W
W
Ł
Ł
ADZA USTAWODAWCZA
ADZA USTAWODAWCZA
W
W
Ł
Ł
ADZA USTAWODAWCZA
ADZA USTAWODAWCZA
FUNKCJE PARLAMENTU WE
FUNKCJE PARLAMENTU WE
WSP
WSP
Ó
Ó
Ł
Ł
CZESNYM PA
CZESNYM PA
Ń
Ń
STWIE
STWIE
(UJ
(UJ
Ę
Ę
CIE NORMATYWNE)
CIE NORMATYWNE)
funkcja ustawodawcza
funkcja ustawodawcza
–
–
prawo podejmowania decyzji
prawo podejmowania decyzji
o okre
o okre
ś
ś
lonej mocy prawnej (uchwalanie bud
lonej mocy prawnej (uchwalanie bud
Ŝ
Ŝ
etu oraz
etu oraz
ustanawianie podatk
ustanawianie podatk
ó
ó
w)
w)
funkcja kreacyjna
funkcja kreacyjna
–
–
tworzenie i likwidacja
tworzenie i likwidacja
konstytucyjnych organ
konstytucyjnych organ
ó
ó
w pa
w pa
ń
ń
stwa po
stwa po
ł
ą
ł
ą
czona niekiedy z
czona niekiedy z
powo
powo
ł
ł
ywaniem i odwo
ywaniem i odwo
ł
ł
ywaniem ich obsady personalnej
ywaniem ich obsady personalnej
(funkcja realizowana m.in. poprzez wotum zaufania, czy
(funkcja realizowana m.in. poprzez wotum zaufania, czy
wyb
wyb
ó
ó
r g
r g
ł
ł
owy pa
owy pa
ń
ń
stwa)
stwa)
funkcja kontrolna
funkcja kontrolna
–
–
realizowana poprzez interpelacje i
realizowana poprzez interpelacje i
zapytania poselskie, udzielenie absolutorium (funkcja
zapytania poselskie, udzielenie absolutorium (funkcja
realizowana m.in. poprzez mechanizm politycznej
realizowana m.in. poprzez mechanizm politycznej
odpowiedzialno
odpowiedzialno
ś
ś
ci rz
ci rz
ą
ą
du przed parlamentem)
du przed parlamentem)
funkcja s
funkcja s
ą
ą
dowa
dowa
–
–
s
s
ą
ą
dzenie g
dzenie g
ł
ł
owy pa
owy pa
ń
ń
stwa; postawienie
stwa; postawienie
g
g
ł
ł
owy pa
owy pa
ń
ń
stwa w stan oskar
stwa w stan oskar
Ŝ
Ŝ
enia; procedura
enia; procedura
impeachmentu
impeachmentu
FUNKCJE PARLAMENTU WE
FUNKCJE PARLAMENTU WE
WSP
WSP
Ó
Ó
Ł
Ł
CZESNYM PA
CZESNYM PA
Ń
Ń
STWIE
STWIE
(ANALIZA POLITOLOGICZNA)
(ANALIZA POLITOLOGICZNA)
funkcja
funkcja
legitymizacyjna
legitymizacyjna
–
–
parlament w imieniu
parlament w imieniu
obywateli wyra
obywateli wyra
Ŝ
Ŝ
a zgod
a zgod
ę
ę
na podj
na podj
ę
ę
cie wi
cie wi
ąŜą
ąŜą
cych
cych
dzia
dzia
ł
ł
a
a
ń
ń
funkcja artykulacji interes
funkcja artykulacji interes
ó
ó
w grupowych
w grupowych
–
–
ujawnianie potrzeb, opinii i roszcze
ujawnianie potrzeb, opinii i roszcze
ń
ń
poszczeg
poszczeg
ó
ó
lnych
lnych
ś
ś
rodowisk
rodowisk
rozwi
rozwi
ą
ą
zywanie konflikt
zywanie konflikt
ó
ó
w mi
w mi
ę
ę
dzygrupowych
dzygrupowych
STRUKTURA WSP
STRUKTURA WSP
Ó
Ó
Ł
Ł
CZESNYCH
CZESNYCH
PARLAMENT
PARLAMENT
Ó
Ó
W
W
Podzia
Podzia
ł
ł
ze wzgl
ze wzgl
ę
ę
du na organizacj
du na organizacj
ę
ę
wewn
wewn
ę
ę
trzn
trzn
ą
ą
:
:
parlamenty jednoizbowe (
parlamenty jednoizbowe (
unikameralizm
unikameralizm
)
)
parlamenty dwuizbowe (
parlamenty dwuizbowe (
bikameralizm
bikameralizm
)
)
izba wy
Ŝ
sza, z jednym wyj
ą
tkiem (brytyjska Izba Lordów)
jest mniej liczna, ani
Ŝ
eli izba ni
Ŝ
sza
kadencja izby wy
Ŝ
szej nie musi pokrywa
ć
si
ę
z kadencj
ą
izby ni
Ŝ
szej (Czechy, Francja)
cz
ęść
członków izby wy
Ŝ
szej jest wymieniana
cze
ść
lub wszyscy członkowie izby wy
Ŝ
szej nie pochodzi z
wyborów powszechnych
(Francja, Austria, RFN, Włochy, Irlandia, W. Brytania)
jaki jest sens funkcjonowania drugiej izby, kiedy obie izby
s
ą
wybierane w tym samym czasie, na ten sam okres,
przez tych samych wyborców i w tym samym trybie
STRUKTURA WSP
STRUKTURA WSP
Ó
Ó
Ł
Ł
CZESNYCH
CZESNYCH
PARLAMENT
PARLAMENT
Ó
Ó
W
W
Wyst
Wyst
ę
ę
powanie poszczeg
powanie poszczeg
ó
ó
lnych modeli:
lnych modeli:
parlamenty jednoizbowe
parlamenty jednoizbowe
:
:
Bu
Bu
ł
ł
garia, Cypr, Dania, Finlandia, Grecja,
garia, Cypr, Dania, Finlandia, Grecja,
Portugalia, Szwecja, W
Portugalia, Szwecja, W
ę
ę
gry, Litwa,
gry, Litwa,
Ł
Ł
otwa
otwa
parlamenty dwuizbowe
parlamenty dwuizbowe
:
:
Austria, Francja, Belgia, Holandia, Polska,
Austria, Francja, Belgia, Holandia, Polska,
W
W
ł
ł
ochy, Holandia, Hiszpania, Szwajcaria,
ochy, Holandia, Hiszpania, Szwajcaria,
Czechy, S
Czechy, S
ł
ł
owenia, Rumunia
owenia, Rumunia
STRUKTURA WSP
STRUKTURA WSP
Ó
Ó
Ł
Ł
CZESNYCH
CZESNYCH
PARLAMENT
PARLAMENT
Ó
Ó
W (UJ
W (UJ
Ę
Ę
CIE FUNCKJONALNE)
CIE FUNCKJONALNE)
Kryteria podzia
Kryteria podzia
ł
ł
u
u
bikameralizmu
bikameralizmu
na s
na s
ł
ł
aby i silny:
aby i silny:
formalne uprawnienia obu izb w procesie
formalne uprawnienia obu izb w procesie
ustawodawczym
ustawodawczym
spos
spos
ó
ó
b wyboru izby wy
b wyboru izby wy
Ŝ
Ŝ
szej
szej
poziom
poziom
dysproporcjalno
dysproporcjalno
ś
ś
ci
ci
reprezentacji w izbie wy
reprezentacji w izbie wy
Ŝ
Ŝ
szej
szej
Cechy silnego
Cechy silnego
bikameralizmu
bikameralizmu
:
:
do wej
do wej
ś
ś
cia w
cia w
Ŝ
Ŝ
ycie ustawy konieczna jest zgoda izby
ycie ustawy konieczna jest zgoda izby
ni
ni
Ŝ
Ŝ
szej i wy
szej i wy
Ŝ
Ŝ
szej (izba wy
szej (izba wy
Ŝ
Ŝ
sza dysponuje prawem weta)
sza dysponuje prawem weta)
sk
sk
ł
ł
ad izby wy
ad izby wy
Ŝ
Ŝ
szej pochodzi z wybor
szej pochodzi z wybor
ó
ó
w powszechnych
w powszechnych
w przypadku pa
w przypadku pa
ń
ń
stw federalnych wysoki stopie
stw federalnych wysoki stopie
ń
ń
proporcjonalno
proporcjonalno
ś
ś
ci reprezentacji podmiot
ci reprezentacji podmiot
ó
ó
w
w
federacji w izbie wy
federacji w izbie wy
Ŝ
Ŝ
szej
szej
STRUKTURA WSP
STRUKTURA WSP
Ó
Ó
Ł
Ł
CZESNYCH
CZESNYCH
PARLAMENT
PARLAMENT
Ó
Ó
W (UJ
W (UJ
Ę
Ę
CIE FUNCKJONALNE)
CIE FUNCKJONALNE)
Typy
Typy
bikameralizmu
bikameralizmu
:
:
Silny: Belgia, W
Silny: Belgia, W
ł
ł
ochy, Holandia, Czechy, Rosja
ochy, Holandia, Czechy, Rosja
Ś
Ś
rednio: Francja, Hiszpania, Polska, Rumunia
rednio: Francja, Hiszpania, Polska, Rumunia
Ś
Ś
rednio s
rednio s
ł
ł
aby: Wielka Brytania
aby: Wielka Brytania
S
S
ł
ł
aby: Austria, S
aby: Austria, S
ł
ł
owenia
owenia
rozr
rozr
ó
ó
Ŝ
Ŝ
nienie mi
nienie mi
ę
ę
dzy typami dwuizbowo
dzy typami dwuizbowo
ś
ś
ci nabiera
ci nabiera
znaczenia w sytuacjach, w kt
znaczenia w sytuacjach, w kt
ó
ó
rych konfiguracja si
rych konfiguracja si
ł
ł
politycznych jest w obu izbach odmienna (w izbie
politycznych jest w obu izbach odmienna (w izbie
wy
wy
Ŝ
Ŝ
szej przewag
szej przewag
ę
ę
ma opozycja)
ma opozycja)
STRUKTURA WSP
STRUKTURA WSP
Ó
Ó
Ł
Ł
CZESNYCH
CZESNYCH
PARLAMENT
PARLAMENT
Ó
Ó
W (UJ
W (UJ
Ę
Ę
CIE FUNCKJONALNE)
CIE FUNCKJONALNE)
Czynniki powoduj
Czynniki powoduj
ą
ą
cej,
cej,
Ŝ
Ŝ
e z politologicznego punktu
e z politologicznego punktu
widzenia decyduj
widzenia decyduj
ą
ą
ce znaczenie ma zawsze konfiguracja si
ce znaczenie ma zawsze konfiguracja si
ł
ł
politycznych w izbie ni
politycznych w izbie ni
Ŝ
Ŝ
szej:
szej:
liczba i si
liczba i si
ł
ł
a partii reprezentowanych w izbie ni
a partii reprezentowanych w izbie ni
Ŝ
Ŝ
szej
szej
okre
okre
ś
ś
laj
laj
ą
ą
typ systemu partyjnego wyst
typ systemu partyjnego wyst
ę
ę
puj
puj
ą
ą
cego w danym
cego w danym
kraju
kraju
w ramach re
w ramach re
Ŝ
Ŝ
imu parlamentarnego i
imu parlamentarnego i
semiprezydencjalnego
semiprezydencjalnego
, wi
, wi
ę
ę
kszo
kszo
ść
ść
ukszta
ukszta
ł
ł
towana w izbie
towana w izbie
ni
ni
Ŝ
Ŝ
szej przes
szej przes
ą
ą
dza o powo
dza o powo
ł
ł
aniu lub upadku rz
aniu lub upadku rz
ą
ą
du
du
z wyj
z wyj
ą
ą
tkiem Rumunii i W
tkiem Rumunii i W
ł
ł
och izba wy
och izba wy
Ŝ
Ŝ
sza nie bierze udzia
sza nie bierze udzia
ł
ł
u
u
w procesie powo
w procesie powo
ł
ł
ania gabinetu)
ania gabinetu)
gdy dopuszczalne jest przedterminowe rozwi
gdy dopuszczalne jest przedterminowe rozwi
ą
ą
zanie
zanie
parlamentu, a kadencja izby wy
parlamentu, a kadencja izby wy
Ŝ
Ŝ
szej nie jest sta
szej nie jest sta
ł
ł
a, ta
a, ta
decyzja tyczy si
decyzja tyczy si
ę
ę
jedynie izby ni
jedynie izby ni
Ŝ
Ŝ
szej
szej
w systemach demokratycznych izby ni
w systemach demokratycznych izby ni
Ŝ
Ŝ
sze zawsze
sze zawsze
pochodz
pochodz
ą
ą
z wybor
z wybor
ó
ó
w powszechnych, podczas, gdy tylko w
w powszechnych, podczas, gdy tylko w
niekt
niekt
ó
ó
rych pa
rych pa
ń
ń
stwach, zasada ta odnosi si
stwach, zasada ta odnosi si
ę
ę
r
r
ó
ó
wnie
wnie
Ŝ
Ŝ
do izb wy
do izb wy
Ŝ
Ŝ
szych
szych
PARLAMENT WOBEC
PARLAMENT WOBEC
W
W
Ł
Ł
ADZY WYKONAWCZEJ
ADZY WYKONAWCZEJ
Rodzaje zmiennych maj
Rodzaje zmiennych maj
ą
ą
ce wp
ce wp
ł
ł
yw na si
yw na si
ł
ę
ł
ę
parlamentu:
parlamentu:
konstytucyjne
konstytucyjne
–
–
ograniczenia w
ograniczenia w
ł
ł
adzy parlamentu
adzy parlamentu
przewidziane w konstytucjach (
przewidziane w konstytucjach (
np
np
. instytucja
. instytucja
referendum, mo
referendum, mo
Ŝ
Ŝ
liwo
liwo
ść
ść
ł
ą
ł
ą
czenia funkcji deputowanego i
czenia funkcji deputowanego i
ministra, mechanizm skracania kadencji)
ministra, mechanizm skracania kadencji)
polityczne
polityczne
–
–
liczba partii w parlamencie (parlament
liczba partii w parlamencie (parlament
zdominowany przez jedn
zdominowany przez jedn
ą
ą
parti
parti
ę
ę
jest znacznie mniej
jest znacznie mniej
aktywny ni
aktywny ni
Ŝ
Ŝ
parlament wielopartyjny)
parlament wielopartyjny)
proceduralne
proceduralne
–
–
struktura i uprawnienia komisji
struktura i uprawnienia komisji
parlamentarnych
parlamentarnych
PARLAMENT WOBEC
PARLAMENT WOBEC
W
W
Ł
Ł
ADZY WYKONAWCZEJ
ADZY WYKONAWCZEJ
aktywne
aktywne
–
–
zdolne do modyfikowania pozycji rz
zdolne do modyfikowania pozycji rz
ą
ą
du, nie
du, nie
zagro
zagro
Ŝ
Ŝ
one przedterminowym rozwi
one przedterminowym rozwi
ą
ą
zaniem i ciesz
zaniem i ciesz
ą
ą
ce
ce
si
si
ę
ę
spo
spo
ł
ł
ecznym szacunkiem (USA)
ecznym szacunkiem (USA)
reaktywne
reaktywne
–
–
dysponuj
dysponuj
ą
ą
ce mniejszymi mo
ce mniejszymi mo
Ŝ
Ŝ
liwo
liwo
ś
ś
ciami
ciami
ograniczenia w
ograniczenia w
ł
ł
adzy rz
adzy rz
ą
ą
du, zagro
du, zagro
Ŝ
Ŝ
one przedterminowym
one przedterminowym
rozwi
rozwi
ą
ą
zaniem, ale ciesz
zaniem, ale ciesz
ą
ą
ce si
ce si
ę
ę
uznaniem spo
uznaniem spo
ł
ł
ecznym
ecznym
(W. Brytania, Szwecja, Dania, Finlandia, RFN, Belgia)
(W. Brytania, Szwecja, Dania, Finlandia, RFN, Belgia)
wra
wra
Ŝ
Ŝ
liwe
liwe
–
–
zdolne do modyfikowani propozycji
zdolne do modyfikowani propozycji
rz
rz
ą
ą
dowych, zagro
dowych, zagro
Ŝ
Ŝ
one przedterminowym rozwi
one przedterminowym rozwi
ą
ą
zaniem i
zaniem i
nie ciesz
nie ciesz
ą
ą
ce si
ce si
ę
ę
spo
spo
ł
ł
ecznym uznaniem (W
ecznym uznaniem (W
ł
ł
ochy)
ochy)
marginalne
marginalne
–
–
posiadaj
posiadaj
ą
ą
ce ograniczon
ce ograniczon
ą
ą
zdolno
zdolno
ść
ść
modyfikowania propozycji rz
modyfikowania propozycji rz
ą
ą
dowych, dysponuj
dowych, dysponuj
ą
ą
ce
ce
ograniczon
ograniczon
ą
ą
w
w
ł
ł
adz
adz
ą
ą
kszta
kszta
ł
ł
towania bud
towania bud
Ŝ
Ŝ
etu,
etu,
umiarkowanie popierane przez elity polityczne (Rosja)
umiarkowanie popierane przez elity polityczne (Rosja)