(Zobowiązania by A)

PODSTAWY

Poj

cie czynno

ci prawnej

To konwencjonalna czynno

ść

podmiotu prawa cywilnego, której tre

ść

okre

la co

najmniej konsekwencje tego zdarzenia prawnego. Instytucja ta istnieje, aby podmioty
mogły same kształtowa

ążą

ce je stosunki cywilnoprawne, na mocy swoich decy-

zji. Czynno

ść

prawna musi zawiera

przynajmniej jedno o

wiadczenie woli, lecz nie

nale

y uto

samia

samej czynno

ci z o

wiadczeniem woli. Czynno

ść

prawna wywo-

łuje nie tylko skutki w niej wyra

one, lecz równie

te, które wynikaj

z ustawy, z za-

sad współ

ycia społecznego i z ustalonych zwyczajów.

wiadczenie woli art. 60

Jedyny konieczny element ka

dej czynno

ci prawnej, a zarazem element wył

cznie

charakteryzuj

cy czynno

ci prawne. O

wiadczenie woli zawiera tre

ść

czynno

ci,

okre

laj

jej konsekwencje prawne. Wbrew potocznemu znaczeniu, nie odnosi si

do wypowiedzi sprawozdawczych, a do ustalonych przez prawo reguł znaczenio-
wych. Trzeba te

pami

e cho

wiadczenie woli stanowi rdze

czynno

prawnej, to nie jest z ni

same. Cz

sto bowiem normy prawne wi

ążą

konsekwen-

cje prawne nie z jednym, lecz dopiero kilkoma o

wiadczeniami woli lub wymagaj

spełnienia dodatkowych okoliczno

ci.

Poj

cie długu

Długiem nazywamy obowi

zek

wiadczenia, jaki wynika ze stosunku zobowi

zanio-

wego, który musi spełni

dłu

nik na rzecz wierzyciela. Pomi

dzy długiem a wierzytel-

wyst

puje korelatywno

ść

, zawsze mo

na ustali

tre

ść

jednego elementu zna-

c drugi. Kodeks stanowi,

e dłu

nik powinien wykona

zobowi

zanie zgodnie z jego

tre

i w sposób odpowiadaj

cy jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasa-

dom

ycia społecznego, a tak

e, je

li istniej

ustalone zwyczaje w tym zakresie, w

sposób im odpowiadaj

cy. W ten sam sposób powinien współdziała

wierzyciel.

Odpowiedzialno

ść

za dług

Najszerzej rozumian

odpowiedzialno

ść

prawn

czy si

z ujemnymi nast

pstwami

prawnymi, przewidzianymi dla jakiego

podmiotu w zwi

zku ze ziszczeniem si

pew-

nych zdarze

. Do takich zdarze

niew

tpliwie nale

y niewykonanie lub nienale

yte

wykonanie zobowi

zania przez dłu

nika. System przewiduje rozmaite sposoby przy-

musowego zaspokojenia interesu wierzyciela.

Pojawia si

tu w

ęż

sze znaczenie

odpowiedzialno

ci, czyli uprawnienie do zastosowania przymusu.

Dłu

nik za

swój dług odpowiedzialny jest osobi

cie. Egzekucja kierowana jest do jego maj

tku i

polega na przymusowym odebraniu pieni

dzy lub okre

lonych przedmiotów. Odpo-

wiada on wi

c całym swoim maj

tkiem, jaki ma w chwili prowadzenia przeciwko nie-

mu egzekucji. Odst

pstwem jest ograniczona odpowiedzialno

ść

osobista, w dwóch

postaciach. Pierwsza polega na tym,

e dłu

nik odpowiada okre

lon

ęś

swoje-

go maj

tku. Drugi sposób polega na wskazaniu maksymalnej warto

ci, jaka mo

uzyskana z maj

tku osoby odpowiedzialnej. Warto te

wskaza

kategori

zobo-

niezupełnych, w których dłu

nik nie ponosi odpowiedzialno

ci za swój dług.

W konsekwencji wierzycielowi nie przysługuje kompetencja do zwrócenia si

do s

lub innego organu. Chodzi tu przede wszystkim o zobowi

zania przedawnione oraz

wynikaj

ce z gier i zakładów.

Poj

cie

wiadczenia

wiadczeniem jest zachowanie si

dłu

nika zgodnie z tre

zobowi

zania i czyni

ce zado

ść

interesom wierzyciela.

Zachowanie to mo

e dotyczy

ró

nego rodzaju

dóbr materialnych lub niematerialnych, które cz

sto okre

la si

mianem

przedmiotu

wiadczenia.

Dyskusyjne pozostaje, czy realizacji

wiadczenia musi

towarzyszy

wola wykonania danego zobowi

zania. W nauce polskiej przewa

a jed-

nak pogl

d, który nie stawia ogólnego wymagania, aby za

wiadczenie uzna

wy-

cznie zachowanie skierowane intencjonalnie na spełnienie okre

lonego zobowi

zania. Zachowanie dłu

nika b

wiadczeniem mo

e polega

na działaniu albo

zaniechaniu. Te dwie postacie zachowa

wyczerpuj

cały zakres tre

wiadcze

wiadczenia mo

na dzieli

według wielu kryteriów. Ze wzgl

du na czas na: jednora-

zowe (dla okre

lenia tre

ci nie trzeba si

odwoływa

do czasu), okresowe (powtarza-

ce si

cyklicznie) i ci

głe (stałe zachowanie si

dłu

nika). Na mo

liwo

ść

podziału

na: niepodzielne (nie mo

na wykona

go cz

ęś

ciowo) i podzielne.

wiadczenia w miejsce wykonania art. 453

wiadczeniu w miejsce wykonania, datio in solutum, mówimy gdy dłu

nik spełnia

za zgod

wierzyciela inne

wiadczenie od pierwotnie ustalonego. Instytucja ta pro-

wadzi jednocze

nie do wyga

cia istniej

cego ju

zobowi

zania i zwolnienia si

dłu

nika. Datio in solutum obejmuje wi

c dwa elementy: Umow

dzy dłu

nikiem a

wierzycielem co do zmiany przedmiotu

wiadczenia oraz faktyczne spełnienie nowe-

wiadczenia.

Przykłady: Dłu

nik jest winny wierzycielowi kwot

1000 zł z tytułu umowy po

yczki.

Za jego zgod

zamiast tej kwoty przenosi na rzecz wierzyciela własno

ść

rzeczy ru-

chomej, zwalniaj

c si

w ten sposób z obowi

zku zwrotu długu.

wiadczenia podzielne i niepodzielne art. 379

wiadczenie niepodzielne charakteryzuje si

tym,

e mo

na wykona

go cz

ęś

ciowo

bez istotnej zmiany jego przedmiotu lub warto

ci. Z reguły decydowa

o tym b

cechy przedmiotów, których działania dłu

nika dotycz

. Jednak

e samo zachowanie

dłu

nika równie

poddaje si

tej kwalifikacji. Przykładowo, zaniechanie dłu

nika zaw-

sze uznaje si

wiadczenie niepodzielne. Z podziałem

wiadcze

na podzielne i

niepodzielne ł

konsekwencje prawne w zakresie dopuszczalno

ci i skutków

spełnienia cz

ęś

wiadczenia.

wiadczenie niemo

liwe art. 475

e si

zdarzy

wiadczenie oka

e si

niemo

liwe do wykonania. Je

eli zacho-

dzi pierwotna niemo

liwo

ść

wiadczenia, to znaczy, gdy ju

w momencie zawarcia

umowy

wiadczenie było niewykonalne, zobowi

zanie w ogóle nie powstaje, zgodnie

z zasad

impossibilium nulla obligatio est. Natomiast je

eli

wiadczenie staje si

niemo

liwe ju

po zawarciu umowy, to nale

y rozró

dwie sytuacje. Je

eli niemo

liwo

ść

jest nast

pstwem okoliczno

ci, za które dłu

nik ponosi odpowiedzialno

ść

, to

obowi

zek

wiadczenia przemienia si

w obowi

zek naprawienia szkody wynikłej z

niewykonania zobowi

zania. Wyłania si

tu zagadnienie surogatów

wiadczenia.

Wydania surogatów wierzyciel mo

żą

niezale

nie od odszkodowania za niewy-

konanie zobowi

zania wskutek niemo

liwo

wiadczenia. Niemniej szkoda zostaje

wówczas zmniejszona o warto

ść

surogatów. Je

eli niemo

liwo

ść

wiadczenia jest

nast

pstwem okoliczno

ci, za które dłu

nik nie ponosi odpowiedzialno

ci, zobowi

zanie wygasa. Z jednej bowiem strony

wiadczenie nie mo

e by

spełnione, z

drugiej za

dłu

nik nie ma obowi

zku naprawienia szkody. Niewypłacalno

ść

dłu

nika,

czyli aktualny brak

rodków materialnych, nigdy nie zwalnia dłu

nika z zobowi

zania.

Zobowi

zanie przemienne art. 365

Zobowi

zania przemienne s

rodzajem zobowi

, w których

wiadczenie nie jest

jeszcze

le okre

lone w chwili powstania tych zobowi

. Polegaj

one bowiem

na tym,

e dłu

nik mo

e spełni

jedno z kilku

wiadcze

To oznacza,

e zobowi

zanie przemienne to jeden stosunek o kilku alternatywnych

wiadczeniach.

Ko-

nieczn

przesłank

dla jego powstania stanowi wyznaczenie w nim kilku

wiadcze

co mo

e niekiedy wywoła

tpliwo

ci. Niew

tpliwie odr

bnymi

wiadczeniami s

działania o ró

nej tre

ci lub dotycz

ce ró

nych przedmiotów. Koncentracja

wiad-

cze

, czyli okre

lenie jakie maj

zosta

spełnione, nast

puje przez wybór. Prawo do-

konania wyboru mo

e przysługiwa

dłu

nikowi, wierzycielowi, a nawet osobie trze-

ciej. Decyduje o tym tre

ść

czynno

ci prawnej. Je

eli nie wynika z niej nic innego,

prawo wyboru przysługuje dłu

nikowi. Wyboru dłu

nik dokonuje przez o

wiadczenie

woli lub samo spełnienie

wiadczenia.

Upowa

nienie przemienne

Od zobowi

zania nale

y odró

upowa

nienie przemienne. Opiewa ono od po-

tku na jedno

wiadczenie, jednak dłu

nik mo

e spełni

inne, co tak

e powoduje

wykonanie i wyga

cie zobowi

zania.

Przykłady: Je

eli darczy

ca popadnie w niedostatek, obdarowany musi dostarczy

rodki do utrzymania. Natomiast, obdarowany mo

e zwolni

od tego obo-

zku, zwracaj

c darczy

cy warto

ść

wzbogacenia, a wi

c spełniaj

c inne

wiad-

czenie.

Poj

cie umowy

Umowa to stan faktyczny polegaj

cy na zło

eniu dwóch lub wi

cej zgodnych o

wiad-

cze

woli zmierzaj

cych do powstania, uchylenia lub zmiany uprawnie

i obowi

ków podmiotów składaj

cych te o

wiadczenia woli. Umowy s

zawsze co najmniej

dwustronnymi czynno

ciami prawnymi. Wyst

puje jednak wyj

tek jednostronny – do-

tyczy to podpisania weksla.

UMOWY ZOBOWI

ZANIOWE

Umowa wzajemna art. 487

Umowa wzajemna jest rodzajem umowy dwustronnie zobowi

zuj

cej, a wi

c takiej, z

której wynika obowi

zek

wiadczenia dla obu stron. Jest to najcz

ęś

ciej wykorzysty-

wany typ umów przy transferze dóbr i usług. Swoista cecha umów wzajemnych pole-
ga na tym,

e obie strony zobowi

zuj

w taki sposób,

wiadczenie jednej z

nich ma by

odpowiednikiem

wiadczenia drugiej. Kwalifikacji nale

y dokona

podstawie analizy zobowi

przyj

tych przez strony stosunku.

Umowa jest wza-

jemna, gdy obie strony zobowi

zuj

w taki sposób,

e według oceny stron

wiadczenia s

równowarto

ciowe.

Nie wymaga si

c ekwiwalentno

ci obiek-

tywnej, to znaczy

wiadczenia niekoniecznie musz

mie

równ

warto

ść

ekono-

miczn

. Oczywi

cie, mimo to, ta obiektywna ekwiwalentno

ść

sto ma miejsce,

gdy

strony staraj

działa

racjonalnie. Z tego te

wzgl

du o wzajemnym charak-

terze umowy przes

dza, nie tyle ekwiwalentno

ść

subiektywna, ile decyzja stron o

sprz

ęż

eniu

wiadcze

w ten sposób,

wiadczenie jednej strony zostaje uzale

nio-

ne od

wiadczenia drugiej strony. Strona umowy wzajemnej zobowi

zuje si

wiad-

czy

, poniewa

otrzyma

wiadczenie od swojego kontrahenta. Wedle zasady do ut

des, daj

aby

dawał.

Konsekwencje: Sprz

ęż

enie wyra

a si

w tym,

e niewa

ść

zobowi

zania jednej

strony powoduje niewa

ść

zobowi

zania drugiej, jako kauzalnie uzale

nionego od

wiadczenia wzajemnego.

Przykłady: Do umów wzajemnych nale

żą

na pewno sprzeda

, zamiana, najem i

dzier

awa. Powa

ne rozbie

ci dotycz

umowy po

yczki. W

tpliwo

ci budzi wza-

jemny charakter umów przedwst

pnych, ramowych i innych, organizuj

cych proces

kontraktowania. Raczej odmawia si

im cechy wzajemno

ci, wskazuj

c przykładowo,

e w dwustronnie zobowi

zuj

cej umowie przedwst

pnej ka

da ze stron zobowi

zuje

nie dlatego,

e zobowi

zała si

druga strona, ale w celu uzyskania

wiadczenia.

Swoboda umów art. 353(1)

Swobod

umów mo

na okre

jako kompetencj

do kształtowania przez podmioty,

ążą

cych je stosunków prawnych w drodze wielostronnych o

wiadcze

woli. Nie-

kiedy kwalifikuje si

swobod

umów jako uprawnienie lub prawo podmiotowe, jed-

nak

e jest to stanowisko nie

cisłe, gdy

wtedy zasada ta podlegałaby innemu re

mowi prawnego. Zasada ta wynika z zało

stwa demokratycznego oraz spo-

łecznej gospodarki rynkowej. Wa

nym poj

ciem dla swobody umów jest autonomia

woli, obejmuj

ca te

inne oprócz umów mo

liwo

ci kształtowania stosunków cywil-

noprawnych. Na zasad

swobody umów składaj

przede wszystkim: swoboda

kształtowania tre

ci, swoboda zawierania umów oraz swoboda formy. Zasada swo-

body umów dotyczy wył

cznie stosunków zobowi

zaniowych, które mog

kształ-

towane drog

umowy. Oznacza to,

e przyznana podmiotom szeroka kompetencja

nie dotyczy czynno

ci jednostronnych.

Konsekwencje: Strony uzyskuj

kompetencj

do tworzenia zupełnie nowych typów

umów, niepodobnych. Mog

tak

e wzorowa

na umowach nazwanych, ale okre-

laj

c ł

cy ich stosunek zobowi

zaniowy dokonywa

pewnych modyfikacji lub

uzupełnie

Przykłady: Umowa franchisingu, polegaj

ca na sprzeda

y towarów, usług lub tech-

nologii, który jest oparty na

cisłej i ci

głej współpracy pomi

dzy prawnie i finansowo

odr

bnymi i niezale

nymi przedsi

biorstwami - franczyzodawc

i jego indywidualny-

mi franczyzobiorcami.

Ograniczenia swobody umów art. 58, 353(1)

Konieczne jest istnienie ogranicze

zasady swobody umów, bowiem system prawny

nie mo

e pozostawi

stron poza kontrol

stwa. Podstawowe ograniczenia wska-

zuje art. 58, wskazuj

cy przesłanki niewa

ci czynno

ci prawnej: obej

cie ustawy i

niezgodno

ść

z dobrymi obyczajami. Trzy konkretniejsze granice swobody umów

wskazuje art. 353(1): ustawa, zasady współ

ycia społecznego oraz wła

ciwo

ść

sto-

sunku zobowi

zaniowego.

Przepis ten nakazuje jednocze

nie, aby poddawa

badaniu nie tylko tre

ść

, ale i cel zobowi

zania przy ocenie.

Przez cel zobowi

za-

nia nale

y rozumie

stan rzeczy, który powinien zosta

osi

gni

ty w nast

pstwie wy-

konania zobowi

zania. Najmniej oczywista wydaje si

granica wyznaczona przez

wła

ciwo

ść

, lub natur

zobowi

zania. Ka

e ona respektowa

ogólne wła

ciwo

dego stosunku zobowi

zaniowego. W szczególno

ci reguł

e umowa wi

ąż

e je-

dynie strony, które j

zawarły, czy niedopuszczenie aby umowa ukształtowała sytu-

acj

stron w ten sposób,

e tylko jedna strona mogłaby dowolnie okre

obowi

zki

stron. W znaczeniu w

ęż

szym natura zobowi

zania wi

ąż

e si

z zakazem zniekształ-

cenia umowy typowej w sposób logicznie sprzeczny, naruszaj

cy dan

kategori

Takie rozumienie przyj

ł np. SN, przyjmuj

e zamieszczenie w umowie najmu za-

wartej na czas oznaczony klauzuli o mo

liwo

ci wcze

niejszego jej rozwi

zania, by-

łoby sprzeczne z istot

samej umowy najmu na czas oznaczony.

Konsekwencje: Dla okre

lenia skutków naruszenia granic swobody umów, nale

odwoła

do ogólnych reguł odnosz

cych si

do czynno

ci prawnych. Chodzi o

niewa

ść

czynno

ci sprzecznej z ustaw

. Je

eli niewa

dotkni

ta byłaby

tylko cz

ęść

czynno

ci, to umowa jest wa

na w pozostałej cz

ęś

ci.

Przykłady: Umowa zawieraj

ca niedozwolon

klauzul

, naruszaj

ca zasady słusz-

ci kontraktowej, b

dzie wa

na, poniewa

strony b

zwi

zane umow

w pozo-

stałym zakresie.

Wyzysk art. 388

Wzgl

dy moralne ka

żą

kontrolowa

tre

ść

umowy w razie wyzysku, ograniczaj

c tym

samym swobod

kontraktow

stron. Nale

y wi

c podzieli

pogl

e przepis ten od-

nosi si

wył

cznie do umów wzajemnych, a wi

c takich, w których mi

dzy

wiadcze-

niami stron wyst

puje sprz

ęż

enie. Aby nast

pił wyzysk musz

spełnione dwie

przesłanki: obiektywna, czyli wyra

na dysproporcja

wiadcze

, oraz subiektywna,

czyli wykorzystanie poło

enia, niedoł

stwa lub niedo

wiadczenia drugiej strony. Nie-

wiadczenie strony polega na braku do

wiadczenia, praktyki, przy czym mo

e by

równoznaczne z ogólnym niedo

wiadczeniem

yciowym, wynikaj

cym z młodego

wieku lub warunków

ycia. Jednak prawnie relewantny mo

e okaza

tak

e brak

wiadczenia pokrzywdzonego, ograniczony do dziedziny, której dotyczy zawierana

umowa, zwłaszcza przy transakcji o zło

onej strukturze prawnej i w skomplikowanym

stanie normatywnym.
Konsekwencje: Umowa zawarta dla wyzysku nie jest bezwzgl

dnie niewa

na. Po-

krzywdzony mo

e jednak

żą

wyrównania

wiadczenia. Dopiero, gdyby te modyfi-

kacje były niemo

liwe, pokrzywdzony mo

żą

uniewa

nienia umowy.

Przykłady: Ustalenie,

e osoba cierpi na uzale

nienie alkoholowe, nie stanowi wy-

starczaj

cej podstawy przyj

cia wyst

pienia u niej stanu niedoł

stwa.

Coulpa in contrahendo art. 72

Reguł

, jaka obowi

zuje w dziedzinie prawa kontraktowego, jest zasada pacta sunt

servanda. Mianem winy kontraktowej, coulpa In contrahendo, okre

la si

nienale

yte

post

powanie podmiotów w stadiach poprzedzaj

cych zawarcie umowy. Co prawda,

da strona mo

e odst

od prowadzenia dalszych rokowa

i zgodnie z zasad

swobody umów zadecydowa

o zawarciu b

nie zawarciu umowy. Zasada ta, zo-

staje jednak w tym zakresie ograniczona, gdy jedna ze stron w wysokim stopniu
wzbudziła zaufanie u drugiej strony, i

umow

tak

zawrze i mimo tego jej nie zawar-

ła. Je

eli strony same nie sprecyzowały, jakie działania lub zaniechania b

uwa

ne za

nielojalne prowadzenie negocjacji

, do przypadków, które z obiektywnego

punktu widzenia nale

ałoby oceni

jako culpa in contrahendo mo

emy mi

dzy innymi

zaliczy

: celowe przewlekanie w negocjacjach; negocjowanie bez rzeczywistego za-

miaru zawarcia umowy i fałszywe przedstawienie okoliczno

ci faktycznych.

Konsekwencje: Poszkodowany mo

e domaga

naprawienia szkody poniesionej

przez to,

e liczył na zawarcie umowy, która nie doszła do skutku w zwi

zku z nielo-

jalnym zachowaniem kontrahenta. To oznacza,

e wysoko

ść

odszkodowania wyzna-

czona jest przez ujemny interes umowny.

Umowa przedwst

pna art. 389

Umow

przedwst

nazywamy umow

, przez któr

strony zobowi

zuj

do za-

warcia oznaczonej umowy przyrzeczonej. U

yteczno

ść

umowy przedwst

pnej poja-

wia si

w sytuacjach, gdy niezwłoczne zawarcie definitywnej umowy jest aktualnie

niemo

liwe lub niedogodne, lecz strony chc

zapewni

sobie zawarcie takiej umowy

w przyszło

ci. SN wyraził równie

pogl

d, i

dopuszczalne jest zawarcie umowy

przedwst

pnej obliguj

cej do zawarcia kolejnej umowy przedwst

pnej. Nie ma te

przeszkód ku temu, aby umowa przedwst

pna, obliguj

ca do zawarcia kolejnej

umowy przedwst

pnej, zawierała tre

ść

zbli

lub identyczn

z zawart

nast

pnie

drug

umow

przedwst

jako umow

przyrzeczon

. Umowa przedwst

pna nale-

y do umów

o charakterze organizatorskim, przygotowawczym i nale

y j

od-

ró

od umowy definitywnej

, która realizuje zamierzony przez strony cel gospo-

darczy. Dla wa

ci umowy przedwst

pnej nie ma znaczenia forma, w jakiej została

dokonana, ani forma, jakiej prawo wymaga dla wa

ci umowy przyrzeczonej.

Przepisy prawne nie wymagaj

tak

e dla umów przedwst

pnych zachowania formy

szczególnej dla celów dowodowych, ad probationem. Od umowy przedwst

pnej na-

y odró

umow

ramow

nieregulowan

w przepisach prawnych, ale b

tworem praktyki gospodarczej. Oba typy ł

czy funkcja organizuj

ca zawarcie umowy

w przyszło

ci. Jednak

e umowa ramowa przystosowana jest do wielokrotnego za-

wierania danego rodzaju umów.
Konsekwencje: Zawarcie umowy przyrzeczonej jest w tym układzie

wiadczeniem.

eli strona bezpodstawnie uchyla si

od zawarcia umowy przyrzeczonej, mo

e to

wywoła

nast

pstwa prawne słabsze lub silniejsze. Skutek słabszy wyra

a si

obowi

zku naprawienia szkody w granicach ujemnego interesu umownego. To zna-

czy szkody, jak

osoba poniosła licz

c na zawarcie umowy. Skutek silniejszy polega

na obowi

zku zawarcia umowy przyrzeczonej. Jest on dopuszczalny jedynie, gdy

umowa przedwst

pna spełnia wszelkie wymagania, zwłaszcza dotycz

ce formy

szczególnej.
Przykłady: Przyj

cie przez sprzedawc

przedpłaty w wysoko

ci odpowiadaj

cy ce-

nie towaru stanowi zawarcie definitywnej umowy sprzeda

y, a nie tylko umowy

przedwst

pnej.

Wzorce umów art. 384

Nie ma obecnie w

tpliwo

ci,

e nale

y odrzuci

stanowisko upatruj

ce kiedy

wzorcach normy prawne, tworzone przez podmioty prawa cywilnego na podstawie
upowa

nienia ustawy. Wzorzec umowy to sporz

dzony w formie pisemnej wzór po-

stanowie

umowy, który przedsi

biorca przedstawia konsumentowi w celu zawarcia

umowy. Pojawia si

pod ró

nymi nazwami: wzory, umowy typowe, regulaminy, for-

mularze lub ogólne warunki umów. Ich główna funkcja polega na

przy

pieszeniu

procedury zawierania umów

. Jednak wynikiem takiego stypizowania umów jest

tak

e osłabienie pozycji kontrahentów przedsi

biorcy, którym łatwiej narzuci

ko-

rzystne dla przedsi

biorcy rozwi

zania, a przez to trac

oni wpływ na tre

ść

umowy.

Mankamentem jest tak

e zjawisko masowego powielania nieodpowiednich standar-

dów. Cech

wzorca jest mo

liwo

ść

posłu

enia si

nim wielokrotnie, nie zawiera on

bowiem oznacze

indywidualizuj

cych drug

stron

umowy, lecz powtarzalne klau-

zule, które b

uzupełnia

tre

ść

zobowi

powstałych z umów. Za wzorzec nie

e by

uznana pojedyncza klauzula.

Konsekwencje: Wzorzec umowny mo

e mie

moc wi

ążą

wył

cznie wówczas, gdy

umowa mi

dzy stronami została wa

nie zawarta. Nie jest to jednak przesłanka wy-

starczaj

ca. Kodeks wskazuje jako reguł

e dla nadania wzorcowi mocy wi

ążą

cej

dla kontrahentów wzorzec umowy powinien zosta

dor

czony drugiej stronie jednak

w pewnych sytuacjach mo

na poprzesta

na stworzeniu warunków do łatwego do-

wiedzenia si

o tre

ci wzorca.

Wzorzec a umowa art. 385

Kodeks okre

la relacj

dzy nimi na wypadek sprzeczno

ci mi

dzy tre

umowy

i wzorca. Ustawa jednoznacznie wskazuje,

pierwsze

stwo ma w tym układzie

umowa

. Sprzeczno

ść

dzy tre

umowy a wzorcem mo

e istnie

od chwili za-

warcia umowy przy u

yciu wzorca, ale mo

e równie

pojawi

dopiero po zawarciu

umowy, w nast

pstwie wydania wzorca w czasie trwania zobowi

zania ci

głego albo

pó

niejszych zmian umowy. We wszystkich tych przypadkach do powstałej sprzecz-

ci mi

dzy tre

umowy a wzorcem nale

y stosowa

reguł

prymatu umowy.

Konsekwencje: Sprzeczno

ść

dzy tre

umowy a wzorcem nie ma

adnych

konsekwencji dla umowy. Jej skuteczno

ść

pozostaje bez zmian. Tak

e wzorzec

umowy zachowuje doniosło

ść

prawn

i w stosunkach z innymi kontrahentami mo

skutecznie kształtowa

prawa i obowi

zki umownych stosunków obligacyjnych pro-

ponenta. Konsekwencje sprzeczno

ci mi

dzy tre

umowy a wzorcem polegaj

braku mocy wi

ążą

cej wzorca wobec adherenta. Z reguły brak zwi

zania dotyczy

dzie wył

cznie kwestii, które w sposób odmienny uregulowane zostały umow

stron.

Umowy konsumenckie art. 22

Przez umowy konsumenckie rozumie si

takie umowy zobowi

zuj

ce, w których po

jednej stronie wyst

puje przedsi

biorca, a po drugiej konsument. Za konsumenta

uwa

a si

osob

fizyczn

, która dokonuje czynno

ci niezwi

zanej bezpo

rednio z

działalno

gospodarcz

. Przedsi

biorc

e by

dy podmiot, który we wła-

snym imieniu prowadzi działalno

ść

gospodarcz

lub zawodow

. Przy okazji umów

konsumenckich nale

y pami

o koncepcji ochrony konsumentów, zmierzaj

cej do

pełnego respektowania rzeczywistych decyzji konsumenta i zawierania umowy po je-
go dojrzałym namy

le.

Konsekwencje: Realizacja tego celu wymaga szczególnego re

imu prawnego.

Re-

gulacje te polegaj

przede wszystkim na obowi

zku dokładnego informowania

konsumenta o przedmiocie i tre

ci umowy oraz o przedsi

biorcy.

Istniej

dwa

główne typy instytucji dotycz

cych ochrony konsumenta. Pierwszy odnosi si

do po-

szczególnych typów umów konsumenckich, zale

nie od ich tre

ci i nale

y do cz

ęś

szczególnej prawa zobowi

. Drugi typ odnosi si

do wszystkich umów konsu-

menckich.
Przykłady: Do instytucji odnosz

cych si

do niemal wszystkich umów konsumenc-

kich nale

y zaliczy

: klauzule niedozwolone, umowy zawierane poza lokalem przed-

biorstwa oraz umowy zawierane na odległo

ść

Niedozwolone klauzule umowne art. 385(1)

Niedozwolone postanowienia, czy klauzule abuzywne kształtuj

prawa i obowi

zki

konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, ra

żą

co naruszaj

c jego inte-

resy. Dla uznania klauzuli za niedozwolon

, poza kształtowaniem praw i obowi

zków

konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, musi ona

żą

co narusza

jego interesy

. Przyjmuje si

e postanowienia umowy ra

żą

co naruszaj

interes kon-

sumenta, je

eli powa

nie, znacz

co odbiega od sprawiedliwego wywa

enia praw i

obowi

zków stron.

Nie ka

de postanowienie umowy konsumenckiej podlega ocenie co do uznania go za

klauzul

niedozwolon

. Kodeks cywilny nie dopuszcza mo

liwo

ci uznania za klau-

zul

niedozwolon

postanowie

uzgodnionych indywidualnie z konsumentem. Prze-

słanka ta została przez ustawodawc

okre

lona jako te postanowienia umowy, na

których tre

ść

konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególno

ci odnosi si

to do postanowie

umowy przej

tych z wzorca umowy. Obok postanowie

uzgodnio-

nych indywidualnie z konsumentem, nie dopuszcza mo

liwo

ci uznania za klauzul

niedozwolon

postanowie

okre

laj

cych jednoznacznie główne

wiadczenia stron.

Konsekwencje: Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, nale

żą

ce do ka-

tegorii niedozwolonych klauzul umownych nie wi

ążą

go, w pozostałym za

zakresie

strony s

nadal zwi

zane postanowieniami umowy.

Przykłady: Kodeks Cywilny zawiera przykłady niedozwolonych klauzul umownych.
Do ich głównych grup trzeba zaliczy

: klauzule uzale

niaj

ce wykonanie lub zawarcie

umowy od zawarcia innej umowy, klauzule pozbawiaj

ce konsumenta prawa do roz-

zania umowy oraz klauzule dotycz

ce odpowiedzialno

ci jednej ze stron.

UMOWY ODNOSZ

CE SI

DO OSÓB TRZECICH

Umowy o

wiadczenie przez osob

trzeci

art. 391

Stosunek zobowi

zaniowy w zasadzie stwarza wi

ęź

prawn

tylko mi

dzy wierzycie-

lem i dłu

nikiem. Wynika st

e strony zawieraj

ce umow

nie mog

zasadniczo

nało

obowi

zku

wiadczenia na osob

trzeci

, która w umowie nie uczestniczy

ani na to nie wyraziła zgody. Natomiast nic nie stoi na przeszkodzie, by w umowie
zawartej mi

dzy oznaczonymi stronami zamieszczone zostało przyrzeczenie,

osoba trzecia zaci

gnie wobec jednego z kontrahentów zobowi

zanie lub spełni

wiadczenie. Wprawdzie dla osoby trzeciej nie wynikn

adne obowi

zki, jed-

nak

e zło

enie przyrzeczenia tworzy je mi

dzy stronami takiej umowy. Chodzi o

umow

, której

przyrzekaj

cy, gwarant, przyrzeka drugiej stronie, beneficjentowi

gwarancji,

e osoba trzecia zaci

gnie okre

lone zobowi

zanie albo spełni

okre

lone

wiadczenie

. Zaci

gni

cie zobowi

zania polega na dokonaniu czynno

prawnej, natomiast spełnienie

wiadczenia odnosi si

do istniej

cego ju

zobowi

za-

nia. Przyrzeczenie mo

e by

dwojako rozumiane: albo przyrzekaj

cy zobowi

zuje si

do poczynienia stara

w celu skłonienia osoby trzeciej, by odpowiednio si

zachowa-

ła, albo przyrzekaj

cy przyjmuje gwarancj

e osoba trzecia zaci

gnie zobowi

za-

nie.

Konsekwencje: Trafne jest twierdzenie,

e zawarcie umowy o

wiadczenie przez

osob

trzeci

nie kreuje trójstronnego stosunku. Umowa obliguje wył

cznie przyrze-

kaj

cego wobec beneficjenta. Je

eli gwarant przyrzekł tylko,

e osoba trzecia zaci

gnie zobowi

zanie, to odpowiada w ramach ujemnego interesu umownego. Nato-

miast je

eli zapewnił,

e osoba trzecia spełni

wiadczenie, powinien on wyrówna

beneficjentowi gwarancji wszelkie szkody.

Umowy o

wiadczenie na rzecz osoby trzeciej art. 393

W umowie na rzecz osoby trzeciej, pactum in faworem tertio, jedna ze stron zobo-
wi

zuje si

wobec drugiej spełni

nale

ne jej

wiadczenie, na rzecz osoby trzeciej.

yteczno

ść

pactum in faworem tertio polega zwłaszcza na skróceniu drogi obrotu

gospodarczego. Konstrukcja ta mo

e stanowi

zastrze

enie dodatkowe, modyfikuj

ce stosunek obligacyjny mi

dzy wierzycielem i dłu

nikiem ju

po jego powstaniu.

Strony tego stosunku zwykło si

nazywa

zastrzegaj

cym i przyrzekaj

cym. Mi

dzy

zastrzegaj

cym a przyrzekaj

cym wyst

puje stosunek pokrycia, mi

dzy zastrzegaj

cym a osob

trzeci

stosunek waluty, a mi

dzy przyrzekaj

cym a osob

trzeci

sto-

sunek zapłaty.

Kodeks wprowadza reguł

, według której osoba trzecia mo

żą

spełnienia

wiadczenia bezpo

rednio od przyrzekaj

cego.

li zastrze

no,

e dłu

nik wykona

wiadczenie do r

k osoby trzeciej, z tym jednak ogranicze-

niem,

e osoba trzecia nie nab

dzie prawa do

żą

dania

wiadczenia, to tak

umow

zwykło si

okre

nazw

niewła

ciwej umowy na rzecz osoby trzeciej.

Przykłady: Umowy ubezpieczenia, w których nale

ść

ubezpieczeniowa ma by

przez zakład ubezpieczenia wypłacona osobie trzeciej.

BEZPODSTAWNE WZBOGACENIE

Poj

cie bezpodstawnego wzbogacenia art. 405

Ogóln

reguł

jest,

e ka

de przesuni

cie maj

tkowe z jednej osoby na drug

musi

prawnie uzasadnione. Je

eli przesuni

cie nast

piło bez uzasadnionej prawnie

podstawy, wówczas mamy do czynienia z bezpodstawnym wzbogaceniem. Nie-
usprawiedliwione przesuni

cie maj

tkowe jest

symetryczne

w tym sensie,

e z jed-

nej strony oznacza wzbogacenie, za

z drugiej zubo

enie, a pomi

dzy wzbogace-

niem a zubo

eniem zachodzi pewien zwi

zek.

Nie nale

y jednak do przesłanek ani

wiedza, ani te

wola osoby wzbogaconej

, wr

cz odwrotnie, do bezpodstawnego

wzbogacenia doj

ść

e nawet wbrew woli osoby, na rzecz której przysporzenie na-

piło.

Konsekwencje: Je

eli spełnione zostan

przesłanki, zubo

ony mo

żą

wzbogaconego zwrotu korzy

ci maj

tkowej.

Nienale

wiadczenie art. 410

Nienale

nym

wiadczeniem nazywamy szczególny przypadek bezpodstawnego

wzbogacenia. Wzbogacony uzyskuje w tym przypadku korzy

ść

w nast

pstwie działa-

nia zubo

onego podj

tego przez niego w celu wykonania okre

lonego zobowi

zania.

Bezpodstawno

ść

polega na tym, i

w rzeczywisto

ci wzbogaconemu nie nale

y si

korzy

ść

. Kodeks w nawi

zaniu do

rzymskich condictiones

, reguluje te przypadki,

wskazuj

c nast

puj

ce sytuacje, w których zubo

onemu przysługuje roszczenie. Do

tych kondykcji nale

żą

: brak zobowi

zania, odpadni

cie podstawy prawnej

wiadcze-

nia, nie osi

gni

cie celu

wiadczenia i niewa

ść

czynno

ci prawnej.

Przykłady: Pomyłkowa wpłata na rachunek bankowy, jest przykładem nienale

nego

wiadczenia przez rzeczywisty brak zobowi

zania.

Roszczenie o wydanie wzbogacenia art. 410

Roszczenie o zwrot mierzone jest zawsze warto

mniejsz

, a wi

c zubo

ony nie

żą

cej ni

wynosi jego uszczerbek albo korzy

ść

uzyskana przez wzbo-

gaconego. W porównaniu do roszczenia odszkodowawczego, ma znaczenie to czy
wzbogacony odniósł jak

ąś

korzy

ść

. Zasadniczo istnienie pierwotnego stosunku

umownego wył

cza zastosowanie instytucji roszcze

o bezpodstawne wzbogacenie.

Natomiast

wiadczenia dokonywane co prawda przez stron

stosunku umownego,

ale nie b

ce jego elementem, stanowi

mog

przedmiot bezpodstawnego wzbo-

gacenia. Roszczenie zubo

onego o wydanie wzbogacenia obejmuje zwrot uzyskanej

korzy

ci, ale wzbogacony mo

e za

żą

zwrotu nakładów koniecznych na przedmiot

wzbogacenia. Zwrot korzy

ci, je

li to tylko mo

liwe,

powinien nast

w naturze

tzn. wzbogacony powinien wyda

zubo

onemu to, co bez podstawy prawnej uzyskał,

jak te

ytki naturalne i cywilne, jakie przyniósł mu przedmiot wzbogacenia. Tam,

gdzie zwrot w naturze nie jest mo

liwy, wzbogacony ma przede wszystkim obowi

zek wydania tzw. surogatów korzy

ci, czyli rzeczy i praw, jakie uzyskał w zamian za

korzy

ść

. Tam, gdzie nie ma surogatu, lecz mimo to istnieje stan wzbogacenia, na

wzbogaconym ci

ąż

y obowi

zek zwrotu warto

ci korzy

ci poprzez zapłat

okre

lonej

kwoty pieni

ęż

nej. Obowi

zek wydania korzy

ci wygasa, je

eli wzbogacony zu

ył j

lub utracił w taki sposób,

e nie jest ju

wzbogacony. To znaczy,

e obowi

zek wy-

dania korzy

ci obejmuje jedynie aktualne wzbogacenie. Roszczenie ulega przedaw-

nieniu według zasad ogólnych, a wi

c standardowo po upływie 10 lub 3 lat, je

eli

roszczenie zwi

zane jest z prowadzeniem działalno

ci gospodarczej.

Chwila miarodajna dla ustalenia rozmiaru wzbogacenia

Kwestia, która chwila jest miarodajna dla ustalenia rozmiaru bezpodstawnego wzbo-
gacenia, nie została rozstrzygni

ta ustawowo.

Istniej

ró

ne mo

liwo

ci: data po-

wstania wzbogacenia, data wytoczenia powództwa, data wyrokowania lub data
utraty przedmiotu wzbogacenia.

Kieruj

c si

funkcj

instytucji bezpodstawnego

wzbogacenia, najlepiej wskaza

moment podniesienia o zwrot wzbogacenia. Trzeba

jednak mie

na wzgl

dzie ceny aktualne dla chwili wyrokowania i zasad

nominali-

zmu.

Wyj

tki od zwrotu wzbogacenia art. 411

Kodeks cywilny wymienia jednak wyj

tki, kiedy to bezpodstawnie uzyskana korzy

ść

w postaci nienale

nego

wiadczenia nie podlega zwrotowi. Po pierwsze, nie mo

żą

zwrotu

wiadczenia, je

eli spełniaj

wiadczenie wiedział,

e nie był do

wiadczenia zobowi

zany, jednak

e mimo

wiadomo

ci braku obowi

zku

wiadcze-

nia, wzbogacenie podlega zwrotowi, gdy spełnienie

wiadczenia nast

piło z zastrze-

eniem zwrotu albo w celu unikni

cia przymusu lub w wykonaniu niewa

nej czynno-

ci prawnej. Po drugie, nie mo

żą

zwrotu

wiadczenia jako nienale

nego, je-

eli jego spełnienie

czyni zado

ść

zasadom współ

ycia społecznego

. Po trzecie,

nie mo

żą

zwrotu

wiadczenia, je

eli

wiadczenie zostało spełnione w celu

zado

ść

uczynienia przedawnionemu roszczeniu. W sytuacji, gdy wierzyciel nie sko-

rzystał z zarzutu przedawnienia i dobrowolnie spełnił

wiadczenie nie mo

żą

jego zwrotu. Wreszcie po czwarte, nie mo

żą

zwrotu

wiadczenia, je

eli

wiadczenie zostało spełnione, zanim wierzytelno

ść

stała si

wymagalna. Ponadto

kto spełnia

wiadczenie z gry lub zakładu, nie mo

żą

zwrotu, chyba

e gra lub

zakład były zakazane albo nierzetelne.
Przykłady: Jako przykład

wiadczenia czyni

cego zado

ść

zasadom współ

ycia spo-

łecznego, poda

wiadczenie pomocy finansowej krewnym dalszego stopnia.

WYKONANIE ZOBOWI

ZANIA

Zasady ogólne art. 450

Wykonanie zobowi

zania nast

puje przez spełnienie

wiadczenia, czyli zaspokojenie

interesu wierzyciela. W polskim prawie najcz

ęś

ciej uznaje si

pogl

e wykonanie

zobowi

zanie nie poddaje si

jednolitej kwalifikacji prawnej. Nale

y wi

c w ka

dym

poszczególnym przypadku bada

czy jest to czynno

ść

prawna czy faktyczna. Zale

nie od kwalifikacji, do wykonania zobowi

zania trzeba b

dzie stosowa

inne normy.

Główn

dyrektyw

wykonania zobowi

zania

jest wykonanie go zgodnie z jego tre-

i w sposób odpowiadaj

cy celowi społeczno gospodarczemu oraz zasadom

współ

ycia społecznego, a je

li istniej

w tej materii okre

lone zwyczaje tak

e w

sposób im odpowiadaj

cy. Je

eli brak przepisu szczególnego, obowi

zkiem dłu

nika

jest równie

wykona

zobowi

zanie z nale

staranno

, aby nie narazi

zarzut niedbalstwa. Obie strony zobowi

zania musz

ze sob

współpracowa

. Brak

współdziałania ze strony wierzyciela mo

e uchyli

odpowiedzialno

ść

dłu

nika za

niewykonanie zobowi

zania.

Pacta sunt servanda

Zasada pacta sunt servanda uznawana jest powszechnie za gwarancj

stabilizacji sytu-

acji prawnej stron i pewno

ci obrotu cywilnoprawnego. Zmiana stosunków w okresie

dzy powstaniem zobowi

zania a jego wykonaniem w zwykłych warunkach obrotu

gospodarczego nie ma I nie powinna mie

wpływu na wykonanie zobowi

zania. Ewen-

tualna rewizja tre

ci zobowi

zania mo

e nast

co najwy

ej za zgod

obu stron.

Zmiana stosunków art. 357

Dylematem prawa cywilnego jest to, czy przy okre

laniu nale

nego

wiadczenia powin-

no si

bra

pod uwag

zmian

stosunków społeczno-gospodarczych. Zasada pacta

sunt servanda, sugeruje,

e zobowi

zanie jest niezmienne. Druga tendencja zmierza do

stworzenia mo

liwo

ci modyfikowania

wiadczenia, gdy byłoby ono niesłuszne wskutek

zmian stosunków społeczno-gospodarczych. Jest to zasada

clausula rebus sic stanti-

bus

, umowa obowi

zuje dopóki stosunki istniej

ce przy jej zawarciu nie ulegn

zasad-

niczej zmianie. S

d mo

e zastosowa

rodki przewidziane przez rebus sic stantibus, je-

eli spełnione zostan

trzy przesłanki: nadzwyczajna zmiana stosunków, nadmierna

trudno

ść

w spełnieniu

wiadczenia, strony nie przewidywały wpływu nadzwyczajnej

zmiany. Istnieje mo

liwo

ść

zmiany tre

ci wi

ążą

cego stosunku umownego, w drodze po-

rozumienia stron, poprzez zamieszczenie klauzul adaptacyjnych. Klauzule te okre

laj

sposób dostosowania umowy do ewentualnej zmiany stosunków.

Termin spełnienia

wiadczenia art. 455

O terminie spełnienia

wiadczenia decyduje tre

ść

lub wła

ciwo

ść

zobowi

zania. Ter-

min jest tu rozumiany jako ostatni dzie

, w którym

wiadczenie powinno zosta

speł-

nione. Moment ten jest zawsze

dniem poprzedzaj

cym dzie

wymagalno

. W

przypadku

wiadcze

bezterminowych, pojawia si

kłopotliwa sytuacja dłu

nika, któ-

ry musi niezwłocznie spełni

wiadczenie po wezwaniu wierzyciela. Z drugiej strony

dochodzi tu do ochrony jego interesu, gdy

przepis nie przyznaje wierzycielowi

uprawnienia do okre

lania terminu spełnienia

wiadczenia w sposób korzystny dla

niego. Wezwanie dłu

nika przez wierzyciela do wykonania zobowi

zania nie wymaga

adnej szczególnej formy, jednak wierzyciel powinien mie

wiadomo

ść

e to jego

obci

ąż

a dowód,

e dłu

nik powzi

ł wiadomo

ść

o wezwaniu. Inaczej sprawa si

przy umowach wzajemnych. Kodeks stanowi ogóln

reguł

wiadczenia wzajem-

ne powinny by

spełnione jednocze

nie. W konsekwencji ka

da ze stron mo

e po-

wstrzyma

ze spełnieniem swojego

wiadczenia, dopóki druga nie zaofiaruje

wiadczenia wzajemnego. Norma ta ma jednak charakter wzgl

dny. Znajduje zasto-

sowanie dopiero, gdy ani tre

ść

umowy, ani orzeczenie nie wska

e, i

która

strona

nie jest zobowi

zana do

wiadczenia wcze

niejszego.

Przykład: Zobowi

zaniem bezterminowym jest zobowi

zanie do naprawienia szkody

spowodowanej czynem niedozwolonym.

Dowody wykonania zobowi

zania art. 455

Wykonanie zobowi

zania powoduje,

e zobowi

zanie wygasa, a dłu

nik staje si

wolny od obowi

zków, które miał wobec wierzyciela. Zgodnie z ogólnymi zasadami,

fakt wykonania w razie sporu powinien udowodni

dłu

nik, gdy

z faktu tego wywodzi

korzystne dla siebie skutki prawne.

eli wierzyciel przyj

wiadczenie dłu

nika,

istnieje domniemanie,

wiadczenie zostało wykonane zgodnie z tre

zo-

bowi

zania.

Gdyby wierzyciel okoliczno

ść

kwestionował, musiałby z kolei wyka-

e wypełnienie zobowi

zania nie nast

piło. Ustawa, maj

c ułatwi

stronom roz-

strzygni

cie kwestii spornych, ustala pewne zasady dotycz

ce dowodów wykonania

zobowi

. Tak dłu

nik, który spełnił

wiadczenie, mo

żą

od wierzyciela po-

kwitowania. Wymaganie pokwitowania od wierzyciela w stosunkach, w którym dłu

nikiem jest podmiot gospodarczy, jest reguł

porz

dkow

, a wymaga jej wła

ciwa

dokumentacja działalno

ci tego podmiotu.

SKUTKI NIEWYKONANIA ZOBOWI

ZANIA

Zasady ogólne art. 471

Płonn

jest nadzieja, i

dy podmiot, który zaci

gnie zobowi

zanie, zachowa si

zgodnie z jego tre

. Norma stanowi w sposób prosty,

e dłu

nik obowi

zany jest

do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienale

ytego wykonania zobo-

zania. Jest to odpowiedzialno

ść

kontraktowa,

ex contractu

. Mo

e by

ona uchy-

lona, je

li niewykonanie zobowi

zania jest nast

pstwem okoliczno

ci, za które dłu

nik odpowiedzialno

ci nie ponosi. Wyodr

bni

c mo

na trzy przesłanki odpowie-

dzialno

ci ex contractu: szkoda wierzyciela w postaci uszczerbku maj

tkowego,

szkoda musi by

spowodowana niewykonaniem zobowi

zania przez dłu

nika, musi

istnie

zwi

zek przyczynowy mi

dzy faktem niewykonania zobowi

zania a poniesio-

szkod

. Szkod

stanowi zarówno damnum emergens, czyli rzeczywista szkoda,

jak i lucrum cessans, czyli utracone korzy

ci. Kodeks przyjmuje domniemanie,

niewykonanie lub nienale

yte wykonanie zobowi

zania nast

piło wskutek okoliczno-

ci, za które dłu

nik ponosi odpowiedzialno

ść

. Je

eli wi

c dłu

nik uchybia swoim

obowi

zkom, to wierzyciel mo

e podj

ąć

kroki zmierzaj

ce do przymusowej realizacji

wiadczenia. W wypadkach, w których przymusowa egzekucja jest niemo

liwa, albo

wierzyciel stracił zainteresowanie pierwotnym

wiadczeniem, przysługuje mu rosz-

czenie o naprawienie szkody wynikłej z niewykonania zobowi

zania. Odszkodowanie

to jest

wiadczeniem maj

cym powetowa

szkod

spowodowan

niewła

ciwym za-

chowaniem dłu

nika. Trzeba te

podkre

e rekompensata obejmuje jedynie

szkody bezpo

rednio poniesione przez samego pokrzywdzonego, a nie szkody po-

rednie doznane przez inne osoby.

Przykład: Je

eli X nie dostarczył Y surowca, na skutek czego Y nie zdołał wykona

dla Z produktu, to Z nie ma roszczenia do X, a tylko do Y.

Ius retentionis art. 461

Ius retentionis to prawo retencji, czyli zatrzymania rzeczy. Istot

tej instytucji jest to,

e osoba zobowi

zana do wydania cudzej rzeczy mo

e j

zatrzyma

do czasu za-

spokojenia lub zabezpieczenia przysługuj

cych jej roszcze

o zwrot nakładów na

rzecz oraz roszcze

o naprawienie szkody przez rzecz wyrz

dzonej. Rzecz mo

równie

zatrzyma

eli wskutek odst

pienia od umowy strony maj

dokona

zwrotu

wiadcze

wzajemnych, ka

dej z nich przysługuje prawo zatrzymania, dopóki druga

strona nie zaofiaruje zwrotu otrzymanego

wiadczenia albo nie zabezpieczy rosz-

czenia o zwrot. Ius retentionis nie ma zastosowania przy zobowi

zaniach wynikaj

cych z czynu niedozwolonego, najmu, dzier

awy lub u

yczenia.

Wina dłu

nika art. 472

Wina dłu

nika jest konieczn

przesłank

do wyst

pienia odpowiedzialno

ci ex con-

tractu. Główn

okoliczno

, która uzasadnia uczynienie dłu

nikowi zarzutu jest

nie-

zachowanie nale

ytej staranno

. Wzorzec nale

ytej staranno

ci nale

y konstru-

owa

według kryteriów obiektywnych. Powinno si

uwzgl

dnia

oczekiwania spo-

łeczne wobec osób, które znalazły si

w sytuacji danego typu. Zagadnienie nale

ytej

staranno

ci jest najlepiej widoczne przy okazji odpowiedzialno

ci zawodowej. Mówi-

my o niej kiedy profesjonalista jest dłu

nikiem, a wierzycielem jego klient. Jest oczy-

wiste,

e zwykły obywatel musi w pewnych sytuacjach ucieka

do pomocy spe-

cjalistów w danej dziedzinie. Tworzy si

c zale

ść

podobna jak pomi

dzy

przedsi

biorc

i konsumentem – nierówno

ść

pozycji stron, w której profesjonalista

ma pozycj

dominuj

. Pojawia si

tu jednak pytanie: czy zachowanie zgodne ze

wzorcem nale

ytej staranno

ci zawsze uchyla odpowiedzialno

ść

dłu

nika? Repre-

zentowany jest pogl

e przesłanka odpowiedzialno

ci ma charakter obiektywny, a

termin wina jest w ogóle niewła

ciwy. W przeciwie

stwie do prawa karnego dłu

nik

odpowiada za ka

win

, w tym równie

nieumy

, okre

lan

mianem niedbal-

stwa. W obr

bie niedbalstwa wyró

nia si

z kolei ra

żą

ce niedbalstwo. Ustawa nie wy-

nia według jakich kryteriów nale

y dokona

tego podziału winy nieumy

lnej.

ęż

ar dowodu odpowiedzialno

ci kontraktowej art. 471

Dowód ci

ąż

y na wierzycielu wyst

puj

cym z roszczeniem odszkodowawczym. Powi-

nien wi

c on udowodni

: istnienie i rozmiar szkody, fakt

e szkoda powstała w wyni-

ku niewykonania lub nienale

ytego wykonania zobowi

zania przez dłu

nika oraz

zek przyczynowy. Udowodnienie drugiej przesłanki musi obj

ąć

ustalenie istnienia

nego zobowi

zania. Musi dalej obj

ąć

fakt naruszenia obowi

zków. S

to okolicz-

ci obiektywne, nie znaczy jednak,

e ich dowód jest zawsze łatwy do przeprowa-

dzenia. Dowód b

dzie trudniejszy, ilekro

działa

sprzecznych z tre

obowi

zków

nie sposób ustali

; wówczas trzeba posłu

dowodami po

rednimi. Wierzyciel

nie ma obowi

zku udowadniania czegokolwiek wi

cej. W szczególno

nie ci

ąż

y na

nim dowód,

e niewykonanie lub nienale

yte wykonanie zobowi

zania nast

pi-

ło wskutek okoliczno

ci, za które dłu

nik odpowiada

. Istnieje tu domniemanie

prawne,

e to nast

pstwo tych wła

nie okoliczno

ci. To dłu

nik musi udowodni

jest inaczej.

Odpowiedzialno

ść

kontraktowa za inne osoby art. 474

Odst

pstwo od reguły,

e dłu

nik odpowiada za swoj

win

, stanowi norma odpo-

wiedzialno

ci dłu

nika za inne osoby. Chodzi o osoby, z pomoc

których dłu

nik wy-

konuje zobowi

zanie, jak pracownicy, lub którym powierza wykonanie zobowi

zania,

jak równie

przedstawicieli ustawowych dłu

nika. Za działania tych osób

dłu

nik od-

powiada jak za działania własne

. Odpowiedzialno

ść

dłu

nika została tu ukształto-

wana na zasadzie ryzyka. Przyj

ąć

trzeba,

e jego odpowiedzialno

ść

nie si

ga dalej

by on sam wykonywał zobowi

zanie i przez swoje zachowanie nie doprowadził do

satysfakcji kontraktowej wierzyciela.

Niemo

liwo

ść

wiadczenia art. 475

Poj

cie niemo

liwo

wiadczenia nie zostało zdefiniowane w przepisach. W doktry-

nie reprezentowane s

dwa uj

cia tego zagadnienia. Koncepcja korelatywna, czyli

subiektywna, rozpatruje t

kwesti

z punktu widzenia konkretnego dłu

nika. Niemo

liwe jest

wiadczenie, jakiego dany dłu

nik nie mo

e wykona

Koncepcja obiek-

tywna

kładzie nacisk na okoliczno

ść

uniemo

liwiaj

demu wykonanie

wiad-

czenia. Koncepcja obiektywna jest dominuj

ca w polskim systemie prawnym. Je

eli

w chwili powstania zobowi

zania

wiadczenie jest niewykonalne, wówczas zobo-

zanie w ogóle nie powstaje. Inne skutki poci

ga za sob

nast

pcza niemo

liwo

ść

wiadczenia. Je

eli niemo

liwo

ść

jest nast

pstwem okoliczno

ci, za które dłu

nik nie

odpowiada, zobowi

zanie po prostu wygasa. W zobowi

zaniach wzajemnych, gdzie

wiadczenia s

ze sob

zwi

zane, niemo

liwo

ść

wiadczenia jednej strony z ko-

nieczno

ci musi wywiera

wpływ na obowi

zek drugiej. Z tego wzgl

du przepisy

zwalniaj

drug

stron

od obowi

zku

wiadczenia, a je

eli

wiadczenie ju

spełni-

ła, mo

żą

zwrotu, i to według przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. W

przypadku gdy niemo

liwo

ść

wiadczenia jest obj

ta odpowiedzialno

dłu

nika,

dłu

nik zobowi

zany jest do naprawienia szkody. W zobowi

zaniach wzajemnych

wierzycielowi przysługuj

do wyboru dwa uprawnienia. Po pierwsze mo

e on

żą

od dłu

nika odszkodowania na zasadach ogólnych lub surogatów, musi jednak speł-

swoje

wiadczenie. Po drugie, mo

e on od umowy odst

, w nast

pstwie czego

tak

e sam b

dzie zwolniony od obowi

zku

wiadczenia.

Prawo zatrzymania art. 461

Prawo zatrzymania, ius retentionis, to

instytucja pozwalaj

ca osobie zobowi

za-

nej do wydania cudzej rzeczy, zatrzyma

do chwili zaspokojenia

lub zabez-

pieczenia przysługuj

cych jej roszcze

. Chodzi o roszczenia o zwrot nakładów na

rzecz oraz roszcze

o naprawienie szkody przez rzecz wyrz

dzonej. Jednak

e ius

retentionis nie przysługuje, gdy obowi

zek wydania rzeczy wynika z czynu niedozwo-

lonego albo gdy chodzi o zwrot rzeczy wynaj

tych, wydzier

awionych lub u

yczo-

nych. W tych sytuacjach interes wierzyciela jest silniejszy ni

interes dłu

nika. Prawo

zatrzymania ma charakter uprawnienia wzgl

dnego, skutecznego tylko wobec wie-

rzyciela, a nie osób trzecich.

Opó

nienie i zwłoka dłu

nika art. 476

Niedotrzymanie terminu spełnienia

wiadczenia, mo

e nast

wskutek dwóch oko-

liczno

ci. Je

eli dłu

nik za niedotrzymanie terminu ponosi odpowiedzialno

ść

, mamy

do czynienia ze

zwłok

. Je

eli za

dłu

nik nie ponosi odpowiedzialno

ci, to wyst

pu-

je zwykłe

opó

nienie

. Istnieje domniemanie,

e niewykonanie zobowi

zania w ter-

minie nast

piło, z przyczyn za które dłu

nik odpowiada. Nast

pstwa zwykłego opó

nienia, nie s

w szczególny sposób uregulowane. Wierzyciel mo

e wi

c domaga

wykonania

wiadczenia, lecz nie posiada roszcze

odszkodowawczych. Dłu

nik jest

jednak zawsze zmuszony zapłaci

odsetki za czas opó

nienia. Dokładniej uregulo-

wane s

nast

pstwa zwłoki dłu

nika. Oprócz mo

liwo

ci domagania si

spełnienia

wiadczenia, wierzyciel mo

żą

naprawienia wynikłej z powodu niedotrzymania

terminu szkody. Je

li jednak wskutek zwłoki

wiadczenie utraciło dla wierzyciela w

znacz

cy sposób znaczenie, to mo

e go nie przyj

ąć

żą

naprawienia szkody wy-

nikłej z niewykonania zobowi

zania. W tym przypadku odszkodowanie obejmuje co

najmniej cał

warto

ść

niespełnionego w terminie

wiadczenia. Ostatni

konsekwen-

zwłoki jest uprawnienie wierzyciela do wykonania zast

pczego. Wierzyciel mo

żą

upowa

nienia przez s

d do wykonania czynno

ci na koszt dłu

nika.

Zwłoka wierzyciela art. 486

W niektórych przypadkach dłu

nik nie zdoła spełni

wiadczenia przez brak współ-

działania ze strony wierzyciela. Jednak

e nawet mimo braku współdziałania, nie

zmieniaj

zasadniczej pozycji wierzyciela i nie mog

traktowane jak zwłoka dłu

nika. Wierzyciel dopuszcza si

zwłoki, gdy bez uzasadnionego powodu: uchyla si

od zaofiarowanego faktycznie

wiadczenia, odmawia dokonania czynno

ci bez której

wiadczenie nie mo

e by

spełnione, albo o

wiadcza,

wiadczenia nie przyjmie.

Kontrowersje budzi kwestia, czy chodzi te

o okoliczno

ci zwi

zane z osob

wierzy-

ciela, które jednak nie uzasadniaj

zarzutu jego nagannego post

powania, jak cho-

roba. Raczej nie, gdy

ryzyko takich zdarze

powinno obci

ąż

wierzyciela, a nie

dłu

nika.

Zwłoka wierzyciela nie zwalnia dłu

nika z obowi

zku spełnienia

wiadczenia

i nie powoduje tym samym zga

cia zobowi

zania. Natomiast dłu

nik

zostaje chroniony w trojaki sposób: Mo

e on zło

przedmiot

wiadczenia do depo-

zytu s

dowego, mo

żą

od wierzyciela naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki

oraz zostaje zwolniony z wszelkich ujemnych dla niego konsekwencji, nie tylko zwi

zanych ze zwłok

, ale nawet opó

nieniem dłu

nika. Nie dotyczy to jednak odsetek za

korzystanie z pieni

dzy wierzyciela. W umowach wzajemnych zwłoka wierzyciela

obezwładnia przysługuj

ce mu uprawnienie powstrzymywania si

ze spełnieniem

wiadczenia wzajemnego.

WYGA

CIE ZOBOWI

ZANIA

Potr

cenie art. 498

Potr

cenie, zwane tak

e kompensacj

, polega na umorzeniu dwóch przeciwstaw-

nych sobie wierzytelno

ci w nast

pstwie zło

enia o

wiadcze

woli przez jednego

wierzyciela drugiemu wierzycielowi.

Terminu potr

cenia u

ywa si

tak

e dla ozna-

czenia pomniejszenia wysoko

wiadczenia.

yteczno

ść

kompensacji polega

na tym,

e uchyla ona konieczno

ść

realnego wykonania

wiadcze

przez obie strony;

zostaj

one bowiem zaspokojone przez zwolnienie z obowi

zku. Potr

cenie jest do-

puszczalne gdy zostan

spełnione nast

puj

ce przesłanki: dwie osoby s

wzgl

dem

siebie wierzycielami i dłu

nikami (co nie znaczy,

e to umowa wzajemna), przedmio-

tem

wiadcze

pieni

dze lub rzeczy tej samej jako

ci oznaczone co do gatunku,

obie wierzytelno

ci s

wymagalne wi

c musiały ju

upłyn

ąć

terminy ich spełnienia, i

wreszcie wierzytelno

ść

osoby potr

caj

cej jest zaskar

alna. Ziszczenie si

przesła-

nek ma ten skutek,

e ka

da ze stron uzyskuje prawo do potr

cenia, które realizuje

dopiero przez zło

enie o

wiadczenia woli drugiej stronie.

Zwolnienie z długu art. 508

Wbrew pozorom, zwolnienie z długu nie zostało skonstruowane jako jednostronne
o

wiadczenie woli wierzyciela, lecz jako umowa. O

wiadczenie wierzyciela w tym

wzgl

dzie wymaga przyj

cia przez dłu

nika, co zapewnia dłu

nikowi udział w czyn-

ci prowadz

cej do korzystnych dla niego skutków prawnych.

Umowa o zwolnie-

nie z długu niekoniecznie ma nieodpłatny charakter. Strony mog

umówi

e zwolnienie nast

pi odpłatnie.

Przykłady: To oznacza,

e strona mo

e si

nie zgodzi

na zwolnienie z długu, bo

uwa

e nie jest dłu

nikiem.

Rozwi

zanie umowy art. 508

Prawo nie reguluje rozwi

zania umowy pierwotnej przez pó

niejsz

umow

rozwi

zuj

. Jest to jednak dopuszczalne w granicach zasady swobody umów.

na w

drodze wykładni j

zykowej doj

ść

do stwierdzenia,

e chodzi o umow

przeciw-

umowie pierwotnej, a wi

c o zdarzenie maj

ce likwidowa

skutki prawne.

Pozostawia to jednak wiele pyta

otwartych. Nale

y do nich kwestia, czy umowa

rozwi

zuj

ca dopuszczalna jest tylko w okresie gdy trwa jeszcze zobowi

zanie, czy

tak

e po zako

czeniu. Kontrowersyjna jest tak

e kwestia, z jakim momentem nast

puj

owe niwecz

ce skutki umowy rozwi

zuj

cej. Zgodnie z obecn

, nieko-

nieczne jest aby rozwi

zanie nast

piło z moc

wsteczn

DODATKOWE ZASTRZE

ENIA W RAZIE NIEWYKONANIA

Zadatek art. 394

Mianem zadatku okre

la si

pewn

sum

pieni

ęż

lub rzecz dan

przy zawarciu

umowy. To oznacza,

e kwota wr

czona po zawarciu umowy nie mo

e by

uznana

za zadatek, chyba,

e co innego wynika z postanowie

umowy. Zadatek wymaga

konsensu stron i znajduje zastosowanie we wszelkich umowach obligacyjnych, tak

przedwst

pnych. Umo

liwia tak ukształtowa

stosunek prawny, aby dłu

nik był bar-

dziej zmotywowany do wykonania

wiadczenia. Wysoko

ść

zadatku nie jest oboj

tna

dla kwalifikowania czynno

ci prawnej. Przyj

te jest,

e suma wr

czana tytułem za-

datku stanowi zazwyczaj niewielki ułamek

wiadczenia pieni

ęż

nego nale

nego z

umowy.
Konsekwencje: Zastrze

enie zadatku powoduje, i

w razie niewykonania zobowi

zania z powodu okoliczno

ci za które dłu

nik ponosi wył

czn

odpowiedzialno

ść

strona mo

e od umowy odst

i przedmiot zadatku zachowa

. Je

eli strona sama

dała zadatek do mo

żą

sumy dwukrotnie wy

szej.

Dany zadatek pełni tu funk-

surogatu odszkodowania

za niewykonanie umowy i dlatego wierzyciel nie mo

domaga

uzupełniaj

cego odszkodowania na zasadach ogólnych. Wierzyciel nie

musi jednak korzysta

z prawa do odst

pienia umowy i zachowania zadatku, lecz

e obstawa

przy umowie.

Prawo odst

pnego i odst

pne art. 395

Umowa prawidłowo zawarta w zasadzie nie mo

e by

z mocy decyzji jednej strony

rozwi

zana. Celem złagodzenia tego rygoru, ustawa zezwala na zastrze

enie prawa

odst

pienia. Prawo odst

pienia polega na tym,

e stosownie do tre

ci dokonanego

zastrze

enia,

strona mo

e odst

od umowy bez konieczno

ci uzasadnienia

tej decyzji.

Tego rodzaju zastrze

enie osłabia w

zeł umowny. Prawo odst

pnego

wymaga jednak podania terminu, w ci

gu którego uprawniony mo

e odst

umowy, lub spełni si

okre

lony warunek.

Szczególnym rodzajem prawa odst

pienia jest odst

pne. W zastrze

eniu tym strony

uzale

niaj

prawo do odst

pienia od zapłaty okre

lonej sumy pieni

ęż

nej.

Konsekwencje: W razie wykonania prawa odst

pienia umow

uwa

a si

za nieza-

wart

Kara umowna art. 483

W zastrze

eniu kary umownej, strony postanawiaj

e naprawienie szkody wynikłej

z niewykonania lub nienale

ytego wykonania zobowi

zania niepieni

ęż

nego, nast

przez zapłat

okre

lonej sumy. Ograniczenie do zobowi

niepieni

ęż

nych, uza-

sadnione jest tym,

e w odniesieniu do pieni

ęż

nych funkcj

kary w umowie pełni

odsetki. Kara umowna niekoniecznie musi by

zastrze

ona w tym samym akcie, któ-

ry kreuje stosunek zobowi

zaniowy. Cz

sto zastrze

enie takie zawiera wzorzec

umowy. Oznaczenie sumy kary umownej mo

e polega

na bezpo

rednim wskazaniu

sumy albo odsetka warto

wiadczenia głównego. Kara umowna zast

puje od-

szkodowanie, wi

c dłu

nik nie mo

e bez zgody wierzyciela zwolni

ze zobowi

zania przez zapłat

kary umownej

. W porównaniu do odst

pnego, kara umowna

nale

y si

tylko, gdy dłu

nik ponosi odpowiedzialno

ść

za niewykonanie zobo-

zania.

Zastrze

enie kary umownej jest dla wierzyciela korzystne, poniewa

zwal-

nia go z konieczno

ci wykazywania istnienia i wysoko

ci szkody, który to dowód ci

y na nim.

ZMIANA WIERZYCIELA LUB DŁU

NIKA

Cesja art. 509

Przelew wierzytelno

ci, czyli cesja, jest umow

na podstawie której dotychczasowy

wierzyciel – cedent, przenosi wierzytelno

ść

ze swojego maj

tku na do maj

tku osoby

trzeciej – cesjonariusza. Do przeniesienia wierzytelno

ci zb

dna jest zgoda dłu

nika.

Zmiana wierzyciela nie wpływa bowiem na sytuacj

prawn

dłu

nika i nie zagra

a je-

go interesom. Wierzyciel mo

e przela

wierzytelno

ść

z nast

puj

cymi wyj

kami: gdy zakazuj

tego szczególne normy prawne, przelew sprzeciwia si

wła

ci-

ci zobowi

zania, oraz gdy przelew sprzeczny jest z odpowiednim zastrze

eniem,

zawartym w umowie.

Wst

pienie osoby trzeciej w prawa wierzyciela art. 518

Polskie prawo przewiduje ustawowe wst

pienie osoby trzeciej w prawa zaspokojo-

nego wierzyciela, czyli subrogacj

ustawow

Subrogacja słu

y ochronie intere-

sów osoby trzeciej

, która dokonuje spłaty wierzyciela i w konsekwencji doprowadza

do wyga

cia długu. Owa osoba trzecia nabywa wierzytelno

ść

, do wysoko

ci do-

konanej zapłaty. Aby subrogacja mogła mie

miejsce, ustawa wymaga aby: zacho-

wana była to

samo

ść

zobowi

zania, osoba trzecia spłacaj

ca cudzy dług odpowia-

dała za niego osobi

cie, jak por

czyciel, osobie trzeciej przysługiwało prawo, przed

którym wierzytelno

ść

ma pierwsze

stwo zaspokojenia, oraz zapłata cudzego długu

nast

piła za zgod

dłu

nika. Wst

pienie osoby trzeciej w prawa zaspokojonego wie-

rzyciela dokonuje si

jednak tylko w zakresie rzeczywistego, całkowitego zaspokoje-

nia wierzyciela.

Zmiana dłu

nika art. 519

Przej

cie długu stanowi umow

, na podstawie której osoba trzecia, wst

puje w miej-

sce dotychczasowego dłu

nika, który zostaje uwolniony z długu. Przej

cie długu nie

wpływa na tre

ść

stosunku, ł

cego wierzyciela z poprzednim dłu

nikiem. W my

kodeksu przej

cie długu znamionuj

trzy cechy: syngularna sukcesja osoby trzeciej w

dług okre

lonego dłu

nika; zwolnienie z długu dotychczasowego dłu

nika; oraz za-

chowanie to

samo

ci przejmowanego długu. Kodeks nie zawiera wprawdzie przepi-

sów, które by wskazywały jakie długi nie podlegaj

przej

ciu. Jednak

e dominuj

pogl

d uznaje,

nie mo

na zby

długu immanentnie zwi

zanego z osob

dłu

nika

, jak namalowanie okre

lonego obrazu. Zmiana dłu

ników mo

e jednak zagra

interesom wierzyciela, gdyby przejemca długu był niewypłacalny. Interesy te chroni
ustawodawca w ró

ny sposób. Je

eli wierzyciel wyst

puje w roli strony tej umowy, je-

go o

wiadczenie woli pozwala mu uwzgl

dni

ryzyko zwi

zane ze zmian

dłu

nika.

Ochrona jest dodatkowo wzmocniona, gdy

zgoda jest bezskuteczna, gdy wierzyciel

nie wiedział, i

przejemca jest niewypłacalny. Z kolei uzale

nienie przej

cia długu od

zgody dłu

nika, przy umowie zawartej mi

dzy wierzycielem a przejemc

, znajduje sła-

be uzasadnienie. Ustawodawca polski uznał zapewne,

e interes dłu

nika w pozosta-

niu z dotychczasowym stosunku prawnym zasługuje na ochron

ze wzgl

du na ewen-

tualne korzystne zmiany tre

ci zobowi

zania. O

wiadczenia woli stron umowy o prze-

cie długu powinny by

, pod sankcj

niewa

ci, zło

one na pi

mie.

OCHRONA WIERZYCIELA

Skarga paulia

ska art. 527

Ochrona wierzyciela w razie niewypłacalno

ci dłu

nika, okre

lana jest cz

sto jako

ochrona paulia

ska lub skarga paulia

ska, gdy

jej pierwowzorem była rzymska actio

pauliana. Zgodnie z zasad

dłu

nik odpowiada za zobowi

zanie całym swym maj

kiem, zarówno obecnym jak i przyszłym. Jednak

e zobowi

zanie dłu

nika nie wpły-

wa na swobod

dłu

nika w dysponowaniu swym maj

tkiem. Wskutek nowych działa

maj

tek dłu

nika mo

e zosta

doprowadzony do stanu uniemo

liwiaj

cego lub za-

gra

cego zaspokojeniu wierzyciela, który ponosi ryzyko niewypłacalno

ci dłu

ni-

ka.

Celem instytucji skargi paulia

skiej jest ochrona interesów wierzyciela na

wypadek nielojalnego post

powania dłu

nika

Konstrukcja skargi paulia

skiej oparta jest na wzgl

dnej bezskuteczno

ci czynno

prawnej dokonanej przez dłu

nika z pokrzywdzeniem wierzyciela. Polega na mo

li-

ci zaskar

enia przez wierzyciela krzywdz

cej go czynno

ci celem uznania jej za

bezskuteczn

wzgl

dem niego. Bezskuteczno

ść

wzgl

dna nie powstaje jednak ipso

iure, a po stwierdzeniu jej w orzeczeniu s

dowym. Koniecznie musz

wyst

trzy

przesłanki: pokrzywdzenie wierzycieli, działanie dłu

nika z zamiarem i

wiadomo

pokrzywdzenia, wiedza lub mo

liwo

ść

dowiedzenia si

o tym przez osob

trzeci

Korzy

ść

uzyskana bezpłatnie art. 528

Kolejny przepis wył

cza przesłank

złej wiary osoby trzeciej, gdy osoba ta uzyskała

korzy

ść

maj

tkow

bezpłatnie. Korzy

uzyskan

bezpłatnie jest korzy

ść

, za któr

osoba trzecia nie spełniła

wiadczenia, lub cz

ęś

ciowo płatne, o symbolicznym zna-

czeniu dla stron. W przypadku takiej czynno

ci prawnej, cho

by osoba trzecia nie

wiedziała i nie mogła si

dowiedzie

e chodzi o pokrzywdzenie wierzyciela,

wie-

rzyciel mo

e domaga

uznania czynno

ci tej za bezskuteczn

Sposób zaskar

enia skarg

paulia

art. 531

Kodeks przewiduje dwa sposoby dochodzenia ochrony paulia

skiej. Pierwszy, naj-

ęś

ciej stosowany, to

wytoczenie powództwa przeciw osobie, która uzyskała

korzy

ść

wskutek czynno

ci dokonanej przez dłu

nika

. Drugi polega na podnie-

sieniu zarzutu procesowego w tocz

cej si

przeciwko niemu sprawie wytoczonej

przez osob

trzeci

, na przykład w procesie przeciwegzekucyjnym. Dłu

nik nie jest

stron

procesu pauli

skiego. Mo

e by

on jednak przez osob

trzeci

wezwany do

wzi

cia udziału w sprawie i wst

do niej jako interwenient uboczny.

Wierzyciel mo

e równie

wyst

przeciwko osobie dalszej, która uzyskała korzy

ść

od zaskar

onej osoby trzeciej. Jest to mo

liwe jednak tylko wtedy, gdy rozporz

dze-

nie było nieodpłatne, albo je

eli osoba ta działała w złej wierze, to jest wiedziała o

okoliczno

ciach uzasadniaj

cych uznanie tej czynno

ci za bezskuteczn

CZYNY NIEDOZWOLONE

Poj

cie czynu niedozwolonego art. 415

Czyny niedozwolone, delikty, to grupa zachowa

o pejoratywnej ocenie, powoduj

cych szkod

. Odpowiedzialno

ść

deliktowa jest równie

przypisywana podmiotom za

zachowania niezawinione, a nawet w pewnych sytuacjach za zdarzenia. Naprawienie
szkody jest

wiadczeniem, osoba odpowiedzialna za szkod

dłu

nikiem, a poszko-

dowany wierzycielem. Odpowiedzialno

ść

deliktowa tworzy

wiadczenie pierwotne

w porównaniu do odpowiedzialno

ci kontraktowej, pojawiaj

cej si

jako nast

pstwo

istniej

cego ju

zobowi

zania, niewykonanego lub wykonanego nienale

ycie. Do

przesłanek odpowiedzialno

ci deliktowej zaliczy

nale

y: zdarzenie z jakim prawo

ąż

e odpowiedzialno

ść

, szkoda i zwi

zek przyczynowy mi

dzy owym zdarzeniem a

szkod

. Istniej

równie

trzy zasady, według których nale

y rozpatrywa

odpowie-

dzialno

ść

cywiln

: zasada winy, zasada ryzyka oraz zasada słuszno

ci. Pierwsza

odnosi si

do subiektywnego poj

cia winy. Zasada ryzyka przewiduje odpowiedzial-

ść

nawet w wypadkach, w których nie da si

przypisa

winy, ale osoba ponosi ry-

zyko wyst

pienia okre

lonego rodzaju szkód. Zasada słuszno

ci jest u

ywana w

drodze wyj

tku, gdy nie działa zasada winy ani ryzyka, a jednak osoba mo

e by

ob-

ąż

ona obowi

zkiem naprawienia danej szkody.

Konsekwencje: Podmiot odpowiedzialny za czyn niedozwolony zobowi

zany jest do

jej naprawienia. Odnosi si

to równie

o do osoby prawnej, która odpowiada za dzia-

łania swoich organów.

Zwi

zek przyczynowy art. 361

Przesłank

odpowiedzialno

ci stanowi zwi

zek przyczynowy. Powszechnie uznaje

e zwi

zek taki powinien istnie

dzy zdarzeniem, z którym sprz

ęż

ona została

czyja

odpowiedzialno

ść

, a doznan

szkod

. Zwi

zek wpływa równie

na wielko

ść

nale

nego odszkodowania. Kodeks stanowi,

e zobowi

zany do odszkodowania po-

nosi odpowiedzialno

ść

tylko za normalne nast

pstwa działania lub zaniechania, z

którego szkoda wynikła. Dominuj

cym pogl

dem jest wi

c teoria adekwatnego

zwi

zku przyczynowego. Zaleca ona odwoływa

do reguł obiektywnie ustalonych,

a nie do wiedzy o zwi

zkach przyczynowych osoby odpowiedzialnej. Teoria ade-

kwatnego zwi

zku

uznaje za miarodajne dla ustalenia odpowiedzialno

ci nie

wszystkie skutki, lecz tylko niektóre z nich, a mianowicie nast

pstwa normalne.

Realizacja tej koncepcji wymaga dwustopniowego post

powania. Pierwszy polega na

zastosowaniu warunku sine qua non. Je

eli doprowadzi do pozytywnego wniosku,

pojawia si

kwestia, czy zwi

zek ten odpowiada kryteriom normalno

ci. Na tej pod-

stawie dokonuje si

c selekcji nast

pstw kauzalnych, uwzgl

dniaj

c tylko skutki

normalne.
Przykłady: S

d Najwy

szy uznał,

e normalny zwi

zek przyczynowy mi

dzy okre-

lonym zdarzeniem a szkod

zachodzi, gdy w danym układzie stosunków i warunków

oraz zwyczajnym biegu rzeczy, bez zaistnienia szczególnych okoliczno

ci, szkoda

jest normalnym nast

pstwem tego rodzaju zdarze

Szkoda a krzywda art. 361

Kolejn

przesłank

powstania odpowiedzialno

ci odszkodowawczej jest szkoda. Po-

cie szkody nie zostało w ustawie zdefiniowane. Najogólniej mo

na stwierdzi

okre

lenie odnosi si

do wszelkich uszczerbków w dobrach lub interesach prawnie

chronionych, doznanych wbrew swojej woli. To ostatnie pozwala odró

szkod

uszczerbków jakie nast

piły na mocy decyzji samego zainteresowanego podmiotu.

Poj

cie szkody nie uwzgl

dnia równie

jakichkolwiek dóbr płyn

cych z działa

niele-

galnych. Kontrowersje wywołuje kwestia, czy szkoda obejmuje wył

cznie uszczerbki

typu maj

tkowego, czy te

niemaj

tkowego. W kodeksie uszczerbek typu niemaj

kowego okre

lony został mianem krzywdy, a suma pieni

ęż

na przeznaczona na zła-

godzenie tej krzywdy zado

ść

uczynieniem. Oznaczenie to sugeruje,

e chodzi o poj

cie ró

ne od szkody i odszkodowania. Temu zało

eniu przeczy jednak cały szereg

innych zwrotów ustawowych, które wskazuj

na to,

e krzywda i zado

ść

uczynienie

stanowi

szczególn

posta

szkody i odszkodowania. Z kolei czym innym jest roz-

ró

nienie na szkod

na osobie oraz szkod

na mieniu. Podział ten ma na wzgl

dzie

dobro bezpo

rednio naruszone, a nie maj

tkowe lub niemaj

tkowe konsekwencje.

Dlatego szkoda na osobie mo

e obj

ąć

nie tylko krzywd

, lecz tak

e szkod

ma-

tkow

, jak koszty leczenia czy utrat

zarobku.

Jednak szkoda na mieniu mo

przejawi

tylko w postaci szkody maj

tkowej. Istniej

dwa rodzaje szkody maj

kowej: strata rzeczywista damnum emergens, oraz utracone korzy

ci lucrum

cessans. Nale

y uwzgl

dnia

oba wspomniane rodzaje szkód maj

tkowych wsz

dzie

tam, gdzie pojawi si

odszkodowanie. Dla ustalenia wysoko

ci szkody trzeba porów-

rzeczywisty stan maj

tku ze stanem hipotetycznym, jaki by istniał, gdyby nie na-

piło zdarzenie sprawcze. Metoda ta nazywana jest ró

nicow

lub dyferencyjn

Odpowiedzialno

ść

za czyn własny art. 415

Odpowiedzialno

ść

za własne czyny oparta jest

na zasadzie winy

. Poj

cie winy nie

zostało jednak w kodeksie wyja

nione. Mimo to, nie ulega w

tpliwo

ci,

e za czyn

zawiniony mo

e uchodzi

jedynie takie zachowanie człowieka, które jest zarazem

bezprawne. Jednocze

nie za zachowanie uznaje si

zarazem działanie jak i zanie-

chanie. Bezprawno

ść

pojmuje si

w prawie cywilnym szeroko, jako niezgodno

ść

za-

chowania sprawcy z porz

dkiem prawnym. To oznacza,

e obejmuje nie tylko naru-

szenie przepisów, ale równie

zasady współ

ycia społecznego. Oczywi

cie bez-

prawno

ść

jest wył

czona w takich sytuacjach jak: obrona konieczna, stan wy

szej

konieczno

ci czy zgoda poszkodowanego. Wina jest poj

ciem bardziej subiektyw-

nym, odnosz

cym si

do podmiotowej strony czynu. Najcz

ęś

ciej win

w prawie cy-

wilnym traktuje si

podobnie jak w prawie karnym. To oznacza,

e podmiot jest winny

w sytuacji, gdy mo

na mu postawi

zarzut z powodu jego decyzji, gdy ujemnie zo-

stanie oceniona jego umy

lno

ść

nieumy

lno

ść

. Umy

lno

ść

polega na tym,

sprawca chce wyrzuci

drugiemu szkod

lub co najmniej

wiadomie godzi si

na to.

Natomiast nieumy

lno

ść

ąż

e si

z niedbalstwem, nie doło

eniem wymaganej sta-

ranno

ci. Zarzut niedbalstwa b

dzie uzasadniony wtedy, gdy dany sprawca szkody

zachował si

w sposób odbiegaj

cy od modelu wzorcowego. Podobnie jak w prawie

karnym, konsekwencje wył

cza stan niepoczytalno

ci. Przyczyny, jakie zadecydowa-

ły o stanie niepoczytalno

ci sprawcy, nie zostały wymienione w ustawie i mog

ró

norakiego rodzaju. Podobnie małoletni, który nie uko

czył 13 lat, nie ponosi od-

powiedzialno

ci.

Konsekwencje: W przeciwie

stwie do prawa karnego, podstawowym celem odpo-

wiedzialno

ci cywilnej jest rekompensata szkody, a nie oddziaływanie wychowawcze

na sprawc

Przykłady: Nie ponosi winy lekarz dokonuj

cy zabiegu operacyjnego w nienale

tych warunkach, w sytuacji nagłej, gdy była to jedyna szansa uratowania pacjenta.

ęż

ar dowodu art. 415

Zgodnie z ogóln

zasad

, ci

ęż

ar dowodu spoczywa w cało

ci na poszkodowanym.

Odnosi si

to do istnienia szkody, zwi

zku przyczynowego oraz bezprawnego za-

chowania si

sprawcy. W praktyce zadanie poszkodowanemu ułatwiaj

stosowane

przez s

domniemania faktyczne

, dotycz

ce zwłaszcza winy sprawcy. Innego

ułatwienia dowodowego dostarcza

koncepcja winy anonimowej

. Pozwala ona

przypisa

win

osobie prawnej, je

eli wyka

e si

e szkoda została wyrz

dzona

przez niezidentyfikowan

osob

fizyczn

działaj

w jej strukturze. Wina anonimo-

wa nie ma wyrazu w kodeksie i jest tworem judykatury.

Odpowiedzialno

ść

za władz

publiczn

art. 417

Konstytucja stanowi,

e ka

dy ma prawo do naprawienia szkody, jaka została mu wy-

dzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej. To legło u

podstaw kodeksowych reguł odpowiedzialno

ci Skarbu Pa

stwa oraz jednostek sa-

morz

du za szkod

wyrz

dzon

władczym działaniem władz publicznych. Przepis

znajdzie zastosowanie, o ile szkoda wyrz

dzona została przy wykonywaniu władzy

publicznej. Przepis dotyczy wył

cznie skutków działania pa

stwa i jednostek samo-

du w sferze imperium, a wi

c funkcji władczej. W przypadku szkód poza sfer

im-

perium, organy odpowiadaj

na ogólnych zasadach prawa cywilnego. Skarb Pa

stwa

nie ponosi jednak odpowiedzialno

ci, za działania organów niezwi

zane z wykony-

waniem władzy publicznej. Obowi

zek naprawienia szkody jest niezale

ny od winy

władz, a wi

c mamy do czynienia z odpowiedzialno

zasadzie ryzyka

. Pod-

miotami odpowiedzialnymi mog

wszelkie osoby prawne wykonuj

ce władz

pu-

bliczn

: Skarb Pa

stwa, jednostki samorz

du oraz inne osoby, którym zlecono wy-

konywanie zada

publicznych. Zało

ona jest odpowiedzialno

ść

wył

cznie osoby

prawnej. Odpowiada ona za zachowania osób fizycznych tworz

cych jej organizacj

bez wzgl

du na miejsce w jej strukturze. Wa

ne jest, i

w przypadku wyrz

dzenia

szkody przez podmiot wykonuj

cy władz

na podstawie zlecenia, ponosi on odpo-

wiedzialno

ść

solidarn

wraz ze zlecaj

cym.

Współsprawstwo i współodpowiedzialno

ść

art. 422

Szkoda mo

e by

wyrz

dzona nie tylko przez jednego sprawc

, lecz tak

e przez kil-

ku działaj

cych w porozumieniu lub bez porozumienia. W takich przypadkach odpo-

wiedzialno

ść

ponosz

wszyscy i to solidarn

. Kodeks wi

ąż

e odpowiedzialno

ść

trzema typami zachowa

pod

eganiem, pomocnictwem oraz

wiadomym korzy-

staniem z wyrz

dzonej szkody

Odpowiedzialno

ść

za osoby, którym nie mo

na przypisa

winy art. 427

Zawiniony czyn człowieka mo

e równie

polega

na niedopełnieniu ci

ążą

cego na

nim obowi

zku nadzoru nad inn

osob

. Konkretnie chodzi o odpowiedzialno

ść

osoby, którym winy przypisa

nie mo

na przez wzgl

d na niepoczytalne poprzez

wiek, stan psychiczny lub cielesny. W takim przypadku zobowi

zany do nadzoru po-

nosi odpowiedzialno

ść

za własne zachowanie,

win

w nadzorze

, cho

przyczyn

bezpo

redni

stanowi zachowanie podopiecznego. Ta wina jest obj

ta domniema-

niem faktycznym wi

c ułatwia si

sytuacj

poszkodowanego, gdy

ęż

ar dowodu

przerzucony jest na pozwanego - on ma udowodni

e brak jest winy. Pozwany Mo-

e obali

domniemanie je

eli uczyniła zado

ść

obowi

zkowi nadzoru, lub udowodnił,

e szkoda powstałaby tak

e przy starannym nadzorze. W sytuacji, w której nie mo

na przypisa

winy w nadzorze, kodeks przewiduje odpowiedzialno

ść

posiłkow

zasadzie słuszno

. Odpowiedzialno

ść

ta wchodzi w gr

gdy: nie mo

na od osób

zobowi

zanych do nadzoru uzyska

naprawienia szkody, osoba zobowi

zana do

nadzoru zwolniła si

od odpowiedzialno

ci lub osoba jest odpowiedzialna i odpowia-

da, ale nie ma

rodków na zaspokojenie poszkodowanego. Gdy spełnione s

warun-

ki to poszkodowany mo

żą

naprawienia szkody od samego sprawcy, je

eli z

okoliczno

ci, a zwłaszcza z porównania stanu maj

tkowego poszkodowanego i

sprawcy, wynika,

e wymagaj

tego zasady współ

ycia społecznego.

Odpowiedzialno

ść

za osob

, której powierzono wykonanie czynno

ci art. 429

Odpowiedzialno

ść

za osoby, którymi si

posłu

ono do wykonania jakiej

czynno

ma stosunkowo rzadkie zastosowanie. Uzasadnieniem dla regulacji jest zało

enie o

lepszym poło

eniu maj

tkowym powierzaj

cego, umo

liwiaj

cym łatwiejsze docho-

dzenie naprawienia szkody, ni

u bezpo

redniego sprawcy. Instytucja ta przewiduje

odpowiedzialno

ść

innego podmiotu ni

bezpo

redni sprawca. Za osob

, której powie-

rzono wykonanie czynno

ci uznaje si

podmiot wykonuj

cy prac

samodzielnie, nie

cy wi

c podwładnym. Odpowiedzialno

ść

opiera si

na zasadzie

winy w wybo-

rze

. Chodzi przede wszystkim o wybór wykonawcy umowy o dzieło lub zlecenia,

cho

wcale nie musi obowi

zywa

aden stosunek prawny. Tote

, aby zwolni

odpowiedzialno

ci, powierzaj

cy musi wykaza

e wybrał starannie osob

o odpo-

wiedniej kwalifikacji zawodowej, odpowiednim stanie psychicznym, czy fizycznym. Z
odpowiedzialno

ci zwalnia równie

dowód,

e wykonanie czynno

ci powierzył on

osobie, przedsi

biorstwu lub zakładowi, które w zakresie swej działalno

ci zawodo-

wej trudni

wykonywaniem takich czynno

ci. Odpowiedzialno

ść

za osob

, której

powierzono wykonanie czynno

ci, jest wi

c odpowiedzialno

bardzo słab

, a jej

znaczenie praktyczne jest nikłe, gdy

na ogół powierza si

wykonanie czynno

ci oso-

bom, które si

tym trudni

Odpowiedzialno

ść

za podwładnego art. 430

Regulacja szczególna przewiduje odpowiedzialno

ść

za podwładnego. Podwładny, to

osoba, która przy wykonywaniu powierzonej jej czynno

ci podlega kierownictwu i ma

obowi

zek stosowa

do wskazówek przeło

onego. Ustawa nie wymaga podstawy

prawna stosunku zale

ci, mo

e to by

stosunek czysto faktyczny, który wytworzy

w okre

lonej rzeczywisto

ci. Z drugiej strony faktyczny zwierzchnik mo

e nie od-

powiada

za pracownika wysoko wykwalifikowanego, który jest podwładnym tylko w

sferze organizacyjnej, jak np. lekarz. Odpowiedzialno

ść

za podwładnego normuje

c sytuacje, w której podwładny, wykonuj

c powierzon

mu czynno

ść

i wyrz

dził

szkod

czynem zawinionym. Zwierzchnik ponosi wówczas niezale

od swojej winy

odpowiedzialno

ść

za t

szkod

. Jest to kolejne unormowanie przewiduj

ce odpowie-

dzialno

ść

odszkodowawcz

innych podmiotów ni

sprawca bezpo

redni. Przesłan-

kami, koniecznymi do stwierdzenia odpowiedzialno

ci s

: szkoda wyrz

dzona przez

podwładnego, powierzenie na własny rachunek wykonania czynno

ci podwładnemu

oraz wina podwładnego. Je

eli zlecenie wykonania czynno

ci wydał organ osoby

prawnej, wówczas powierzenie nast

puje na rachunek osoby prawnej. Podstaw

od-

powiedzialno

ci jest

zasada ryzyka

, czyli zwierzchnik ponosi odpowiedzialno

ść

nie-

zale

nie od winy własnej, bez wzgl

du na to czy starał si

, kontrolował pracowników,

nadzorował, informował. Przeło

ony powinien osi

korzy

ci z działa

podwład-

nych, wi

c ponosi te

ęż

ary czy ryzyko ich działa

. Przeło

ony odpowiada w spo-

sób absolutny, brak jest okoliczno

ci zwalniaj

cych, chyba

e podwa

y któr

ąś

przesłanek odpowiedzialno

ci.

Odpowiedzialno

ść

za zwierz

ta art. 431

Odpowiedzialno

ść

za szkody wyrz

dzone przez zwierz

ta ponosi ten, kto je chowa

lub nimi si

posługuje. Zgodnie z dominuj

cym pogl

dem, zwierz

chowa ten, kto

przez dłu

szy czas sprawuje nad nim piecz

dla własnych celów. Chodzi wi

c nie

tylko o zwierz

ta domowe, lecz tak

e dzikie, które przebywaj

pod piecz

człowieka.

Chowaj

cy niekoniecznie musi by

jego wła

cicielem. Odpowiedzialno

ść

ponosz

tak

e osoby, które nie chowaj

zwierz

cia, lecz posługuj

nim dorywczo.

Opiera

ona na zasadzie domniemanej winy w nadzorze osoby, która chowa zwierz

lub si

nim posługuje.

Obalenie tego domniemania jest jednak nader trudne, po-

niewa

utrzymuj

cy zwierz

nie mo

e broni

tym, i

ono zabł

kało i uciekło.

Ponosi on równie

odpowiedzialno

ść

za inne osoby, którym powierzył opiek

nad

zwierz

ciem. Chowaj

cy odpowiada za własny czyn zawiniony, je

eli sam pokieruje

zachowaniem zwierz

cia tak, aby wyrz

dziło ono komu

szkod

. Warto doda

posiadacz gruntu, na którym cudze zwierz

wyrz

dza szkod

, mo

e uciec si

samopomocy i zaj

ąć

to zwierz

. Uprawnienie to przysługuje mu gdy zaj

cie zwierz

cia jest potrzebne do zabezpieczenia roszcze

o naprawienie szkody. Norma nie od-

nosi si

jednak do zwierz

cych w stanie wolnym, którymi zajmuj

inne usta-

wy, jak Prawo łowieckie.

Okoliczno

ci egzoneracyjne art. 435

Z istoty odpowiedzialno

ci na zasadzie ryzyka wynika,

e dowód braku winy prowa-

dzi do wył

czenia odpowiedzialno

ci. Ci

ęż

ar dowodu tych okoliczno

ci spoczywa na

osobie ponosz

cej odpowiedzialno

ść

Okoliczno

ci egzoneracyjne obejmuj

: sił

, win

poszkodowanego i win

osoby trzeciej.

Poj

cie siły wy

szej ozna-

cza,

e brak jest adekwatnego zwi

zku przyczynowego mi

dzy działaniem sprawcy a

powstał

szkod

. O winie poszkodowanego mówimy, maj

c na wzgl

dzie,

e nie

okazał on nale

ytej troski o swe własne interesy. Mo

na mu wi

c uczyni

zarzut,

nie doło

ył staranno

ci, jak

powinien przejawia

w danej sytuacji. Nie mo

na mu

jednak przypisa

winy, gdy działał z pobudek altruistycznych oraz gdy jest niepoczy-

talny. W podobny sposób nale

y rozumie

równie

wyrz

dzenie szkody wył

cznie z

winy osoby trzeciej. Do kr

gu tych podmiotów nale

żą

osoby, za które prowadz

przedsi

biorstwo lub posiadacz pojazdu nie ponosi odpowiedzialno

ci.

Przedawnienie roszcze

art. 442

W my

l reguł ogólnych, tylko roszczenia maj

tkowe ulegaj

przedawnieniu, i to po

upływie 10 lat, a roszczenia o

wiadczenia zwi

zane z prowadzeniem działalno

gospodarczej po upływie lat 3. Szczegółowe postanowienia reguluj

ce przedawnie-

nie roszcze

o naprawienie szkody wyrz

dzonej czynem niedozwolonym zawarte

jest w Kodeksie Cywilnym: Roszczenie takie ulega przedawnieniu z upływem lat 3 od

ĘŚĆ

SZCZEGÓLNA

Sprzeda

art. 535

Konstrukcja: Przez umow

sprzeda

y sprzedawca zobowi

zuje si

przenie

ść

kupuj

cego własno

ść

rzeczy i wyda

mu rzecz, a kupuj

cy zobowi

zuje si

rzecz

odebra

i zapłaci

sprzedawcy cen

. Ten typ umowy ukształtował si

w prawie rzym-

skim pod nazw

kupna-sprzeda

y. Oprócz Kodeksu Cywilnego, doniosłe znaczenie

maj

: Ustawa o szczególnych warunkach sprzeda

y konsumenckiej oraz Konwencja

Narodów Zjednoczonych o umowach mi

dzynarodowej sprzeda

y towarów, sporz

dzona w Wiedniu. Przedmiotem sprzeda

y mog

rzeczy i nie tylko, zwłaszcza

postacie energii. Sama umowa ma charakter wzajemny i konsensualny. Wydanie
rzeczy nie jest wi

c konieczn

przesłank

jej zawarcia, lecz elementem wykonania

zawartej umowy.
Obowi

zki sprzedawcy: 1. Do obowi

zków nale

y wydanie rzeczy kupuj

cemu.

Rzecz musi by

oznaczona w umowie, a sprzedawca powinien j

wyda

zgodnie z

tre

umowy. Kupuj

cy mo

e zastrzec dopiero po zawarciu umowy okre

lone bli

cechy rzeczy. Je

eli dopu

ci si

zwłoki, to sprzedaj

cy mo

e wykona

uprawnienia

wierzyciela przy zwłoce dłu

nika lub dokona

oznaczenia samemu. Analogicznie po-

puje si

z wyborem terminu i miejsca wydania rzeczy. 2. Wydanie rzeczy powinno

nast

z odpowiednimi dokumentami, a tak

e z instrukcj

i wszelkimi niezb

dnymi

informacjami. 3. Sprzedaj

cy odpowiada za opakowanie i zabezpieczenie rzeczy

oraz zapewnienie odpowiedniego przewozu.
Obowi

zki kupuj

cego: 1. Najwa

niejszym obowi

zkiem jest zapłata ceny, b

cej

oznaczon

sum

pieni

ęż

. Mo

e by

wyra

ona zarówno w walucie polskiej jak i w

obcej. Pomimo ustalenia ceny w walucie obcej, kupuj

cy przy dokonaniu zapłaty mo-

e posłu

walut

polsk

Forma: Przepisy o umowie sprzeda

y nie zastrzegaj

dla sprzeda

adnej formy

szczególnej. Natomiast na mocy innych przepisów wymagana jest forma aktu nota-
rialnego dla nieruchomo

ci, u

ytkowania wieczystego oraz spadku. Zbycie przedsi

biorstwa powinno by

dokonane pisemnie z podpisami notarialnie po

wiadczonymi.

Przy sprzeda

y konsumenckiej o warto

ci przekraczaj

cej dwa tysi

ce złotych,

sprzedawca musi potwierdzi

na pi

mie wszystkie istotne postanowienia umowy.

kojmia: R

kojmia to odpowiedzialno

ść

za wady fizyczne i prawne sprzedawanej

rzeczy. Kodeksowe uregulowania r

kojmi nie obejmuj

sprzeda

y na warunkach

konsumenckich. Wada fizyczna polega na tym,

e: rzecz ma cechy zmniejszaj

ce jej

warto

ść

lub u

yteczno

ść

, rzecz nie ma wła

ciwo

ci o których istnieniu zapewniał

sprzedawca, lub rzecz została wydana w stanie niezupełnym. Do wad prawnych zali-
cza si

sytuacje, w których rzecz stanowi własno

ść

osoby trzeciej, b

jest obci

ąż

na prawem osoby trzeciej. Wada prawna wyst

puje nie tylko wtedy, gdy sprzedawca

nie jest wła

cicielem, ale równie

gdy jest jedynie współwła

cicielem. Sprzeda

wa-

dliwej rzeczy zawsze nale

y oceni

jako nienale

yte wykonanie zobowi

zania, co

ąż

e si

z odpowiedzialno

ex contractu. R

kojmi

obj

te s

wady fizyczne, któ-

re powstały przed przej

ciem na kupuj

cego niebezpiecze

stwo uszkodzenia rzeczy.

Wydaje si

równie

e sprzedawca nie odpowiada za wady, o których kupuj

cy wie-

dział.
Uprawnienia z tytułu r

kojmi: 1. Odst

pienie od umowy, chyba

e sprzedawca nie-

zwłocznie wymieni rzecz. 2.

Żą

danie obni

enia ceny. 3.

Żą

danie dostarczenia rzeczy

wolnej od wad oraz naprawienia szkody wynikłej z opó

nienia. 4.

Żą

danie usuni

cia

wady rzeczy, je

eli przedmiotem jest rzecz okre

lona co do to

samo

ci.

Gwarancja: Udzielona kupuj

cemu gwarancja polega na zobowi

zaniu si

gwaranta

do spełnienia odpowiednich

wiadcze

na wypadek, gdyby w oznaczonym terminie

ujawniły si

wady fizyczne sprzedanej rzeczy. Przepisów kodeksu o gwarancji, po-

dobnie jak tych o r

kojmi, nie stosuje si

do sprzeda

y konsumenckiej. Gwarancja

jako

ci ma wzgl

dem sprzeda

y charakter akcesoryjny, uzale

niona jest od istnienia

nej umowy sprzeda

y. W odró

nieniu od r

kojmi, powstaje na mocy czynno

prawnej. Jej udzielenie jest dobrowolne. Gwarancja powstaje wi

c w wyniku umowy

cej zastrze

eniem dodatkowym do umowy sprzeda

y. Do zawarcia potrzebne

jest wr

czenie kupuj

cemu dokumentu gwarancyjnego, wymaga wi

c formy pisem-

nej. Kupuj

cemu słu

y wybór mi

dzy dwoma systemami ochrony, z tym,

e gwaran-

cja chroni jedynie przed wadami fizycznymi.
Uprawnienia z tytułu gwarancji: 1. Usuni

cie wad fizycznych rzeczy. 2. Dostarcze-

nie rzeczy wolnej od wad. Termin gwarancji biegnie na nowo od chwili dostarczenia
rzeczy wolnej od wad.
Kupuj

cy ma wi

c skromniejsze uprawnienia ni

te, z tytułu r

kojmi.

Terminy: Roszczenia kupuj

cego wzgl

dem sprzedawcy ulegaj

przedawnieniu z

upływem ogólnych terminów. Doniosłym wyj

tkiem jest roszczenie dotycz

ce osób

zawodowo trudni

cych si

sprzeda

żą

. Dwuletni termin przedawnienia ma zastoso-

wanie do sprzeda

y dokonanej w zakresie działalno

ci przedsi

biorstwa sprzedawcy.

Szczególne rodzaje sprzeda

y art. 583

Sprzeda

na prób

: Sprzeda

z zastrze

eniem zbadania rzeczy przez kupuj

cego

jest umow

warunkow

. W razie w

tpliwo

ci poczytuje si

za zawart

pod warun-

kiem zawieszaj

cym,

e kupuj

cy uzna przedmiot sprzeda

y za dobry.

Znacze-

nie ma wi

c subiektywne przekonanie kupuj

cego. Uzasadnione jest przy tym, aby

zbyt długo nie utrzymywała si

niepewno

ść

co do skuteczno

ci umowy. Je

eli strony

nie oznaczyły terminu próby, termin mo

e wyznaczy

sprzedawca. Przy braku

wiadczenia we wła

ciwym terminie, uwa

a si

e kupuj

cy uznał przedmiot za

dobry. Od sprzeda

y na prób

nale

y odró

sprzeda

z mo

liwo

wymiany za-

kupionego towaru na innych towar albo sprzeda

z zastrze

eniem prawa odst

pienia

od umowy.
Sprzeda

z prawem odkupu: Prawo odkupu umo

liwia ponowne nabycie rzeczy

sprzedanej, dzi

ki czemu umowa zaspokaja jaki

szczególny interes sprzedawcy w

wyzbyciu si

własno

ci tylko na jaki

czas. Wykonanie prawa odkupu polega na zło-

eniu przez sprzedawc

odpowiedniego o

wiadczenia woli, osobie, które od niego

rzecz uprzednio kupiła.

Dochodzi do skutku sprzeda

powrotna.

Prawo odkupu

e by

wykonane w oznaczonym terminie, który okre

la umowa. Dla ochrony inte-

resów kupuj

cego, ustawa zastrzega,

e to prawo nie mo

e by

ustanowione na

okres dłu

szy ni

5 lat. Prawo odkupu jest skuteczne tylko wzgl

dem kupuj

cego. W

wypadku zatem zbycia rzeczy albo jej obci

ąż

enia, kupuj

cy ponosi odpowiedzialno

ść

ex contractu. Nie jest tu przewidziana

adna forma szczególna, chyba,

e zachowa-

nie okre

lonej formy było wymagane do zawarcia umowy sprzeda

Prawo pierwokupu: Polega na tym,

e okre

lonemu podmiotowi przysługuje pierw-

sze

stwo kupna oznaczonej rzeczy, w razie gdyby jej wła

ciciel zawarł umow

sprzeda

y z innym podmiotem. Wła

ciciel rzeczy obowi

zany jest zawrze

umow

sprzeda

y z osob

trzeci

pod warunkiem,

uprawniony nie skorzysta z prawa

pierwokupu oraz niezwłocznie zawiadomi

uprawnionego o tre

ci warunkowej

umowy.

ródłem prawa pierwokupu mo

e by

nie tylko czynno

ść

prawna, ale rów-

nie

ustawa. Je

eli nie zastrze

ono innego terminu, uprawniony mo

e skorzysta

prawa pierwokupu w ci

gu jednego miesi

ca w razie sprzeda

y nieruchomo

ci, albo

jednego tygodnia w razie sprzeda

y rzeczy ruchomych.

Darowizna art. 888

Konstrukcja: Przez umow

darowizny, darczy

ca dokonuje nieodpłatnego

wiad-

czenia na korzy

ść

obdarowanego, kosztem swojego maj

tku. Darowizna została

skonstruowana jako umowa, a nie jednostronne o

wiadczenie woli darczy

cy. W ten

sposób wył

czona została mo

liwo

ść

obdarowania kogokolwiek wbrew jego woli. Z

zakresu darowizny wył

czono zrzeczenie si

prawa jeszcze nie nabytego, jak zrze-

czenie si

dziedziczenia, oraz prawa nabytego w taki sposób,

e w razie zrzeczenia

, uwa

a si

je za nie nabyte, jak odrzucenie spadku.

Obowi

zki darczy

cy: 1. Obowi

zek zrealizowania przysporzenia okre

lonego w

umowie poprzez stosowne czynno

ci. 2. Znacznie złagodzona została odpowiedzial-

ść

za szkody wynikłe z niewykonania umowy. Odpowiada on bowiem tylko wtedy,

gdy mo

na mu przypisa

win

umy

lub ra

żą

ce niedbalstwo. 3. Odpowiedzialno

ść

za wady rzeczy darowanej ogranicza si

do naprawienia szkody, jaka powstała przez

to,

e darczy

ca wiedz

c o wadach nie zawiadomił o nich obdarowanego w czasie

wła

ciwym. Jest to wi

c słaba odpowiedzialno

ść

, oparta na zaniedbaniu.

Obowi

zki obdarowanego: 1. Obdarowany nie mo

e wykaza

żą

cej niewdzi

cz-

ci w stosunku do darczy

cy. Jest to uzasadnione moralnym postulatem wdzi

cz-

ci za korzy

ść

maj

tkow

. Za objaw ra

żą

cej niewdzi

czno

ci, jak przest

pstwo lub

ęż

kie naruszenie obowi

zków rodzinnych, dopuszczalne jest odwołanie darowizny.

2. Obdarowany w razie popadni

cia darczy

cy w niedostatek, mo

e by

zmuszony

do dostarczenia mu

rodków utrzymania. Obowi

zek ten jest jednak ograniczony do

istniej

cego jeszcze wzbogacenia. Je

eli popadni

cie w niedostatek miało miejsce

jeszcze przed wykonaniem darowizny, sytuacja jest prostsza, gdy

darczy

ca mo

po prostu odwoła

darowizn

Forma: Z uwagi na nieodpłatny charakter, ustawa zastrzega w interesie darczy

cy,

ze jego o

wiadczenie woli powinno by

zło

one w formie aktu notarialnego. Ma to

zapobiega

nieprzemy

lanym decyzjom. O

wiadczenie drugiej strony, mo

e przy-

bra

form

w zasadzie dowoln

, wł

czaj

c w to milcz

ce przyj

cie darowizny.

Polecenie: Nie uchybiaj

c bezpłatnemu charakterowi darowizny, mo

na zamie

niej postanowienie nakładaj

ce na obdarowanego obowi

zek oznaczonego działania

lub zaniechania. Jest to tak zwana darowizna cum modo. Polecenie charakteryzuje
si

tym,

e nie czyni ono nikogo wierzycielem. Wypełnienia polecenia mo

na doma-

dopiero po wykonaniu darowizny. Sytuacja obdarowanego jest o tyle wygod-

na,

e mo

e on si

od obowi

zku wypełnienia polecenia zwolni

, przez wydanie

przedmiotu darowizny.

Najem art. 659

Konstrukcja: Wynajmuj

cy zobowi

zuje si

odda

przedmiot najmu do u

ywania

najemcy, na czas oznaczony lub nieoznaczony, w zamian za wynagrodzenie w po-
staci czynszu płaconego przez najemc

. Przedmiotem najmu mog

wszelkiego

rodzaju rzeczy, jak równie

ęś

ci składowe. Z najmu wypływa uprawnienie najemcy

do korzystania rzeczy tylko w ograniczonym zakresie, a mianowicie do jej u

ywania.

Oznacza to,

e w porównaniu do dzier

awy, najem nie uprawnia do pobierania po-

ytków.

Obowi

zki wynajmuj

cego: 1. Zobowi

zany jest wyda

najemcy rzecz naj

, i to w

stanie przydatnym do u

ytku. 2. Powinien t

rzecz utrzymywa

w takim stanie przez

czas trwania najmu z dwoma ograniczeniami. Po pierwsze, drobne nakłady poł

czo-

ne ze zwykłym u

ytkowaniem rzeczy obci

ąż

najemc

. Po drugie wynajmuj

cy nie

płaci za zniszczenie z powodu okoliczno

ci za które nie ponosi odpowiedzialno

ci. 3.

Obowi

zek zapewnienia najemcy spokojnego u

ywania rzeczy, tak

e ochrony przed

wszelkimi zakłóceniami ze strony osób trzecich.
Obowi

zki najemcy: 1. Obowi

zany jest do

wiadczenia wzajemnego w postaci

czynszu, który ma charakter okresowy. Je

eli termin płatno

ci nie został okre

lony,

czynsz powinien by

płacony z góry. Gdy najem trwa nie dłu

ej ni

miesi

c, za cały

czas najmu; a gdy dłu

ej, miesi

cznie do dziesi

tego dnia ka

dego miesi

ca. Zwłoka

przy płaceniu czynszu, obejmuj

ca dwa okresy płatnicze, daje mo

liwo

ść

rozwi

za-

nia umowy przez wynajmuj

cego. 2. Dla zabezpieczenia czynszu, wynajmuj

cemu

przysługuje ustawowe prawo zastawu na rzeczach ruchomych najemcy wniesionych
do przedmiotu najmu. 3. Najemca powinien u

ywa

rzeczy w sposób w umowie okre-

lony lub w sposób odpowiadaj

cy wła

ciwo

ciom i przeznaczeniu rzeczy.

Ustawowe prawo zastawu: Jednym z przypadków zastawu ustawowego o du

znaczeniu praktycznym jest prawo zastawu na rzeczach ruchomych najemcy, przy-
sługuj

ce wynajmuj

cemu z tytułu zawarcia umowy najmu dla zabezpieczenia wyni-

kaj

cych z tej umowy roszcze

. Wyst

musz

dwie przesłanki: wyst

pienie pod-

stawy zabezpieczenia, czyli

wiadcze

najemcy, z których realizacj

zalega on nie

dłu

ej ni

rok oraz, wyst

pienie przedmiotu zastawu, jakim s

wniesione do przed-

miotu najmu rzeczy najemcy. Nale

ci, których niespełnienie usprawiedliwia ko-

rzystanie z zastawu ustawowego przez wynajmuj

cego, to czynsz oraz

wiadczenia

dodatkowe. Do normy ustawowego prawa zastawu odsyłaj

równie

przepisy doty-

ce dzier

awy i leasingu.

Forma: Umowa najmu, co do zasady, mo

e by

zawarta w formie dowolnej. Nato-

miast dla umów najmu nieruchomo

ci lub pomieszcze

na czas dłu

szy ni

rok, wy-

magana jest forma pisemna ad eventum, której niezachowanie powoduje,

e umow

uwa

a si

za zawart

na czas nieokre

lony.

Terminy: W trosce o to, aby najem nie kreował zbyt uci

ąż

liwych dla stron obowi

ków, zastrze

ony został maksymalny termin zwi

zania. Wynosi on 10 lat, a umow

zawart

na czas dłu

szy poczytuje si

jako zawart

na czas nieoznaczony. W razie

najmu mi

dzy przedsi

biorcami maksymalny czas ustalono na 30 lat. Je

eli umowa

jest zawarta na czas nieoznaczony, ulega zako

czeniu przez wypowiedzenie przez

ze stron. Przy oznaczonym czasie trwania, wynajmuj

cy i najemca mog

wy-

powiedzie

umow

w wypadkach w niej okre

lonych.

Dzier

awa art. 693

Konstrukcja: Przez dzier

wydzier

awiaj

cy zobowi

zuje si

odda

dzier

awcy

rzecz lub prawo do u

ywania i pobierania po

ytków na czas oznaczony lub nieozna-

czony, a dzier

awca zobowi

zuje si

płaci

wydzier

awiaj

cemu czynsz. Jest to

umowa wzajemna, w konstrukcji podobna do najmu, i dlatego ustawodawca general-
nie odsyła do przepisów o najmie. Dzier

awa ró

ni si

przede wszystkim tym,

dzier

awca jest uprawniony nie tylko do u

ywania przedmiotu dzier

awy, ale i do po-

bierania z niego po

ytków naturalnych lub cywilnych. W zwi

zku z tym przedmiotem

dzier

awy mo

e by

jedynie rzecz, która daje po

ytki.

Obowi

zki dzier

awcy: 1. W braku odpowiednich postanowie

umownych, czynsz

płatny jest półrocznie, i to z dołu. Przyjmuje si

rodki na ten cel dzier

awca uzy-

skuje z pobranych ju

ytków. 2. Je

li dzier

awca dopuszcza si

zwłoki, wydzier-

awiaj

cy ma rozszerzone prawo zastawu, na wszelkie rzeczy słu

żą

ce do prowadze-

nia gospodarstwa lub przedsi

biorstwa, cho

by nie były własno

dzier

awcy. 3.

Dzier

awca u

ywa rzeczy zgodnie z wymaganiami prawidłowej gospodarki. Nie mo-

e on zmienia

przeznaczenia przedmiotu dzier

awy bez zgody wydzier

awiaj

cego.

Terminy: Z uwagi na produkcyjn

funkcj

dzier

awy stosunek został ukształtowany

trwalej od najmu. Maksymalny termin zwi

zania stron oznaczony został na 30 lat. Po

upływie tego terminu dzier

zawart

na czas dłu

szy, poczytuje si

za zawart

na czas nieoznaczony. Dzier

awa zawarta na czas nieoznaczony ko

czy si

na sku-

tek wypowiedzenia przez ka

ze stron. W braku postanowie

umowy, wypowie-

dzenie powinno mie

miejsce na sze

ść

miesi

cy naprzód.

Dzier

awa nieruchomo

ci rolnej: W szczególno

ci przedłu

ony został do jednego

roku termin wypowiedzenia dzier

awy gruntu rolnego. Poza tym przyznano dzier-

awcy ustawowe prawo pierwokupu, uregulowane w ustawie o kształtowaniu ustroju

rolnego.

Leasing art. 709

Konstrukcja: Nazwa leasing pochodzi z angielskiego, gdzie oznacza dzier

lub

najem. Instytucji tych prawo anglosaskie nie odró

nia. Leasing był pocz

tkowo umo-

nienazwan

, po czym został uj

ty w ramy cywilnoprawne. Stronami leasingu s

finansuj

cy i korzystaj

cy. Finansuj

cym mo

e by

tylko osoba prowadz

ca przed-

biorstwo. Po stronie korzystaj

cego mo

e wyst

powa

da osoba fizyczna lub

prawna, cho

ten typ umowy ma najpowa

niejsze znaczenie w obrocie profesjonal-

nym. Umowa leasingu polega na tym,

e finansuj

cy przekazuje korzystaj

cemu

prawo do korzystania z rzeczy, lub korzystania i pobierania po

ytków przez oznaczo-

ny b

nieoznaczony okres, a korzystaj

cy zobowi

zuje si

zapłaci

wynagrodzenie

w uzgodnionych ratach. Przedmiot leasingu finansuj

cy nabywa od oznaczonego

zbywcy. Korzystaj

cy aprobuje tre

ść

umowy, podstawie której finansuj

cy ma naby

rzecz, a tak

e wyra

a zgod

na osob

zbywcy.

Obowi

zki finansuj

cego: 1. Przede wszystkim finansuj

cy musi naby

rzecz, we-

dług uzgodnie

z korzystaj

cym, aby potem wyda

korzystaj

cemu. 2. Z wyda-

niem rzeczy ł

czy si

obowi

zek wydania korzystaj

cemu dokumentacji dotycz

cej

umowy ze zbywc

, czy odpisu gwarancji. 3. Finansuj

cy powinien wyda

rzecz w ta-

kim stanie, w jakim znajdowała si

ona w chwili, gdy otrzymał j

od zbywcy.

Obowi

zki korzystaj

cego: 1. Zasadniczym obowi

zkiem jest zapłata wynagrodze-

nia pieni

ęż

nego, które pokrywa co najmniej wydatek finansuj

cego na nabycie rze-

czy. Powinno by

zapłacone w umówionych ratach. 2. W razie niewypłacalno

ci ko-

rzystaj

cego, stosuje si

odpowiednio przepisy o najmie, dotycz

ce ustawowego

prawa zastawu. 3. Na korzystaj

cym spoczywa obowi

zek utrzymania rzeczy w na-

ytym stanie, w tym dokonywania konserwacji i niezb

dnych napraw.

Forma: Umowa leasingu zawiera si

na pi

mie pod rygorem niewa

ci ad solem-

nitatem.

Umowa zlecenia art. 734

Konstrukcja: Stronami umowy zlecenia s

: daj

cy zlecenie i przyjmuj

cy zlecenie.

Przyjmuj

cy zlecenie zobowi

zuje si

do dokonania okre

lonej czynno

ci prawnej

dla daj

cego zlecenie. Tak

czynno

prawn

e by

cho

by prowadzenie

przez adwokata czynno

ci w s

dzie. Wydaje si

jednak,

e wył

czone s

czynno

ci,

mog

ce by

wykonane tylko osobi

cie. Zlecenie nie obejmuje równie

umów, w któ-

rych przedmiotem

wiadczenia jest spełnienie usługi polegaj

cej na czynno

ci fak-

tycznej, cho

do umów o

wiadczenie usług stosuje si

odpowiednio przepisy doty-

ce umowy zlecenia. Zobowi

zanie przyjmuj

cego zlecenie polega na

wiadczeniu

zindywidualizowanych czynno

ci, co odró

nia ten stosunek od stosunku pracy. Umo-

wa zlecenia ma charakter konsensualny i wzajemny, nawet gdy nie jest odpłatna.
Obowi

zki daj

cego zlecenie: 1. Obowi

zek pokrycia wydatków przyjmuj

cego zle-

cenie, zwi

zanych z nale

ytym wykonaniem zlecenia. 2. Je

eli zlecenie jest odpłat-

ne, najwa

niejszym obowi

zkiem jest zapłata wynagrodzenia z dołu, aczkolwiek ter-

miny mog

w umowie inaczej ustalone.

Obowi

zki przyjmuj

cego zlecenie: 1. Dokonanie przewidzianej w umowie czyn-

ci. Powinien przy tym działa

z nale

staranno

. Przyjmuj

cy w razie szko-

dy, nawet z winy nieumy

lnej, odpowiada za ni

. 2. Zlecenie oparte jest na zaufaniu

do osoby przyjmuj

cej, tote

sposób wykonania czynno

ci z reguły jest pozostawiony

przyjmuj

cemu zlecenie. Daj

cy mo

e mu jedynie udzieli

ążą

cych wskazówek. 3.

Przyjmuj

cy obowi

zany jest bie

żą

co informowa

daj

cego zlecenie o przebiegu

sprawy i zło

mu sprawozdanie z wykonania zlecenia, a tak

e powinien wyda

wszystko, co przy wykonywaniu zlecenia dla niego uzyskał. Nie wolno mu u

ywa

własnym interesie rzeczy i pieni

dzy daj

cego zlecenie.

Forma: Forma umowy zlecenia mo

e by

dowolna, chyba

e zlecenie ł

czy si

pełnomocnictwem, dla którego wymagana jest forma szczególna. Na przyjmuj

cym

zlecenie ci

ąż

y obowi

zek niezwłocznego zawiadomienia daj

cego zlecenie oferenta

o nie przyj

ciu zlecenia; obowi

zek taki nało

ony został na zawodowo trudni

cych

załatwianiem spraw dla innych.

Terminy: Roszczenia z umowy zlecenia przedawniaj

w zasadzie według przepi-

sów ogólnych, od czego s

przewidziane dwa odst

pstwa. Po pierwsze z upływem

lat dwóch ulegaj

przedawnieniu roszczenia o wynagrodzenie oraz zwrot poniesio-

nych nakładów, dla osób profesjonalnie trudni

cych si

przyjmowaniem zlece

. Po

drugie, tak

e z upływem lat dwóch przedawniaj

nie wynikaj

ce z umowy w zna-

czeniu

cisłym, roszczenia dotycz

ce czynno

ci faktycznych, z tytułu utrzymania,

piel

gnowania lub nauki.

Umowa o dzieło art. 627

Konstrukcja: Stronami umowy o dzieło s

: przyjmuj

cy zlecenie i zamawiaj

cy.

Przyjmuj

cy zobowi

zuje si

do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiaj

cy do

zapłaty wynagrodzenia. Trzeba stwierdzi

e w odró

nieniu od umowy zlecenia i o

prac

, wykonanie dzieła polega nie na samym tylko prowadzeniu działalno

ci, ale i

na doprowadzeniu do oznaczonego rezultatu. A zatem, rezultat ten powinien by

umowie dokładnie okre

lony, za

jego osi

gni

cie musi by

przez strony uwa

ane za

pewne.
Obowi

zki zamawiaj

cego: 1. Zamawiaj

cy obowi

zany jest ui

wynagrodzenie

w chwili oddania dzieła, je

eli w umowie nie zastrze

ono innego terminu. W praktyce

stosowane s

dwa sposoby ustalania wynagrodzenia. Wynagrodzenie ryczałtowe po-

lega na okre

leniu z góry oznaczonej kwoty, bez wzgl

du na rzeczywiste koszty wy-

konania dzieła. Wynagrodzenie kosztorysowe obejmuje jedynie zestawienie potrzeb-
nych do wykonania dzieła materiałów i planowanych prac z podaniem cen jednost-
kowych. Na tej podstawie oblicza si

po wykonaniu dzieła nale

ne wynagrodzenie. 2.

Nawet mimo niewykonania dzieła, na zamawiaj

cym ci

ąż

y obowi

zek zapłacenia

wynagrodzenia w kilku przypadkach. Je

eli wykonanie doznało przeszkody z przy-

czyn dotycz

cych zamawiaj

cego. Je

eli dzieło uległo zniszczeniu wskutek wadliwo-

ci materiałów dostarczonych przez zamawiaj

cego. Je

eli zamawiaj

cy bez uza-

sadnionej przyczyny odst

puje od umowy. 3. Cz

sto do wykonania dzieła potrzebne

jest współdziałanie zamawiaj

cego. Je

eli zamawiaj

cy mimo wezwania go, odma-

wia takiego współdziałania, przyjmuj

cy mo

e od umowy odst

Obowi

zki przyjmuj

cego zlecenie: 1. Przyjmuj

cy obowi

zany jest do wykonania

dzieła, wedle sposoby okre

lonego w umowie. Nie jest on poza tym zobowi

zany

stosowa

do wskazówek zamawiaj

cego; mo

e jednak to zrobi

na jego ryzyko,

uprzedzaj

c go niebezpiecze

stwie. 2. Z reguły przyjmuj

cy obowi

zany jest zapew-

odpowiednie materiały potrzebne do wykonania dzieła, cho

obowi

zek ten mo

przej

ąć

zamawiaj

cy. W tym drugim przypadku, przyjmuj

cy powinien zbada

przy-

datno

ść

dostarczonego materiału i niezwłocznie zawiadomi

zamawiaj

cego o ewen-

tualnych problemach. 3. Gotowe dzieło przyjmuj

cy obowi

zany jest wyda

. Wydanie

przybiera ró

posta

w zale

ci od rodzaju dzieła. W przypadku gdy nie wymaga

ono przeniesienia posiadania, wydanie mo

e polega

na samym wykonaniu, jak np.

usługa fryzjerska.
Forma: Do umowy o dzieło nie wymagana jest

adna forma szczególna. Nie jest ko-

nieczne aby strony okre

liły w umowie wysoko

ść

wynagrodzenia. W braku tego ro-

dzaju postanowie

, nale

y przyj

ąć

e strony miały na my

li zwykłe wynagrodzenia

za dzieło tego rodzaju. W praktyce umowy o dzieło zawierane s

przy u

yciu wzoru

umowy, zaproponowanego przez przyjmuj

cego zamówienie prowadz

cego działal-

ść

gospodarcz

Terminy: Roszczenia wynikaj

ce z umowy o dzieło przedawniaj

z upływem

dwóch lat od dnia oddania dzieła, a je

eli dzieło nie zostało oddane, od dnia w któ-

rym powinno by

oddane. Uprawnienia z tytułu r

kojmi za wady wygasaj

po upływie

terminów okre

lonych w przepisach o sprzeda

yczenie art. 710

Konstrukcja: Stronami s

yczaj

cy i bior

cy. Przez umow

yczenia u

yczaj

zobowi

zuje si

zezwoli

bior

cemu przez czas oznaczony lub nieoznaczony na

bezpłatne u

ywanie oddanej mu w tym celu rzeczy. Konstrukcja u

yczenia jest wi

podobna do umowy najmu, lecz w odró

nieniu od niej jest nieodpłatne. Umowa o

nieodpłatne u

ywanie rzeczy i pobieranie z niej po

ytków nie jest jednak u

yczeniem

a umow

nienazwan

. Stosuje si

jednak do niej per analogiam postanowienia Doty-

ce u

yczenia i dzier

awy. U

yczenie skonstruowane zostało jako umowa realna.

W zwi

zku z tym dochodzi ona do skutku dopiero po wydaniu rzeczy u

yczonej.

Umowa u

yczenia nale

y do najcz

ęś

ciej zawieranych zobowi

Obowi

zki u

yczaj

cego: 1. W przeciwie

stwie do wynajmuj

cego, u

yczaj

cy nie

ma obowi

zku wydania rzeczy u

yczonej. U

yczaj

cy zobowi

zany jest jedynie do

znoszenia tego,

e bior

cy u

ywa rzeczy ju

mu wydanej. 2. Odpowiada jedynie za

takie wady rzeczy, które wyrz

dziły bior

cemu szkod

. Podobnie jak przy darowi

nie,

powstaje wtedy, gdy u

yczaj

cy wiedział o wadach ukrytych. Jest wi

c ona oparta na

zasadzie winy.
Obowi

zki bior

cego: 1. Bior

cy powinien u

ywa

rzeczy zgodnie z jej przeznacze-

niem i wła

ciwo

ciami i bez zgody u

yczaj

cego nie mo

e jej odda

osobie trzeciej

do u

ywania. 2. Na bior

cym ci

ąż

y obowi

zek ponoszenia zwykłych kosztów utrzy-

mania rzeczy, a je

eli poczynił nakłady przekraczaj

ce te granic

, rozliczenie nast

puje według zasad prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia. 3. Zaostrzona odpo-
wiedzialno

ść

, nawet w razie przypadkowego uszkodzenia rzeczy (casus mixtus).

Terminy: U

yczenie zawarte na czas nieoznaczony wygasa, gdy bior

cy uczynił z

rzeczy u

ytek odpowiadaj

cy umowie albo gdy upłyn

ł czas, w ci

gu którego mógł

ten u

ytek uczyni

. Umowa mo

e wskazywa

tak

e inne zdarzenia powoduj

c za-

czenie u

yczenia. Niezwłocznego wydania rzeczy u

yczaj

cy mo

e za

żą

dym czasie, je

eli rzecz jest niewła

ciwie u

ywana, została powierzona osobie

trzeciej lub stała si

mu potrzebna z powodów, których nie mógł przewidzie

Umowa przechowania art. 835

Konstrukcja: Stronami umowy przechowania s

przechowawca oraz składaj

cy.

Przechowawca zobowi

zuje si

zachowa

w stanie nie pogorszonym rzecz ruchom

oddan

mu przez składaj

cego na przechowanie. Piecza nad nieruchomo

ciami sta-

nowi tre

ść

umów podobnych do zlecenia. Do essentialia negoti nie nale

y odpłatno

ść

albo nieodpłatno

ść

Obowi

zki przechowawcy: 1. W odró

nieniu od najemcy lub dzier

awcy, nie mo

przedmiotu u

ywa

. Zadaniem przechowawcy jest czuwanie, piecza nad przedmio-

tem oddanym na przechowanie. 2. Przechowawca mo

e u

ywa

rzeczy tylko wtedy,

gdy uzyska na to zgod

składaj

cego lub gdy jest to konieczne dla zachowania jej w

stanie nie pogorszonym. 3. Okre

lone w umowie miejsce przechowania mo

e prze-

chowawca zmieni

, gdyby okazało si

do konieczne dla ochrony rzeczy.

Obowi

zki składaj

cego: 1. Składaj

cy jest obowi

zany zwróci

przechowawcy

wszelkie wydatki poniesione przez niego w celu nale

ytego przechowania rzeczy, jak

i zwolni

go z zaci

gni

tych w tym celu zobowi

. 2. Je

eli przechowanie jest od-

płatne, składaj

cy uiszcza odpowiednie wynagrodzenie.

Terminy: Charakterystyczne jest to,

e składaj

cy mo

e w ka

dym czasie

żą

zwrotu rzeczy, doprowadzaj

c przez to do zako

czenia stosunku prawnego. Prze-

chowawc

ąż

e zastrze

ony termin, ale tylko wtedy, gdy przechowanie było odpłat-

ne. W takim przypadku przechowawca mo

żą

wcze

niejszego odebrania rze-

czy jedynie w razie pojawienia si

nieprzewidzianych okoliczno

ci zagra

cych je-

go interesom lub rzeczy.

Umowa hotelowa art. 846

Konstrukcja: Umowa o przyj

cie go

cia do hotelu lub podobnego zakładu, mimo

stego zastosowania, nie została w prawie polskim uregulowana jako oddzielny typ

umowy. Obejmuje ona elementy ró

nych umów nazwanych: najmu, przechowania,

sprzeda

y. Z tego wzgl

du cz

sto zalicza si

do umów nienazwanych lub miesza-

nych. Utrzymuj

cy zarobkowo hotele, ponosz

odpowiedzialno

ść

za bezpiecze

stwo

mienia go

ci.

Obowi

zki wła

ciciela hotelu: 1. Szczególna odpowiedzialno

ść

za wniesione, przez

osob

korzystaj

z zakładu, rzeczy. Powstaje ona ex lege, w wyniku zdarzenia nie

cego czynno

prawn

. 2. Kwalifikacj

rzeczy wniesionej uzyskuje rzecz, która

w okre

lonym czasie i miejscu, a zarazem w okre

lony sposób znalazła si

pod pie-

zakładu hotelarskiego. Z zakresu rzeczy wniesionych wył

czono pojazdy me-

chaniczne oraz

ywe zwierz

ta. 3. Zaostrzenie odpowiedzialno

ci wyra

a si

przede

wszystkim w zasadzie ryzyka. Hotelarz mo

e si

c uwolni

jedynie gdy szkoda

wynikła z: wła

ciwo

ci rzeczy wniesionej, wskutek siły wy

szej oraz wył

cznie z winy

poszkodowanego.
Terminy: Roszczenia o naprawienie szkody wynikłej z uszkodzenia rzeczy wniesio-
nej przedawniaj

z upływem sze

ciu miesi

cy od dnia, w którym poszkodowany

dowiedział si

o szkodzie, a w ka

dym razie z upływem roku od zaprzestania korzy-

stania z usług hotelu.

Umowa przewozu art. 774

Konstrukcja: Stronami umowy przewozu s

przewo

nik, działaj

cy w zakresie dzia-

łalno

ci przedsi

biorstwa, oraz druga strona, zlecaj

ca przewiezienie rzeczy lub oso-

by. Je

eli zleca przewiezienie rzeczy, nazywa si

wysyłaj

cym lub nadawc

. Je

eli

wykonania takich usług podejmuje si

osoba, która nie prowadzi przedsi

biorstwa

przewozowego, umow

nale

ałoby zakwalifikowa

do umów podobnych do zlecenia.

Przewo

nik zobowi

zuje si

dokona

czynno

ci faktycznej polegaj

cej na przewie-

zieniu osób lub rzeczy z jednego miejsca w inne w okre

lonym czasie, a druga strona

do zapłaty wynagrodzenia.
Obowi

zki przewo

nika: 1. Przewóz rzeczy lub osoby w okre

lonym czasie w

oznaczone miejsce. 2. W razie zakłóce

w przewozie, przewo

nik ma obowi

zek do-

starczenia zast

pczych

rodków transportowych. W razie za

przerwy w ruchu po-

dró

nemu przysługuje zwrot nale

ci za cały przejazd. 3. Przewo

nik odpowiada

za szkod

poniesion

przez podró

nego wskutek przedwczesnego odjazdu

rodka

transportu, a tak

e za szkod

wynikł

z opó

nionego przyjazdu.

Terminy: Roszczenia z umowy przewozu osób przedawniaj

z upływem terminu

rocznego od dnia wykonania przewozu, a gdy przewóz nie został wykonany, od dnia,
kiedy miał by

wykonany.

Spedycja art. 794

Konstrukcja: Stronami umowy spedycji s

spedytor, którym mo

e by

tylko osoba

prowadz

ca przedsi

biorstwo, oraz daj

cy zlecenie. Przez spedycj

spedytor zobo-

zuje si

za wynagrodzeniem do wysyłania lub odbioru przesyłki albo dokonania

innych usług zwi

zanych z jej przewozem. S

to wi

c czynno

ci pomocnicze w sto-

sunku do przewozu rzeczy: zwa

enie, załadunek, dostarczenie opakowa

, ubezpie-

czenie przesyłki. Czynno

ci te mog

mie

charakter faktyczny jak i prawny, a ł

czy

jedynie funkcja zwi

zana z przewozem. Umowa spedycji jest konsensualna i wza-

jemna. W kwestiach, które nie zostały uregulowane w przepisach, do umowy spedycji
nale

y stosowa

odpowiednio przepisy o umowie zlecenia.

yczka art. 720

Konstrukcja: Stronami s

daj

cy po

yczk

oraz bior

cy po

yczk

. Przez umow

da-

cy po

yczk

zobowi

zuje si

przenie

ść

na własno

ść

bior

cego po

yczk

, okre

lo-

ilo

ść

pieni

dzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a bior

cy zobowi

zuje si

zwróci

sam

ilo

ść

pieni

dzy albo t

sam

ilo

ść

rzeczy tego samego ga-

tunku i tej samej jako

ci. Wbrew tradycji po

yczka jest skonstruowana jako umowa

konsensualna, a nie realna. Gospodarczy sens po

yczki wyra

a si

w tym,

e bior

cy uzyskuje mo

liwo

ść

korzystania przez pewien czas z maj

tku przekazanych mu

przez daj

cego po

yczk

. W przeciwie

stwie do kredytu bankowego nie jest wyma-

gane okre

lenie celu na jaki pieni

dze zostan

wydatkowane oraz naliczenie i po-

branie odsetek.
Obowi

zki daj

cego po

yczk

: 1. Dokonanie wszelkich czynno

ci niezb

dnych do

przeniesienia na własno

ść

bior

cego przedmiotu po

yczki, szczególnie do wydania

gotówki lub rzeczy zamiennych. 2. Je

eli termin nie został okre

lony, musi spełni

wiadczenie niezwłocznie po wezwaniu do wykonania. 3. Obowi

zek wydania po-

yczki wyst

puje gdy: daj

cy odst

puje od umowy co mo

e uczyni

, gdy zwrot jest

tpliwy z powodu złego stanu maj

tkowego drugiej strony, co nie przysługuje mu

jednak gdy wiedział o złym stanie maj

tkowym bior

cego; je

eli roszczenie bior

ce-

go o wydanie po

yczki uległo przedawnieniu, co nast

puje z upływem sze

ciu mie-

cy od chwili, kiedy przedmiot miał by

wydany.

Obowi

zki bior

cego po

yczk

: 1. Odebranie przedmiotu po

yczki, przez co przy-

sługuje mu roszczenie o jej wydanie. 2. Powinien zwróci

yczk

w terminie umó-

wionym. W razie nieoznaczeni terminu, zwrot musi nast

w ci

gu sze

ciu tygodni

po wypowiedzeniu przez daj

cego po

yczk

. 3. Obowi

zek płacenia odsetek ci

ąż

na bior

cym tylko wówczas, gdy zastrze

ony został w umowie.

Forma: Je

eli warto

ść

przedmiotu po

yczki przekracza 500 zł, umowa powinna by

stwierdzona pisemnie, co jednak nie ma zastosowania do umowy mi

dzy przedsi

biorcami.

Umowa kredytu art. 725

Konstrukcja: Stronami umowy kredytu s

bank oraz kredytobiorca. Przez bank ro-

zumiemy osob

prawn

utworzon

zgodnie z przepisami ustaw, działaj

na pod-

stawie zezwole

uprawniaj

cych do wykonywania czynno

ci bankowych. Od kredy-

tobiorcy wymaga si

zdolno

ci kredytowej, rozumianej jako zdolno

ść

do spłaty zaci

gni

tego kredytu wraz z odsetkami. Umowa kredytu uregulowana jest w Prawie ban-

kowym. Bank zobowi

zuje si

odda

do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony

w umowie kwot

rodków pieni

ęż

nych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredyto-

biorca zobowi

zuje si

do korzystania z niej na warunkach okre

lonych w umowie,

zwrotu kwoty kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty
prowizji od udzielonego kredytu. Umowa kredytu jest umow

konsensualn

, ale nie

wzajemn

Obowi

zki banku: 1. Oddanie do dyspozycji kredytobiorcy okre

lonej kwoty

rod-

ków pieni

ęż

nych. Bank powinien dokona

stosownych czynno

ci faktycznych umo

liwiaj

cych korzystanie z udzielonego kredytu. 2. Bank mo

żą

od kredytobiorcy

zabezpieczenia zwrotu kredytu w postaci zabezpiecze

przewidzianych w kodeksie i

w prawie wekslowym. Mog

to by

zabezpieczenia osobiste jak por

czenie, hipoteka

czy zastaw. 3. Ze wzgl

du na znaczne ryzyko, banko mo

żą

od kredytobiorcy

informacji i przedstawienia dokumentów pozwalaj

cych na ocen

jego sytuacji finan-

sowej. 4. Z czynno

ciami bankowymi ł

czy si

tajemnica bankowa. Obejmuje ona

wszystkie informacje dotycz

ce czynno

ci bankowej, uzyskane na etapie poprzedza-

cym zawarcie umowy, w trakcie jej zawierania i realizacji.

Obowi

zki kredytobiorcy: 1. Kredytobiorca jest uprawniony do korzystania z udzie-

lonego kredytu w zwi

zku z czym mo

żą

udost

pnienia przez banko

rodków

pieni

ęż

nych zgodnie z umow

. Nie ma natomiast obowi

zku korzystania z kredytu,

cho

umowa mo

e zastrzega

wyga

cie stosunku w wypadku nieskorzystania z

kredytu. 2. Na kredytobiorcy ci

ąż

y obowi

zek zwrotu wykorzystanego kredytu w usta-

lonym czasie oraz zapłaty ustalonych odsetek. Termin zastrze

ony jest na rzecz obu

stron, co znaczy,

e bank nie mo

żą

jego wcze

niejszej spłaty. 3. Zapłata okre-

lonej w umowie prowizji, b

cej rodzajem wynagrodzenia za czynno

ci banku

zwi

zane z przyznaniem kredytu. Obowi

zek powstaje z udzieleniem kredytu, bez

wzgl

du na to, czy nast

piło jego wykorzystanie.

Forma: Zawarcie wymaga zachowania formy pisemnej, a w umowie nale

y w szcze-

gólno

ci okre

: strony umowy, kwot

i walut

kredytu, jego przeznaczenie, termin

spłaty, oprocentowanie i zabezpieczenie spłaty.

Umowa rachunku bankowego art. 725

Konstrukcja: Stronami umowy rachunku bankowego s

bank oraz posiadacz ra-

chunku. W podstawowym zakresie umow

reguluj

przepisy Kodeksu i Prawa ban-

kowego. Przez rachunek bankowy bank zobowi

zuje si

wzgl

dem posiadacza ra-

chunku, na czas oznaczony lub nieoznaczony, do przechowywania jego

rodków

pieni

ęż

nych oraz, je

eli umowa tak stanowi, do przeprowadzania na jego zlecenie

rozlicze

pieni

ęż

nych. Bank ma wi

c mo

liwo

ść

dysponowania zgromadzonymi

rodkami pieni

ęż

nymi i obowi

zek ich zwrotu na

żą

danie.

Rodzaje rachunków bankowych: 1. Rachunki rozliczeniowe i lokat terminowych.
Przeznaczone s

wył

cznie dla osób prawnych, jednostek organizacyjnych nie po-

siadaj

cych osobowo

ci, którym przysługuje zdolno

ść

prawna oraz dla osób fizycz-

nych prowadz

cych działalno

ść

zarobkow

. 2. Rachunki oszcz

dno

ciowe,

oszcz

dno

ciowo-rozliczeniowe, terminowych lokat oszcz

dno

ciowych. Zastrze

ne dla osób fizycznych, dla szkolnych kas oszcz

dno

ciowych i pracowniczych kas

zapomogowych. Bank mo

e wyda

posiadaczowi rachunku imienny dokument po-

twierdzaj

cy zawarcie umowy, jak ksi

ąż

eczka oszcz

dno

ciowa. Ma to na celu zwol-

nienie banku z obowi

zku przesyłania posiadaczowi rachunku wyci

gów z tego ra-

chunku.
Obowi

zki banku: 1. Prowadzenie rachunku, przez dokonywanie odpowiednich

wpisów ukazuj

cych wszelkie zmiany ilo

rodków pieni

ęż

nych na rachunku. Za

szkody spowodowane nieprawidłowym wpisem bank ponosi odpowiedzialno

ść

zasadach ogólnych. 2. Informowanie posiadacza rachunku o ka

dej zmianie stanu

rachunku. Wyci

g z rachunku, z informacj

o zmianach bank powinien przesyła

po-

siadaczowi bezpłatnie co najmniej raz w miesi

cu. 3. Zwrot

rodków pieni

ęż

nych, w

cało

ci lub w cz

ęś

ci, na ka

żą

danie posiadacza rachunku, chyba

e umowa uza-

nia ten obowi

zek od wypowiedzenia.

Obowi

zki posiadacza rachunku: 1. Zawiadomienie banku o zmianie zamieszkania

lub siedziby, a wi

c o aktualnym adresie, potrzebnym do wywi

zania si

banku z

obowi

zku przesyłania informacji o stanie rachunku. 2. W razie niezgodno

ci zmian

stanu rachunku lub salda, posiadacz ma obowi

zek zgłoszenia bankowi niezgodno-

ci w terminie 14 dni.

Terminy: Roszczenia ka

dej ze stron przedawniaj

z upływem lat dwóch, z wy-

tkiem roszcze

o zwrot wkładów oszcz

dno

ciowych, przy czym bieg przedawnie-

nia rozpoczyna si

od dnia wyga

cia stosunku rachunku bankowego.

Spółka cywilna art. 860

Konstrukcja: Praktyka

ycia gospodarczego, wymagaj

nawi

zywania mi

dzy pod-

miotami prawa cywilnego

lejszej i zamierzonej na dłu

szy czas współpracy. Spół-

uregulowan

w Kodeksie Cywilnym nazywa si

spółk

cywiln

, bowiem oprócz

niej wyst

puj

równie

spółki obj

te Kodeksem Spółek Handlowych: spółki osobowe i

kapitałowe. Przez umow

spółki cywilnej, wspólnicy zobowi

zuj

ąż

do osi

gni

cia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w

szczególno

ci przez wniesienie wkładów. Uczestnicz

cymi mog

osoby fizyczne

oraz prawne, przy czym wspólników mo

e by

cej ni

dwóch. Mamy wi

c do czy-

nienia z umow

wielostronn

Obowi

zki wspólników: 1. Najbardziej znamienn

cech

spółki jest zamierzony

wspólny cel. To poj

cie szersze od celu zarobkowego. Wspólny cel nie musi polega

na osi

gni

ciu zysku, mo

e obejmowa

inne korzystne rezultaty w sferze maj

tkowej

wspólników, wyra

ce si

cho

by w zaoszcz

dzaniu wydatków. 2. Zamierzony cel

ma by

wspólny. Wszyscy wi

c wspólnicy powinni by

zainteresowani jego realizacj

i dla wszystkich powinny istnie

korzy

ci. Je

eli cel polega na osi

ganiu zysków, nie-

dopuszczalne byłoby wył

czanie któregokolwiek wspólnika od udziału w zyskach. 3.

Spółki cywilnej nie mo

na traktowa

jak osób prawnych ani przedsi

biorcy, cho

przedsi

biorcami s

wspólnicy. Natomiast otwarta jest droga do przekształcenia

spółki cywilnej w handlow

, co prowadzi do ukonstytuowania si

osoby prawnej. 4.

dy ze wspólników musi przyczynia

do osi

gni

cia celu. Obowi

zek wniesie-

nia wkładu nie musi jednak obci

ąż

wszystkich wspólników; jedni mog

zobowi

do wniesienia wkładu, a pozostali do innych

wiadcze

. Wkład mo

e polega

wniesieniu własno

ci, innych praw albo

wiadczeniu usług. 5. Spółka cywilna nie ma

wydzielonego, nale

żą

cego do niej maj

tku. Z wkładów wspólników tworzy si

nato-

miast wspólny maj

tek wspólników. Ka

dy ma w nim udział, jednak w porównaniu do

współwłasno

ci nie jest oznaczony ułamkiem. Wspólny maj

tek tworzy wspólno

ść

typu ł

cznego. Wspólnik wi

c nie mo

e rozporz

dza

udziałem, a tak

e domaga

podziału wspólnego maj

tku w czasie trwania spółki.

Terminy: Je

eli mimo nadej

cia przyczyny rozwi

zania umowy spółka trwa nadal,

poczytuje si

za przedłu

na czas nieoznaczony. Oprócz nadej

cia terminu,

spółka ulega rozwi

zaniu przez zgodn

uchwał

wspólników; gdy pozostał w niej tyl-

ko jeden wspólnik; lub gdy osi

gni

cie celu okazało si

niemo

liwe.

Umowa przekazu art. 921

Konstrukcja: Podstawowym elementem umowy przekazu jest jednostronna czyn-
no

ść

prawna przekazuj

cego, której tre

ść

obejmuje upowa

nienia: dla przekazane-

go, do spełnienia

wiadczenia na rzecz odbiorcy, oraz dla odbiorcy przekazu, do

odebrania

wiadczenia od przekazanego.

wiadczenie ma nast

na rachunek

przekazuj

cego. Realizacja upowa

nie

prowadzi do stworzenia stosunków mi

dzy

podmiotami. W stosunku mi

dzy przekazuj

cym a przekazanym wyst

puje stosunek

pokrycia. Mi

dzy przekazuj

cym a odbiorc

przekazu powstanie za

stosunek walu-

ty. W wyniku zastosowania przekazu jedno

wiadczenie spełnione przez przekaza-

nego do r

k odbiorcy przekazu, zast

puje dwa

wiadczenia. Znaczenie przekazu po-

lega wi

c na uproszczeniu obrotu. Przekazanie

wiadczenia, nie oznaczaj

jeszcze

zwolnienia przekazuj

cego z długu wobec odbiorcy. Skutek ten ma dopiero spełnie-

nie

wiadczenia.

Do nawi

zania stosunku mi

dzy przekazanym a odbiorc

do-

chodzi wówczas, gdy przekazany przyjmie przekaz.

Przyj

cie, akcept, stanowi

odr

od przekazu, jednostronn

czynno

ść

prawn

przekazanego, której tre

jest zobowi

zanie do spełnienia przekazanego

wiadczenia.

Forma: Przekaz mo

e by

dokonany w formie dowolnej, cho

w praktyce stosowana

jest forma pisemna. O

wiadczenie woli przekazuj

cy mo

e zło

zarówno odbiorcy

przekazu jak i przekazanemu.

Papiery warto

ciowe art. 921

Poj

cie papierów warto

ciowych w kodeksie nie zostało okre

lone. Przyjmuje si

to dokument lub zapis w systemie informatycznym na rachunku papierów warto

cio-

wych, który uciele

nia prawa maj

tkowe w taki sposób,

e dane uprawnienia przy-

sługuj

osobie wskazanej jako uprawniona w tre

ci dokumentu. Kto

, kto nie ma pa-

pieru warto

ciowego, nie mo

e powoła

na prawo w nim wyra

one. Natomiast do

wykonywania tego prawa jest konieczne, a zarazem wystarczaj

ce, przedstawienie

dłu

nikowi dokumentu. Do powstania zobowi

zania z papieru warto

ciowego ko-

nieczne jest wystawienie dokumentu o tre

ci okre

lonej przepisami prawnymi.

Do-

kument taki zawsze wymaga podpisania przez dłu

nika

, przy czym podpis na pa-

pierach warto

ciowych, mo

e by

odbity sposobem mechanicznym, jak w obligacjach

czy bonach skarbowych.
Rodzaje: 1. Ze wzgl

du na przedmiot uprawnie

, jakie uciele

niaj

: papiery opiewa-

ce na wierzytelno

ci (zwłaszcza pieni

ęż

ne: weksle, czeki); papiery opiewaj

ce na

prawa inne (rozporz

dzanie towarami: konosament). 2. Z uwagi na sposób przeno-

szenia praw z papierów warto

ciowych: papiery imienne, które legitymuj

jedynie

osob

imiennie wskazan

, w drodze przelewu poł

czonego z wydaniem dokumentu;

papiery na zlecenie, które legitymuj

osob

wymienion

oraz ka

dego, na kogo pra-

wo zostało przeniesione indos. Do przeniesienia prawa potrzebne jest wydanie do-
kumentu oraz nieprzerwany szereg indosów. Indosem lub indosamentem, nazywa
si

wiadczenie woli zbywcy weksla, czeku lub innego papieru warto

ciowego.

Ostatni

grup

papiery na okaziciela, które nie wskazuj

w ogóle uprawnionego.

Jest nim ka

da osoba, która przedstawi dokument.

Franczyza

Konstrukcja: Stronami s

franczyzodawca i franczyzobiorca. Przez umow

franchi-

singu franczyzodawca obowi

zuje si

do udzielenia praw i upowa

nienia do korzy-

stania z pakietu franczyzowego, a franczyzobiorca do przyj

cia okre

lonych obo-

zków i płacenia wynagrodzenia. Istota systemu polega na tym,

e franczyzodaw-

ca nadaje swoim poszczególnym franczyzobiorcom prawo oraz nakłada na nich obo-
wi

zek prowadzenia działalno

ci zgodnie z jego koncepcj

Obowi

zki franczyzobiorcy: 1. Płaci franczyzodawcy ustalone wynagrodzenie.

Opłata podstawowa uiszczana jest za przył

czenie ju

istniej

cego punktu do sieci

franczyzodawcy. W zwi

zku z działalno

bie

żą

, franczyzobiorca wnosi opłaty

bie

żą

ce. S

nimi cz

ęś

ci z zysku, którym dzieli si

z franczyzodawc

. 2. Prowadzi

przedsi

biorstwo na własny rachunek, według koncepcji i pakietu franczyzowego. 3.

Udost

pnia swoje przedsi

biorstwo do kontroli franczyzodawcy.

Przykłady: Przykładami firm działaj

cych na zasadzie franczyzy s

sieci fast food jak

McDonald's czy Telepizza, a tak

e sie

cukierni Bliklego.

Know-How

Konstrukcja: Stronami s

udzielaj

cy lub dostawca oraz zamawiaj

cy lub odbiorca.

Przez umow

Know-How udzielaj

cy zobowi

zuje si

do przekazania odbiorcy wie-

dzy technicznej lub organizacyjnej o charakterze poufnym lub tajnym, bezpo

rednio

ytecznej w działalno

ci gospodarczej w zakresie okre

lonym w umowie.

Obowi

zki odbiorcy: 1. Utrzyma

wiadomo

ść

w tajemnicy. 2. Wypłaci

wynagro-

dzenie za mo

liwo

ść

korzystania z technologii. 3. Mo

e zosta

nało

ony obowi

zek

udzielenia gwarancji, zabezpieczenia lub zapewnie

co do warto

ci i efektów eko-

nomicznych know-how.

Faktoring

Konstrukcja: Faktoring to umowa nienazwana, ł

ca elementy cesji wierzytelno-

ci i umowy zlecenia, wykształcona w praktyce anglosaskich instytucji finansowych.

Stronami s

faktor i faktorant oraz klienci faktoranta. Faktorant to zazwyczaj przed-

biorca, który w ramach prowadzonej przez siebie działalno

ci gospodarczej zbywa

towary lub

wiadczy usługi. Faktorem jest natomiast bank lub wyspecjalizowana w

factoringu spółka. Istot

faktoringu jest nabywanie od przedsi

biorców za okre

lon

cen

wierzytelno

ci, przysługuj

cych im w stosunku do dłu

ników oraz

wiadczenia

dodatkowych usług. Wierzytelno

ci te nie mog

przeterminowane.

Forfaiting

Konstrukcja: Stronami tej umowy nienazwanej s

forfaiter i forfetysta. Forfetyst

jest

zazwyczaj podmiot prowadz

cy działalno

ść

gospodarcz

, szczególnie eksporter, na-

tomiast forfaiterem podmiot nabywaj

cy w drodze cesji udokumentowan

wierzytel-

ść

pieni

ęż

. Forfaiting polega na zbyciu przez eksportera wierzytelno

ci o odro-

czonym terminie płatno

ci, zabezpieczonych w formie weksla własnego importera lub

weksla trasowanego, akceptowanej przez importera. Przedmiotem forfaitingu mog

nie tylko weksle, ale tak

e inne wierzytelno

ci handlowe, które mog

wyku-

pione przed terminem ich wymagalno

ci. W Polsce jednak forfaiting wykorzystywany

jest najcz

ęś

ciej w transakcjach zagranicznych.