Godziny wychowawcze. Scenariusze innych zajęć
Materiał z portalu
1
Opracowanie Robert Chamczyk
Temat: ĆWICZENIA TWÓRCZEGO MYŚLENIA...
Czas: co najmniej 2 godziny lekcyjne, można również traktować trening twórczości jako
przerywnik między dłuższymi cyklami tematycznymi. Specjaliści zalecają, w przypadku
profesjonalnego treningu twórczości, aby trwał co najmniej dwa dni po 10 godzin dydaktycznych.
Cele:
uczeń uczy się współpracy, a nie rywalizacji
rozwija twórcze myślenie
abstrahuje
pracuje pod presja czasu
wie, co znaczy być twórczym, traktuje tę cechę jako zaletę.
Metody i formy pracy: burza mózgów, metoda śnieżnej kuli, twórcze myślenie, praca
indywidualna, w małych grupach, zbiorowa.
Materiały: tablica, kreda, kartki i przybory do pisania, karteczki z przygotowanymi zadaniami,
karteczki z lepiejami Wisławy Szymborskiej, stoper, piłeczka.
Źródła:
Edward Nęcka, Trening twórczości, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2008.
Krzysztof Szmidt, Trening kreatywności, Helion 2008.
Wisława Szymborska, Rymowanki dla dużych dzieci, Wydawnictwo a5, Kraków 2003.
Przebieg zajęć
Niniejszy scenariusz to propozycja lekcji twórczego myślenia. Dzisiaj słowa: kreatywny, twórczy
stały się bardzo popularne. Nauczyciele poszukują twórczych uczniów, pracodawcy – twórczych
pracowników, którzy nietypowo i efektywnie będą umieli rozwiązywać problemy, przedstawiać
oryginalne, niespotykane pomysły, jednym słowem – ludzki, którzy myślą nieszablonowo.
Ponieważ twórcze myślenie niekoniecznie zależne jest od inteligencji, a twórczego myślenia można
się nauczyć, dlatego ćwiczenia w tym zakresie powinny być prowadzone od najmłodszych lat.
Zaproponowane ćwiczenia mogą być pomocne do przeprowadzenia lekcji, mogą być inspiracją lub
tylko wyborem tych, które wydają się najlepsze.
Uczniowie siadają w kole, na krzesłach lub na podłodze po turecku, pozycje w czasie zajęć będą
zmienne, ważne, żeby zapewnić odpowiednio dużo przestrzeni.
a) Rozgrzewka – nauczyciel prosi uczniów, aby w ciągu minuty zapisali jak najwięcej słów na literę
„p”. Wyrazy muszą być w liczbie pojedynczej, nie można tworzyć wyrazów pokrewnych,
popełnione błędy ortograficzne nie dyskwalifikują przykładów (uczniowie i tak je czytają, a nie
pokazują zapisanych). Po 60 sekundach nauczyciel prosi o policzenie wypisanych słów. Od 3 do 5
uczniów czyta swoje wyrazy. To, ile osób zaprezentuje swoje wyrazy, zależy od prowadzącego i
czasu.
b) Skojarzenia. Nauczyciel podaje słowo wyjściowe, zapisuje je na tablicy, następnie cała grupa
podaje kolejne skojarzenia, które są dopisywane do wyrazu wyjściowego, np.:
styczeń – zima – śnieg – bałwan – uczeń – chłopiec...
człowiek – ssak – mleko – krowa – łąka – trawa – kwiaty – lato – wakacje...
Godziny wychowawcze. Scenariusze innych zajęć
Materiał z portalu
2
c) Co jest potrzebne do...? Nauczyciel prosi, aby uczniowie stanęli w kole i rozpoczyna zabawę od
pytania: Co jest potrzebne do…, np.: wyprawy na księżyc, uprawiania ogródka, zaśpiewania
piosenki, wyprawy w góry itp. Rozpoczyna uczeń, do którego nauczyciel rzuci piłkę, uczeń
odpowiada i rzuca piłkę do następnej osoby, po kilku odpowiedziach – można umówić się np. na 10
odpowiedzi – piłka wędruje do prowadzącego, który zadaje następne pytanie.
d) Co by było, gdyby...? To ćwiczenie polega na tym, aby uczniowie odpowiadali w sposób jak
najbardziej oryginalny, niekonwencjonalny, nawet niezgodny z przyjętymi prawami czy zasadami.
np.: Co by było, gdyby...
w szkole nie było nauczycieli?
słońce było czarne?
ciągle był dzień?
nie było telewizji?
najwierniejszym przyjacielem człowieka była żyrafa?
nie było słodyczy?
Możemy poprosić, aby uczniowie sami wymyślili pytania.
e) Imiona i inne nazwy w tytułach. Dzielimy klasę na grupy i rozdajemy kartki do pisania. Każda z
grup ma wypisać jak najwięcej tytułów książek, piosenek, filmów, w których występują imiona,
albo nazwiska, albo nazwy miast, zwierząt itd.
np.:
imiona – Pan Tadeusz, Romeo i Julia, Antek, Grażyna, Konrad Wallenrod, Sen srebrny
Salomei, Anielka, Ania z Zielonego Wzgórza, Iwona księżniczka Burgunda...;
nazwiska: Pan Wołodyjowski, Forest Gump, Konrad Wallenrod...
nazwy kwiatów: Czerwone maki spod Monte Casino, Stokrotka, Imię róży, Lilije...
nazwy miast: Śmierć w Wenecji, Pociąg do Hollywood, Warszawa...
liczby: W 80 dni dookoła świata, Dwie morgi utrapienia, Dywizjon 303, Siedmiu
wspaniałych, Parszywa dwunastka, O dwóch takich, co ukradli księżyc...
f) I dlatego... Ćwiczenie polega na tym, aby uczniowie w sposób oryginalny, nawet niezgodny z
nauką, gdyż chodzi o pobudzenie fantazji, a nie o sprawdzenie wiedzy, wymyślili historię
tłumaczącą, dlaczego coś jest jakieś, tak aby owa historia kończyła się zdaniem
np.: i dlatego...
pawie śpią na drzewach;
misie lubią miód;
pada deszcz;
mężczyźni są bardziej inteligentni od kobiet (albo na odwrót);
kobiety są piękniejsze od mężczyzn (albo na odwrót) itd.
g) Dwanaście nazw. Uczniowie muszą wymyślić dwanaście nazw na określenie czegoś. Swoje
pomysły zapisują na kartkach.
np.:
właśnie otwierasz restaurację, wymyśl dwanaście nazw dań;
właśnie wybudowałeś dwanaście osiedli mieszkaniowych, nazwij każde osiedle;
właśnie otwierasz budkę z lodami całego świata. Jakie nazwy nadasz dwunastu rodzajom
lodów?
h) Definicje na wesoło. Uczniowie mają stworzyć „nowe” definicje podanych słów. Chodzi o to,
aby dostrzec nieoczywiste cechy danego obiektu. Tak powstałe definicje często znacznie odbiegają
Godziny wychowawcze. Scenariusze innych zajęć
Materiał z portalu
3
od tych stałych, słownikowych, a nawet je podważają, są również świetną okazją do śmiechu.
np.:
pokój nauczycielski – jaskinia lwa;
matka – szyja rodziny;
lekcja – monodram;
Nauczyciel może zaproponować tyle wyrazów, ile chce i na ile wystarczy mu czasu.
i) Instrukcja. Uczniowie dobierają się w pary lub trójki. Ćwiczenie polega na napisaniu krótkiej,
logicznej instrukcji do skomplikowanej lub wręcz niemożliwej czynności.
np.:
Jak przenieść Rysy nad morze?
Jak zwiedzić świat w ciągu jednego weekendu?
Jak przechytrzyć lisa?
Jak znaleźć igłę w stogu siana?
j) KBM. Uczniowie w ciągu dwóch minut mają napisać jak najwięcej wypowiedzeń składających
się z trzech wyrazów na konkretną literę i w konkretnym porządku: K M B. Wypowiedzi muszą być
logiczne, raz wykorzystany wyraz nie może się powtarzać, nie jest istotny zapis ortograficzny.
Następnie uczniowie odczytują swoje pomysły.
np.:
Kwiat bezwonnego maku;
Klub bijących maluchy;
Kasia będzie malarzem;
Kawał bakaliowego makowca;
Książę budzi monarchę;
k) Lepieje. Nauczyciel rozdaje kartki z wybranymi lepiejami Wisław Szymborskiej. Uczniowie
wzorując się na noblistce, wymyślają swoje. Muszą one dotyczyć potraw i być napisane według
schematu: „lepiej coś tam, niż coś tam”.
Wybrane lepieje Wisławy Szymborskiej:
Lepiej mieć życiorys brzydki,
niż tutejsze jadać frytki.
Lepiej w głowę dostać drągiem,
niż się tutaj raczyć pstrągiem.
Lepsze dno w jeziorze Wdzydze,
niż spożyte tutaj rydze.
Lepsze zębów wypadanie,
niż warzywne tutaj danie.
Lepsza ciotka striptizerka,
niż podane tu żeberka.
Lepszą będziesz mieć karnację,
gdy u siebie zjesz kolację.
l) Dziwne nazwy zwierząt i roślin. Nauczyciel dzieli uczniów na pięć trzyosobowych grupy. Każda
grupa losuje jedną nazwę rośliny lub zwierzęcia, a następnie wykonuje do niej rysunek (graficzne
przedstawienie) oraz pisze krótką charakterystykę. Ważne, żeby uczniowie nie wiedzieli czy
wylosowana nazwa odnosi się do rośliny czy do zwierzęcia, dlaczego trzeba wymyślić oryginalne i
rzadkie nazwy. Całą zabawę zepsuje osoba, która znakomicie zna się na botanice i zoologii.
Godziny wychowawcze. Scenariusze innych zajęć
Materiał z portalu
4
twardzioszek czosnaczek – grzyb występujący na opadłym igliwiu;
lelek kozodój – ptak o wybitnie maskującym upierzeniu, prowadzi nocny tryb życia;
dziwaczek jalapa – bylina o barwnych kwiatach, używana jako środek przeczyszczający;
wychuchole – podrodzina ssaków z rodziny kretowatych;
bebłek błotny – roślina występująca w miejscach błotnych;
Prawdziwe znaczenia odczytujemy dopiero po prezentacji grup. Nauczyciel może przygotować
zdjęcia przedstawiające podane rośliny i zwierzęta.
ł) Ulepszacze. Uczniowie przez chwilę wymyślają coś (przedmiot, rzecz), co można/trzeba ulepszyć
i dlaczego trzeba ją ulepszyć. Rozdajemy uczniom kartki, na których znajduje się tabela. Prosimy,
aby ja wypełnili.
Coś, co trzeba ulepszyć
Dlaczego trzeba ulepszyć?
Podsumowanie
Na zakończenie treningu twórczości nauczyciel prosi, aby uczniowie zastanowili się, co to znaczy
być twórczym. Wypowiedzi uczniów zapisujemy na tablicy lub arkuszu papieru, na środku którego
zapisane jest : Człowiek twórczy.
Propozycje:
uczy się przez zabawę
jest aktywny
współpracuje z innymi
słucha innych i szanuje ich zdanie
myśli nieszablonowo
nie ocenia, nie krytykuje
słucha swojej intuicji
wierzy w siebie
szuka pomysłów, nie poddaje się szybko
jest spontaniczny itd.