1
•Prowadzący:
Dr Piotr Gut
Katedra Rachunkowości UE Poznań
•Forma zaliczenia: kolokwium
•Literatura podstawowa:
•K. Czubakowska, W. Gabrusewicz, E. Nowak, „Podstawy
rachunkowści zarządczej”, PWE
•Literatura uzupełniająca:
•G.K. Świderska (red.), „Rachunek kosztów i rachunkowość
zarządcza”, SKwP
•D. Sołtys, „Rachunkowość zarządcza przedsiębiorstw. Rachunek
kosztów. Ćwiczenia.”, Wydawnictwo UE we Wrocławiu
Rachunkowość zarządcza - ćwiczenia
2
Koszty i ich klasyfikacja
3
•w rachunkowości finansowej
•w podatkach
•w rachunkowości zarządczej
DEFINICJA KOSZTÓW
4
Definicja księgowa
• Koszty w rachunkowości finansowej
• uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie
sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o
wiarygodnie określonej wartości, w formie
zmniejszenia wartości aktywów, albo
zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw,
które doprowadzą do zmniejszenia kapitału
własnego lub zwiększenia jego niedoboru w
inny sposób niŜ wycofanie środków przez
udziałowców lub właścicieli
5
•Koszty poniesione w celu uzyskania przychodów albo
zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów
Koszty jako kategoria podatkowa
6
Definicja zarządcza
• Koszty w rachunkowości zarządczej
• WyraŜone wartościowo zuŜycie w toku normalnej działalności
gospodarczej czynników produkcji w określonym przedziale
czasowym:
- składników majątku trwałego (środków trwałych, WNiP)
- składników majątku obrotowego (materiałów, półproduktów),
- usług obcych,
- czynnika pracy (w postaci wynagrodzeń),
• pod warunkiem, Ŝe zaangaŜowane zasoby przynoszą efekty w
postaci wytworzonych wyrobów lub świadczonych usług
• Kosztami są teŜ niektóre wydatki nieodzwierciedlające
zuŜycia czynników produkcji, np. podatki i opłaty dot.
normalnej działalności jednostki w danym przedziale
czasowym, np. podatek od nieruchomości, od środków
transportu, opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska,
ubezpieczenie majątku, ubezpieczenie OC, ubezpieczenia
społeczne etc.
7
Definicja zarządcza (2)
• Koszty w rachunkowości zarządczej związane są z
efektami
• Warunkiem powstania kosztów jest celowość i
ekwiwalentność zuŜycia składników majątku (np. w
postaci wytworzonych produktów lub świadczonych
usług)
• W rachunkowości zarządczej kosztami nie są straty
• Straty są pojęciowo zbliŜone do kosztów przez sam
fakt równoległego zmniejszenia się w ich wyniku
zasobów bądź powstania zobowiązań
• Straty oznaczają bezekwiwalentne zmniejszenie się
zasobów majątkowych a ich poniesienie nie jest
celowe
8
Nakład
• Nakłady – zuŜycie czynników produkcji wyraŜone
ilościowo, w jednostkach naturalnych (koszty –
wartościowo), nie podlegają agregacji i dotyczą całego
przedsiębiorstwa, np.:
- nakłady materiałowe, np. zuŜycie materiałów wyraŜone w
metrach, szt., kg
- nakłady środków pracy, np. maszynogodziny,
tonokilometry
- nakłady pracy ludzkiej, np. roboczogodziny,
- nakłady pienięŜne, zuŜycie zasobów pienięŜnych, np. na
ubezpieczenia, podatki i opłaty niezaleŜne od efektów
działalności
9
Wydatek
• Wydatek – wypływ środków pienięŜnych z
przedsiębiorstwa bez względu na jego cel
• Koszty z reguły wiąŜą się z koniecznością poniesienia
wydatku
• Wydatki mogą być jednocześnie kosztami, np. zapłata
gotówki za materiały przeznaczone od razu do zuŜycia
• MoŜliwe są czasowe rozbieŜności między kosztami a
wydatkami
• Niektóre koszty nie są wydatkami (np. amortyzacja)
• Niektóre wydatki nie są kosztami (np. zapłata za środek
trwały, spłata raty kapitału kredytu)
10
Koszt/Wydatek/Nakład/Strata
Kryte rium
Kos z t
Na kła d
Wyda te k
S tra ta
S pos ób uję c ia
Wa rtoś c iowo
Iloś c iowo lub
wa rtoś c iowo
Wa rtoś c iowo Wa rtoś c iowo
ZuŜ yc ie
c z ynników
produkc ji
Ta k
Ta k
Nie
Ta k
Cz a s
Konkre tny
okre s
Kilka
okre s ów
Konkre tny
okre s
Konkre tny
okre s
Efe kt
Ta k
Ta k
Ta k/Nie
Nie
11
Przykład: rozróŜnienie
koszt/wydatek/nakład
12
Przykład koszt/wydatek/nakład
Lp. Opis
Kos z t
Na kła d
Wyda te k
1
Za kupiono ma te ria ły produkc yjne (ta rc ic a ) - te rmin
pła tnoś c i 30 dni
2 Za pła c ono z obowią z a nie z tytułu z a kupu towa rów
3 ZuŜ yto do produkc ji 5 m3 ta rc ic y
4
Wyc e niono z uŜ ytą ta rc ic ę po 300 z ł x 5 m3 = 1500
z ł
5
Wypła c ono pra c ownikowi z a lic z kę na kos z ty
podróz y s łuŜ bowe j
6
Us ta lono, Ŝ e w okre s ie roz lic z e niowym pra c ownic y
produkc yjni prz e pra c owa li łą c z nie 1000 rbh
7 ZuŜ yto do produkc ji 10 ton ma te ria łu
8 Wyc e niono z uŜ yte ma te ria ły po 120 z ł z a 1 tonę
9
Za pła c ono wykona wc y z a z a końc z ony re mont
ma s z yny
10
Na lic z ono wyna grodz e nia brutto pra c owników
produkc yjnyc h (tyc h, którz y prz e pra c owa li 1000 rbh)
11
Na lic z ono ube z pie c z e nia s połe c z ne od
wyna grodz e ń
12
Za pła c ono ube z pie c z e nia s połe c z ne od
wyna grodz e ń
13
Przykład koszt/wydatek/nakład
Lp. Opis
Kos z t
Na kła d
Wyda te k
1
Za kupiono ma te ria ły produkc yjne (ta rc ic a ) - te rmin
pła tnoś c i 30 dni
nie
nie
nie
2 Za pła c ono z obowią z a nie z tytułu z a kupu towa rów
nie
nie
ta k
3 ZuŜ yto do produkc ji 5 m3 ta rc ic y
nie
ta k
nie
4
Wyc e niono z uŜ ytą ta rc ic ę po 300 z ł x 5 m3 = 1500
z ł
ta k
nie
nie
5
Wypła c ono pra c ownikowi z a lic z kę na kos z ty
podróz y s łuŜ bowe j
nie
nie
ta k
6
Us ta lono, Ŝ e w okre s ie roz lic z e niowym pra c ownic y
produkc yjni prz e pra c owa li łą c z nie 1000 rbh
nie
ta k
nie
7 ZuŜ yto do produkc ji 10 ton ma te ria łu
nie
ta k
nie
8 Wyc e niono z uŜ yte ma te ria ły po 120 z ł z a 1 tonę
ta k
nie
nie
9
Za pła c ono wykona wc y z a z a końc z ony re mont
ma s z yny
ta k
ta k
ta k
10
Na lic z ono wyna grodz e nia brutto pra c owników
produkc yjnyc h (tyc h, którz y prz e pra c owa li 1000 rbh)
ta k
nie
nie
11
Na lic z ono ube z pie c z e nia s połe c z ne od
wyna grodz e ń
nie
nie
nie
12
Za pła c ono ube z pie c z e nia s połe c z ne od
wyna grodz e ń
14
Klasyfikacja kosztów w
rachunkowości finansowej
• Wg związku z podstawową działalnością podmiotu
(operacyjne, PKO, finansowe, straty nadzwyczajne)
• Wg rodzajów kosztów (tzw. koszty proste)
• Wg typów działalności (produkcja, handel, usługi)
• Wg miejsca powstawania (koszty poszczególnych działalności
podstawowych, koszty wydziałowe działalności podstawowej,
koszty działalności pomocniczej, zarządu, zakupu, sprzedaŜy)
• Wg okresu którego dotyczą (bieŜący okres, koszty rozliczane
w czasie)
• Bezpośrednie i pośrednie
• Stałe i zmienne
15
Przykład
16
Przykład
Zwią z e k z
dz ia łalnoś c ią
Kos z ty wg
rodz a jów
Wg mie js c a
pows ta wa nia
Wg
okres u
Be z poś rednie
/poś re dnie
1 Amortyz a c ja
a biurowc a
50 000
b
ha li
produkc yjne j
70 000
c
biura
ha ndowe go
2 500
2 ZuŜyc ie
a
ma te ria łów
produkc yjnyc h,
w tym:
150 000
* dot. wyrobu A
70 000
** dot. wyrobu B
80 000
b
ma te ria łów
biurowyc h w
biurze z arz ądu
300
c
ma te ria łów do
biura
ha ndlowe go
350
3
Zle c one firmie
z e wnę trz ne j
s prz ą ta nie
a biurowc a
3 000
b
ha li
produkc yjne j
1 200
c
biura
ha ndowe go
350
17
Przykład
Związ ek z
działalnoś c ią
Kos zty wg
rodzajów
Wg miejs ca
pows tawania
Wg
okre s u
Bezpoś rednie
/poś re dnie
4
P oda te k od
nieruc homoś ci
a biurowiec
10 000
b
hala
produkcyjna
8 000
c biuro handlowe
1 500
5 Wynagrodze nia
a
zarzą du i
pracowników
adminis tra cyjno
biurowych
350 000
b
pracowników
produkcyjnych
360 000
c
przeds tawicieli
handlowych i
pers onelu biura
handlowe go
200 000
6 ZUS
a
zarzą du i
pracowników
adminis tra cyjno
biurowych
70 000
b
pracowników
produkcyjnych
72 000
c
przeds tawicieli
handlowych i
pers onelu biura
handlowe go
40 000
18
Przykład
Zwią ze k z
dzia łalnoś cią
Kos zty wg
rodz ajów
Wg mie js c a
pows tawania
Wg
okres u
Bez poś re dnie
/poś rednie
7
P odróŜ e
s łuŜ bowe
a
prac owników
za rz ądu
15 000
b
prze ds ta wicie li
ha ndlowyc h
30 000
8
Wydanie
s prz edanyc h
towa rów
handlowyc h
x
x
100 000
9
P ła tne z góry
z a c ały rok
ube zpiec ze nie
a
AC/OC
s mochodu
prez es a
3 600
b
AC/OC
s mochodów
prze ds ta wicie li
ha ndlowyc h
18 000
c
budynku
biurowego
1 800
d
ha li
produkcyjne j
6 000
19
Przykład
Związ e k z
dzia ła lnoś c ią
Kos zty wg
rodza jów
Wg mie js ca
pows tawa nia
Wg
okre s u
S ta łe/
z mie nne
Bez poś rednie
/poś re dnie
10
Ube z pie c ze nia
dotyc z ąc e
bie Ŝ ąc e go
mie s ią c a
a
AC/OC
s mochodu
pre z es a
300
b
AC/OC
s mochodów
prz e ds tawic ie li
handlowyc h
1 500
c
budynku
biurowego
150
d
hali
produkc yjne j
500
2 550 e
s kle pu
firmowego
100
11
S prz eda Ŝ
s a moc hodu
os obowe go
a
Wartoś ć
poc z ątkowa
80 000
b
Dotyc hc z as ow
e umoŜ enie
60 000
12
Ods etki od
kre dytu
obrotowego
x
x
5 000
20
Rozwiązanie
21
Rozwiązanie
Zwią z e k z
dz ia ła lnoś c ią
Kos z ty wg
rodz a jów
Wg mie js c a
pows ta wa nia
Wg
okre s u
Be z poś re dnie
/poś re dnie
1 Amortyz a c ja
a
biurowc a
50 000
Kos z ty
Amortyz a c ja
Kos z ty
z a rz ą du
Kos z ty
b
ha li
produkc yjne j
70 000
ope ra c yjne
Kos z ty
wydz ia łu
produkc yjne go
dot.
P oś re dnie
c
s kle pu
firmowe go
2 500
Kos z ty
s prz e da Ŝ y
okre s u
2 ZuŜ yc ie
a
ma te ria łów
produkc yjnyc h,
w tym:
150 000
ZuŜ yc ie
P rodukc ja
pods ta wowa
bie Ŝ ą c e go Be z poś re dnie
* dot. wyrobu A
70 000
ma te ria łów ma te ria ły
** dot. wyrobu B
80 000
i e ne rgii
b
ma te ria łów
biurowyc h w
biurz e
300
Kos z ty
z a rz ą du
P oś re dnie
c
ma te ria łów do
de kora c ji
s kle pu
firmowe go
350
Kos z ty
s prz e da Ŝ y
3
Zle c one firmie
z e wnę trz ne j
s prz ą ta nie
a
biurowc a
3 000
Us ługi
Kos z ty
z a rz ą du
b
ha li
produkc yjne j
1 200
obc e
Kos z ty
wydz ia łu
produkc yjne go
c
s kle pu
firmowe go
350
Kos z ty
s prz e da Ŝ y
22
Rozwiązanie
Zwią z e k z
dz ia ła lnoś c ią
Kos z ty wg
rodz a jów
Wg mie js c a
pows ta wa nia
Wg
okre s u
Be z poś re dnie
/poś re dnie
4
P oda te k od
nie ruc homoś c i
a
biurowie c
10 000 Kos z ty
P oda tki
Kos z ty
z a rz ą du
P oś re dnie
b
ha la
produkc yjna
8 000 dz ia ła lnoś c i
i
Kos z ty
wydz ia łu
produkc yjne go
Kos z ty
c
s kle p firmowy
1 500
opła ty
Kos z ty
s prz e da Ŝ y
okre s u
5 Wyna grodz e nia
a
z a rz ą du i
pra c owników
a dminis tra c yjno
biurowyc h
350 000 ope ra c yjne j
Kos z ty
z a rz ą du
bie Ŝ ą c e go
b
pra c owników
produkc yjnyc h
360 000
Wyna grodz e
nia
P rodukc ja
pods ta wowa -
kos z ty
z a trudnie nia
Be z poś re dnie
c
prz e ds ta wic ie li
ha ndlowyc h i
pe rs one lu
s kle pu
firmowe go
200 000
Kos z ty
s prz e da Ŝ y
P oś re dnie
23
Rozwiązanie
Zwią z e k z
dz ia ła lnoś c ią
Kos z ty wg
rodz a jów
Wg mie js c a
pows ta wa nia
Wg
okre s u
Be z poś re dnie
/poś re dnie
6 ZUS
a
z a rz ą du i
pra c owników
a dminis tra c yjno
biurowyc h
70 000 Kos z ty
Ube z pie c z e
nia
Kos z ty
z a rz ą du
Kos z ty
P oś re dnie
b
pra c owników
produkc yjnyc h
72 000 dz ia ła lnoś c i
s połe c z ne i
P rodukc ja
pods ta wowa -
kos z ty
z a trudnie nia
bie Ŝ ą c e go Be z poś re dnie
c
prz e ds ta wic ie li
ha ndlowyc h i
pe rs one lu
s kle pu
firmowe go
40 000 ope ra c yjne j
inne
ś
wia dc z e nia
Kos z ty
s prz e da Ŝ y
okre s u
P oś re dnie
7
P odróŜ e
s łuŜ bowe
a
pra c owników
z a rz ą du
15 000
P oz os ta łe
Kos z ty
z a rz ą du
b
prz e ds ta wic ie li
ha ndlowyc h
30 000
kos z ty
rodz a jowe
Kos z ty
s prz e da Ŝ y
8
Wyda nie
s prz e da nyc h
towa rów
ha ndlowyc h
x
x
100 000
Wa rtoś ć
s prz e da nyc h
towa rów i
ma te ria łów
Kos z ty
dz ia ła lnoś c i
ha ndowe j
24
Rozwiązanie
Zwią z e k z
dz ia łalnoś c ią
Kos z ty wg
rodz ajów
Wg mie js c a
pows ta wa nia
Wg
okre s u
S ta łe/
z mie nne
Be z poś re dnie
/poś re dnie
9
P ła tne z góry
z a ca ły rok
ube zpie c z enie
a
AC/OC
s mochodu
pre z es a
3 600
Us ługi obc e RMO
R
R
R
b
AC/OC
s mochodów
prz e ds ta wic ie li
ha ndlowyc h
18 000
(rozlicz a ne
RMO
M
M
M
c
budynku
biurowe go
1 800
w c z as ie )
RMO
O
O
O
d
ha li
produkc yjnej
6 000
RMO
e
s kle pu
firmowe go
1 200
RMO
10
Ube z piec z e nia
dotyc z ą c e
bie Ŝ ąc e go
mie s ią c a
a
AC/OC
s mochodu
pre z es a
300
Us ługi obc e
Kos z ty
z a rz ą du
Kos z ty
S ta łe
P oś re dnie
b
AC/OC
s mochodów
prz e ds ta wic ie li
ha ndlowyc h
1 500
(dot.
bieŜ ą c e go
Kos z ty
s prz e da Ŝy
dot.
c
budynku
biurowe go
150
okres u)
Kos z ty
z a rz ą du
okre s u
d
ha li
produkc yjnej
500
Kos z ty
wydz iału
produkc yjne go bie Ŝą c e go
e
s kle pu
firmowe go
100
Kos z ty
s prz e da Ŝy
25
Rozwiązanie
Zwią z e k z
dz ia ła lnoś c ią
11
S prz e da Ŝ
s a moc hodu
os obowe go
a
Wa rtoś ć
poc z ą tkowa
80 000
P oz os ta łe
kos z ty
b
Dotyc hc z a s ow
e umoŜ e nie
60 000
ope ra c yjne
12
Ods e tki od
kre dytu
obrotowe go
x
x
5 000
Kos z ty
fina ns owe
26
Klasyfikacja kosztów w
rachunkowości zarządczej
• Wg stopnia zaleŜności od rozmiarów produkcji (stałe,
zmienne)
• Wg stopnia wykorzystania zdolności produkcyjnych (stałe
uŜyteczne i stałe nieuŜyteczne)
• Wg istotności kosztów przy podejmowaniu decyzji (istotne i
nieistotne)
• Wg trybu ustalania kosztów (przeszłe, teraźniejsze, przyszłe)
• Wg moŜliwości kontroli (kontrolowane i niekontrolowane)
• Wg związku z produktami pracy (indywidualne - bezpośrednie
i wspólne - pośrednie)
• Wg innych celów decyzyjnych (koszty utraconych korzyści,
koszty zapadłe i koszty uznaniowe)
27
Klasyfikacja kosztów w
rachunkowości zarządczej
• Wg stopnia zaleŜności od rozmiarów produkcji (stałe,
zmienne)
• Wg stopnia wykorzystania zdolności produkcyjnych (stałe
uŜyteczne i stałe nieuŜyteczne)
• Wg istotności kosztów przy podejmowaniu decyzji (istotne i
nieistotne)
• Wg trybu ustalania kosztów (przeszłe, teraźniejsze, przyszłe)
• Wg moŜliwości kontroli (kontrolowane i niekontrolowane)
• Wg związku z produktami pracy (indywidualne - bezpośrednie
i wspólne - pośrednie)
• Wg innych celów decyzyjnych (koszty utraconych korzyści,
koszty zapadłe i koszty uznaniowe)