(amw)
materiałoznawstwo
str. 1
Stan lasów w Polsce budzi stałe zainteresowanie społeczeństwa i jest przedmiotem corocznej oceny
władz państwowych. Wyrazem tego jest nałożenie, mocą Ustawy z dnia 28 września 1991 r. o
lasach, obowiązku sporządzania przez Lasy Państwowe corocznego raportu o stanie lasów w
Polsce. Zgodnie z przyjętymi ustaleniami raport przygotowywany jest w Instytucie Badawczym
Leśnictwa i podlega akceptacji Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych. Pozwala to
zużytkować dorobek nauki leśnej, a przede wszystkim wyniki monitoringu środowiska leśnego.
Ponadto wykorzystywane są materiały Głównego Urzędu Statystycznego i Dyrekcji Generalnej
Lasów Państwowych oraz wyniki aktualizacji stanu powierzchni leśnej i zasobów drzewnych w
Lasach Państwowych opracowywane corocznie przez Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej.
Niniejszy raport jest szóstym z kolei, sporządzonym zgodnie z wymogami Ustawy o lasach. Z tego
względu stanowi on aktualizację treści raportów o stanie lasów z lat poprzednich, uzupełnioną
problemami, które szczególnie aktualne były w 1997 r. Formuła dorocznej aktualizacji raportu przy
zachowaniu jego struktury powinna ułatwić śledzenie zmian w stanie lasów w ujęciu wieloletnim,
adekwatnie do długookresowego charakteru gospodarki leśnej i roli lasów w środowisku
przyrodniczym.
ZASOBY LE
Ś
NE KRAJU
Wyst
ę
powanie lasów w Polsce
Lasy w naszej strefie klimatyczno-geograficznej są najbardziej naturalną formacją przyrodniczą.
Stanowiąc niezbędny czynnik równowagi są jednocześnie formą użytkowania gruntów, która
zapewnia produkcję biologiczną, przedstawiającą wartość rynkową, oraz ogólnospołecznym
dobrem wolnym, kształtującym jakość życia człowieka.
W historycznej przeszłości lasy występowały niemal na całym obszarze naszego kraju. W
następstwie rozwojowych procesów społeczno-gospodarczych, dominacji celów ekonomicznych, a
przede wszystkim ekspansji rolnictwa i popytu na surowce drzewne, lasy Polski uległy daleko
idącym przeobrażeniom. Lesistość Polski, wynosząca jeszcze w 1920 r. około 38 %, zmalała do
20,8 % w 1945 r. Odwrócenie tego procesu nastąpiło w latach 1946÷70, kiedy w wyniku zalesienia
ponad 1,2 mln ha lesistość Polski wzrosła do 27,0 %. Średni roczny rozmiar zalesień wynosił
wówczas około 30 tys. ha, a w szczytowym okresie 1961÷65 – ponad 55 tys. ha.
Obecnie powierzchnia gruntów leśnych w Polsce wynosi 8802 tys. ha (wg GUS – stan w dniu 1.
stycznia 1997 r.), co odpowiada lesistości 28,1 %, czyli wyraźnie niższej od lesistości Europy,
równej 32%.
Procesy deforestacyjne (wylesienia) i towarzyszące im zubożenie struktury drzewostanów
spowodowały zmniejszenie różnorodności biologicznej krajobrazu, rozwój procesów erozji gleb i
zakłócenie bilansu wodnego kraju. Nieodzownym warunkiem zachowania trwałości lasów o
wysokich predyspozycjach chorobowych stała się proekologiczna polityka leśna państwa oraz
aktywna ochrona i hodowla, realizowane w systemie ciągłej i zrównoważonej gospodarki leśnej.
Istotnym problemem jest znaczna fragmentaryzacja i rozdrobnienie terenów leśnych. Nadleśnictwa
gospodarują w 28 tys. kompleksów leśnych, z których ponad 6 tys. ma powierzchnię mniejszą niż 5
ha. Przeciętna powierzchnia lasu prywatnej własności nie przekracza 1 ha. Lesistość województw
waha się od 12,3 % (płockie) do 48,6 (krośnieńskie i zielonogórskie), a lesistość gmin – od 0,1% do
98,6 (rys. 1).
Niezbędne zwiększenie lesistości kraju do 30 % w bliższej perspektywie (2020 r.) i do 33% w
dalszej (2050 r.) wymaga systemowych rozwiązań przestrzennych i ekonomicznych,
zapewniających wykorzystanie fizjotaktycznej roli lasów w kształtowaniu środowiska i
racjonalizację struktury użytkowania ziemi w Polsce. Zalesienia są bowiem podstawowym
sposobem zagospodarowania gruntów marginalnych dla rolnictwa, których powierzchnię szacuje
