Ratownik_medyczny_322[06]_Z1.08

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Materiał nauczania

4.1.

Ocena funkcjonowania układu nerwowego oraz badanie chorego
z zaburzeniami świadomości

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2.

Charakterystyka oraz postępowanie w wybranych nagłych stanach
neurologicznych

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3.

Charakterystyka oraz postępowanie w ostrych zaburzeniach psychicznych

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

Sprawdzian osiągnięć

Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o nagłych stanach neurologicznych

i psychiatrycznych oraz kształtowaniu umiejętności stosowania procedur postępowania
ratowniczego w nagłych stanach neurologicznych i psychiatrycznych.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć juŜ ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

−

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,

−

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy juŜ opanowałeś określone treści,

−

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian postępów,

−

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

−

literaturę uzupełniającą.

Zaprezentowany Materiał nauczania składa się z trzech rozdziałów, które zawierają

informacje  pozwalające  zdobyć  umiejętności  niezbędne  w  postępowaniu  w  nagłych  stanach
neurologicznych  i  psychiatrycznych.  W  pierwszym  rozdziale  przedstawiono  zasady  oceny
funkcjonowania układu  nerwowego oraz opis badania chorego z zaburzeniami świadomości.
Drugi  rozdział  zawiera  informacje  na  temat  charakterystyki  i  postępowania  w  wybranych
nagłych  stanach  neurologicznych.  W  części  trzeciej  omówiono  charakterystykę  oraz
postępowanie w ostrych zaburzeniach psychicznych.

WaŜnym zadaniem jest dokładne zapoznanie się z materiałem nauczania pierwszego

rozdziału, gdyŜ stanowi on podstawę do zrozumienia zagadnień drugiego rozdziału.
W trzecim rozdziale naleŜy zwrócić uwagę na opis zaburzeń psychicznych, poniewaŜ
znajomość tych informacji pozwala na właściwy wybór postępowania ratowniczego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

322[06].Z1.08

Stosowanie procedur

postępowania ratowniczego

w nagłych stanach

neurologicznych

i psychiatrycznych

322[06].Z1.09

Stosowanie procedur

postępowania ratowniczego

w ostrych zatruciach

322[06].Z1.02

Prowadzenie resuscytacji

krąŜeniowo- oddechowej

322[06].Z1.05

Stosowanie procedur

postępowania ratowniczego

w nagłych stanach

chirurgicznych

322[06].Z1.03

Stosowanie procedur

postępowania ratowniczego

w nagłych stanach

anestezjologicznych

322[06].Z1.04

Stosowanie procedur

postępowania ratowniczego

w nagłych stanach

internistycznych

322[06].Z1.06

Stosowanie procedur

postępowania ratowniczego

w nagłych stanach

pediatrycznych

322[06].Z1.07

Stosowanie procedur

postępowania ratowniczego

w nagłych stanach połoŜniczo-

ginekologicznych

322[06].Z1.01

Podawanie leków róŜnymi

drogami

322[06].Z1

Medycyna ratunkowa

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu anatomii i fizjologii człowieka,

−

charakteryzować budowę i funkcjonowanie układu nerwowego,

−

oceniać stan świadomości wykorzystując skalę AVPU,

−

oceniać podstawowe parametry Ŝyciowe człowieka,

−

oceniać droŜność dróg oddechowych,

−

udzielać pierwszej pomocy

w nagłych zagroŜeniach Ŝycia i zdrowia,

−

zakładać drogę doŜylną,

−

charakteryzować działanie leków resuscytacyjnych,

−

przygotowywać i podawać leki róŜnymi drogami,

−

przeliczać dawki leków,

−

stosować środki ochrony osobistej w kontakcie z pacjentem,

−

porozumiewać się z innymi, słuchać innych,

−

korzystać z róŜnych źródeł informacji,

−

posługiwać się nowoczesną technologią informatyczną i komunikacyjną,

−

współpracować w zespole.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

rozpoznać objawy nagłych stanów neurologicznych,

−

wykonać podstawowe badanie neurologiczne,

−

ocenić stan świadomości pacjenta,

−

zastosować procedury postępowania z osobą nieprzytomną,

−

scharakteryzować przebieg kliniczny udarów mózgowych,

−

wdroŜyć działania ratownicze u chorego z objawami udaru mózgu,

−

wdroŜyć działania ratownicze w przypadku drgawek,

−

scharakteryzować wybrane schorzenia neurologiczne,

−

udzielić pomocy choremu w nagłych stanach neurologicznych,

−

rozpoznać objawy zaburzeń psychicznych,

−

zebrać wywiad dotyczący stanu psychicznego chorego,

−

ocenić stan chorego z zaburzeniami psychicznymi,

−

przewidzieć zachowanie pacjenta w nagłych zaburzeniach psychicznych,

−

nawiązać kontakt z pacjentem z zaburzeniami psychicznymi,

−

zapewnić bezpieczeństwo pacjentowi i otoczeniu w sytuacji zachowań agresywnych,

−

zapobiec realizacji tendencji samobójczych,

−

rozpoznać objawy uboczne po zastosowaniu leków psychotropowych,

−

wdroŜyć postępowanie ratownicze w ostrych stanach psychiatrycznych,

−

zastosować procedury postępowania z pacjentem pod wpływem alkoholu i narkotyków,

−

zinterpretować akty prawne dotyczące ochrony zdrowia psychicznego i sposobu
stosowania przymusu bezpośredniego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Ocena funkcjonowania układu nerwowego oraz badanie

chorego z zaburzeniami świadomości

4.1.1. Materiał nauczania

Podstawy oceny neurologicznej chorego

Chorego, u którego nagle wystąpiły objawy neurologiczne, naleŜy szybko i starannie

ocenić w celu określenia stopnia zagroŜenia Ŝycia oraz określenia, czy objawy wynikają
z przyczyn mózgowych, czy pozamózgowych. Dokładna ocena funkcjonowania układu
nerwowego wymaga czasu, dlatego w stanach nagłych ocena chorego powinna opierać się na
obserwacji chorego, przeprowadzonym wywiadzie i podstawowym badaniu neurologicznym.
W czasie badania powinny obowiązywać trzy kluczowe zasady oceny neurologicznej: słuchaj,
w jaki sposób chory mówi, obserwuj, jak chodzi, patrz mu w oczy.

Obserwacja stanu chorego jest waŜnym elementem oceny neurologicznej.

Obserwując chorego zwracamy uwagę na:

−

ogólną motorykę ciała chorego: sposób poruszania się, postawę chorego,

−

wygląd twarzy, mimikę – z wyrazu twarzy moŜna odczytać wiele stanów emocjonalnych
i chorobowych,

−

ustawienie i motorykę gałek ocznych,

−

renice: szerokość, symetrię,

−

kontakt emocjonalny, motoryczny i werbalny z otoczeniem.
Wywiad:

−

jest najwaŜniejszym źródłem informacji o chorym,

−

dostarcza informacji na temat choroby i dolegliwości chorego; pozwala na ocenę mowy
chorego, jego stanu emocjonalnego,

−

gdy nie moŜna uzyskać informacji od chorego (zaburzenia przytomności, otępienie,
zaburzenia mowy, uszkodzenie aparatu mowy lub słuchu), wywiad naleŜy zebrać od
otoczenia (rodziny, świadków zdarzenia).
Podstawowe elementy wywiadu:

−

główne dolegliwości chorego (charakter, umiejscowienie): dokładne określenie przez
chorego jego dolegliwości moŜe pozwolić na ustalenie, czy podawane skargi wiąŜą się
z zaburzeniami układu nerwowego,

−

początek choroby i dynamika rozwoju objawów, czynniki zaostrzające lub zmniejszające
chorobę. Charakterystyka początku objawów oraz tempo nasilania się dolegliwości mogą
sugerować rodzaj procesu chorobowego – tabela 1,

Tabela 1. Przyczyny zaburzeń neurologicznych w zaleŜności od czasu trwania objawów [2, s. 29]

Czas trwania objawów

Przyczyny zaburzeń neurologicznych

sekundy do minut

naczyniowe

minuty do godzin

metaboliczne

godziny do dni

metaboliczne lub infekcyjne

dni do tygodni

infekcyjne, rozrostowe

miesiące do lat

zwyrodnieniowe, powolne rozrosty
nowotworowe

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

choroby przebyte lub współistniejące m. in.: nadciśnienie, cukrzyca, choroba wieńcowa,
uraz czaszkowo-mózgowy,

−

wywiad rodzinny, okołoporodowy oraz środowiskowy (czy ktoś z rodziny cierpi na
podobne dolegliwości; czy w czasie ciąŜy lub porodu występowały jakieś
nieprawidłowości; warunki Ŝyciowe),

−

stosowanie uŜywek.
Zebrany wywiad od chorego moŜna dopasować do najczęściej występujących modeli

wywiadu neurologicznego:

−

model naczyniowy,

−

model zapalny,

−

model nowotworowy,

−

model pourazowy,

−

model zwyrodnieniowy,

−

model toksyczny.

Ocena funkcji Ŝyciowych:

−

pozwala na stwierdzenie, czy zmiany zachodzące w układzie nerwowym są pierwotne,
czy teŜ wtórne, wynikające z zaburzeń w układach i narządach pozamózgowych,

−

naleŜy ocenić oddech, akcję serca, ciśnienie tętnicze, temperaturę ciała.

Badanie kliniczne układu nerwowego moŜna podzielić na dwa etapy:

Ogólna ocena sprawności układu nerwowego.

Szczegółowe badanie zmian zachodzących w układzie nerwowym.

Ogólna ocena sprawności układu nerwowego:

Kontakt z badanym – zaleŜy od stanu: przytomności, czynności poznawczych, mowy
i słuchu,

−

zaburzenia świadomości zawsze świadczą o zagroŜeniu Ŝycia,

−

funkcje poznawcze oceniamy m. in. na podstawie orientacji chorego co do czasu,
miejsca i własnej osoby,

−

badanie mowy: jej odbiór, rozumienie, inicjacja i artykulacja,

Główne zaburzenia mowy:

−

afazja – niemoŜność wypowiadania własnych myśli lub rozumienia mowy,
zaburzeniom mogą towarzyszyć nieprawidłowości w pisaniu, czytaniu, liczeniu,

−

formy afazji: afazja Broca (motoryczna) – zaburzona jest mowa spontaniczna, chory
wypowiada się z trudnością, powoli; afazja Wernickiego (czuciowa) – zaburzone jest
rozumienie mowy, mowa jest płynna, lecz pozbawiona logicznego związku,
niezrozumiała dla otoczenia,

−

dyzartria – występują zaburzenia artykulacji, formułowania i intonacji dźwięku
wypowiadanych słów.

Ogólna motoryka ciała; obserwacja ruchu i jago koordynacji, analiza mowy ciała.

Szczegółowe badanie zmian zachodzących w układzie nerwowym:

Badanie głowy:

−

oglądanie: kształt, symetria czaszki, obecność zranień, blizn, ubytków, zgrubień
kostnych,

−

badanie palpacyjne głowy,

−

opukiwanie: miejscowa bolesność.

Badanie nerwów czaszkowych – tabela 2.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 2. Objawy uszkodzenia poszczególnych nerwów czaszkowych [2, s. 37]

NERW

OBJAWY USZKODZENIA

TEST

Nerw węchowy – I

upośledza węch,

rozpoznawanie
zapachów,

Nerw wzrokowy – II

pośledzenie

ostrości

wzroku aŜ do pełnej
ś

lepoty,

zaburzenia

polu

widzenia,

poszerzenie źrenicy, brak
reakcji na światło,

ostrość i pole widzenia,
dno oka, reaktywność
ź

renic,

Nerwy gałkoruchowe:

n. okoruchowy – III

n. bloczkowy – IV

n. odwodzący – VI

podwójne widzenie,

ruchy gałek ocznych,

Nerw trójdzielny – V

zaburzenia

czucia

twarzy,

opadanie Ŝuchwy,

czucie na twarzy,

odruch rogówkowy,

napięcie mięśni Ŝwaczy,

Nerw twarzowy – VII

niedowład lub poraŜenie
mięśni zaopatrywanych
przez n. twarzowy,

marszczenie

czoła,

zaciskanie oczu,

Nerw

przedsionkowo-

-ślimakowy – VIII

zaburzenia słuchu,

badanie słuchu,

Nerwy opuszkowe:

n. językowo-gardłowy –
IX,

n. błędny – X

zaburzenia

połykania

i mowy,

wymuszone połykanie,

Nerw dodatkowy – XI

niemoŜność

skręcania

głowy do boku,

unoszenie ramion,

Nerw podjęzykowy – XII

niemoŜność wysunięcia
języka.

siła mięśni języka.

Badanie kończyn górnych i dolnych oraz tułowia:
a)

oglądanie:

−

masa ciała, ubytki masy mięśniowej,

−

wygląd skóry,

−

ukształtowanie układu kostnego.

ocena sprawności, napięcia mięśniowego i siły mięśniowej:

−

zakres ruchów biernych,

−

napięcie mięśniowe,

−

zakres i szybkość ruchów czynnych,

−

badanie siły mięśniowej:

•

niedowład – częściowe lub niecałkowite zniesienie siły mięśniowej,

•

poraŜenie – utrata siły mięśniowej w obrębie kończyny lub mięśnia.

badanie odruchów ścięgnistych i skórnych:

−

odruchy ścięgniste naleŜy porównywać między stronami oraz miedzy
kończynami dolnymi i górnymi,

−

bada się następujące odruchy ścięgniste: skokowy, kolanowy, z mięśnia dwu-
i trójgłowego oraz ramienno-promieniowego,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

badanie odruchów patologicznych: objaw Babińskiego – objaw zgięcia
grzbietowego palucha w odpowiedzi na draŜnienie skóry podeszwy.

badanie koordynacji ruchowej:

−

prawidłowy  ruch  charakteryzuje  się  płynnością  i  celowością  oraz  utrzymaniem
równowagi w pozycji stojącej; ruch polegający na przemieszczaniu całego ciała
w  przestrzeni  to  ruch  lokomocyjny  –  chód,  natomiast  ruch  poszczególnych
części  ciała  bez  przemieszczania  całego  ciała  określamy  jako  ruch
nielokomocyjny,

−

w przypadku zaburzeń koordynacji ruchowej ruchy zatracają fizjologiczną
płynność i celowość, są niezborne, równowaga zaburzona, chód zmieniony,
patologiczny,

−

patologia koordynacji ruchowej zwykle wiąŜe się z dysfunkcją układu
nerwowego,

badanie czucia:

−

powierzchniowego: czucie dotyku, bólu i temperatury,

−

głębokiego: czucie ułoŜenia, wibracji, dotyku; zaburzenia czucia głębokiego
mogą prowadzić do zaburzeń równowagi i przewracania się,

badanie objawów oponowych:

−

sztywność karku – badamy zginając biernie głowę ku przodowi,

−

objaw Kerniga – u chorego w pozycji leŜącej z udem zgiętym pod kątem
prostym niemoŜliwe jest wyprostowanie podudzia,

−

objaw Brudzińskiego (karkowy) – bierne przygięcie głowy do klatki piersiowej
powoduje obustronne zgięcie kończyn dolnych w stawach kolanowych
i biodrowych.

Zaburzenia świadomości – badanie chorego z zaburzeniami świadomości

Podstawowe określenia i podział zaburzeń świadomości:
Ś

wiadomość – to „zdolność interaktywnego przeŜywania doznań, świadomych działań

i przeŜyć psychicznych” (7, s. 213).

Stan świadomości jest najczulszym wskaźnikiem nieprawidłowości funkcjonowania

ośrodkowego układu nerwowego.

Przytomność – stan gotowości organizmu (układu nerwowego) do odbierania

i reagowania na bodźce pochodzenia zewnętrznego i wewnętrznego, co jest równoznaczne
z czuwaniem.

Za utrzymanie stanu świadomości odpowiedzialny jest układ siatkowaty pnia mózgu,

spadek aktywności układu siatkowatego (niedomoga pnia mózgu), niezaleŜnie od przyczyny,
powoduje zaburzenia przytomności i globalne zaburzenia czynności mózgu: funkcji
intelektualnych, emocjonalnych, autonomicznych, motorycznych i reakcji odruchowych.

Biorąc pod uwagę głębokość zaburzeń świadomości (zaburzenia ilościowe)wyróŜniamy:

−

senność patologiczną (somnolentia) – to nadmierna senność, niezaleŜna od dobowego
rytmu snu i czuwania, pod wpływem bodźców zewnętrznych chory się budzi, otwiera
oczy, po pewnym czasie ponownie zasypia,

−

patologiczny sen głęboki, półśpiączka (sopor) – polega na braku stanu czuwania, chory
ś

pi, nie budzi się, zachowana jest jedynie reaktywność na silne bodźce z obecnością

odruchów obronnych,

−

piączka (coma) – to stan najgłębszych zaburzeń przytomności, wyraŜający się

zanikaniem wszelkiej reaktywności aŜ do pełnej arefleksji prowadzącej do śmierci.
Niedomoga pnia mózgu, oprócz zaburzeń przytomności, objawia się takŜe:

−

zaburzeniami motoryki gałek ocznych i źrenic,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

pojawieniem motoryki pniowej (zespół odmóŜdŜeniowy),

−

„burzą” wegetatywną: zaburzenia tętna, ciśnienia tętniczego, oddechu, temperatury.
Ś

piączkę naleŜy róŜnicować ze stanami, w których dochodzi zaburzenia moŜliwości

reagowania na bodźce płynące z otoczenia:

−

stan wegetatywny – zachowany jest cykl snu i czuwania, jednak chory nie nawiązuje
kontaktu z otoczeniem, brak spontanicznej i celowej aktywności ruchowej, brak
ś

wiadomości własnej osoby,

−

stan minimalnej świadomości – zachowany cykl snu i czuwania, celowa aktywność
chorego występuje okresowo i świadczy o zachowanej świadomości własnej osoby,

−

zespół zamknięcia – zachowany jest cykl snu i czuwania oraz świadomość, występuje
w poraŜeniu czterokończynowym, cechuje się brakiem moŜliwości wykonywania
jakichkolwiek ruchów, poza pionowymi ruchami gałek ocznych i ruchami powiek.

Zaburzenia świadomości mogą wynikać zarówno z patologii układu nerwowego, jak

równieŜ patologii układów pozamózgowych – tabela 3. Przyczyny pochodzenia mózgowego
mogą być pierwotne lub wtórne – spowodowane obrzękiem mózgu.

Tabela 3. Przyczyny zaburzeń świadomości [4, s. 92]

Przyczyny mózgowe

Przyczyny pozamózgowe

−

udar krwotoczny i niedokrwienny,

−

obraŜenia czaszkowo-mózgowe,

−

neuroinfekcje,

−

guzy mózgu,

−

napad padaczki (duŜy).

−

zatrzymanie akcji serca,

−

zatrucia egzo- i endogenne,

−

zaburzenia metaboliczne,

−

zaburzenia endokrynologiczne,

−

omdlenie.

Zaburzenia świadomości moŜna równieŜ podzielić na: piorunujące, krótkotrwałe

(przemijające) i długotrwałe.

Badanie chorego z zaburzeniami świadomości:
Cele badania:

−

określenie stopnia zagroŜenia Ŝycia,

−

określenie przyczyny zaburzeń świadomości: czy przyczyna mózgowa, czy
pozamózgowa, jeśli mózgowa, to czy jest pierwotna, czy wtórna.
Etapy badania:

Badanie podstawowych czynności Ŝyciowych:

−

kaŜde zaburzenie świadomości naleŜy traktować jako stan zagroŜenia Ŝycia i jako
taki wymaga dokładnego monitorowania,

−

rozpoczynamy od oceny ABC (ocena droŜności dróg oddechowych, oddechu
i krąŜenia), następnie stały monitoring: oddechu, akcji serca, ciśnienia tętniczego
i temperatury ciała.

Wywiad – naleŜy ustalić:

−

okoliczności wystąpienia utraty świadomości,

−

dynamikę narastania zaburzeń świadomości,

−

objawy towarzyszące,

−

czy pacjent choruje na jakieś przewlekłe choroby, czy ostatnio doznał urazu,

−

jakie leki przyjmował chory,

−

czy w pobliŜu chorego znaleziono leki, alkohol, substancje toksyczne.

Oglądanie chorego:

−

stan odŜywienia, zabarwienie skóry i śluzówek, obecność wybroczyn,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

lady po iniekcjach, zaniki tkanki podskórnej,

−

zranienia, skaleczenia, wyciek krwi lub płynu mózgowo-rdzeniowego z nosa, ucha,

−

lady po przygryzieniu języka i błony śluzowej jamy ustnej,

−

zapach z ust.

Badanie neurologiczne:
a)

ocena głębokości zaburzeń świadomości: śpiączka, półśpiączka, senność
patologiczna, zachowana świadomość,

ocena motoryki gałek ocznych – obserwacja i badanie odruchów m. in.:

−

odruch oczno-mózgowy – bada się, wykonując zwrot głowy w bok u chorego
leŜącego na wznak: prawidłowo – gałki oczne przemieszczają się w tym samym
kierunku; nieprawidłowo – gałki poruszają się w stronę przeciwną do ruchu
głowy (objaw oczu lalki),

−

odruch oczno-przedsionkowy – polega na wystąpieniu oczopląsu podczas
stymulacji kalorycznej,

ocena źrenic: oceniamy symetrię, średnicę oraz reakcję na światło,

ocena motoryki ciała:

−

obserwacja ułoŜenia chorego, jego spontanicznej aktywności ruchowej, reakcji
motorycznych na bodźce oraz badanie odruchów,

−

tzw. pozycja odkorowania – zgięcie w stawie łokciowym i nadgarstkowym
z przywiedzeniem ramienia i wyprostem nóg,

−

tzw. pozycja odmóŜdŜeniowa – rotacja wewnętrzna z wyprostowaniem
w stawach łokciowych i wyprostem nóg,

ocena funkcji autonomicznych: oddech, tętno, ciśnienie tętnicze i temperatura
powinny być stale obserwowane i monitorowane:

−

początkowo tzw. „burza” wegetatywna (wzrost ciśnienia tętniczego,
tachykardia, wzrost temperatury), następnie faza wyczerpania (obniŜenie
temperatury ciała, ciśnienia tętniczego, tętna),

−

waŜna

obserwacja

oddechu

(oddech

Cheyne-Stokesa,

ośrodkowa

hiperwentylacja, oddech apneustyczny, oddech ataktyczny-oddech rybi).

badanie objawów oponowych – sztywność odmóŜdŜeniowa moŜe sugerować
obecność objawów, wiotkość mięśni – brak objawów oponowych.

Badanie internistyczne i badania dodatkowe: EKG, badania laboratoryjne, nakłucie
lędźwiowe, TK, MRI.

Badania klinimetryczne – słuŜą do liczbowej oceny niedomogi pnia mózgu i zaburzeń
ś

wiadomości:

−

skala śpiączki Glasgow (GCS, Glasgow Coma Scale) – tabela 4,

−

skala niedomogi pnia mózgu (skala ITC).

Tabela 4. Skala Glasgow (GCS – Glasgow Coma Scale) [8, s. 76]

Stan przytomności

Zachowana czynność

Punkty

Otwieranie oczu

Otwiera spontanicznie
Otwiera na polecenie słowne
Otwiera na ból
Nie otwiera

4
3
2
1

Kontakt słowny

Odpowiada i jest zorientowany
Splątany/niezorientowany
Niewłaściwe słowa
Niezrozumiałe dźwięki
Brak kontaktu słownego

5
4
3
2
1

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Odpowiedź ruchowa

Spełnianie poleceń
Lokalizuje ból
Zgięcie/cofanie
Nieprawidłowe zgięcie
Wyprost
Brak odpowiedzi

6
5
4
3
2
1

Razem

3–15

Postępowanie z chorym nieprzytomnym:

Ocena podstawowych funkcji Ŝyciowych według schematu ABC, w przypadku
stwierdzenia braku oddechu i krąŜenia rozpoczęcie resuscytacji krąŜeniowo-oddechowej.

Zebranie wywiadu, ocena chorego uwzględniająca ocenę stanu świadomości (skala
Glasgow), ocena źrenic.

Wykonanie badań dodatkowych w celu wykrycia przyczyny utraty przytomności m.in.
oznaczenie poziomu glukozy we krwi – leczenie hipoglikemii.

Ocena moŜliwości urazu kręgosłupa – w przypadku podejrzenia urazu unieruchomienie
kręgosłupa.

Nieprzytomnego z zachowanym oddechem i krąŜeniem, po wykluczeniu urazu
kręgosłupa, naleŜy ułoŜyć w pozycji bezpiecznej.

Stałe monitorowanie funkcji Ŝyciowych chorego.

Zapewnienie choremu komfortu termicznego i psychicznego.

Szczegółowa diagnostyka chorego w celu ustalenia rozpoznania i rozpoczęcia leczenia
przyczynowego.

mierć mózgu – procedura rozpoznawania śmierci pnia mózgu:

−

obecnie procedury w większości krajów są podobne,

−

wymagają udowodnienia trwałego i nieodwracalnego zaniku czynności mózgu.
Procedura przebiega w dwóch etapach:

−

etap I: wysunięcie podejrzenia śmierci pnia mózgu,

−

etap II: wykonanie badań potwierdzających śmierć pnia mózgu.
Spełnienie wszystkich wymogów etapu I warunkuje przejście do etapu II.
Etap I – stwierdzenia i wykluczenia:

–

stwierdzenia:
a)

chory jest w śpiączce,

jest sztucznie wentylowany,

rozpoznano przyczynę śpiączki,

wykazano strukturalne uszkodzenie mózgu,

uszkodzenie strukturalne mózgu jest nieodwracalne wobec wyczerpania moŜliwości
terapeutycznych i upływu czasu.

–

wykluczenia:
a)

chorych zatrutych i pod wpływem niektórych środków farmakologicznych
(narkotyki, neuroleptyki, środki nasenne, usypiające, zwiotczające m.m. poprzecznie
prąŜkowane),

w stanie hipotermii wywołanej przyczynami zewnętrznymi,

z zaburzeniami metabolicznymi i endokrynologicznymi,

z drgawkami i pręŜeniami,

noworodki donoszone poniŜej 7 dnia Ŝycia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Etap II – w celu rozpoznania śmierci pnia mózgu naleŜy 2-krotnie w odstępach,

3-godzinnych potwierdzić brak:

reakcji źrenic na światło,

odruchu rogówkowego,

spontanicznych ruchów gałek ocznych,

ruchów gałek ocznych przy próbie kalorycznej,

jakichkolwiek reakcji ruchowych na bodziec bólowy w obszarze unerwienia nerwów
czaszkowych,

odruchów wymiotnych i kaszlowych,

odruchu oczno-kaszlowego,

oddechu – trwały bezdech.
Po zakończeniu badania trzyosobowa komisja, w skład której wchodzą m. in. specjalista

anestezjologii i intensywnej terapii oraz specjalista neurolog lub neurochirurg, rozpoznaje
ś

mierć mózgu i stwierdza zgon chorego.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie są zasady podstawowej oceny neurologicznej?

Jakie elementy uwzględniamy w obserwacji chorego?

Jakie elementy obejmuje wywiad neurologiczny?

Jakie etapy obejmuje podstawowe badanie neurologiczne?

Jakimi cechami charakteryzują się podstawowe zaburzenia mowy?

Jakie znasz objawy oponowe?

Jaka jest róŜnica między świadomością a przytomnością?

Jakimi cechami charakteryzują się podstawowe zaburzenia świadomości?

Jakie przyczyny powodują zaburzenia

wiadomości?

10.

Jakie etapy obejmuje badanie chorego z zaburzeniami świadomości?

11.

Jakie skale słuŜą do oceny niedomogi pnia mózgu i zaburzeń świadomości?

12.

Jakie jest postępowanie z chorym nieprzytomnym?

13.

Jakie etapy obejmuje procedura rozpoznawania śmierci mózgu?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Ustal zestaw pytań, jakie naleŜy uwzględnić przeprowadzając wywiad neurologiczny

z chorym przytomnym lub wywiad z rodziną bądź świadkami zdarzenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych zasady przeprowadzania wywiadu,

zapisać zestaw pytań, jakie naleŜy uwzględnić przeprowadzając wywiad neurologiczny,

przedstawić sporządzony zestaw pytań.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Wykonaj podstawowe badanie neurologiczne, opierając się na ustalonym zestawie

najwaŜniejszych informacji i czynności, jakie są niezbędne do poprawnego przeprowadzenia
badania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać

materiałach

dydaktycznych

elementy

podstawowego

badania

neurologicznego,

ustalić zestaw informacji i czynności niezbędnych do wykonania badania,

przeprowadzić podstawowe badanie neurologiczne,

zapisać krótką charakterystykę informacji i czynności niezbędnych do wykonania
badania neurologicznego.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

poradnik dla ucznia,

−

fantom do ćwiczeń lub pozorant, młotek neurologiczny,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Oblicz, jaką liczbę punktów w skali Glasgow, uzyska chory, który w czasie badania nie

otwiera oczu, występuje brak kontaktu słownego z chorym oraz wyprostne ułoŜenie
w odpowiedzi na ból.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych schemat skali Glasgow,

obliczyć ilość punktów, jaką otrzyma chory,

przeanalizować otrzymany wynik.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określić zasady podstawowej oceny neurologicznej?

określić elementy obserwacji chorego?

przeprowadzić wywiad neurologiczny?

scharakteryzować etapy podstawowego badania neurologicznego?

scharakteryzować podstawowe zaburzenia mowy?

wymienić objawy oponowe?

rozróŜnić pojęcia: świadomość, przytomność?

scharakteryzować podstawowe zaburzenia świadomości?

wymienić przyczyny zaburzeń świadomości?

10)

scharakteryzować

etapy

badania

chorego

zaburzeniami

wiadomości?

11)

wymienić skale słuŜące do oceny niedomogi pnia mózgu i zaburzeń
ś

wiadomości?

12)

ocenić chorego stosując skalę Glasgow?

13)

zaplanować postępowanie z chorym nieprzytomnym?

14)

określić etapy procedury rozpoznawania śmierci pnia mózgu?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Charakterystyka oraz postępowanie w wybranych nagłych

stanach neurologicznych

4.2.1. Materiał nauczania

Choroby naczyniowe mózgu

Udar mózgu – jest to nagłe ogniskowe lub uogólnione zaburzenie czynności mózgu,

utrzymujące się dłuŜej niŜ przez 24 godziny, wywołane jedynie przez przyczyny naczyniowe.

Przemijające napady niedokrwienne (TIA, Transient Ischemic Attack): nie są

klasyfikowane jako udar – objawy zaburzeń funkcji mózgu wycofują się całkowicie przed
upływem 24 godzin; stanowią czynnik ryzyka udaru niedokrwiennego.

Podział udarów ze względu na patomechanizm następujących zaburzeń naczyniowych:

−

udary niedokrwienne – pierwotną przyczyną objawów klinicznych jest niedokrwienie
mózgu,

−

udary krwotoczne – spowodowane wynaczynieniem krwi w obręb tkanek mózgowia na
skutek samoistnego pęknięcia naczynia krwionośnego,

−

krwotoki podpajęczynówkowe (SAH) – spowodowane samoistnym pęknięciem naczynia
krwionośnego z krwawieniem do przestrzeni podpajęczynówkowej.
Czynniki ryzyka udaru mózgu:

−

czynniki, na które moŜna wpłynąć: nawyki Ŝywieniowe, stosowanie uŜywek, mała
aktywność fizyczna, choroby: nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, choroby serca, zwęŜenie
tętnicy szyjnej, otyłość,

−

czynniki, na które nie moŜna wpłynąć: wiek, płeć, choroby uwarunkowane genetycznie.
Bezpośrednie przyczyny udarów niedokrwiennych:

−

zakrzep powstały w miejscu niedroŜności,

−

materiał zatorowy (zatory w przebiegu chorób serca, zatory miaŜdŜycowe),

−

gwałtowne uogólnione zmniejszenie przepływu krwi przez naczynia.

Obraz kliniczny udaru niedokrwiennego:

−

nagły początek,

−

ogniskowe objawy neurologiczne – tabela 5,

−

globalne zaburzenia czynności mózgu: zaburzenia przytomności z towarzyszącymi
zaburzeniami funkcji poznawczych, motorycznych, autonomicznych i odruchowych,

−

narastanie lub ustępowanie objawów neurologicznych.

Tabela 5. Charakterystyka najczęstszych objawów ogniskowych [5, s. 17]

Objawy ogniskowe

Zaburzenia czynności

Objawy ruchowe

Niedowład lub poraŜenie mięśni twarzy, ręki i/lub nogi,
najczęściej po jednej stronie ciała

Objawy czuciowe

Zaburzenia/utrata czucia na twarzy, w obrębie jednej lub
więcej kończyn

Zaburzenia widzenia

Zaburzenia widzenia/zaniewidzenie jednooczne
Zaburzenia pola widzenia
Dwojenie/podwójne widzenie

Zaburzenia mowy/językowe

Trudności w mówieniu, w doborze słów – afazja ruchowa
Trudności w rozumieniu mowy – afazja czuciowa

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Trudności w artykulacji słów – dyzartria
Trudności w czytaniu/pisaniu/ liczeniu

Zaburzenia

zachowania/

funkcji poznawczych

Trudności w wykonywaniu czynności codziennych
Dezorientacja czasowo-przestrzenna
Zaburzenia pamięci, zwłaszcza świeŜej

Zaburzenia połykania

Zaburzenia połykania – dysfagia

Zaburzenia równowagi

Trudności w przyjęciu i utrzymaniu postawy pionowej

Udar krwotoczny mózgu, czyli krwotok mózgowy – udar spowodowany

przedostaniem się krwi poza naczynia mózgowe (niszczenie tkanki mózgowej przez
wynaczynioną krew).

Najczęstsze przyczyny udaru krwotocznego:

−

nadciśnienie tętnicze,

−

arteriopatie, wady naczyniowe (naczyniaki, tętniaki),

−

guzy, koagulopatie, infekcje, urazy czaszkowo-mózgowe,

−

krwotok podpajęczynówkowy – najczęstszą przyczyną jest pęknięcie tętniaka.

Objawy udaru krwotocznego:

−

gwałtowne wystąpienie objawów, zwykle poprzedzone nagłym, silnym bólem głowy,

−

nudności, wymioty,

−

zaburzenia przytomności,

−

przeciwstronne poraŜenie połowicze, zwrot gałek ocznych w stronę ogniska
krwotocznego,

−

uczucie sztywności karku (krwotok podpajęczynówkowy),

−

szybkie  narastanie  objawów  neurologicznych  –  w  rozległych  krwotokach  dochodzi  do
rozwoju  zespołu  wzmoŜonego  ciśnienia  śródczaszkowego  z  objawami  niedomogi  pnia
mózgu (śpiączka, zaburzenia wegetatywne, zaburzenia motoryki gałek ocznych i źrenic).
Objawy  wzrostu  ciśnienia  śródczaszkowego:  przyspieszenie/zwolnienie  oddechu  lub
nieregularny oddech, zwolnienie tętna i wzrost ciśnienia tętniczego,

−

w wywiadzie: nadciśnienie tętnicze, zaburzenia krzepnięcia,

−

zachorowanie często poprzedza wysiłek lub stres.

Rozpoznanie udarów mózgu:

Wywiad.

Badanie neurologiczne: określenie rodzaju i nasilenia objawów ogniskowych, ocena
zaburzeń: przytomności, autonomicznych, pamięci; napady drgawkowe, zaburzenia
zwieraczy.

Badanie internistyczne: ocena zwłaszcza układu krąŜenia i oddechowego.

Badania laboratoryjne.

Badania obrazowe mózgu: tomografia komputerowa (TK), jądrowy rezonans
magnetyczny(MRI).

Badania naczyniowe: USG naczyń, angio- TK, angiografia.

Inne: EKG, ECHO serca, RTG klatki piersiowej.

Postępowanie w udarach mózgu:

−

zabezpieczenie droŜności dróg oddechowych: ułoŜenie zapobiegające zapadaniu się
języka i umoŜliwiające drenaŜ drzewa oskrzelowego, w przypadku zaburzeń
oddechowych – przyrządowe udroŜnienie dróg oddechowych,

−

zapewnienie prawidłowej podaŜy tlenu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

szczególna kontrola ciśnienia tętniczego krwi, duŜa ostroŜność przy obniŜaniu –
gwałtowne obniŜenie ciśnienia moŜe spowodować narastanie niedokrwienia mózgu,

−

stałe monitorowanie parametrów Ŝyciowych i zaburzeń kardiologicznych,

−

kontrolowane uzupełnianie niedoborów wodno-elektrolitowych,

−

kontrola stęŜenia glukozy we krwi,

−

zapobieganie wzrostowi temperatury,

−

leczenie napadów drgawkowych,

−

leczenie przeciwobrzękowe,

−

moŜliwość interwencji neurochirurgicznej (ewakuacja krwi, zamknięcie tętniaka, drenaŜ
układu komorowego),

−

w udarach niedokrwiennych moŜna przeprowadzić leczenie trombolityczne,

−

zapobieganie i leczenie powikłań ogólnych: zapalenie płuc, infekcje dróg moczowych,
niedoŜywienie, odleŜyny, zakrzepica Ŝył głębokich i zatorowość płucna.
Rokowanie: u większości chorych udary powodują trwałe następstwa – niesprawność

i zaleŜność od otoczenia, część chorych wymaga stałej opieki, część pomocy w codziennych
czynnościach.

Bóle głowy:

−

nie są jednostką chorobową, ale objawem, powstającym w wyniku podraŜnienia struktur
wraŜliwych na ból w obrębie głowy, twarzy lub szyi,

−

są najczęstszą dolegliwością skłaniającą chorych do szukania pomocy u lekarza.

Klasyfikacja bólów głowy – tabela 6.

Tabela 6. Klasyfikacja bólów głowy według Międzynarodowego Towarzystwa Bólów Głowy 1988 [4, s. 313]

SAMOISTNE BÓLE GŁOWY

−

Migrena

−

Napięciowy ból głowy

−

Klasterowy ból głowy

OBJAWOWE BÓLE GŁOWY

−

RóŜne bóle głowy niezwiązane ze zmianami strukturalnymi

−

Pourazowe bóle głowy

−

Bóle głowy w chorobach naczyniowych mózgu

−

Bóle głowy w chorobach wewnątrzczaszkowych innych niŜ naczyniowe (guz mózgu,
zapalenie opon)

−

Toksyczne bóle głowy

−

Bóle głowy związane z infekcjami pozaczaszkowymi

−

Bóle głowy w zaburzeniach przemiany materii

−

Bóle głowy w chorobach czaszki oraz szyi, oczu, uszu, nosa, zatok obocznych, zębów,
jamy ustnej i innych struktur twarzy i głowy

−

Neuralgie głowy i twarzy

−

Niesklasyfikowane bóle głowy

Charakterystyka wybranych bólów głowy

Migrena – najczęstsza postać przewlekłego i nawracającego bólu głowy; objawy:

−

jednostronne, intensywne, stałe, głębokie lub pulsujące bóle głowy, często nasilające się
przy gwałtownych ruchach,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

czasami bóle poprzedzone są aurą (błyski świetlne, ubytki w polu widzenia, parestezje
jednostronne),

−

migrenie mogą towarzyszyć objawy: nadwraŜliwość na światło i dźwięk, nudności
i wymioty, draŜliwość,

−

najczęściej trwają od 4 do 72 godzin,

−

leczenie: doraźne opanowanie napadów (analgetyki, leki przeciwwymiotne, uspokajające,
leki swoiste: tryptany, ergotamina), leczenie profilaktyczne m. in. edukacja pacjenta.

Napięciowy ból głowy – spowodowany wzmoŜonym napięciem mięśni:

−

ból o charakterze uciskowym lub opasującym, umiarkowanie nasilony, utrzymujący się
od kilku minut do kilku dni,

−

nie stwierdza się objawów towarzyszących, często współwystępuje lęk, depresja,

−

leczenie objawowe, psychoterapia.

Klasterowy ból głowy:

−

jednostronne

bóle,

występujące

periodycznie

formie

zgrupowanych

napadów(rzutów, klasterów), połączone z objawami lokalnego podraŜnienia układu
autonomicznego,

−

bóle pojawiają się nagle, trwają 15–180 minut,

−

silnemu bólowi okolicy oczodołu towarzyszy wyciek z nosa, łzawienie oka, jednostronne
pocenie się i zaczerwienienie twarzy,

−

ataki bólu moŜe prowokować alkohol, nitraty, zmiany temperatury otoczenia.

Objawowe bóle głowy:

−

mogą być objawem licznych chorób, zarówno układu nerwowego, jak i chorób narządów
wewnętrznych i ogólnoustrojowych,

−

głównym zadaniem jest ustalenie czy chory ma bóle samoistne, czy objawowe
i wykluczenie przyczyn bólu stanowiących zagroŜenie Ŝycia.
Symptomy wskazujące na objawowe bóle głowy:

−

pierwszorazowe wystąpienie gwałtownego bólu głowy, o dotąd nieznanym natęŜeniu,
ciągle narastający ból głowy,

−

odchylenia w badaniu neurologicznym,

−

gorączka,

−

objawy narastającego ciśnienia śródczaszkowego.

Napady drgawkowe

Napady drgawkowe – to zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego charakteryzujące

się nagłymi, wielokrotnymi skurczami mięśniowymi(drgawkami), które mogą być uogólnione
lub częściowe. Napady drgawkowe mogą być przyczyną powstania niedroŜności dróg
oddechowych oraz mogą prowadzić do urazów (złamania, obraŜenia czaszkowo-mózgowe).

Przyczyny napadów drgawkowych:

−

pierwotne  mózgowe:  padaczka,  stan  padaczkowy,  urazy,  infekcje,  choroby  naczyniowe,
guzy  mózgu,  uszkodzenia  okołoporodowe,  choroby  neurodegeneracyjne,  czynniki
genetyczne,

−

napady  drgawkowe  pozamózgowe:  niedotlenienie  mózgu,  hipo-  i  hiperglikemia,
mocznica,  niewydolność  wątroby,  działanie  leków,  alkoholu  (zespoły  abstynencyjne),
gorączka, brak snu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Padaczka, stan padaczkowy

Padaczka – to zespół objawowy, polegający na powtarzaniu się napadów padaczkowych

o róŜnym charakterze i zazwyczaj krótkotrwałym przebiegu.

Napad padaczkowy jest nagłym zaburzeniem czynności OUN spowodowany

intensywnym i przemijającym wyładowaniem neuronów mózgu, które uzewnętrzniają się
nagłymi zmianami funkcji ruchowych, czuciowych lub psychicznych.
Klasyfikacja napadów padaczkowych
1.

Napady uogólnione pierwotnie:
a)

napady duŜe (grand mal):

−

ataki drgawkowe występują nagle i symetrycznie,

−

nagła utrata przytomności z upadkiem,

−

skurcz wszystkich mięśni z wypręŜeniem ciała i bezdechem (ok. 30 s) – faza
toniczna,

−

następnie pojawiają się uogólnione drgawki całego ciała (drgawki kloniczne),
występują nasilone ruchy oddechowe, obfite ślinienie, piana na ustach, moŜe
nastąpić bezwiedne oddanie moczu – okres drgawek trwa od 30 s do 3 min,

−

drgawki stopniowo słabną, w końcu zanikają zupełnie, powraca świadomość, po
czym chory zapada zwykle w sen ponapadowy,

−

po odzyskaniu świadomości chory skarŜy się na ból głowy, uczucie ogólnego
rozbicia, bóle mięśni, napad i stan ponapadowy objęty jest całkowitą
niepamięcią,

napady małe typu nieświadomości (petit mal):

głównym objawem jest przejściowa utrata przytomności, objawiająca się
chwilowym przerwaniem wykonywanej czynności czy toku wypowiedzi.

Napady częściowe (ogniskowe):
a)

napady częściowe proste:

napady ruchowe (jacksonowskie),

zaburzenia czuciowe: mrowienia, drętwienia,

napady zmysłowe (wzrokowe, słuchowe, węchowe),

napady częściowe złoŜone:

zaburzenia ruchowe – automatyzmy padaczkowe,

zaburzenia psychiczne (niepokój, depresja, napady agresji),

zaburzenia czuciowe,

zaburzenia autonomiczne (tachykardia, wzmoŜona potliwość, uczucie gorąca).

napady częściowe wtórnie uogólnione.

Napady niesklasyfikowane.
Stan padaczkowy – stan, w którym napady padaczkowe utrzymują się ponad 30 minut,

i między którymi pacjent nie odzyskuje przytomności. Stanowi on:

−

stan zagroŜenia Ŝycia,

−

moŜe wystąpić zarówno u osób uprzednio zdrowych, jak i u chorych z juŜ
rozpoznaną padaczką.

Przyczyny:

−

urazy głowy, choroby naczyniowe, guzy wewnątrzczaszkowe, zakaŜenia OUN,
przerwanie leczenia padaczki przewlekłej, jako objaw zatrucia lekami, naduŜywanie
alkoholu, hipoglikemia, mocznica, gorączka.

Postępowanie w napadzie drgawkowym i stanie padaczkowym:

zabezpieczyć czynności Ŝyciowe chorego tj.: droŜność dróg oddechowych, oddech,
krąŜenie:

−

utrzymać droŜność dróg oddechowych,

−

zastosować tlenoterapię,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

w przypadku zaburzeń oddechowych zaintubować pacjenta,

zabezpieczyć chorego przed dodatkowymi urazami: usunąć wszelkie przedmioty, mogące
spowodować uraz chorego,

zbyt mocno nie przytrzymywać chorego (moŜna doprowadzić do uszkodzeń układu
kostno-mięśniowego), nie wolno wkładać Ŝadnych przedmiotów do jamy ustnej chorego,

stale monitorować czynności Ŝyciowe,

wdroŜyć terapię przeciwdrgawkową:

−

Benzodwuazepiny: Diazepam, Klonazepam, Midazolam,

−

Fenytoina,

−

Barbiturany: Fenobarbital, Tiopental.

wykonać badania pozwalające wykryć moŜliwe przyczyny napadu drgawkowego m.in.
rozpoznanie hipoglikemii,

zastosować leczenie wspomagające mające na celu:

−

przeciwdziałanie zaburzeniom oddychania,

−

przeciwdziałanie obrzękowi mózgu,

−

leczenie niewydolności krąŜenia i zaburzeń rytmu,

−

obniŜanie temperatury ciała przy hipertermii,

−

zwalczanie hipoglikemii.

Guzy mózgu i kanału kręgowego:

−

mogą być pierwotne lub wtórne (przerzutowe),

−

rozwój i kształtowanie się objawów zaleŜy od umiejscowienia guza, charakteru zmiany,
szybkości rozrostu,

−

stałym zespołem, który się rozwija jest zespół ciasnoty wewnątrzmózgowej.

Objawy ogólne – są wyrazem wzrostu ciśnienia śródczaszkowego:

−

bóle głowy,

−

nudności i wymioty,

−

zaburzenia psychiczne,

−

napady padaczkowe,

Objawy ogniskowe:

–

guzy płata czołowego:

•

zaburzenia psychiczne: obojętność, zaburzenia pamięci, bezradność,

•

niedowład połowiczy.

–

guzy płata skroniowego: afazja czuciowa,

–

guzy płata ciemieniowego: zaburzenia czucia, orientacji przestrzennej,

–

guzy płata potylicznego: niedowidzenie połowicze,

–

guzy kanału kręgowego: bóle korzeniowe, osłabienie kończyn, zaburzenia chodu

Rozpoznanie:

–

tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, badania histopatologiczne.

Leczenie: operacyjne, chemioterapia, radioterapia.

Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych:
–

naleŜy do częstych i bardzo cięŜkich neuroinfekcji,

–

występuje częściej u dzieci niŜ u dorosłych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

spowodowane jest róŜnymi czynnikami infekcyjnymi: róŜne szczepy bakterii i wirusów,
rzadziej grzyby, pierwotniaki, pasoŜyty.

Drogi zakaŜenia:

−

szerzenie się infekcji drogą krwi (bakteriemia),

−

bezpośrednie wprowadzenie czynnika infekcyjnego (rany na głowie),

−

szerzenie się infekcji przez ciągłość (zapalenie ucha, zatok).

Obraz kliniczny:

−

pierwsze objawy mogą być podobne do objawów przeziębienia,

−

objawy mogą rozwinąć się w ciągu kilku dni (zapalenie wirusowe) lub w ciągu kilku
godzin (bakteryjne).

Objawy:

−

gorączka, dreszcze,

−

ból głowy, bóle mięśni lub stawów,

−

wymioty, światłowstręt,

−

zaburzenia przytomności, neurologiczne objawy ogniskowe,

−

drgawki,

−

objawy oponowe: sztywność karku, objaw Kerniga i Brudzińskiego,

−

wybroczyny (plamy) na skórze (szczególnie u dzieci).

Rozpoznanie:

−

przebyte infekcje (zapalenie ucha środkowego, zatok, układu oddechowego), kontakt
z osobą chorą lub ogniskiem epidemicznym,

−

przebyty uraz głowy, choroby obniŜające odporność,

−

złe warunki socjalne (alkoholizm, narkomania, bezdomność).

Badania: nakłucie lędźwiowe i badanie płynu mózgowo-rdzeniowego, posiew krwi,

morfologia z rozmazem, TK, MRI.

Leczenie:

−

zabezpieczenie podstawowych czynności Ŝyciowych,

−

rozpoznanie stanów zagraŜających Ŝyciu chorego: wstrząs, napad drgawkowy, obrzęk
mózgu,

−

antybiotykoterapia zgodnie z posiewem,

−

leki przeciwbólowe, przeciwgorączkowe.

Choroby nerwowo-mięśniowe – wybrane choroby

−

to procesy chorobowe, które obejmują jeden z odcinków drogi ruchowej prowadząc do
uszkodzenia programu ruchu,

−

głównymi objawami tych chorób są osłabienie i nuŜliwość mięsni oraz ich zanik.

Podział chorób w zaleŜności od miejsca uszkodzenia drogi ruchowej:

Choroby neurogenne – wtórne uszkodzenie włókien mięśniowych, powstające w wyniku
pierwotnego uszkodzenia korzeni, splotów i nerwów obwodowych.

Choroby uszkadzające złącze nerwowo-mięśniowe.

Choroby pierwotnie mięśniowe – proces chorobowy obejmuje włókna mięśniowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Choroby neurogenne

Uszkodzenia splotu lędźwiowo-krzyŜowego, najczęściej dochodzi do uszkodzenia nerwu

kulszowego – rwa kulszowa.

Obraz kliniczny:

−

przyczyny: urazy, niefortunny ruch, dźwignięcie,

−

róŜne natęŜenie bólu: czasem pobolewanie, czasem o takim nasileniu, Ŝe całkowicie
unieruchamia pacjenta,

−

ból w okolicy lędźwiowej, promieniujący do pośladka, kolana, stopy,

−

nasilenie bólu podczas kaszlu, kichania.

Leczenie:

−

rodki przeciwbólowe, niesteroidowe leki przeciwzapalne, leki zmniejszające napięcie

mięśni,

−

ułoŜenie chorego w pozycji odbarczającej na twardym podłoŜu,

−

fizykoterapia, rehabilitacja.

Neuropatie obwodowe – grupa chorób charakteryzujących się uszkodzeniem pni
nerwów obwodowych:

−

uszkodzenie pnia jednego nerwu zwane jest mononeuropatią, natomiast pni wielu
nerwów – polineuropatią,

−

najczęstsze przyczyny: cukrzyca, niewydolność nerek, alkoholizm, immunologiczne
zapalenie naczyń, zatrucia (ołów, tal, zatrucia przemysłowe), uwarunkowania genetyczne
oraz polineuropatie zapalne,

−

główne objawy: drętwienia i mrowienia dłoni oraz stóp ponadto osłabienie i zanik mięśni
odsiebnych, objawy zwykle dotyczą kończyn dolnych.

Ostra polineuropatia zapalna – zespół Guillaina-Baarégo

−

ostry zapalny zespół objawów uszkodzenia nerwów obwodowych i czaszkowych
o podłoŜu immunologicznym.

Objawy:

−

postępujący niedowład mięśni tułowia i klatki piersiowej oraz kończyn,

−

niedowład mięśni twarzy, zaburzenia połykania i dyzartria,

−

uszkodzenie nerwów przeponowych i międzyŜebrowych prowadzi do niewydolności
oddechowej,

−

mogą wystąpić zaburzenia wegetatywne – „burza” wegetatywna (brady-, tachykardia,
arytmia, wzrosty i obniŜenie ciśnienia tętniczego krwi oraz zaburzenia wentylacji – moŜe
to prowadzić do śmierci).

Leczenie:

−

w przypadku wystąpienia ostrej niewydolności oddechowej, zaburzeń wegetatywnych,
sepsy – leczenie w OIT,

−

intubacja i wentylacja mechaniczna, fizykoterapia oddechowa,

−

ywienie drogą dojelitową i pozajelitową,

−

doŜylna terapia immunoglobulinami, plazmafereza.

Choroby płytki motorycznej (nerwowo-mięśniowej)

Miastenia rzekomoporaźna: przewlekła choroba, charakteryzująca się nuŜliwością mięśni

– szybkie zmęczenie i osłabienie mięśni.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Etiologia:

−

jest wytwarzanie przez organizm chorego przeciwciał przeciwko receptorowi
acetylocholiny, który znajduje się w płytce nerwowo-mięśniowej,

−

powstawanie przeciwciał wiąŜe się z czynnością grasicy (grasica przetrwała lub
grasiczak),

−

częściej chorują kobiety,

−

często występuje z innymi chorobami autoimmunologicznymi.

Objawy:

–

pierwsze objawy: zaburzenia ruchów gałek ocznych (opadnięcie powieki, dwojenie, zez),

−

niedowłady mięśni gardła i krtani (krztuszenie się, głos cichy),

–

osłabienie mięśni twarzy, szyi, karku, tułowia, kończyn, mięśni oddechowych (twarz
z wyrazem smutku i przygnębienia, opadanie głowy, niedowłady).

Powikłania:

przełom miasteniczny →prowadzi do postępującej niewydolności oddechowej,

przełom cholinergiczny.

Leczenie:

leki cholinergiczne,

tymektomia,

farmakoterapia immunosupresyjna, plazmafereza,

intubacja i wentylacja mechaniczna w przełomie miastenicznym i cholinergicznym.

Miopatie – procesy chorobowe zlokalizowane w mięśniach:

główne objawy miopatii: osłabienie, nuŜliwość i zanik mięśni, osłabienie lub zniesienie
odruchów ścięgnowych, bolesność i przykurcze.

Dystrofia mięśniowa postępująca Duchenn’a:

najczęstsza i najcięŜsza postać dystrofii,

choroba dziedziczy się w sposób recesywny, związany z płcią – chorują męŜczyźni.

Objawy:

choroba rozpoczyna się ok. 8–9 roku Ŝycia,

zanik i osłabienie mięśni tułowia, obręczy kończyny dolnej, łopatek i obręczy kończyny
górnej (trudności podczas wchodzenia po schodach, wstawania z pozycji leŜącej
i siedzącej),

utrudniony chód – kaczkowaty (osłabienie mięśni obręczy biodrowej),

rozwój rzekomych przerostów mięśni podudzia,

wygięcie kręgosłupa do przodu, odstawanie łopatek, wiotkość w stawach barkowych,

zanik mięśni jest symetryczny,

choroba postępująca – konsekwencją rozwoju choroby jest niewydolność oddechowa
typu obwodowego oraz niewydolność krąŜenia w postaci kardiomiopatii rozstrzeniowej
lub przerostowej.

Postępowanie w okresie zaostrzenia choroby:

konieczność przyrządowego udroŜnienia dróg oddechowych,

prowadzenie wentylacji mechanicznej,

intensywna rehabilitacja oddechowa i ruchowa w celu uzyskania wydolnego
spontanicznego oddechu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Choroby  demielinizacyjne  –  zasadniczym  procesem  chorobowym  jest  uszkodzenie
i rozpad osłonek mielinowych włókien nerwowych w mózgu i rdzeniu kręgowym.
Stwardnienie rozsiane (sclerosis multiplex):
–   choroba przewlekła, z okresami remisji i zaostrzeń,
–

charakteryzuje się wieloogniskowością – występują objawy wskazujące na uszkodzenie

roŜnych części OUN,

–

częste występowanie schorzenia, początek choroby ok. 20–40 roku Ŝycia,

–

choroba o podłoŜu autoimmunologicznym.

Objawy:

–

zaburzenia ruchowe: niedowłady kończyn (częściej dolnych),

–

objawy uszkodzenia móŜdŜku: drŜenia zamiarowe rąk, zaburzenia mowy, oczopląs,

–

uszkodzenia nerwów czaszkowych: zapalenie nerwu wzrokowego → upośledzenie
ostrości wzroku, ubytki w polu widzenia; niedowłady mięśni gałek ocznych,

–

zaburzenia czucia,

–

zaburzenia wegetatywne: często utrudnione oddawanie moczu,

–

zaburzenia psychiczne: chwiejność nastroju, upośledzenie sprawności intelektualnej,

–

napadowe zawroty głowy.

Leczenie:

–

oszczędzający tryb Ŝycia, unikanie wysiłków fizycznych i psychicznych,

–

leczenie

rzutów

choroby

(Methyloprednisolon),

leczenie

immunomodulacyjne

(Interferon), leki immunosupresyjne, leczenie objawowe,

–

rehabilitacja i psychoterapia.

Choroba Parkinsona
–

naleŜy do najczęstszych chorób OUN,

–

najczęściej występuje w wieku 50–65 lat.

Etiopatogeneza: istotną rolę odgrywa zwyrodnienie neuronów istoty czarnej

ródmózgowia, prowadzące do niedoboru dopaminy i znacznie upośledzające przewodnictwo

dopaminergiczne w jądrach podkorowych.

Objawy:

–

choroba rozwija się powoli: początkowo niewielkie spowolnienie w wykonywaniu
zwykłych, codziennych czynności, drŜenia rąk,

–

w ciągu kilku lat objawy narastają i powstaje pełny zespół chorobowy:

akinezja lub hipokinezja (ubóstwo ruchów),

wzmoŜenie napięcia mięśni (sztywność),

drŜenia,

–

niezwykle uboga mimika twarzy, chory nie zmienia wyrazu twarzy (twarz „maskowata”),

–

charakterystyczna postawa: tułów i głowa zgięte ku przodowi, kończyny górne
przywiedzione i zgięte w stawie łokciowym,

–

wszystkie ruchy są spowolnione: chory chodzi powoli, stawia małe kroki, utrudniona
zmiana kierunku chodzenia,

–

mowa cicha, zamazana i monotonna,

–

drŜenia, najczęściej rąk, z charakterystycznym ruchem kręcenia pigułek,

–

zaburzenia wegetatywne: zaczerwienie twarzy, nadmierne wydzielanie gruczołów
ś

linowych, potowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rokowanie:

–

przebieg choroby powolny i postępujący, często występują powikłania,

–

chory powinien jak najdłuŜej prowadzić czynny tryb Ŝycia.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jak moŜna zdefiniować udar mózgu?

Jak klasyfikuje się udary mózgu?

Jakie przyczyny wywołują udary mózgu?

Jakimi objawami charakteryzuje się udar niedokrwienny?

Jakimi objawami charakteryzuje się udar krwotoczny?

Jakie jest postępowanie w udarach mózgu?

Jak klasyfikuje się bóle głowy?

Jakimi cechami charakteryzują się samoistne bóle głowy?

Jakie symptomy mogą wskazywać na objawowe bóle głowy?

10.

Jakie znasz przyczyny napadów drgawkowych?

11.

Jak klasyfikuje się napady padaczkowe?

12.

Jakimi objawami charakteryzuje się napad padaczkowy duŜy?

13.

Jaka jest róŜnica między napadem padaczkowym a stanem padaczkowym?

14.

Jakie elementy obejmuje postępowanie w napadzie drgawkowym i w stanie
padaczkowym?

15.

Jakimi cechami charakteryzują się guzy mózgu i kanału kręgowego?

16.

Jakie czynniki mogą wywołać zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych?

17.

Jakie objawy występują w zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych?

18.

Jaki jest podział chorób nerwowo-mięśniowych?

19.

Jakie objawy występują w rwie kulszowej?

20.

Jakimi cechami charakteryzują się neuropatie obwodowe?

21.

Jaka jest przyczyna i objawy miastenii?

22.

Jakie objawy występują w postępującej dystrofii mięśniowej?

23.

Jakie zaburzenia mogą prowadzić do zagroŜenia Ŝycia w chorobach nerwowo-
-mięśniowych?

24.

Jakimi objawami charakteryzuje się stwardnienie rozsiane?

25.

Jakie charakterystyczne objawy występują w chorobie Parkinsona?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaplanuj postępowanie dotyczące przeprowadzenia wywiadu, schematu podstawowych

elementów badania neurologicznego oraz sposobu ułoŜenia w stosunku do pacjenta, którego
rodzina podaje, iŜ 2 godziny wcześniej przewrócił się, a obecnie nie moŜe poruszać prawą
kończyną górną i dolną oraz ma trudności z mówieniem.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych opis udaru niedokrwiennego,

dokonać analizy objawów występujących u chorego,

zaplanować postępowanie: opracować schemat wywiadu oraz schemat podstawowych
elementów badania neurologicznego,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zaproponować sposób ułoŜenia chorego,

uzasadnić wybrane postępowanie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Zaplanuj postępowanie ratownicze oraz wykonaj prawidłowe ułoŜenie chorego, u którego

wystąpił napad padaczkowy typu grand mal.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych charakterystykę napadu padaczkowego duŜego,

zaplanować postępowanie ratownicze,

ułoŜyć prawidłowo chorego,

przeanalizować wybrane postępowanie ratownicze.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

poradnik dla ucznia,

−

pozorant,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Określ rodzaje zaburzeń mogących prowadzić do zagroŜenia Ŝycia, które występują

w chorobach nerwowo-mięśniowych. Ustal algorytm postępowania w poszczególnych
zaburzeniach.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych objawy chorób nerwowo-mięśniowych,

określić rodzaje zaburzeń stanowiących zagroŜenie Ŝycia,

ustalić algorytm postępowania w poszczególnych zaburzeniach,

dokonać analizy poszczególnych etapów postępowania.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

zdefiniować udar mózgu?

sklasyfikować udary mózgu?

wymienić przyczyny udaru mózgu?

scharakteryzować objawy udaru niedokrwiennego?

scharakteryzować objawy udaru krwotocznego?

zaplanować postępowanie w udarach mózgu?

sklasyfikować bóle głowy?

scharakteryzować samoistne bóle głowy?

określić symptomy wskazujące na objawowe bóle głowy?

10)

wymienić przyczyny napadów drgawkowych?

11)

sklasyfikować napady padaczkowe?

12)

określić róŜnice między napadem padaczkowym a stanem
padaczkowym?

13)

zaplanować postępowanie w napadzie drgawkowym i w stanie
padaczkowym?

14)

scharakteryzować guzy mózgu i kanału kręgowego?

15)

wymień czynniki mogące wywołać zapalenie opon mózgowo-
-rdzeniowych?

16)

określić objawy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych?

17)

sklasyfikować choroby nerwowo-mięśniowe?

18)

określić objawy występujące w rwie kulszowej?

19)

scharakteryzować neuropatie obwodowe?

20)

określić przyczyny i objawy miastenii?

21)

wymienić objawy występujące w postępującej dystrofii mięśniowej?

22)

zanalizować zaburzenia mogące prowadzić do zagroŜenia Ŝycia
w chorobach nerwowo-mięśniowych?

23)

scharakteryzować objawy stwardnienia rozsianego?

24)

streścić objawy występujące w chorobie Parkinsona?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Charakterystyka oraz postępowanie w ostrych zaburzeniach

psychicznych

4.3.1. Materiał nauczania

Najczęstsze objawy zaburzeń psychicznych

Zaburzenia spostrzegania:

−

omamy  (halucynacje)  –  polegają  na  spostrzeganiu  przedmiotów  i  zjawisk  nie
istniejących  w  chwili  ich  spostrzegania,  czemu  towarzyszy  pełne  przekonanie
o prawdziwości  tego  doznania;  omamy  mogą  mieć  charakter:  elementarny  (błyski,
migotania),  prosty  (spostrzeganie  postaci,  słyszenie  głosu)  i  złoŜony  (np.
spostrzegana  postać  krzyczy);  podział  omamów  według  zmysłów:  wzrokowe,
słuchowe, smakowe, węchowe, dotykowe, „czucia wewnętrznego”.

Zaburzenia myślenia:
a)

zaburzenia treści myślenia:

−

urojenia – błędne sądy, które chory wypowiada z głębokim przekonaniem o ich
prawdziwości,  i  których  sam  nie  koryguje  mimo  oczywistych  dowodów  ich
błędności;  podział  ze  względu  na  treść:  prześladowcze,  odnoszące,
hipochondryczne,  wielkościowe,  zazdrości,  owładnięcia,  depresyjne;  podział  ze
względu  na  budowę:  usystematyzowane  (paranoiczne)  i  nieusystematyzowane
(paranoidalne),

−

natręctwa myślowe (obsesje) i ruchowe (kompulsje) – to myśli lub wyobraŜenia
narzucające się uporczywie choremu, często zmuszające go do wykonywania
czynności, których celem jest zmniejszenie lęku,

−

konfabulacje – patologiczne zmyślenia, którymi chory wypełnia luki
pamięciowe.

zaburzenia toku myślenia: mogą mieć charakter ilościowy (przyspieszenie,
zwolnienie, zahamowanie – mutyzm) i jakościowy (rozkojarzenie, inkoherencja –
rozerwanie związków myślowych).

Zaburzenia czynności emocjonalnych (uczuciowe):

−

obniŜenie nastroju (nastrój depresyjny, depresyjno-dysforyczny),

−

podwyŜszenie nastroju (nastrój maniakalny, euforyczny, wesołkowaty, ekstatyczny),

−

lęk uogólniony, przewlekły, napadowy, lęk w postaci fobii,

−

zobojętnienie uczuciowe, zuboŜenie uczuciowe, chwiejność (labilność) uczuciowa,
atymia (brak ekspresji uczuciowej).

Zaburzenia aktywności działań ruchowych:

−

spowolnienie ruchowe, aŜ do ustania wszelkich ruchów – osłupienie (stupor),

−

przyspieszenie (pobudzenie) ruchowe,

−

nawykowe unikanie (fobie): agorafobia – unikanie otwartych przestrzeni, fobie
społeczne, fobie specyficzne – unikanie sytuacji powodujących lęk,

−

natrętne impulsy – uporczywie powracające impulsy do działania, odczuwane jako
niechciane, narzucające się np. zranić kogoś noŜem lub zrobić krzywdę,

−

zaburzenia  aktywności  złoŜonej:  ambiwalencja  –  przeŜywanie  całkowicie
sprzecznych  ze  sobą  nastawień  psychicznych;  wycofanie  się  –  ograniczenie
interakcji  społecznych;  autyzm  –  przeniesienie  zainteresowań  ze  świata
zewnętrznego do świata wewnętrznego („zamknięcie się w sobie”).

Najczęstsze zespoły zaburzeń psychicznych (podział w oparciu o klasyfikację ICD-10

wiatowej Organizacji Zdrowia):

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zespoły definiowane objawowo:

−

zespół otępienny (otępienie, demencja),

−

zespół upośledzenia umysłowego,

−

zespół amnestyczny (zespól Korsakowa),

−

zespoły zaburzeń przytomności – ilościowe zaburzenia świadomości.

Zespoły jakościowych zaburzeń świadomości:

−

zespół prostego przymglenia,

−

zespół splątania,

−

zespół majaczeniowy (majaczenie, delirium),

−

zespół zamroczeniowy,

−

zespół omamowy.

Zespoły psychotyczne spowodowane uszkodzeniem lub dysfunkcją mózgu i chorobą
somatyczną:

−

zespół katatoniczny (organiczny),

−

zespół paranoidalny, zespoły urojeniowe (organiczne, schizofrenoidalne).

Zaburzenia nastroju (afektywne) organiczne:

−

zespół maniakalny,

−

zespół depresyjny.

Zaburzenia osobowości i zachowania spowodowane chorobą, uszkodzeniem lub
dysfunkcją mózgu:

zespół neurasteniczny – zaburzenia związane z chorobami somatycznymi.

Organiczne zaburzenia osobowości (charakteropatie).

Zespół uzaleŜnienia (zaburzenia psychiczne spowodowane uŜywaniem substancji
psychoaktywnych, człowiek nie moŜe właściwie funkcjonować psychicznie lub
somatycznie bez stałego przyjmowania substancji psychoaktywnych).

Zespoły psychotyczne z kręgu schizofrenii (endogenne wg tradycyjnej terminologii):

−

zespół paranoidalny (schizofrenia paranoidalna),

−

zespół hebefreniczny (schizofrenia zdezorganizowana),

−

zespół katatoniczny (schizofrenia katatoniczna).

Zespoły urojeniowe (paranoiczne).

10.

Zespół fobii.

11.

Zespół lęku napadowego lub uogólnionego (lub tzw. nerwice).

12.

Zespół natręctw.

13.

Zespoły dysocjacyjne.

14.

Zespoły o postaci somatycznej – chory skarŜy się na dolegliwości, które nie mają
potwierdzenia w badaniach diagnostycznych.

15.

Zespoły behawioralne związane z zaburzeniami fizjologicznymi i czynnikami
fizycznymi: zespoły zaburzeń odŜywiania (jadłowstręt – anorexia, Ŝarłoczność –
bulimia), nieorganiczne zaburzenia snu, dysfunkcje seksualne.

Charakterystyka wybranych zespołów zaburzeń psychicznych

Zespoły

jakościowych

zaburzeń

wiadomości

–

stanowią

charakterystyczny

symptomokompleks psychopatologiczny, składający się z następujących objawów:

−

zahamowanie czynności pamięciowych – dezorientacja w czasie, miejscu, sytuacji
chorego, a nawet co do własnej osoby,

−

zmniejszenie kontaktu chorego z otoczeniem,

−

obniŜenie funkcji poznawczych, zaburzenia spostrzegania spowodowane wzmoŜoną
przerzutnością uwagi,

−

spowolniony tok myślenia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

znaczny bezkrytycyzm,

−

charakterystyczne wahania głębokości zaburzeń świadomości,

−

zaburzenia rytmu snu i czuwania – uporczywa bezsenność.

Rodzaje jakościowych zespołów zaburzeń świadomości:

Przymglenie proste – charakterystyczne objawy zaznaczone dyskretnie, zaburzona
spostrzegawczość, pojmowanie świata otaczającego i własnej osoby, spowolnienie
motoryki, nastrój obojętny.

Zespół majaczeniowy (delirium) – obok typowego symptomokompleksu występuje:
–

niepokój ruchowy, pobudzenie,

–

zaburzenia spostrzegania w postaci złudzeń i omamów wszystkich zmysłów,
zwłaszcza wzrokowych,

–

urojenia niespójne, często prześladowcze.

Zespół pomroczny albo zamroczeniowy:
–

często szybko narasta i kończy się nagłym przejaśnieniem świadomości, osiowym
objawem jest rozdwojenie osobowości, czyli pojawienie się nowej (patologicznej)
osobowości,

–

występują róŜne obrazy kliniczne tego zespołu,

–

spotyka

się

równieŜ

psychozy

mieszane:

zamroczeniowo-majaczeniowe

(onejroidalny).

Zespół splątania:
–

rozpoczyna się stopniowo i powoli ustępuje, przebiega z najgłębszymi zaburzeniami
ś

wiadomości o czym świadczy całkowita niepamięć po jej przeminięciu,

–

charakterystyczna jest bezradność w zachowaniu chorego, podniecenie ruchowe,
chory traci kontakt intelektualny i emocjonalny z otoczeniem, reaktywność na
bodźce zewnętrzne moŜe być zniesiona,

–

zespół o niepomyślnym rokowaniu.

Schizofrenia – naleŜy do psychoz, w których z powodu głębokich zaburzeń czynności
psychicznych dochodzi do wyraźnego zniekształcenia odbioru rzeczywistości i zaburzeń
funkcjonowania:

−

w schizofrenii dochodzi do zaburzenia wielu funkcji psychicznych, co przejawia się
róŜnorodnością objawów,

−

podstawowe  objawy  schizofrenii:  autyzm  (utrata  kontaktu  ze  światem  zewnętrznym),
zaburzenia  Ŝycia  uczuciowego,  woli  oraz  objawy  określane  jako  rozszczepienie
osobowości,

−

objawy dodatkowe: urojenia, omamy, objawy katatoniczne (osłupienie, mutyzm),

−

postacie kliniczne: paranoidalna (dominują omamy i urojenia), hebefreniczna (dominują
zaburzenia afektu i dezorganizacja), katatoniczna, niezróŜnicowana, depresja
poschizofreniczna i prosta,

−

przebieg choroby przewlekły, mogą wystąpić okresy remisji,

−

leczenie: farmakoterapia, psychoterapia.

Zespoły depresyjne:

−

objawy: długotrwałe, stale utrzymujące się przygnębienie, obniŜenie zdolności
przeŜywania przyjemności, negatywny wzorzec myślenia, obniŜenie aktywności
Ŝ

yciowej, zaburzenia Ŝycia popędowego i czynności wegetatywnych,

−

depresja wiąŜe się ze zwiększonym ryzykiem śmiertelności, z powodu dokonywania
przez chorych prób samobójczych,

−

depresja niekorzystnie wpływa na przebieg chorób somatycznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zaburzenia związane z chorobami somatycznymi: zespół neurasteniczny:

−

podstawowe objawy zespołu: męczliwość psychofizyczna, draŜliwość, nastawienie
hipochondryczne, zespół często towarzyszy niedokrwistości, nadczynności tarczycy,
infekcjom wirusowym.

Zespoły lękowe (lub tzw. nerwice):

lęk – stan charakteryzujący się uczuciem zagroŜenia i bezradności, któremu towarzyszą
specyficzne objawy somatyczne wynikające ze stymulacji układu wegetatywnego,

typy zaburzeń lękowych:

zespół lęku napadowego – lek bardzo nasilony, nagły początek, brak czynnika
wyzwalającego,

zespół lęku uogólnionego – lęk przewlekły, nieukierunkowany,

zespół fobii – lęk przed specyficznymi sytuacjami lub przedmiotami,

zespół natręctw – potrzeba powtarzania myśli lub zachowań i uzyskiwanie ulgi
psychicznej w miarę poddawania się natręctwom,

zespół stresu pourazowego – złoŜone zaburzenia lękowe i osobowościowe
następujące po powaŜnym urazie psychicznym.

Choroby afektywne:

−

stanowią grupę zaburzeń o etiologii endogennej – istotną rolę odgrywają uwarunkowania
genetyczne,

−

wyróŜnia się dwa typy choroby: choroba afektywna jednobiegunowa – okresowe
występowanie zespołów depresyjnych, poprzedzielanych okresami bezobjawowymi oraz
choroba afektywna dwubiegunowa- oprócz zespołów depresyjnych pojawiają się zespoły
maniakalne, hipomaniakalne lub mieszane.

Psychozy reaktywne: ostre zespoły psychotyczne związane bezpośrednio z urazem

psychicznym:

−

reaktywny zespół schizofrenoidalny – zaburzenia psychiczne podobne do schizofrenii
paranoidalnej, ale brak jest typowych, prawdziwych omamów,

−

reaktywny zespół paranoiczny – występowanie bogatych, usystematyzowanych urojeń
o tematyce związanej z urazem lub sytuacją trudną.

Zasady postępowania w ostrych zaburzeniach psychicznych

Najczęstsze stany wymagające natychmiastowej interwencji psychiatrycznej:

−

stany zagraŜające samobójstwem,

−

zachowania niebezpieczne dla otoczenia – agresja,

−

bardzo chaotyczne (zdezorganizowane) postępowanie,

−

ostre zaburzenia psychiczne związane z silnym cierpieniem i zagroŜeniem Ŝycia.

Podstawowa ocena chorego:

−

celem jest ustalenie, czy podłoŜem zaburzeń są przyczyny somatyczne (urazy czaszki,
zatrucia, choroby metaboliczne), czy ostre stany psychiatryczne,

−

w przypadku konieczności zastosowania środków przymusu bezpośredniego, badanie
przeprowadzamy po zastosowaniu tych środków,

−

w ocenie naleŜy uwzględnić: stan świadomości, oddech, tętno, ciśnienie tętnicze,
temperaturę,

−

chorego naleŜy zapytać o: występujące dolegliwości, aktualne leczenie, o moŜliwe urazy,
zatrucia, picie alkoholu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

w przypadku zaburzeń podstawowych parametrów lub stwierdzeniu choroby somatycznej
konieczne jest dokładniejsze badanie,

−

w przypadku występujących zaburzeń psychicznych opisać zespoły objawów
dominujących.

Zasady stosowania środków przymusu bezpośredniego:

−

podstawy prawne stosowania środków przymusu bezpośredniego wobec osób
z zaburzeniami psychicznymi są określone w Ustawie o ochronie zdrowia psychicznego
z dnia 19 sierpnia 1994 r., z późniejszymi zmianami z dnia 1 lipca 2005 r.,

−

zastosowanie środków przymusu rozumiane jest jako interwencja terapeutyczna –
konieczne jest traktowanie tych interwencji jako zabiegów terapeutycznych słuŜących
leczeniu chorego,

−

Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego dopuszcza przymus bezpośredni jedynie
w dokładnie określonych warunkach – Art. 18,

−

Ustawa reguluje równieŜ przebieg badania psychiatrycznego bez zgody pacjenta –
Art.21,

−

w przypadku zastosowania przymusu bezpośredniego – unieruchomienia, naleŜy
prowadzić ciągłą obserwację chorego.

Pobudzenie psychoruchowe i agresja

Główne przyczyny:

−

choroby organiczne układu nerwowego (padaczka, guzy),

−

zaburzenia metaboliczne,

−

niewydolność nerek, wątroby, hipoksja, posocznica,

−

ostre zatrucia (alkohol, substancje psychoaktywne),

−

zespoły abstynencyjne,

−

rzadziej agresja towarzyszy psychozom.

Objawy:

−

pobudzenie psychomotoryczne, ukierunkowane zachowania agresywne i napady szału,

−

mowa chaotyczna, splątania, halucynacje, myśli maniakalne,

−

zaburzenia krytycyzmu i własnej wartości,

−

zaburzenia świadomości i orientacji,

−

zaczerwienienie twarzy, pocenie się, drŜenia.

Zasady postępowania:

−

zapewnienie bezpieczeństwa choremu i osobom go otaczającym, bezpieczeństwo własne,

−

w postępowaniu zachować postawę nieosądzającą, nie okazywać swojej przewagi
wynikającej z dysponowania środkami przymusu, minimalizować tendencje agresywne
i zapobiegać ich konsekwencjom,

−

zaproponować przyjęcie doustne leków uspokajających – stała obserwacja chorego,

−

w przypadku zatrucia lub chorób somatycznych – leczenie przyczynowe.

Stany zagraŜające samobójstwem – typ agresji skierowanej przeciwko sobie

Przyczyny:

−

zespoły depresyjne, zespoły lękowe,

−

naraŜone na samobójstwa są osoby o typie osobowości neurotyczno-depresyjnej,

−

próby wywierania nacisku na otoczenie,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

czynniki ryzyka: choroby psychiczne i samobójstwa w rodzinie, naduŜywanie alkoholu,
ś

rodków psychoaktywnych, choroby nowotworowe, kalectwo, samotność.

Postępowanie:

−

rozmowa i nawiązanie Ŝyczliwego kontaktu z osobą z tendencjami samobójczymi,

−

podjęcie próby znalezienia alternatywnych rozwiązań sytuacji, która wywołała akt
desperacji,

−

pozbawienie pacjenta przedmiotów , które stanowią dla niego zagroŜenie,

−

zaproponowanie leku uspokajającego.

Chory z zaburzeniami psychicznymi spowodowanymi uŜywaniem alkoholu i substancji
psychoaktywnych:

traktowanie osoby uzaleŜnionej jako osoby chorej,

unikanie osądzania chorego i demonstrowania siły,

zyskanie zaufania i zapewnie sobie współpracy chorego,

przy ocenie chorego zwrócenie szczególnej uwagi na stan świadomości, źrenice, mowę,
oddychanie oraz ślady po ukłuciach,

ocenienie chorego w kierunku moŜliwych urazów,

w przypadku chorego niewspółpracującego rozwaŜenie zastosowania środków przymusu
bezpośredniego – stały nadzór chorego.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie są najczęstsze objawy zaburzeń psychicznych?

Jaka jest róŜnica między omamami a urojeniami?

Jakie znasz rodzaje zaburzeń aktywności działań ruchowych?

Jak klasyfikuje się najczęstsze zespoły zaburzeń psychicznych?

Jakie objawy charakteryzują zespoły jakościowych zaburzeń świadomości?

Jakie znasz rodzaje jakościowych zaburzeń świadomości?

Jakie cechy charakteryzują schizofrenię?

Jakie objawy charakteryzują zespoły depresyjne?

Jakie zaburzenia występują w zespołach lękowych?

10.

Jaka jest róŜnica między psychozami afektywnymi a reaktywnymi?

11.

Jakie sytuacje wymagają natychmiastowej interwencji psychiatrycznej?

12.

Jakie są zasady postępowania w ostrych zaburzeniach psychicznych?

13.

Kiedy moŜna zastosować środki przymusu bezpośredniego?

14.

Jakie są przyczyny i objawy agresji?

15.

Jakie zasady obowiązują w postępowaniu z chorym agresywnym?

16.

Jakie zasady obowiązują w postępowaniu z chorym z tendencjami samobójczymi?

17.

Jakie jest postępowanie z chorym uzaleŜnionym środkami psychoaktywnymi?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Ustal i dokonaj analizy objawów zaburzeń psychicznych w wybranych przez nauczyciela

zespołach zaburzeń psychicznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych objawy zaburzeń psychicznych oraz opis
wybranych zespołów zaburzeń psychicznych,

zapisać ustalone objawy zespołów zaburzeń psychicznych,

przedstawić i przeanalizować sporządzony wykaz objawów.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Dokonaj analizy Ustawy o ochronie zdrowia psychicznego oraz ustal: okoliczności

zastosowania przymusu bezpośredniego, przebieg badania psychiatrycznego bez zgody
pacjenta oraz przewiezienie i przyjęcie chorego do szpitala psychiatrycznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych wybrane artykuły ustawy,

przeanalizować Ustawę o ochronie zdrowia psychicznego,

ustalić okoliczności zastosowania przymusu bezpośredniego, przebieg badania
psychiatrycznego

bez

zgody

chorego

oraz

przyjęcie

chorego

szpitala

psychiatrycznego,

przedstawić ustalone elementy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

poradnik dla ucznia,

−

Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Przedstaw algorytm postępowania w przypadku chorego w upojeniu alkoholowym,

z widocznymi obraŜeniami głowy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych zasady postępowania w upojeniu alkoholowym,

ustalić algorytm postępowania,

przedstawić algorytm postępowania.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wymienić najczęstsze objawy zaburzeń psychicznych?

wyjaśnić róŜnicę między omamami a urojeniami?

określić rodzaje zaburzeń aktywności działań ruchowych?

sklasyfikować najczęstsze zespoły zaburzeń psychicznych?

określić objawy charakteryzujące zespoły jakościowych zaburzeń
ś

wiadomości?

określić rodzaje jakościowych zaburzeń świadomości?

określić cechy charakterystyczne schizofrenii?

wymienić objawy zespołu depresyjnego?

określić zaburzenia występujące w zespołach lękowych?

10)

rozróŜnić psychozy afektywne i reaktywne?

11)

zanalizować sytuacje wymagające natychmiastowej interwencji
psychiatrycznej?

12)

przeanalizować zasady postępowania w ostrych zaburzeniach
psychicznych?

13)

uzasadnić

konieczność

stosowania

rodków

przymusu

bezpośredniego?

14)

wymienić przyczyny i objawy agresji?

15)

zaplanować postępowanie z chorym agresywnym?

16)

zastosować postępowanie z chorym z tendencjami samobójczymi?

17)

zaplanować postępowanie z chorym uzaleŜnionym środkami
psychoaktywnymi?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 20 zadań. Do kaŜdego zadania dołączone są 4 moŜliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

Na rozwiązanie testu masz 35 min.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Przytomność definiujemy jako
a)

zdolność interaktywnego przeŜywania doznań, świadomych działań i przeŜyć
psychicznych.

stan okresowego zapadania w sen, z niepełną oceną sytuacji po wybudzeniu.

całkowite wyłączenie świadomości i zanik wszelkiej reaktywności.

stan gotowości organizmu (układu nerwowego) do reagowania na bodźce
pochodzenia zewnętrznego i wewnętrznego, równoznaczny z czuwaniem.

Afazja to
a)

całkowity brak moŜliwości poruszania daną grupą mięśni.

zaburzenia funkcji mowy, z trudnościami rozumienia i wypowiadania słów.

zaburzenia widzenia w jednym oku.

niemoŜność połykania.

Chory, u którego w czasie badania stwierdzono otwieranie oczu na ból, niewłaściwą
mowę oraz ruch ucieczki kończyn na ból, w skali Glasgow otrzyma
a)

10.

14.

Zaburzenie świadomości, polegające na wygaszeniu przytomności przy zachowanej
reaktywności na silne bodźce zewnętrzne, z zachowaniem odruchów obronnych to
a)

piączka.

stan pomroczny.

zespół majaczeniowy.

patologiczny sen głęboki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Napięcie mięśniowe oceniamy podczas badania
a)

odruchów patologicznych.

ruchów biernych.

ruchów czynnych.

czucia powierzchownego.

Badając czucie bólu na twarzy, odruch rogówkowy oraz napięcie mięśni Ŝwaczy
oceniamy
a)

nerw błędny.

nerw trójdzielny.

czucie głębokie.

zborność ruchów.

Pierwszą fazę, tzw. toniczną uogólnionego napadu padaczkowego charakteryzuje
a)

nagła utrata przytomności z upadkiem, skurcz wszystkich mięśni z wypręŜeniem
ciała i bezdechem, która trwa 30 s.

uczucie uogólnionego rozbicia, bóle głowy, bóle mięśni, całkowita niepamięć
wsteczna.

uogólnione drgawki całego ciała, nasilone ruchy oddechowe, obfite ślinienie, moŜe
wystąpić bezwiedne oddanie moczu.

przejściowa utrata świadomości trwająca kilka sekund, objawiająca się chwilowym
przerwaniem wykonywanej czynności.

Stan padaczkowy to stan, w którym
a)

podczas napadu obserwuje się przewagę drgawek po jednej stronie ciała.

napady padaczkowe utrzymują się od 30 s. do 3 min. i są objęte całkowitą
niepamięcią.

następuje skurcz wszystkich mięśni z wypręŜeniem ciała i bezdechem.

napady padaczkowe utrzymują się ponad 30 min. i między napadami pacjent nie
odzyskuje świadomości.

W postępowaniu w stanie padaczkowym naleŜy uwzględnić m.in.
a)

ułoŜenie chorego w pozycji siedzącej i zabezpieczenie przed dodatkowymi urazami.

utrzymanie droŜności dróg oddechowych, stałe monitorowanie czynności Ŝyciowych,
wykluczenie hipoglikemii.

bardzo mocne przytrzymanie chorego, podanie choremu doustnie słodkich płynów
lub pokarmów.

ułoŜenie chorego w pozycji przeciwwstrząsowej, zastosowanie tlenoterapii biernej,
podanie doustnie leków przeciwdrgawkowych.

10.

Do objawów oponowych naleŜą
a)

sztywność karku, objaw Babińskiego, objaw Kerniga.

objaw Blumberga, niedowład połowiczy, ból głowy.

senność patologiczna, objaw Kerniga, drgawki.

sztywność karku, objaw Kerniga, objaw Brudzińskiego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11.

O wzroście ciśnienia śródczaszkowego u chorego z podejrzeniem udaru krwotocznego
moŜe świadczyć
a)

wzrost ciśnienia tętniczego, przyspieszenie tętna.

spadek ciśnienia tętniczego, przyspieszenie oddechu, przyspieszenie tętna.

zwolnienie tętna, wzrost ciśnienia tętniczego.

zwolnienie oddechu, przyspieszenie tętna.

12.

Jednostronne, intensywne, pulsujące bóle głowy, poprzedzone aurą, którym towarzyszy
nadwraŜliwość na światło i dźwięk, nudności oraz wymioty są charakterystyczne dla
a)

napięciowego bólu głowy.

wolno narastającego guza mózgu.

migreny.

udaru niedokrwiennego.

13.

Objaw Babińskiego stwierdzamy wówczas, gdy
a)

draŜnienie skóry podeszwy wywołuje zgięcie podeszwowe palucha.

podczas zgięcia głowy ku przodowi następuje zgięcie kończyn dolnych w stawach
kolanowych i biodrowych.

podczas draŜnienia skóry podeszwy występuje grzbietowe zgięcie palucha.

uderzenie młotkiem neurologicznym w ścięgno mięśnia czworogłowego powoduje
ruch wyprostny w stawie kolanowym.

14.

Udar krwotoczny mózgu moŜe być spowodowany
a)

zamknięciem tętnicy mózgowej przez materiał zatorowy.

rozsianym rozpadem osłonki mielinowej włókna nerwowego.

pęknięciem tętnic mózgowych w przebiegu nadciśnienia tętniczego.

gwałtownym uogólnionym spadkiem przepływu krwi przez naczynia mózgowe.

15.

Do chorób nerwowo-mięśniowych zaliczamy m. in.
a)

rwę kulszową, miastenię, postępującą dystrofię mięśniową Duchenn’a.

udar niedokrwienny, krwotok podpajęczynówkowy, zespół Guillaina-Baarégo.

chorobę Parkinsona, guzy mózgu, padaczkę.

stwardnienie rozsiane, postępującą dystrofię Duchenn’a, polineuropatie.

16.

Objawy charakterystyczne dla bakteryjnego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych to
a)

rozwój objawów w ciągu kilku godzin, gorączka, dreszcze, bóle głowy, bóle mięśni,
drgawki.

obniŜenie temperatury, silny ból głowy, brak objawów oponowych, wybroczyny na
skórze.

poraŜenie mięśni twarzy, poraŜenie kończyny górnej i dolnej, objawy oponowe,
zaburzenia świadomości.

objawy oponowe, osłabienie, obniŜenie temperatury ciała, drgawki, ubytki w polu
widzenia, wymioty, powolny rozwój choroby.

17.

Choroba charakteryzująca się nuŜliwością (szybkim zmęczeniem i osłabieniem) mięśni,
której przyczyną jest wytwarzanie przez organizm chorego przeciwciał przeciwko
receptorom acetylocholinowym znajdującym się na płytce nerwowo-mięśniowej to
a)

schizofrenia.

rwa kulszowa.

choroba Parkinsona.

miastenia rzekomoporaźna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18.

Urojeniami nazywamy
a)

błędne sądy, które chory wypowiada z głębokim przekonaniem o ich prawdziwości.

spostrzeganie przedmiotów nie istniejących w chwili ich spostrzegania, czemu
towarzyszy pełne przekonanie o prawdziwości tego doznania.

patologiczne zmyślenie, którymi chory wypełnia luki pamięciowe.

zaburzenia charakteryzujące się lękiem przed specyficznymi sytuacjami lub
przedmiotami.

19.

Do zespołów jakościowych zaburzeń świadomości naleŜą m. in.
a)

zespół upośledzenia umysłowego, zespół prostego przymglenia, zespół fobii.

zespół majaczeniowy, zespół splątania, zespół zamroczeniowy.

schizofrenia, zespół neurasteniczny, zespół otępienny.

senność patologiczna, półśpiączka, śpiączka.

20.

Artykuł 18 Ustawy o ochronie zdrowia psychicznego określa
a)

ogólne zasady postępowania w schizofrenii.

dokładne warunki stosowania przymusu bezpośredniego.

zasady przyjęcia chorego do szpitala psychiatrycznego.

przebieg badania psychiatrycznego bez zgody pacjenta.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko................................................................................................

Stosowanie procedur postępowania w nagłych stanach neurologicznych
i psychiatrycznych

Zakreśl poprawną odpowiedź

zadania

Odpowiedź

Punkty

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

Bilikiewicz A., Landowski J., Radziwiłłowicz P.: Psychiatria repetytorium. PZWL,
Warszawa 2006

Henry G. L., Little N., Jagoda A., Pellegrino T. R.: Stany nagłe w neurologii od objawu
do rozpoznania. PZWL, Warszawa 2007

Jakubaszko J.: Ratownik medyczny. Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2007

Mazur R.: Neurologia kliniczna. VIVA MEDICA, Gdańsk 2007

Siebert J., Nyka W. M.: Udar mózgu. Postępowanie diagnostyczne i terapia w ostrym
okresie udaru. VIVA MEDICA, Gdańsk 2007

Specjalistyczne Zabiegi resuscytacyjne podręcznik do kursu „Specjalistyczne zabiegi
resuscytacyjne u osób dorosłych. Europejska Rada Resuscytacji we współpracy z Polską
Radą Resuscytacji, Kraków 2007

Wołowicka L., Dyk D.: Anestezjologia i intensywna opieka. PZWL, Warszawa 2007

Zawadzki A. (red.): Medycyna ratunkowa i katastrof. PZWL, Warszawa 2007