

Ergonomia dla projektanta i konstruktora

In

żynier związany zawodowo z procesem wytwarzania spotyka się z

In

żynier związany zawodowo z procesem wytwarzania spotyka się z

najszerszym

najszerszym

zakresem zagadnie

ń ergonomicznych. Zagadnienia ergonomiczne doty

zakresem zagadnie

ń ergonomicznych. Zagadnienia ergonomiczne doty

cz

ą:

cz

ą:

•

•

kontaktu cz

łowieka z maszyną

kontaktu cz

łowieka z maszyną

, narz

ędziem, przyrządem,

, narz

ędziem, przyrządem,

materia

łem obrabianym,

materia

łem obrabianym,

•

•

wp

ływu na człowieka czynników środowiska pracy

wp

ływu na człowieka czynników środowiska pracy

: drga

ń

: drga

ń

mech., ha

łasu, temperatury, wilgotności i ruchu powietrza,

mech., ha

łasu, temperatury, wilgotności i ruchu powietrza,

promieniowania cieplnego, o

świetlenia, zanieczyszczeń powietrza,

promieniowania cieplnego, o

świetlenia, zanieczyszczeń powietrza,

•

•

wp

ływu na człowieka określonych rozwiązań organizatorskich

wp

ływu na człowieka określonych rozwiązań organizatorskich

:

:

wymaganego tempa pracy, stresu psychicznego, monotonii,

wymaganego tempa pracy, stresu psychicznego, monotonii,

wysi

łku fizycznego, czasu pracy itp.

wysi

łku fizycznego, czasu pracy itp.

Ergonomia dla in

żyniera

Ergonomia dla in

żyniera

kieruj

ącego procesem produkcyjnym

kieruj

ącego procesem produkcyjnym

Eksploatacja jest to faza istnienia wyrobu, w której kontaktuje

Eksploatacja jest to faza istnienia wyrobu, w której kontaktuje

si

ę z

si

ę z

nim najwi

ększa liczba ludzi

nim najwi

ększa liczba ludzi

, i kontakt ten cz

ęsto trwa najdłużej. Dla

, i kontakt ten cz

ęsto trwa najdłużej. Dla

obiektów technicznych w fazie eksploatacji mo

żna wyróżnić

obiektów technicznych w fazie eksploatacji mo

żna wyróżnić

dwa stany:

dwa stany:

•

•

stan u

żytkowania,

stan u

żytkowania,

•

•

stan obs

ługiwania

stan obs

ługiwania

(

(

np

np

. naprawy, regulacja, smarowanie).

. naprawy, regulacja, smarowanie).

Rozró

żnienie to ma wpływ na dobór kryteriów oceny ergonomicznej.

Rozró

żnienie to ma wpływ na dobór kryteriów oceny ergonomicznej.

Cz

ęsto zdarza się, że kryteria ergonomiczne dotyczące działalnoś

Cz

ęsto zdarza się, że kryteria ergonomiczne dotyczące działalnoś

ci

ci

operatorskiej s

ą sprzeczne z kryteriami ergonomicznymi dotyczący

operatorskiej s

ą sprzeczne z kryteriami ergonomicznymi dotyczący

mi

mi

dzia

łalności serwisowej.

dzia

łalności serwisowej.

Ergonomia dla in

żyniera

Ergonomia dla in

żyniera

s

łużby utrzymania ruchu

s

łużby utrzymania ruchu

•

•

In

żynier odpowiedzialny za organizację pracy powinien mieć

In

żynier odpowiedzialny za organizację pracy powinien mieć

przekonanie,

że podmiotem w procesie pracy jest człowiek

przekonanie,

że podmiotem w procesie pracy jest człowiek

, a nie

, a nie

np

np

.

.

wyniki produkcji, stan maszyn czy zu

życie surowców.

wyniki produkcji, stan maszyn czy zu

życie surowców.

Cz

łowiek jest

Cz

łowiek jest

najcenniejszym elementem systemu pracy. O wynikach pracy w

najcenniejszym elementem systemu pracy. O wynikach pracy w

ostatecznym rozrachunku zawsze decyduje cz

łowiek

ostatecznym rozrachunku zawsze decyduje cz

łowiek

.

.

•

•

Nowoczesne podej

ście do procesu organizacji pracy

Nowoczesne podej

ście do procesu organizacji pracy

-

-

przystosowanie

przystosowanie

pracy do cz

łowieka

pracy do cz

łowieka

.

.

•

•

W celu ograniczenia uci

ążliwości

W celu ograniczenia uci

ążliwości

wyst

ępujących głownie przy

wyst

ępujących głownie przy

wykonywaniu

prac

powtarzalnych

i

monotonnych

(wspó

łczesna

wykonywaniu

prac

powtarzalnych

i

monotonnych

(wspó

łczesna

automatyzacja prac), skuteczne s

ą pewne określone działania, któ

automatyzacja prac), skuteczne s

ą pewne określone działania, któ

re nosz

ą

re nosz

ą

nazw

ę

nazw

ę

prostych technik organizatorskich

prostych technik organizatorskich

(bardziej radykalne dzia

łania

(bardziej radykalne dzia

łania

nosz

ą nazwę humanizacji pracy).

nosz

ą nazwę humanizacji pracy).

Ergonomia dla in

żyniera

Ergonomia dla in

żyniera

-

-

organizatora pracy

organizatora pracy

Proste techniki organizatorskie

Proste techniki organizatorskie

•

•

Rozszerzanie pracy

Rozszerzanie pracy

(

(

jo

jo

b

b

enlargement

enlargement

),

),

czyli przydzielanie pracownikowi

czyli przydzielanie pracownikowi

nowych, bardziej z

łożonych zadań, poszerzanie zakresu czynności

nowych, bardziej z

łożonych zadań, poszerzanie zakresu czynności

wykonywanych na stanowisku pracy (dodanie operacji),

wykonywanych na stanowisku pracy (dodanie operacji),

umo

żliwienie

umo

żliwienie

wykonywania ca

łego wyrobu lub znacznej jego części.

wykonywania ca

łego wyrobu lub znacznej jego części.

•

•

Wzbogacanie pracy

Wzbogacanie pracy

(

(

jo

jo

b

b

enrichment

enrichment

),

),

czyli scalanie czynno

ści o różnym stopniu

czyli scalanie czynno

ści o różnym stopniu

trudno

ści w ramach jednego zadania,

trudno

ści w ramach jednego zadania,

zwi

ększanie stopnia swobody i

zwi

ększanie stopnia swobody i

podejmowania decyzji w zakresie wykonywanych przez pracownika cz

podejmowania decyzji w zakresie wykonywanych przez pracownika cz

ynno

ści,

ynno

ści,

umo

żliwienie mu samodzielnego planowania i organizowania pracy

umo

żliwienie mu samodzielnego planowania i organizowania pracy

.

.

•

•

Wymienno

ść pracy

Wymienno

ść pracy

(

(

jo

jo

b

b

rotation

rotation

),

),

czyli zmiana rodzaju pracy i rodzaju czynno

ści

czyli zmiana rodzaju pracy i rodzaju czynno

ści

.

.

Rotacja prac polega na zamianie jednego wykonawcy na innego przy

Rotacja prac polega na zamianie jednego wykonawcy na innego przy

danej

danej

pracy.

pracy.

•

•

Wymienno

ść stanowisk pracy

Wymienno

ść stanowisk pracy

(

(

jo

jo

b

b

switching

switching

),

),

czyli zmiana miejsca pracy w

czyli zmiana miejsca pracy w

ci

ągu dnia, tygodnia i dłuższych okresów

ci

ągu dnia, tygodnia i dłuższych okresów

.

.

uk

ład człowiek

uk

ład człowiek

–

–

obiekt techniczny

obiekt techniczny

jako przedmiot bada

ń

jako przedmiot bada

ń

i aplikacji ergonomii

i aplikacji ergonomii

4

System:

System:

cz

łowiek

cz

łowiek

–

–

obiekt techniczny

obiekt techniczny

System:

System:

cz

łowiek

cz

łowiek

–

–

obiekt

obiekt

techniczny

techniczny

jest typowym tzw. systemem dzia

łania

jest typowym tzw. systemem dzia

łania

i jako taki wyró

żnia się następującymi cechami:

i jako taki wyró

żnia się następującymi cechami:

•

•

realizuje celowe dzia

łanie,

realizuje celowe dzia

łanie,

•

•

mo

że współpracować z innymi systemami,

mo

że współpracować z innymi systemami,

•

•

mo

że składać się z innych systemów,

mo

że składać się z innych systemów,

•

•

mo

że się zmieniać i doskonalić (rozwijać się),

mo

że się zmieniać i doskonalić (rozwijać się),

•

•

trwa w czasie i ma sko

ńczoną trwałość,

trwa w czasie i ma sko

ńczoną trwałość,

•

•

zu

żywa się i wymaga odnowy itd.

zu

żywa się i wymaga odnowy itd.

Elementarny

system

cz

łowiek

Elementarny

system

cz

łowiek

–

–

obiekt

obiekt

techniczny

techniczny

to system z

łożony z jednego

to system z

łożony z jednego

cz

łowieka oraz określonej liczby i rodzajów

cz

łowieka oraz określonej liczby i rodzajów

środków technicznych, którymi on posługuje się

środków technicznych, którymi on posługuje się

przy wykonywaniu zaplanowanego zadania w

przy wykonywaniu zaplanowanego zadania w

okre

ślonym czasie i w określony sposób.

okre

ślonym czasie i w określony sposób.

Elementarny system

Elementarny system

cz

łowiek

cz

łowiek

–

–

obiekt techniczny

obiekt techniczny

Cz

łowiek przewyższa maszynę

Cz

łowiek przewyższa maszynę

w nast

ępujących działaniach:

w nast

ępujących działaniach:

•

•

my

ślenie indukcyjne (wyciąganie wniosków i formułowanie uogólnie

my

ślenie indukcyjne (wyciąganie wniosków i formułowanie uogólnie

ń

ń

na podstawie dokonanych obserwacji i przes

łanek stanowiących

na podstawie dokonanych obserwacji i przes

łanek stanowiących

poszczególne przypadki wniosków i uogólnie

ń),

poszczególne przypadki wniosków i uogólnie

ń),

•

•

zdolno

ść do działania w sytuacjach nieoczekiwanych i mało

zdolno

ść do działania w sytuacjach nieoczekiwanych i mało

prawdopodobnych (dzia

łanie intuicyjne),

prawdopodobnych (dzia

łanie intuicyjne),

•

•

wykrywanie i poprawianie b

łędów

wykrywanie i poprawianie b

łędów

,

,

•

•

wykrywanie s

łabych sygnałów (wzrokowych i słuchowych),

wykrywanie s

łabych sygnałów (wzrokowych i słuchowych),

•

•

wykrywanie sygna

łów przypadkowych, pojawiających się na tle

wykrywanie sygna

łów przypadkowych, pojawiających się na tle

szumu,

szumu,

•

•

zmiany w zakresie wykonywanych funkcji w wyniku uczenia si

ę.

zmiany w zakresie wykonywanych funkcji w wyniku uczenia si

ę.

Maszyna przewy

ższa człowieka

Maszyna przewy

ższa człowieka

w nast

ępujących działaniach:

w nast

ępujących działaniach:

•

•

szybko

ść działania,

szybko

ść działania,

•

•

wielko

ść dysponowanej siły, mocy i ich stabilność,

wielko

ść dysponowanej siły, mocy i ich stabilność,

•

•

niezmienno

ść wykonywania stereotypowych czynności i zadań,

niezmienno

ść wykonywania stereotypowych czynności i zadań,

•

•

zdolno

ść do wykonywania wielu operacji równocześnie,

zdolno

ść do wykonywania wielu operacji równocześnie,

•

•

odporno

ść na warunki środowiska zewnętrznego

odporno

ść na warunki środowiska zewnętrznego

,

,

•

•

przechowywanie informacji w postaci skróconej i kasowanie

przechowywanie informacji w postaci skróconej i kasowanie

informacji.

informacji.

Ergonomia a technika

Ergonomia a technika

„przyjazna cz

łowiekowi”

„przyjazna cz

łowiekowi”

5

Zmiana podej

ścia do problematyki pracy, przez uwzględnienie

Zmiana podej

ścia do problematyki pracy, przez uwzględnienie

postulatów humanizacji, wi

ąże się głównie z

postulatów humanizacji, wi

ąże się głównie z

uelastycznieniem form

uelastycznieniem form

organizacji pracy

organizacji pracy

. Polega to przede wszystkim na:

. Polega to przede wszystkim na:

•

•

organizowaniu pracy w zespo

łach roboczych,

organizowaniu pracy w zespo

łach roboczych,

•

•

doskonaleniu metod,

doskonaleniu metod,

•

•

organizowaniu wypoczynku w czasie trwania pracy,

organizowaniu wypoczynku w czasie trwania pracy,

•

•

ograniczaniu pracy zmianowej,

ograniczaniu pracy zmianowej,

•

•

innowacjach w organizacji czasu pracy.

innowacjach w organizacji czasu pracy.

Humanizacja pracy

Humanizacja pracy

Praktyczne zasady humanizowania

Praktyczne zasady humanizowania

procesów pracy

procesów pracy

1. Praca w zespo

łach roboczych

1. Praca w zespo

łach roboczych

–

–

grupy autonomiczne

grupy autonomiczne

Zbyt g

łęboki podział pracy powoduje wiele ujemnych skutków

Zbyt g

łęboki podział pracy powoduje wiele ujemnych skutków

ekonomicznych i spo

łecznych.

ekonomicznych i spo

łecznych.

Mo

żna je skutecznie wyeliminować i zaktywizować pracowników

Mo

żna je skutecznie wyeliminować i zaktywizować pracowników

przez

przez

tworzenie zespo

łów autonomicznych, które same organizują

tworzenie zespo

łów autonomicznych, które same organizują

prac

ę i wspólnie wykonują zadania ustalone dla całej grupy

prac

ę i wspólnie wykonują zadania ustalone dla całej grupy

.

.

Taki zespó

ł decyduje o metodzie pracy, podziale zadań między

Taki zespó

ł decyduje o metodzie pracy, podziale zadań między

poszczególnych cz

łonków, wyborze kierownika, a także o podziale

poszczególnych cz

łonków, wyborze kierownika, a także o podziale

wynagrodzenia, którego wzrost wyra

źnie zależy od wzrostu

wynagrodzenia, którego wzrost wyra

źnie zależy od wzrostu

wydajno

ści pracy.

wydajno

ści pracy.

Tworzenie zespo

łów autonomicznych

Tworzenie zespo

łów autonomicznych

jest przedsi

ęwzięciem ekonomicznie

jest przedsi

ęwzięciem ekonomicznie

op

łacalnym, gdyż praca w nich jest bardziej wydajna, jakościowo

op

łacalnym, gdyż praca w nich jest bardziej wydajna, jakościowo

lepsza i

lepsza i

w odczuciu pracowników

w odczuciu pracowników

–

–

interesuj

ąca i przyjemna. Forma ta

interesuj

ąca i przyjemna. Forma ta

opiera si

ę

opiera si

ę

na nast

ępujących założeniach:

na nast

ępujących założeniach:

•

•

grupa produkuje ca

łkowity produkt,

grupa produkuje ca

łkowity produkt,

•

•

ka

żdy członek zespołu produkuje całkowitą część,

ka

żdy członek zespołu produkuje całkowitą część,

•

•

grupa liczy 4÷10 osób,

grupa liczy 4÷10 osób,

•

•

grupa samodzielnie rozdziela prac

ę pomiędzy stanowiska robocze,

grupa samodzielnie rozdziela prac

ę pomiędzy stanowiska robocze,

•

•

poszczególne grupy pracuj

ą samodzielnie,

poszczególne grupy pracuj

ą samodzielnie,

•

•

grupa ma pe

łne uprawnienia do regulowania przepływu materiałów i

grupa ma pe

łne uprawnienia do regulowania przepływu materiałów i

cz

ęści na poszczególne stanowiska,

cz

ęści na poszczególne stanowiska,

•

•

w grupie powinna nast

ępować systematyczna rotacja prac

w grupie powinna nast

ępować systematyczna rotacja prac

.

.

Praktyczne zasady humanizowania

Praktyczne zasady humanizowania

procesów pracy

procesów pracy

1. Praca w zespo

łach roboczych

1. Praca w zespo

łach roboczych

–

–

grupy autonomiczne

grupy autonomiczne

Pracownik na stanowisku pracy odpowiednio wyposa

żonym i przestrz

Pracownik na stanowisku pracy odpowiednio wyposa

żonym i przestrz

ennie

ennie

zorganizowanym mo

że dany wyrób wykonywać różnymi metodami.

zorganizowanym mo

że dany wyrób wykonywać różnymi metodami.

W

łaściwie dobrana metoda pracy pozwala na redukcję różnego rodza

W

łaściwie dobrana metoda pracy pozwala na redukcję różnego rodza

ju

ju

uci

ążliwości:

uci

ążliwości:

•

•

eliminuje z procesów pracy ruchy fizjologicznie zb

ędne,

eliminuje z procesów pracy ruchy fizjologicznie zb

ędne,

•

•

zmniejsza wydatek energetyczny,

zmniejsza wydatek energetyczny,

•

•

zmniejsza obci

ążenia statyczne mięśni i

zmniejsza obci

ążenia statyczne mięśni i

hipokinez

ę

hipokinez

ę

(niedostatek ruchu),

(niedostatek ruchu),

•

•

zapewnia pracownikowi mo

żliwie największą naturalność pozycji ci

zapewnia pracownikowi mo

żliwie największą naturalność pozycji ci

a

ła i

a

ła i

ruchów.

ruchów.

Praktyczne zasady humanizowania

Praktyczne zasady humanizowania

procesów pracy

procesów pracy

2

2

.

.

dobór metod pracy

dobór metod pracy

Dobra

organizacja

pracy

powinna

zapewni

ć

Dobra

organizacja

pracy

powinna

zapewni

ć

cz

łowiekowi odpowiednie przerwy w czasie pracy:

cz

łowiekowi odpowiednie przerwy w czasie pracy:

•

•

przy czynno

ściach wymagających skupienia oraz

przy czynno

ściach wymagających skupienia oraz

przy pracy monotonnej nale

ży stosować częste

przy pracy monotonnej nale

ży stosować częste

(nawet co godzin

ę) przerwy 3÷5

(nawet co godzin

ę) przerwy 3÷5

-

-

minutowe

minutowe

(d

łuższa

przerwa

mo

że

spowodowa

ć

(d

łuższa

przerwa

mo

że

spowodowa

ć

wypadni

ęcie z rytmu).

wypadni

ęcie z rytmu).

Praktyczne zasady humanizowania

Praktyczne zasady humanizowania

procesów pracy

procesów pracy

3. Przerwy wypoczynkowe w czasie trwania pracy

3. Przerwy wypoczynkowe w czasie trwania pracy

•

•

przy pracach najci

ęższych fizycznie lub wykonywanych w uciążliwy

przy pracach najci

ęższych fizycznie lub wykonywanych w uciążliwy

ch

ch

warunkach

środowiska,

warunkach

środowiska,

np

np

. na tzw. gor

ących stanowiskach pracy w

. na tzw. gor

ących stanowiskach pracy w

hutach,

hutach,

powinny by

ć stosowane przerwy typu "1:1"

powinny by

ć stosowane przerwy typu "1:1"

(stosunek czasu

(stosunek czasu

pracy do czasu przerwy)

pracy do czasu przerwy)

•

•

najcz

ęściej stosuje się formalny rozkład przerw:

najcz

ęściej stosuje się formalny rozkład przerw:

jedna przerwa 15

jedna przerwa 15

-

-

minutowa

minutowa

(mi

ędzy 1/2 a 2/3 czasu trwania pracy),

(mi

ędzy 1/2 a 2/3 czasu trwania pracy),

a przerwy dziel

ą dzień pracy na 2 lub 3 równe części.

a przerwy dziel

ą dzień pracy na 2 lub 3 równe części.

Praktyczne zasady humanizowania

Praktyczne zasady humanizowania

procesów pracy

procesów pracy

3. Przerwy wypoczynkowe w czasie trwania pracy

3. Przerwy wypoczynkowe w czasie trwania pracy

6

Wyniki bada

ń wskazują następujące

Wyniki bada

ń wskazują następujące

zasady planowania przerw:

zasady planowania przerw:

–

–

przerwa po okresie uzyskania maksymalnej wydajno

ści pracy

przerwa po okresie uzyskania maksymalnej wydajno

ści pracy

(od tego momentu nast

ąpiłby jej spadek),

(od tego momentu nast

ąpiłby jej spadek),

–

–

15

15

-

-

minutowa przerwa

śniadaniowa oraz 7

minutowa przerwa

śniadaniowa oraz 7

-

-

minutowa gimnastyka,

minutowa gimnastyka,

2 ÷ 3 razy w ci

ągu dnia pracy,

2 ÷ 3 razy w ci

ągu dnia pracy,

–

–

krótkie przerwy w okresie optymalnej dyspozycji do pracy,

krótkie przerwy w okresie optymalnej dyspozycji do pracy,

d

łuższe w okresie narastającego zmęczenia,

d

łuższe w okresie narastającego zmęczenia,

–

–

niezb

ędne przerwy w pracy z punktu widzenia fizjologii stanowią

niezb

ędne przerwy w pracy z punktu widzenia fizjologii stanowią

oko

ło

oko

ło

10% ogólnego czasu pracy (na 8 godzin pracy

10% ogólnego czasu pracy (na 8 godzin pracy

–

–

prawie 1 godzina przerw).

prawie 1 godzina przerw).

Praktyczne zasady humanizowania

Praktyczne zasady humanizowania

procesów pracy

procesów pracy

3. Przerwy wypoczynkowe w czasie trwania pracy

3. Przerwy wypoczynkowe w czasie trwania pracy

4. Praca zmianowa

Wykonywanie pracy w nocy jest sprzeczne z naturalnym

Wykonywanie pracy w nocy jest sprzeczne z naturalnym

dobowym rytmem biologicznym organizmu i wp

ływa negatywnie

dobowym rytmem biologicznym organizmu i wp

ływa negatywnie

na jego wydolno

ść, ciągłość pracy i efektywność jej wykonania.

na jego wydolno

ść, ciągłość pracy i efektywność jej wykonania.

W nocy organizm cz

łowieka znajduje się w fazie

W nocy organizm cz

łowieka znajduje się w fazie

"

ładowania" i zdolność do wykonywania pracy spada w

"

ładowania" i zdolność do wykonywania pracy spada w

niektórych przypadkach do 20% normalnych mo

żliwości.

niektórych przypadkach do 20% normalnych mo

żliwości.

Praktyczne zasady humanizowania

Praktyczne zasady humanizowania

procesów pracy

procesów pracy

4. Praca zmianowa

4. Praca zmianowa

Form

ą elastycznej organizacji pracy jest ruchomy czas

Form

ą elastycznej organizacji pracy jest ruchomy czas

pracy. Polega ona na tym,

że pracownik rozlicza się z

pracy. Polega ona na tym,

że pracownik rozlicza się z

zak

ładem z liczby przepracowanych godzin w skali tygodnia

zak

ładem z liczby przepracowanych godzin w skali tygodnia

lub miesi

ąca, a godziny rozpoczęcia i zakończenia pracy w

lub miesi

ąca, a godziny rozpoczęcia i zakończenia pracy w

danym dniu s

ą określone w przyjętym przedziale czasu.

danym dniu s

ą określone w przyjętym przedziale czasu.

Ruchomy czas pracy mo

że być z powodzeniem stosowany na wiel

Ruchomy czas pracy mo

że być z powodzeniem stosowany na wiel

u

u

stanowiskach w przemy

śle i w urzędach, tam gdzie zadania wykonyw

stanowiskach w przemy

śle i w urzędach, tam gdzie zadania wykonyw

ane s

ą

ane s

ą

stosunkowo samodzielnie i indywidualnie. Daje on ponadto pracown

stosunkowo samodzielnie i indywidualnie. Daje on ponadto pracown

ikowi

ikowi

poczucie swobody i mo

żliwości samodzielnego decydowania, co doda

poczucie swobody i mo

żliwości samodzielnego decydowania, co doda

tnio

tnio

wp

ływa na jego motywację do wydajnej i uczciwej pracy.

wp

ływa na jego motywację do wydajnej i uczciwej pracy.

Praktyczne zasady humanizowania

Praktyczne zasady humanizowania

procesów pracy

procesów pracy

5. Elastyczne formy czasu pracy

5. Elastyczne formy czasu pracy