Zajęcia z PK dotyczyć będą wyłącznie prawa materialnego.

Podziały Prawa Karnego Materialnego:

(wg kryterium przedmiotowo-podmiotowego)

powszechne

specjalne

przestępstwa

wykroczenia

wojskowe

skarbowe

nieletnich

Prawo Karne Materialne Powszechne:

kodeksowe

pozakodeksowe

1

zawarte w aktualnym kodeksie karnym

ustawy szczególne; umowy międzynarodowe

2

Prawo Karne:

krajowe

międzynarodowe

ponadnarodowe (unijne etc.)

PK jest autonomiczne, 

tzn. posługuje się pojęciami specyficznymi tylko dla tej gałęzi prawa, a niektórym innym 

nadaje znaczenie odmienne od przyjmowanego w innych gałęziach

3

.

Kara  jest   to  

instynktowna   odpłata   za   czyn   uznawany   za   naganny.   Jest  instytucją   społeczną,   aczkolwiek 

'wyewoluowała' ze wspomnianego instynktu zemsty krwawej

4

.

Jej istotą jest wyrządzenie dolegliwości sprawcy czynu zabronionego.

Dawniej: prywatna, dziś 

– publicznoprawna.

Dawniej: nieograniczona, dziś – w granicach określonych przez prawo.

Kara

instytucjonalna

nieinstytucjonalna

5

Instytucja kary funkcjonuje również w p.c. i administracyjnym, lecz tam ma charakter wyłącznie majątkowy

6

.

Często  kara  dotyka swym działaniem  nie tylko pokrzywdzonego,  ale i innych  ludzi (najczęściej rodzinę). Z drugiej 

strony, bywa i tak, że kara nie jest żadną dolegliwością

7

. Jest to jednak nieuniknione na gruncie p.k., w gestii sędziów 

leży właściwe wymierzanie kary.

Celem p.k. nie jest jednak wymierzenia kary jako takiej, ale ochrona dóbr, których naruszenie jest tą karą zagrożone. 

Od   XIX   w.  kara  nie   jest   zresztą  jedyną   sankcją   p.k.  Sankcje   dodatkowe   czasem  zastępują  

 

 karę

 

 ,   a   czasem   jej 

towarzyszą.

Ponadto,   w   przeciwieństwie   do   innych   gałęzi,  p.k.  nie   reguluje   specyficznego   wycinka   rzeczywistości;   nie   jest 

ograniczone  przedmiotowo  (dot.   wszelkich   dziedzin   życia),   ani  podmiotowo

8

  (jest   powszechne,   acz   z   pewnymi 

wyjątkami – e.g. cz. wojskowa KK).

P.k. wyznacza granice wolności człowieka, ale też chroni jego wolność przed wolnością innych ludzi. P.k. procesowe 

dba o wykrycie  i  ukaranie  przestępcy, ale także i o to, żeby żaden niewinny

 

   nie został ukarany

 

 . „Lepiej uniewinnić 

100   winnych,   niż   skazać   jednego   niewinnego”   -   prof.   Warylewski   -   „Bo   nieukaranie   sprawcy   jest  mniej   szkodliwe 

społecznie,  niż  skazanie   sprawiedliwego,   które  podrywa   autorytet  wymiaru  sprawiedliwości  i  jest  osobistą   tragedią 

sprawiedliwego człowieka”.

P.k.  jest  subiektywne,  i.e.  uzależnia  charakter   czynu   zabronionego  od  WINY  (vide   ius   Romanum).   Szczególnie 

widoczne jest to w  Prawie Nieletnich, gdzie zdolność  do zrozumienia popełnianego czynu jest ograniczona, albo w 

ogóle jej nie ma.

P.k. międzynarodowe – prawo krajowe mówiące o post. karnym w stosunkach międzynarodowych.

Międzynarodowe p.k. - p.k. wynikające z konwencji i umów m.-narod.

1 Obejmuje ponad 100 ustaw zawierających przepisy karne, których łącznie jest tyle, co w KK, a może i więcej – np. 

prawo budowlane określa przestępstwa budowlane etc.

2 Niejako w w duchu zasady Nullum crimen sine lege, prawo międzynarodowe nie może być jedyną podstawą 

odpowiedzialności karnej – musi być poparte wykładnią odpowiedniego przepisu prawa państwowego.

3 np. termin „nieletni” odnosi się do osób poniżej 17 roku życia, a nie poniżej 18, jak w PC

4 Zwanej też krewniaczą, ponieważ jej wymierzenie należało do rodu poszkodowanego.

5 E.g. wymierzana dzieciom przez rodziców.

6 Aczkolwiek i ta zasada zna pewne wyjątki.

7 Bywa, że e.g. bezdomni popełniają przestępstwa, by „przezimować” w więzieniu.

8 Art. 148 § 1 KK: „Kto zabija człowieka (...)” - Kto = ktokolwiek, każdy.

!

P.K. nieletnich dewiantów

Nie jest to p.k. sensu stricto, ponieważ nieletni nie popełnia przestępstwa i w związku z tym nie wymierza mu 

się kary

9

. Czyn zabroniony popełniony przez  nieletniego  nazywa się  czynem karalnym, jakkolwiek pojęcie to nie 

występuje w KK, a jedynie w Ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich (zw. dalej UoPwSN).

Stąd trafniejszą nazwą wydaje się  prawo nieletnich, które jednakże jest również  prawem represyjnym. W myśl 

orzeczenia TK odp. karna w myśl KK jest różna od jej rozumienia w Konstytucji RP, która mówi o odpowiedzialności 

represyjnej za dowolny czyn zabroniony.

Głównym celem p.n. jest opieka (wychowanie), a dopiero w dalszej kolejności – represja

10

.

Klasyfikacja czynów zabronionych

... jest kwestią konwencji. Różna w różnych systemach prawa. W Polsce:



przestępstwo – czyn kryminalnie zabroniony, zawiniony, o więcej niż znikomej szkodliwości społ. ...



zbrodnia – zagrożona karą pozbawienia wolności od lat 3, lub surowszą (art. 7 §2 KK)



występek – zagrożony karą łagodniejszą niż pozbawienie wolności do lat 3 (art. 7 §3 KK)



wykroczenie – j. w. ale szkodliwość może być mniejsza

11

ALE:  znikoma   szkodliwość   społ.   przestępstwa  NIE  przekwalifikowuje   go   na   wykroczenie.   Istnieją   za   to  czyny 

zabronione przepołowione, które podpadają pod dwa różne przepisy zależnie od szkodliwości społ.

12

9 Można wobec niego zastosować środek poprawczy, albo środki wychowawcze.

10 Art. 54. § 1 KK

11 Zagrożone karą nagany, aresztu, ograniczenia wolności lub grzywny nie przekraczającej 5000 PLN (art. 1 §1 Ustawy 

Kodeks Wykroczeń).

12 E.g. art. 288 §1 KK  art. 126 §1 KW.