„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

 

 

 

MINISTERSTWO EDUKACJI 

NARODOWEJ 

 

 

 

 

Ewa Gałązka 

 

 

 

 
Bielenie włókien i wyrobów włókienniczych 826[01].Z4.01 

 

 

 

 

 

 

Poradnik dla nauczyciela

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Wydawca

 

Instytut Technologii Eksploatacji 

–

 Państwowy Instytut Badawczy 

Radom 2007 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

1

Recenzenci: 

mgr inż. Artur Pacholski 

mgr inż. Małgorzata Piechota 

 

Opracowanie redakcyjne: 

mgr inż. Maria Michalak 

 

Konsultacja: 

mgr Małgorzata Sienna 

 

 

 

 

 

 

Poradnik  stanowi  obudowę  dydaktyczną  programu  jednostki  modułowej  826[01].Z4.01 
Bielenie włókien i wyrobów włókienniczych, zawartego w modułowym programie nauczania 
dla zawodu operator maszyn w przemyśle włókienniczym. 

 

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Wydawca 

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom  2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

2

SPIS TREŚCI

 

 

1.

 

Wprowadzenie 

3 

2.

 

Wymagania wstępne 

5 

3.

 

Cele kształcenia 

6 

4.

 

Przykładowe scenariusze zajęć 

7 

5.

 

Ć

wiczenia 

11 

5.1.

 

Obróbka wstępna włókien i wyrobów włókienniczych 

11 

5.1.1.

 

Ć

wiczenia 

11 

5.2.

 

Bielenie włókien i wyrobów włókienniczych 

16 

5.2.1.

 

Ć

wiczenia 

16 

6.

 

Ewaluacja osiągnięć ucznia 

19 

7.

 

Literatura 

31 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

3

1.  WPROWADZENIE

 

 

Przekazuję  Państwu  Poradnik  dla  nauczyciela,  który  będzie  pomocny  w  prowadzeniu 

zajęć  dydaktycznych  w  szkole  kształcącej  w  zawodzie  operator  maszyn  w  przemyśle 
włókienniczym. 

W poradniku zamieszczono: 

−

 

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane, 
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika, 

−

 

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy z poradnikiem, 

−

 

przykładowe scenariusze zajęć, 

−

 

przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania–
uczenia oraz środkami dydaktycznymi, 

−

 

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego, 

−

 

literaturę uzupełniającą. 
Wskazane  jest,  aby  zajęcia  dydaktyczne  były  prowadzone  różnymi  metodami  ze 

szczególnym  uwzględnieniem  aktywizujących  metod  nauczania,  np.:  samokształcenia 
kierowanego, tekstu przewodniego. 

Formy  organizacyjne  pracy  uczniów  mogą  być  zróżnicowane,  począwszy  od 

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.  

Jako  pomoc  do  realizacji  jednostki  modułowej  dla  uczniów  przeznaczony  jest  Poradnik 

dla ucznia. Nauczyciel powinien ukierunkować uczniów na właściwe korzystanie z poradnika 
do nich adresowanego. 

Materiał  nauczania  (w  Poradniku  dla  ucznia)  podzielony  jest  na  rozdziały,  które 

zawierają  podrozdziały.  Podczas  realizacji  poszczególnych  rozdziałów  wskazanym  jest 
zwrócenia uwagi na następujące elementy: 

−

 

materiał nauczania w miarę możliwości uczniowie powinni przeanalizować samodzielnie. 
Obserwuje  się  niedocenianie  przez  nauczycieli  niezwykle  ważnej  umiejętności,  jaką 
uczniowie powinni posiadać – czytanie tekstu technicznego ze zrozumieniem, 

−

 

pytania  sprawdzające  mają  wykazać,  na  ile  uczeń  opanował  materiał  teoretyczny  i  czy 
jest  przygotowany  do  wykonania  ćwiczeń.  W  zależności  od  tematu  można  zalecić 
uczniom  samodzielne  odpowiedzenie  na  pytania  lub  wspólne  z  całą  grupą  uczniów, 
w formie dyskusji opracowanie odpowiedzi na pytania lub wspólne z całą grupą uczniów, 
w formie dyskusji opracowanie odpowiedzi na pytania. Druga forma jest korzystniejsza, 
ponieważ  nauczyciel  sterując  dyskusją  może  uaktywniać  wszystkich  uczniów  oraz 
w trakcie dyskusji usuwać wszystkie wątpliwości, 

−

 

dominującą  rolę  w  kształtowaniu  umiejętności  oraz  opanowaniu  materiału  spełniają 
ć

wiczenia.  W  trakcie  wykonywania  ćwiczeń  uczeń  powinien  zweryfikować  wiedzę 

teoretyczną oraz opanować nowe umiejętności. Przedstawiono propozycję ćwiczeń wraz 
ze  wskazówkami  o  sposobie  ich  realizacji  w  szkole.  Prowadzący  może  również 
zrealizować ćwiczenia, które sam opracował, 

−

 

Sprawdzian  postępów  stanowi  podsumowanie  rozdziału,  zadaniem  uczniów  jest 
udzielenie odpowiedzi na pytania w nim zawarte. Uczeń powinien samodzielnie czytając 
zamieszczone  w  nim  stwierdzenia  potwierdzić  lub  zaprzeczyć  opanowanie  określonego 
zakresu materiału. Jeżeli wystąpią zaprzeczenia, nauczyciel powinien do tych zagadnień 
wrócić,  sprawdzając  czy  braki  w  opanowaniu  materiału  są  wynikiem  niezrozumienia 
przez  ucznia  tego  zagadnienia,  czy  niewłaściwej  postawy  ucznia  w  trakcie  nauczania.  
W  tym  miejscu  jest  szczególnie  ważna  rola  nauczyciela,  gdyż  od  postawy  nauczyciela, 
sposobu  prowadzenia  zajęć  zależy  między  innymi  zainteresowanie  ucznia.  Uczeń 
niezainteresowany materiałem nauczania, wykonywaniem ćwiczeń nie nabędzie w pełni 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

4

umiejętności  założonych  w  jednostce  modułowej.  Należy  rozbudzić  wśród  uczniów  tak 
zwaną „ciekawość wiedzy”. Potwierdzenie przez ucznia opanowania materiału nauczania 
rozdziału może stanowić podstawę dla nauczyciela do sprawdzenia wiedzy i umiejętności 
ucznia  z  tego  zakresu.  Nauczyciel  realizując  jednostkę  modułową  powinien  zwracać 
uwagę  na  predyspozycje  ucznia,  ocenić,  czy  uczeń  ma  większe  uzdolnienia  manualne, 
czy może lepiej radzi sobie z rozwiązywaniem problemów teoretycznych, 

−

 

testy zamieszczone w rozdziale Ewaluacja osiągnięć ucznia zawierają zadania z zakresu 
całej jednostki modułowej i należy je wykorzystać do oceny uczniów, a wyniki osiągnięte 
przez  uczniów  powinny  stanowić  podstawę  do  oceny  pracy  własnej  nauczyciela 
realizującego  tę  jednostkę  modułową,  Każdemu  zadaniu  testu  przypisano  określoną 
liczbę  możliwych  do  uzyskania  punktów.  Nauczyciel  może  zastosować  test  według 
własnego  projektu  oraz  zaproponować  własną  skalę  ocen.  Należy  pamiętać,  żeby  tak 
przeprowadzić  proces  oceniania  ucznia,  aby  umożliwić  mu  jak  najpełniejsze  wykazanie 
swoich umiejętności. 
Metody polecane do stosowania podczas kształcenia modułowego to: 

−

 

pokaz, 

−

 

ć

wiczenie (laboratoryjne lub inne), 

−

 

przewodniego tekstu, 

−

 

pokaz z objaśnieniem, 

−

 

wykładu konwersatoryjnego. 

 
 
 
 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 
 
 
 
 
 

Schemat układu jednostek modułowych w module 

826[01].Z4.01 

Bielenie włókien  

i wyrobów włókienniczych 

826[01].Z4.02 

Barwienie włókien  

i wyrobów 

włókienniczych 

826[01].Z4.03 

Drukowanie tkanin  

i dzianin 

 

826[01].Z4 

Technologia wykończania 

włókien i wyrobów włókienniczych 

826[01].Z4.05 

Wykończanie mechaniczne 

i termiczne wyrobów 

włókienniczych 

826[01].Z4.04 

Nakładanie apretur 

i innych wykończeń 

uszlachetniających  

na wyroby włókiennicze 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

5

2.  WYMAGANIA WSTĘPNE

 

 

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: 

−

 

klasyfikować  podstawowe  surowce  włókiennicze  ze  względu  na  ich  pochodzenie  
i  długość  włókien,  rozpoznawać  podstawowe  grupy  surowców  na  podstawie  koloru, 
chwytu  i  próby  palenia  oraz  rozróżniać  surowce  i  wyroby  na  podstawie  nazw 
handlowych i oznaczeń, 

−

 

podawać nazwy handlowe najczęściej produkowanych włókien, 

−

 

charakteryzować  właściwości  mechaniczne,  fizyczne,  chemiczne  i  użytkowe  różnych 
surowców włókienniczych, 

−

 

określać  wpływ  pochodzenia  włókien  i  ich  składu  chemicznego  na  zastosowanie  
i właściwości wyrobów, 

−

 

charakteryzować  podstawowe  rodzaje  wyrobów  włókienniczych  i  określać  ich 
podstawowe wskaźniki technologiczne, 

−

 

charakteryzować podstawowe parametry budowy wyrobów włókienniczych,

 

−

 

definiować podstawowe wskaźniki jakościowe wyrobów włókienniczych,

 

−

 

objaśniać  podstawowe  metody  wyznaczania  wskaźników  jakościowych  wyrobów 
włókienniczych,

 

−

 

określać zasady pobierania próbek wyrobów włókienniczych, 

−

 

określać warunki wykonywania badań, 

−

 

badać wskaźniki użytkowe i strukturalne liniowych i płaskich wyrobów włókienniczych, 

−

 

obliczać wartość podstawowych parametrów wyrobów włókienniczych, 

−

 

rozpoznawać elementy maszyn i mechanizmów, 

−

 

odczytywać rysunki z uwzględnieniem wymiarowania, 

−

 

odczytywać rysunki techniczne i uproszczenia rysunkowe, 

−

 

odczytywać  rysunki  zestawieniowe  zespołów  i  podzespołów  maszyn,  ustalać  działanie  
i określać elementy składowe,  

−

 

wykonywać proste rysunki techniczne, 

−

 

korzystać z dokumentacji technicznej, PN, katalogów,  

−

 

odczytywać 

dokumentację 

techniczno-ruchową, 

dokumentację 

technologiczną  

i warsztatową, 

−

 

korzystać z różnych źródeł informacji, 

−

 

stosować  przepisy  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy,  ochrony  przeciwpożarowej  oraz 
ochrony środowiska, 

−

 

posługiwać się sprzętem laboratoryjnym z zachowaniem zasad bhp. 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

6

3.  CELE KSZTAŁCENIA

 

 

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć: 

−

 

scharakteryzować obróbkę wstępną włókien i wyrobów włókienniczych, 

−

 

scharakteryzować procesy bielenia włókien naturalnych, sztucznych i syntetycznych, 

−

 

scharakteryzować procesy merceryzacji, spilśniania, karbonizacji i stabilizacji, 

−

 

dobrać środki bielące i pomocnicze do rodzaju surowca, 

−

 

przygotować kąpiel bielącą według receptury, 

−

 

obsłużyć maszyny i urządzenia bielnika, 

−

 

skontrolować proces bielenia, 

−

 

określić zagrożenia dla zdrowia pracowników bielnika,  

−

 

zidentyfikować nieprawidłowości w pracy maszyn, 

−

 

usunąć wady powstałe w procesie bielenia, 

−

 

udzielić  pierwszej  pomocy  poszkodowanym  w  wypadkach  przy  pracy  podczas  bielenia 
tekstyliów, 

−

 

zastosować  przepisy  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy  oraz  ochrony  przeciwpożarowej  
i ochrony środowiska. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

7

4.  PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

 

 
Scenariusz zajęć 1 

 

Osoba prowadząca 

…………………………………….…………. 

Modułowy program nauczania: 

Operator maszyn w przemyśle włókienniczym 826[01] 

Moduł: 

Technologia 

wykończania 

włókien 

i 

wyrobów 

włókienniczych 826[01].Z4 

Jednostka modułowa: 

Bielenie 

włókien 

i 

wyrobów 

włókienniczych 

826[01].Z4.01 

Temat:  Merceryzacja tkanin bawełnianych. 

Cel ogólny:  Przygotowanie tkanin bawełnianych do bielenia. 

 

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć: 

−

 

scharakteryzować proces merceryzacji tkanin z włókien bawełnianych,  

−

 

wymienić, jakie zmiany zachodzą pod wpływem ługu sodowego w strukturze włókna, 

−

 

określić wpływ ługu sodowego na właściwości włókna bawełny, 

−

 

dobrać parametry do procesu merceryzacji. 

W czasie pracy będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe: 

−

 

organizowania i planowania zajęć, 

−

 

pracy w zespole, 

−

 

oceny pracy zespołu. 

 

Metody nauczania–uczenia się:  

−

 

ć

wiczenie laboratoryjne. 

 

Formy organizacyjne pracy uczniów: 

−

 

uczniowie pracują w grupach dwu lub trzyosobowych. 

 

Czas trwania zajęć: 2 godziny dydaktyczne. 

 

Ś

rodki dydaktyczne: 

−

 

treść zadania przygotowana przez nauczyciela, 

−

 

mikroskop z oprzyrządowaniem,  

−

 

wodorotlenek sodowy, pipeta lub zakraplacz, 

−

 

kartka, ołówek ewentualnie aparat fotograficzny lub kamera z nakładką na mikroskop. 

 

Zadanie dla ucznia 
Przeprowadź  obserwację  mikroskopową  zmian,  jakie  następują  w  wyglądzie  bawełny  pod 
wpływem  ługu  sodowego.  Dokonaj  analizy  zaobserwowanych  zmian,  narysuj  je  lub 
sfotografuj. Sformułuj i zapisz znaczenie zmian zachodzących we włóknie. 

 

Przebieg zajęć: 

 

Faza wstępna 
1.

 

Określenie tematu. 

2.

 

Wyjaśnienie uczniom tematu, omówienie szczegółowych celów kształcenia. 

3.

 

Zapoznanie z zasadami bhp przy pracy z substancjami chemicznymi. 

4.

 

Podział grupy uczniów na zespoły. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

8

Faza właściwa – wykonanie ćwiczenia 
Tekst przewodni do ćwiczenia. 
 
I,  Informacje 
Pytania prowadzące 
1.

 

Jakie są zasady bezpiecznej pracy z substancjami chemicznymi? 

2.

 

W jaki sposób należy przygotować stanowisko do badań mikroskopowych? 

3.

 

W jaki sposób przygotować preparat do badań mikroskopowych? 

4.

 

W jaki sposób ustawiamy preparat pod mikroskopem? 

5.

 

Jak regulujemy ostrość widzenia w mikroskopie? 

6.

 

Co przypomina bawełna swoim widokiem wzdłużnym? 

7.

 

Jak przenosimy obraz widziany pod mikroskopem na papier?  

 
II.  Planowanie (polecenia prowadzące) 
Uczniowie określają 
1.

 

Określ zasady bezpiecznego posługiwania się substancjami chemicznymi. 

2.

 

Zaproponuj, w jaki sposób przygotować stanowisko do wykonania ćwiczenia. 

3.

 

Określ przybory i odczynniki, które będą potrzebne do wykonania ćwiczenia. 

4.

 

Określ etapy wykonania ćwiczenia. 

5.

 

Zaproponuj sposób wykonania rysunku. 

6.

 

Zaproponuj podział pracy w grupie.  

 
III.  Ustalanie – ustalenia z nauczycielem 
1.

 

Uczniowie omawiają z nauczycielem wszystkie punkty etapu planowania. 

2.

 

Uczniowie odnoszą się do uwag i propozycji nauczyciela. 

 
IV.  Wykonanie 
1.

 

Uczniowie przygotowują preparaty do obserwacji mikroskopowych. 

2.

 

Uczniowie wykonują szkice widoku wzdłużnego włókien, lub wykonują zdjęcie. 

3.

 

Uczniowie prowadzą obserwacje mikroskopowe. 

4.

 

Uczniowie szkicują obserwowane zjawiska. 

 
V.  Sprawdzanie 
1.

 

Uczniowie oglądają wykonane rysunki. 

2.

 

Uczniowie porównują uzyskane wyniki z literaturą. 

3.

 

Uczniowie  oceniaja  wpływ  zmian  zachodzących  w  wyglądzie  włókna  bawełny  pod 
wpływem NaOH na efekty merceryzacji. 

 
VI.  Analiza końcowa 
1.

 

Uczniowie wraz z nauczycielem omawiają przebieg ćwiczenia. 

2.

 

Uczniowie oceniają efekty procesu merceryzacji przebieg ćwiczenia. 

3.

 

Uczniowie wskazują na korzyści wynikające z takiej obróbki bawełny. 

 
Zakończenie zajęć 
Nauczyciel  podsumowuje  pracę  uczniów  i  omawia  uzyskane  efekty.  Wskazuje  na 
nieprawidłowości i mówi jak ich uniknąć. Ocenia pracę uczniów. 
 
Praca domowa 
Przeczytaj  z  poradnika  fragment  dotyczący  merceryzacji  i  napisz,  na  jakie  właściwości 
użytkowe wyrobów ma wpływ ten proces. 
 
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach: 

−

 

poprawne odpowiedzi na pytania kontrolne. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

9

Scenariusz zajęć 2 
 

Osoba prowadząca 

…………………………………….…………. 

Modułowy program nauczania: 

Operator maszyn w przemyśle włókienniczym 826[01] 

Moduł: 

Technologia 

wykończania 

włókien 

i 

wyrobów 

włókienniczych 826[01].Z4 

Jednostka modułowa: 

Bielenie 

włókien 

i 

wyrobów 

włókienniczych 

826[01].Z4.01 

Temat:  Technologia  bielenia  sposobem  półciągłym  w  szerokości  z  zastosowaniem 

różnych maszyn. 

Cel ogólny: Bielenie szerokościowe sposobem półciągłym. 

 

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć: 

−

 

scharakteryzować proces bielenia szerokościowego, 

−

 

wymienić etapy, w jakich wykonuje się bielenie półciągłe, 

−

 

wymienić stosowane chemikalia, 

−

 

opracować algorytm procesu bielenia, 

−

 

określić temperaturę i czas każdego z etapów bielenia. 

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe: 

−

 

organizowania i planowania zajęć, 

−

 

pracy w zespole, 

−

 

wypowiadania się na forum klasy, 

−

 

oceny pracy zespołu. 

 
Metody nauczania–uczenia się:  

−

 

pokaz z objaśnieniem. 

 
Formy organizacyjne pracy uczniów: 

−

 

uczniowie pracują w grupach kilkuosobowych. 

 
Czas trwania zajęć: 2 godziny dydaktyczne. 
 
Ś

rodki dydaktyczne: 

−

 

plansze  ze  schematem  urządzenia  do  półciągłego  bielenia  szerokościowego  tkanin  
z kanałową komorą reakcyjną,  

−

 

plansze ze schematem urządzenia Pad-Roll, 

−

 

materiał nauczania zawarty w poradniku ucznia,  

−

 

przybory do rysowania i pisania, zeszyt przedmiotowy.  

 
Zadanie dla ucznia 
Na podstawie schematu urządzenia Pad-Roll i półciągłego szerokościowego bielenia tkanin z 
kanałową  komorą  reakcyjną  dokonaj  analizy  procesu  bielenia  prowadzonego  na  tych 
urządzeniach. Wyznacz etapy i parametry procesu. 
 
Przebieg zajęć 
1.

 

Wprowadzenie do zajęć – przypomnienie celu stosowania bielenia tkanin, przypomnienie 
definicji, metod i sposobów bielenia poznanych na lekcjach wcześniejszych. 

2.

 

Podział na grupy dowolną metodą, np. wyliczanka. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

10

3.

 

Przedstawienie  schematów  urządzeń  do  półciągłego  bielenia  –  krótkie  omówienie  przez 
nauczyciela zasady działania przedstawionego urządzenia. 

4.

 

Samodzielna  praca  uczniów  w  grupach  nad  tekstem  z  poradnika  i  schematami.- 
ć

wiczenie  „Na  podstawie  dołączonego  schematu  urządzenia  omów  i  opisz  metodę 

bielenia przy pomocy tego urządzenia. 

5.

 

Przedstawianie notatki nauczycielowi (nauczyciel koryguje błędy). 

6.

 

Przedstawianie  przez  przedstawicieli  grup  zasad  pracy  i  warunków  bielenia  w  danym 
urządzeniu – nauczyciel występuje w roli rzeczoznawcy 

7.

 

Wyjaśnianie  przez  nauczyciela  nieścisłości  w  opracowaniach  uczniów,  dokonywanie 
korekt. 

 
Zakończenie zajęć 
Na zakończenie uczniowie sporządzają notatki z lekcji. 
 
Praca domowa 
Naszkicuj schematy omawianych urządzeń i opisz ich działanie. 
 
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach: 

−

 

poprawne odpowiedzi na pytania kontrolne. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

11

5.  ĆWICZENIA

 

 

5.1. Obróbka wstępna włókien i wyrobów włókienniczych

 

 
5.1.1.  Ćwiczenia

 

 

Ć

wiczenie 1 

Zbadaj efekt działania ługu sodowego na włókno bawełny. 
 
Wskazówki do realizacji 
Aby  uczeń  poprawnie  wykonał  ćwiczenie  nauczyciel  powinien  omówić  sposób 

wykonania  ćwiczenia.  Nauczyciel  powinien  przypomnieć  zasady  bhp  obowiązujące  
w pracowni. Przed rozpoczęciem ćwiczenia należy przypomnieć o bezpiecznym obchodzeniu 
się z chemikaliami. Nauczyciel powinien przygotować potrzebne chemikalia.  

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Uczeń powinien: 

1)

 

zapoznać się z zasadami bezpiecznej pracy z substancjami chemicznymi, 

2)

 

przygotować stanowisko pracy zgodnie z poniższymi zaleceniami, 

3)

 

zgromadzić potrzebne przybory i odczynniki w miejscu pracy, 

4)

 

ustawić mikroskop, 

5)

 

przygotować preparaty (minimum 3) używając jako płynu immersyjnego wody, 

6)

 

ustawić preparat na stoliku mikroskopu, tak aby w polu widzenia znalazły się końcówki 
włókien, 

7)

 

narysować na przygotowanej kartce obraz, jaki widzisz pod mikroskopem (możesz użyć 
nakładki ułatwiającej rysowanie), 

8)

 

nanieść  na  znajdujący  się  pod  mikroskopem  preparat  kilka  kropel  ługu  sodowego  
(2–3 krople), obok szkiełka nakrywkowego, 

9)

 

obserwować co dzieje się z włóknami bawełny w kontakcie z ługiem, 

10)

 

wykonać rysunek zmian, które nastąpiły, 

11)

 

postępować w analogiczny sposób z kolejnym preparatem, 

12)

 

wkleić wykonane rysunki do zeszytu przedmiotowego, 

13)

 

sformułować i zapisać wnioski. 

 

Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

−

 

ć

wiczenie laboratoryjne, 

 

Ś

rodki dydaktyczne: 

−

 

instrukcja bezpiecznej pracy z substancjami chemicznymi, 

−

 

mikroskop laboratoryjny z oprzyrządowaniem, 

−

 

próbki włókien bawełny, 

−

 

ług sodowy w butelce z zakraplaczem, lub pipetą, 

−

 

kartki papieru,  

−

 

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

12

Ć

wiczenie 2 

Dokonaj spilśniania próbek tkanin i dzianin z włókien wełnianych i opisz efekty.  

 
Wskazówki do realizacji 
Aby  uczeń  poprawnie  wykonał  ćwiczenie,  nauczyciel  powinien  omówić  sposób 

wykonania ćwiczenia. Nauczyciel powinien przypomnieć zasady bhp obowiązujące w pracowni. 

Przed  rozpoczęciem  ćwiczenia  należy  przypomnieć  o  bezpiecznym  obchodzeniu  się 

z chemikaliami i palnikiem. Nauczyciel powinien przygotować przepis na kąpiel spilśniającą 
i zgromadzić potrzebne chemikalia. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)

 

zapoznać się z zasadami bezpiecznej obsługi palnika gazowego, 

2)

 

przygotować po siedem próbek tkanin i dzianin o wymiarach 20 x 20 cm, 

3)

 

przygotować stanowisko pracy (palnik, stojak, zlewki, termometr, bagietki), 

4)

 

przygotować  kąpiel  spilśniającą  w  ilości  wystarczającej  do  wykonania  ćwiczenia  w/g. 
przepisu, 

5)

 

pozostawić po jednej próbce tkaniny i dzianiny do porównań, 

6)

 

obrabiać  pozostałe  w  kąpieli  spilśniającej  w  następujący  sposób:  dwie  w  temperaturze 
pokojowej  (ok.  21°C),  dwie  w  temperaturze  ok.  45

o

C,  dwie  w  temperaturze  powyżej 

70

o

C,w  każdym  przedziale  temperatur  jedną  próbkę  tkaniny  i  dzianiny  intensywnie 

ugniatać, drugą natomiast zanurzać i poddawać minimalnej obróbce mechanicznej, 

7)

 

przeprowadzić  spilśnianie  w  czasie  ok.  20  min.,  po  tym  czasie  próbki  wypłukać 
i wysuszyć w stanie rozłożonym, 

8)

 

zmierzyć po wysuszeniu próbki i wyniki pomiarów zapisać w tabeli, 

9)

 

obejrzeć  próbki  i  opisać  ich  wygląd  zewnętrzny,  przy  oglądaniu  wspomóc  się  lupą  lub 
mikroskopem, 

10)

 

sformułować i zapisać wnioski. 

 

Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

−

 

ć

wiczeń, 

−

 

pokazu z objaśnieniem, 

 

Ś

rodki dydaktyczne: 

−

 

instrukcja bezpiecznej obsługi palnika gazowego, 

−

 

stół laboratoryjny, zlewki, bagietki, palnik, cylinder miarowy, termometr, 

−

 

przygotowany roztwór mydła, lub kompozycja spilśniająca o pH 3, 

−

 

tkanina i dzianina wełniana, 

−

 

linijka, lupa, mikroskop, 

−

 

tabela wyników, 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla ucznia. 

 
Ć

wiczenie 3 

Zbadaj efekt działania ługu sodowego na dzianinę i tkaninę bawełnianą. 
 
Wskazówki do realizacji 
Przed przystąpieniem do ćwiczenia należy omówić zasady bezpiecznego obchodzenia się 

z substancjami żrącymi oraz zasady pierwszej pomocy w przypadku poparzenia nimi. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

13

Sposób wykonania ćwiczenia. 
 
Uczeń powinien: 

1)

 

zapoznać się z instrukcją bezpiecznego posługiwania się substancjami żrącymi, 

2)

 

przygotować stanowisko pracy zgodnie z poniższymi zaleceniami,  

3)

 

zgromadzić potrzebne przybory i odczynniki w miejscu pracy, 

4)

 

przygotować  próbki  tkanin  i  dzianin  o  wymiarach  20  x  20  cm,  oznaczyć  próbki, 
zaznaczyć kierunek osnowy lub kolumienki, 

5)

 

przygotować  zlewkę  z  roztworem  ługu  sodowego  o  stężeniu  20  g  NaOH  na  100  cm

3

 

roztworu, 

6)

 

przygotować kąpiele płuczące – ciepłą i zimną, 

7)

 

pozostawić jedną z przygotowanych próbek jako kontrolną, 

8)

 

zanurzać  pozostałe  próbki  w  roztworze  ługu  do  dokładnego  zwilżenia  i  pozostawiać  na 
czas około 3 minut, następnie płukać próbki na przemian w ciepłej i zimnej wodzie, 

9)

 

wysuszyć wypłukane próbki, 

10)

 

dokonać pomiaru długości i szerokości próbek, zapisać wyniki, 

11)

 

sformułować i zapisać wnioski. 
 
Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

−

 

ć

wiczeń, 

−

 

pokazu z objaśnieniem. 

 

Ś

rodki dydaktyczne: 

−

 

instrukcja bezpiecznego posługiwania się substancjami żrącymi, 

−

 

tkanina i dzianina, 

−

 

linijka, nożyczki,  

−

 

ług sodowy, 

−

 

zlewki, bagietki,  

−

 

kartki papieru, 

−

 

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela. 
 

Ć

wiczenie 4 

Porównaj wytrzymałość tkanin i dzianin przed i po ługowaniu. 
 
Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem  do  ćwiczenia  uczeń  powinien  zostać  zapoznany  ze  sposobem 

dokonywania  pomiarów  na  zrywarce,  a  także  ze  sposobem  obliczania  wytrzymałości  
i  wytrzymałości  względnej,  oraz  ze  sposobem  obliczania  wydłużenia.  Nauczyciel  powinien 
wcześniej przygotować potrzebne do obliczeń wzory.  

Do  wykonania  ćwiczenia  należy  wykorzystać  próbki  z  ćwiczenia  3.  Z  danych  próbek 

uczeń  powinien  wyciąć  wzdłuż  osnowy  lub  kolumienki  paski  o  wymiarach  2  x  10  cm. 
Wskazane co najmniej 3 próbki. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia. 
 
Uczeń powinien: 

1)

 

wykorzystać do wykonania ćwiczenia próbki z ćwiczenia 3, 

2)

 

wyciąć  z  danych  próbek  przed  i  po  ługowaniu  wzdłuż  osnowy  lub  kolumienki  paski  
o wymiarach 2 x 10 cm. (najmniej 3 próbki), 

3)

 

oznaczyć próbki ługowane i nie ługowane, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

14

4)

 

dokonać zrywania na zrywarce szczękowej, 

5)

 

zanotować wielkość siły zrywającej i wydłużenia podczas zrywania, 

6)

 

dokonać obliczeń wytrzymałości i wydłużenia,  

7)

 

sformułować i zapisać wnioski. 
 
Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

−

 

pokazu z objaśnieniem, 

−

 

ć

wiczeń. 

 

Ś

rodki dydaktyczne: 

−

 

tkanina i dzianina, 

−

 

linijka, nożyczki,  

−

 

zrywarka laboratoryjna, 

−

 

wzory do obliczeń, 

−

 

kartki papieru, lub notes,  

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela. 

 
Ć

wiczenie 5 

Porównaj wytrzymałość tkanin i dzianin przed i po spilśnianiu. 
 
Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem  do  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  wykład  na  temat  sposobu 

dokonywania  pomiarów  na  zrywarce,  obliczania  wytrzymałości  i  wytrzymałości  względnej, 
oraz wydłużenia. Nauczyciel powinien wcześniej przygotować potrzebne do obliczeń wzory.  

Do  wykonania  ćwiczenia  należy  wykorzystać  próbki  z  ćwiczenia  3.  Z  danych  próbek 

uczeń  powinien  wyciąć  wzdłuż  osnowy  lub  kolumienki  paski  o  wymiarach  2  x  10  cm. 
Wskazane co najmniej 3 próbki. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia. 
 
Uczeń powinien: 

1)

 

przygotować próbki tkanin i dzianin,  

2)

 

wykorzystać próbki z ćwiczenia 2, 

3)

 

oznaczyć próbki spilśnione i niespilśnione, 

4)

 

dokonać zrywania na zrywarce szczękowej, 

5)

 

zanotować wielkość siły zrywającej i wydłużenia podczas zrywania, 

6)

 

dokonać obliczeń wytrzymałości i wydłużenia,  

7)

 

sformułować i zapisać wnioski. 
 
Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

−

 

wykładu konwersatoryjnego, 

−

 

ć

wiczeń. 

 
Ś

rodki dydaktyczne: 

−

 

tkanina i dzianina, 

−

 

linijka, nożyczki,  

−

 

zrywarka laboratoryjna, 

−

 

wzory do obliczeń, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

15

−

 

kartki papieru, lub notes,  

−

 

poradnik dla ucznia,  

−

 

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela. 
 

Ć

wiczenie 6 

Przeprowadź proces kotonizacji. Porównaj długość włókien lnianych przed i po procesie. 
 
Wskazówki do realizacji 
Przed  rozpoczęciem  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  przygotować  odpowiednią  ilość 

próbek włókien lnianych po procesie czesania.  

Powinien  przygotować  kąpiel  zawierającą  roztwór  mydła  z  dodatkiem  zasady  sodowej 

w ilości takiej, aby pH wynosiło około 7.  

Nauczyciel powinien przypomnieć uczniom sposób mierzenia długości włókien i obliczania 

ś

redniej długości. 

Omówić z uczniami zasady bezpiecznej obsługi palników gazowych i zasad ostrożności 

przy obgotowywaniu włókien. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia. 
 
Uczeń powinien: 

1)

 

pobrać próbki włókien lnianych, 

2)

 

wydzielić i zmierzyć przynajmniej 20 włókien, 

3)

 

zanotować długości włókien i obliczyć średnią długość, 

4)

 

przygotować kąpiel do kotonizacji,  

5)

 

zapoznać się z instrukcją bezpiecznego wykonania ćwiczenia, 

6)

 

obgotowywać włókna przez 1 godzinę, 

7)

 

po tym czasie włókna wypłukać i wysuszyć, 

8)

 

zmierzyć długość najmniej 20 włókien, 

9)

 

zanotować długości i obliczyć średnią długość, 

10)

 

porównać wyniki pomiarów, sformułować i zapisać wnioski. 

 

Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

−

 

pokazu z objaśnieniem,  

−

 

ć

wiczeń. 

 

Ś

rodki dydaktyczne: 

−

 

instrukcja bezpiecznego wykonania ćwiczenia, 

−

 

włókna lniane po procesie czesania, 

−

 

linijka, 

−

 

roztwór mydła, 

−

 

szkło laboratoryjne, 

−

 

palnik gazowy, 

−

 

zeszyt, 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

16

5.2. Bielenie włókien i wyrobów włókienniczych

 

 

5.2.1.  Ćwiczenia

 

 

Ć

wiczenie 1 

Porównaj  efekt  bielenia  tkanin  lnianych  sposobem  chlorynowo  –  chlorynowym 

i sposobem chlorynowo-nadtlenkowym. 

 
Wskazówki do realizacji 
Przed  rozpoczęciem  zajęć  nauczyciel  powinien  przygotować  instrukcję  wykonania 

ć

wiczenia  z  przepisem  na  kąpiel  bielącą.  Sprawdzić,  czy  w  pracowni  znajdują  się  potrzebne 

chemikalia. Przygotować próbki tkanin dla uczniów. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)

 

zapoznać się z otrzymaną instrukcją, 

2)

 

przypomnieć sobie zasady bhp obowiązujące przy posługiwaniu się chemikaliami, 

3)

 

założyć fartuch i okulary ochronne, 

4)

 

przygotować potrzebne przybory i narzędzia, 

5)

 

zgromadzić potrzebne chemikalia i sporządzić kąpiele bielące, 

6)

 

pobrać próbki tkanin lnianych, 

7)

 

przeprowadzić proces bielenia zgodnie z przepisem, 

8)

 

tkaniny wypłukać i wysuszyć, 

9)

 

dokonać pomiaru stopnia bieli próbki kontrolnej i próbek bielonych, 

10)

 

sformułować i zapisać wnioski. 
 
Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

−

 

ć

wiczenie. 

 

Ś

rodki dydaktyczne: 

−

 

instrukcja dla ucznia, 

−

 

stół laboratoryjny z wyciągiem, 

−

 

szkło laboratoryjne, 

−

 

wymienione w przepisie środki chemiczne, 

−

 

aparat  do  pomiaru  stopnia  bieli  (w  przypadku  braku  w  szkole  można  zrealizować  
w zakładzie bądź instytucie), 

−

 

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela. 

 

Ć

wiczenie 2 

Na  podstawie  dołączonego  do  instrukcji  schematu  urządzenia  omów  i  opisz  metodę 

bielenia przy pomocy tego urządzenia. 

 

Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem  do  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  przygotować  instrukcję  

i  schemat  urządzenia  wykorzystywanego  do  pracy.  Wprowadzić  uczniów  w  zakres  zadania, 
omówić sposób wykonania. 

Takie  ćwiczenie  można  wykonać  w  zakładzie  produkcyjnym.  Najpierw  zapoznać  się  

z  cyklem  produkcyjnym,  a  następnie  na  podstawie  ustawienia  maszyn  naszkicować  schemat  
i na jego podstawie omówić metodę bielenia. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

17

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)

 

przyjrzeć się uważnie schematowi, 

2)

 

rozpoznać i nazwać elementy i podzespoły, 

3)

 

opisać zadania poszczególnych podzespołów, 

4)

 

opisać metodę bielenia przedstawioną na schemacie, 

5)

 

dobrać potrzebne chemikalia, 

6)

 

sporządzić w zeszycie opis wykonanego ćwiczenia. 
 
Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

−

 

ć

wiczenie. 

 

Ś

rodki dydaktyczne: 

−

 

schematy urządzenia i instrukcja, 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela. 

 
Ć

wiczenie 3 

Przygotuj  przepis  (skład  kąpieli  i  warunki  procesu)  bielenia  nadtlenkami  dla  150  kg 

tkaniny bawełnianej. 

 
Wskazówki do realizacji 
Ć

wiczenie  należy  wykonać  w  oparciu  o  tekst  materiału  z  poradnika  dla  ucznia. 

Przykładową recepturę bielenia powinien przygotować nauczyciel.  

Tego  typu  ćwiczenie  dobrze  jest  zweryfikować  z  przepisami  bielenia  w  zakładach. 

Najpierw  dokonać  obliczeń,  następnie,  najlepiej  podczas  wycieczki  tematycznej,  porównać 
wykonane przez uczniów przepisy i szkice z rzeczywistością przemysłową. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)

 

przeczytać uważnie materiał poradnika ucznia dotyczący bielenia,  

2)

 

dokonać obliczeń ilości potrzebnych odczynników chemicznych, 

3)

 

sporządzić przepis bielenia bez wstępnej obróbki chemicznej i bielenia po obgotowaniu, 

4)

 

zaproponować urządzenia do przeprowadzenia tego procesu, 

5)

 

naszkicować schemat technologiczny. 
 
Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

−

 

ć

wiczenie,  

−

 

pokaz z objaśnieniem. 
 
Ś

rodki dydaktyczne: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

przykładowa instrukcja, 

−

 

zeszyt,  

−

 

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

18

Ć

wiczenie 4 

Opracuj  przepis  (skład  kąpieli  i  warunki  procesu)  bielenia  dla  250  kg  przędzy 

bawełnianej  przy  użyciu  podchlorynu  sodowego  trzema  różnymi  sposobami:  bez  wstępnego 
alkalicznego  obgotowania,  ze  wstępnym  obgotowaniem,  ze  wstępnym  warzeniem  pod 
ciśnieniem. 

 
Wskazówki do realizacji 
Ć

wiczenie  należy  wykonać  w  oparciu  o  tekst  materiału  z  poradnika  dla  ucznia. 

Przykładową recepturę bielenia powinien przygotować nauczyciel.  

Tego  typu  ćwiczenie  dobrze  jest  zweryfikować  z  przepisami  bielenia  w  zakładach. 

Najpierw  dokonać  obliczeń  następnie,  najlepiej  podczas  wycieczki  tematycznej  porównać 
wykonane przez uczniów przepisy i szkice z rzeczywistością przemysłową. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)

 

przeczytać uważnie materiał poradnika ucznia dotyczący bielenia,  

2)

 

dokonać  obliczeń  ilości  potrzebnych  odczynników  chemicznych  na  podstawie 
przykładowej receptury, 

3)

 

sporządzić przepisy trzema w/w sposobami,  

4)

 

naszkicować  schemat  technologiczny  przebiegu  procesu  bielenia  bez  wstępnego 
alkalicznego obgotowania. 
 
Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

−

 

ć

wiczenie,  

−

 

pokaz z objaśnieniem. 

 

Ś

rodki dydaktyczne: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

przykładowa instrukcja, 

−

 

zeszyt,  

−

 

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

19

6.  EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

 

 
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego  

 
TEST 1 
Test  dwustopniowy  do  jednostki  modułowej

  „

Bielenie  włókien  i  wyrobów 

włókienniczych” 

 
Test składa się z 22 zadań wielokrotnego wyboru, z których: 

−

 

zadania 1, 2, 3, 4, 6, 7,10, 11, 14, 16, 17, 18, 20, 21, 22 są z poziomu podstawowego, 

−

 

zadania 5, 8, 9, 12, 13, 15, 19 są z poziomu ponadpodstawowego. 

 

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt  
 

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak 

uczeń otrzymuje 0 punktów. 

 

Proponuję  następujące  normy  wymagań  –  uczeń  otrzyma  następujące 
oceny szkolne: 

 

−

 

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego, 

−

 

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 14 zadań z poziomu podstawowego, 

−

 

dobry – za rozwiązanie 17 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,  

−

 

bardzo  dobry  –  za  rozwiązanie  20  zadań,  w  tym  co  najmniej  5  z  poziomu 
ponadpodstawowego. 

 

Klucz odpowiedzi:  1. b, 2. a, 3. a, 4. c, 5. c, 6. c, 7. d, 8. d, 9. b, 10. a, 11. d, 

12. c,  13.  d,  14.  c,  15.  a,  16.  b,  17.  d,  18.  b,  19.  b,  20.  d, 
21. c, 22. c. 

 

Plan testu 

 

Nr 

zad. 

Cel operacyjny  

(mierzone osiągnięcia ucznia) 

Kategoria 

celu 

Poziom 

wymagań 

Poprawna 

odpowiedź 

1 

Określić zastosowanie procesu merceryzacji do 
uszlachetniania włókien 

C 

P 

b 

2 

Scharakteryzować proces spilśniania 

C 

P 

a 

3 

Określić właściwości chemiczne włókien 

C 

P 

a 

4 

Zdefiniować pojęcie karbonizacji 

A 

P 

c 

5 

Zastosować właściwy środek procesu 
merceryzacji 

C 

PP 

c 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

20

6 

Określić rodzaj zmian zachodzących w procesie 
bielenia 

C 

P 

c 

7 

Określić rodzaj czynnika bielącego w bieleniu 
podchlorynem 

C 

P 

d 

8 

Zaplanować kolejność operacji w procesie 
bielenia sposobem ciągłym i półciągłym 

D 

PP 

d 

9 

Dokonać analizy metody bielenia 

D 

PP 

b 

10 

Określić parametry procesu bielenia chlorynem 
sodowym włókien celulozowych 

C 

P 

a 

11 

Wykluczyć możliwość zastosowania danego 
odczynnika 

B 

P 

d 

12  Dobrać rodzaj procesu do rodzaju surowca 

C 

PP 

c 

13 

Dobrać rodzaj substancji bielącej do składu 
surowcowego tkaniny 

C 

PP 

d 

14  Scharakteryzować proces bielenia daną maszyną 

C 

P 

c 

15 

Dokonać analizy przebiegu procesu bielenia 
metodą podchlorynowo-nadtlenkową 

D 

PP 

a 

16  Scharakteryzować proces bielenia klasycznego 

C 

P 

b 

17  Określić przydatność środków odklejających 

C 

P 

d 

18 

Rozpoznać charakter procesu bielenia 
z odklejaniem 

B 

P 

b 

19 

Dobrać rodzaj procesu do stopnia 
zanieczyszczenia tkaniny 

C 

PP 

b 

20 

Dokonać analizy przebiegu procesu bielenia 
metodą ciągłą 

D 

P 

d 

21 

Scharakteryzować proces bielenia włókien 
bawełny 

C 

P 

c 

22  Określić parametry procesu karbonizacji wełny 

C 

P 

c 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

21

Przebieg testowania 

 
Instrukcja dla nauczyciela

 

1.

 

Ustal  z  uczniami  termin  przeprowadzenia  sprawdzianu  z  wyprzedzeniem  co  najmniej 
jednotygodniowym. 

2.

 

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego. 

3.

 

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania. 

4.

 

Przygotuj odpowiednią liczbę testów.  

5.

 

Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań. 

6.

 

Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia. 

7.

 

Zapytaj czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszystkie wątpliwości wyjaśnij. 

8.

 

Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test. 

9.

 

10  minut  przed  zakończeniem  testu  przypomnij  uczniom  o  zbliżającym  się  czasie 
zakończenia udzielania odpowiedzi. 

 

Instrukcja dla ucznia 

1.

 

Przeczytaj uważnie instrukcję. 

2.

 

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 

3.

 

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 

4.

 

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi. 

5.

 

W każdym pytaniu tylko jedna odpowiedź jest prawdziwa.  

6.

 

Pracuj samodzielnie bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadani.  

7.

 

Dokładnie  przeczytaj  pytania,  odpowiedzi,  których  jesteś  pewien  zaznacz  od  razu  do 
tych, które sprawią ci trudności wrócisz później. 

8.

 

Nie śpiesz się masz czas na zastanowienie. 

9.

 

Na rozwiązanie testu masz 60 minut. 

Powodzenia! 

 

Materiały dla ucznia:

 

–

 

instrukcja, 

–

 

zestaw zadań testowych, 

–

 

karta odpowiedzi. 
 

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

  

 

1.

 

Proces merceryzacji stosuje się do uszlachetniania włókien 
a)

 

wełnianych. 

b)

 

bawełnianych. 

c)

 

poliamidowych. 

d)

 

kazeinowych. 

 

2.

 

Zjawisko spilśniania jest charakterystyczne dla włókien 
a)

 

wełnianych. 

b)

 

bawełnianych. 

c)

 

poliamidowych. 

d)

 

lnianych. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

22

3.

 

Na działanie kwasu solnego i siarkowego odporne są włókna 
a)

 

wełniane. 

b)

 

bawełniane. 

c)

 

poliamidowe. 

d)

 

wiskozowe. 

 

4.

 

Proces usuwania zanieczyszczeń roślinnych z włókien wełnianych nazywa się 
a)

 

stabilizacja. 

b)

 

spilśnianie. 

c)

 

karbonizacja. 

d)

 

kotonizacja. 

 

5.

 

Poprawienie  właściwości  wytrzymałościowych,  zwiększenie  połysku  i  zmiana  kształtu 
przekroju poprzecznego włókien bawełny następuje pod wpływem 
a)

 

kwasu siarkowego. 

b)

 

chlorowodoru. 

c)

 

ługu sodowego. 

d)

 

wody utlenionej. 

 

6.

 

W procesie bielenia zostaje zmieniony 
a)

 

skład chemiczny włókien. 

b)

 

wymiar wzdłużny włókien. 

c)

 

naturalny kolor włókien. 

d)

 

wymiar poprzeczny włókien. 

 

7.

 

W  bieleniu  włókien  i  wyrobów  przy  pomocy  podchlorynu  sodowego  czynnikiem 
bielącym jest 
a)

 

azot. 

b)

 

tlen. 

c)

 

wodór. 

d)

 

chlor. 

 

8.

 

Proces  bielenia  sposobem  okresowym,  ciągłym  i  półciągłym  następuje  po  operacji 
technologicznej 
a)

 

prania po odklejaniu. 

b)

 

płukania. 

c)

 

suszenia. 

d)

 

napawania kąpielą bielącą. 

 

9.

 

Metoda bielenia Pad-Roll należy do sposobu 
a)

 

ciągłego bielenia. 

b)

 

bielenia półciągłego. 

c)

 

kresowego bielenia. 

d)

 

bielenia ciągłego i okresowego jednocześnie. 

 

10.

 

Przy  bieleniu  chlorynem  sodowym  włókien  celulozowych  najlepsze  wyniki  bielenia 
uzyskuje się przy pH o wartości 
a)

 

3–4. 

b)

 

poniżej 3. 

c)

 

powyżej 4. 

d)

 

około 7. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

23

 

11.

 

W procesie odchlorowania po bieleniu nie stosuje się 
a)

 

kwasu siarkowego. 

b)

 

siarczanu sodowego. 

c)

 

kwaśnego siarczanu sodowego. 

d)

 

wodorotlenku sodowego. 

 

12.

 

W  tkaninach  barwnie  tkanych,  kierowanych  do  bielenia  nie  kontroluje  się  odporności 
wybarwień na 
a)

 

obgotowanie. 

b)

 

chlorowanie. 

c)

 

ś

cieranie. 

d)

 

bielenie nadtlenkami. 

 

13.

 

Przy  obróbce  alkalicznej  nie  stosuje  się  wodorotlenku  sodu  dla  następujących  składów 
surowcowych 
a)

 

33% włókien wiskozowych 67% włókien bawełny. 

b)

 

50% włókien wiskozowych 50% włókien bawełny. 

c)

 

67% włókien wiskozowych 33% włókien bawełny. 

d)

 

100% włókien wiskozowych. 

 

14.

 

W trzecim członie ciągłego bielnika pasmowego w systemie Du Pont tkanina poddawana 
jest 
a)

 

praniu. 

b)

 

kwaszeniu. 

c)

 

chlorowaniu. 

d)

 

płukaniu. 

 

15.

 

Spranie klejonki przy bieleniu metodą podchlorynowo-nadtlenkową następuje 
a)

 

w pierwszym członie bielnika. 

b)

 

w drugim członie bielnika. 

c)

 

w trzecim członie bielnika. 

d)

 

w czwartym członie bielnika. 

 

16.

 

Podstawową operacją chemiczną bielenia klasycznego jest 
a)

 

chlorowanie. 

b)

 

warzenie. 

c)

 

kwaszenie. 

d)

 

odkwaszanie. 

 

17.

 

Do najważniejszych środków odklejających zalicza się 
a)

 

tylko enzymy diastatyczne. 

b)

 

tylko enzymy pankreatyczne. 

c)

 

tylko diastazy bakteryjne. 

d)

 

wszystkie wymienione wyżej środki. 

 

18.

 

Dzięki wprowadzeniu klejonek rozpuszczalnych straci na znaczeniu proces 
a)

 

prania wstępnego. 

b)

 

odklejania. 

c)

 

płukania. 

d)

 

prania końcowego. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

24

 

19.

 

Procesowi ścierania poddaje się tkaniny 
a)

 

z bawełny nie zawierające łusek. 

b)

 

z niskogatunkowej bawełny zawierające duże ilości łusek. 

c)

 

z wysokogatunkowej bawełny. 

d)

 

z wszystkich rodzajów bawełny. 

 

20.

 

W ciągłej metodzie bielenia kocioł warzelny zastąpiono 
a)

 

dołami do leżakowania. 

b)

 

pralnicą. 

c)

 

zasobnikiem fajkowym z poliestru zbrojonego włóknem szklanym. 

d)

 

zasobnikiem fajkowym ze stali kwasoodpornej. 

 

21.

 

Usuwanie substancji niecelulozowych z bawełny następuje w procesie 
a)

 

barwienia. 

b)

 

drukowania. 

c)

 

bielenia. 

d)

 

apreturowania. 

 

22.

 

Proces karbonizacji wełny zachodzi w środowisku 
a)

 

obojętnym. 

b)

 

silnie zasadowym. 

c)

 

kwaśnym. 

d)

 

słabo zasadowym. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

25

 

KARTA ODPOWIEDZI 

 
Imię i nazwisko............................................................................................................................. 
 

Bielenie włókien i wyrobów włókienniczych  

 
 
Zakreśl poprawną odpowiedź.  
 
 

Nr 

zadania 

Odpowiedź 

Punkty 

1

 

 

a 

b 

c 

d 

 

2

 

 

a 

b 

c 

d 

 

3

 

 

a 

b 

c 

d 

 

4

 

 

a 

b 

c 

d 

 

5

 

 

a 

b 

c 

d 

 

6

 

 

a 

b 

c 

d 

 

7

 

 

a 

b 

c 

d 

 

8

 

 

a 

b 

c 

d 

 

9

 

 

a 

b 

c 

d 

 

10

 

 

a 

b 

c 

d 

 

11

 

 

a 

b 

c 

d 

 

12

 

 

a 

b 

c 

d 

 

13

 

 

a 

b 

c 

d 

 

14

 

 

a 

b 

c 

d 

 

15

 

 

a 

b 

c 

d 

 

16

 

 

a 

b 

c 

d 

 

17

 

 

a 

b 

c 

d 

 

18

 

 

a 

b 

c 

d 

 

19

 

 

a 

b 

c 

d 

 

20

 

 

a 

b 

c 

d 

 

21

 

 

a 

b 

c 

d 

 

22

 

 

a 

b 

c 

d 

 

Razem:   

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

26

TEST 2

 

Zadanie sprawdzające typu próba pracy 

 
Zadanie

 

Przeprowadź  laboratoryjny  proces  bielenia  nadtlenkami  próbek  tkanin  bawełnianych 

metodą jedno- i dwustopniową, porównaj stopień bieli obu próbek. Składy  kąpieli bielących 
oblicz  na  podstawie  przykładowych  składów  kąpieli  dołączonych  do  zadania.  Aby  nie 
przekroczyć  czasu  wyznaczonego  na  zadanie,  proces  obróbki  termicznej  skróć  do  1/10 
podanych w przepisie przykładowym. 

Na wykonanie zadania masz 180 minut. 

 

Przykładowy przepis: 
Skład  kąpieli  dla  dwustopniowej  metody  bielenia  (ilość  na  100  kg  bawełny  przy 

krotności kąpieli 1:4 do 1:6): 

Pierwszy etap-przeprowadza się w kąpieli o składzie: 

−

 

3 dm

3

 szkła wodnego stężonego, 

−

 

0,8 kg wodorotlenku sodowego (stałego), 

−

 

2 dcm

3

 wody utlenionej 30%. 

Proces bielenia prowadzi się w ciągu 4–5 godzin w temperaturze 90°C. 
W drugim etapie bielenia kąpiel zawiera: 

−

 

1,5 dm

3

 szkła wodnego stężonego, 

−

 

0,4 kg wodorotlenku sodowego stałego, 

−

 

1,3 dm

3

 wody utlenionej 30%. 

Proces prowadzi się w ciągu 5–6 godzin w temperaturze 90°C. 
Skład kąpieli jednostopniowej metody bielenia wykonuje się w kąpieli z dodatkiem: 

−

 

2 dm3 szkła wodnego stężonego, 

−

 

0,5 kg wodorotlenku sodowego (stałego), 

−

 

2 dm3wody utlenionej 30%. 
Proces prowadzi się w ciągu 5 godzin w temp. 90°C. 

 

Przebieg sprawdzianu: 

1.

 

Uczeń waży otrzymane próbki. 

2.

 

Stosownie do masy próbek oblicza w oparciu o recepturę ilość potrzebnych środków. 

3.

 

Za poprawnie dokonane obliczenia otrzymuje punkt. 

4.

 

Przygotowuje stanowisko pracy. 

5.

 

Sporządza potrzebne kąpiele bielące. 

6.

 

Prowadzi proces bielenia skracając czas do 1/10 czasu z przepisu przykładowego. 

7.

 

Po bieleniu próbki płucze i suszy. 

8.

 

Następnie dokonuje pomiarów stopnia bieli i porównuje je z próbką kontrolną. 

9.

 

Wyniki pomiarów i wnioski zapisuje. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

27

Instrukcja dla nauczyciela 

1.

 

Ustal  z  uczniami  termin  przeprowadzenia  sprawdzianu  z  wyprzedzeniem  co  najmniej 
jednotygodniowym. 

2.

 

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego. 

3.

 

Przygotuj  zestaw  dla  ucznia  zawierający:  zadanie,  przykładowy  przepis,  instrukcję  dla 
ucznia, kartę plan działania. 

4.

 

Przygotuj dla nauczyciela arkusz obserwacji, instrukcję dla nauczyciela. 

5.

 

Przygotuj sprzęt, potrzebne odczynniki, próbki tkanin. 

6.

 

Sprawdź poprawność działania przyrządów. 

7.

 

Przed rozpoczęciem zadania przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia. 

8.

 

Zapytaj czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszystkie wątpliwości wyjaśnij. 

9.

 

Przed  upływem  czasu  wykonania  zadania  uprzedź,  że  czas  się  kończy,  nie  przedłużaj 
czasu na wykonanie zadania. 

10.

 

Wypełnij arkusz obserwacji i wystaw ocenę. 

 
Instrukcja dla ucznia 

Aby bezpiecznie i poprawnie wykonać zadanie: 

1.

 

przeanalizuj treść zadania, 

2.

 

sporządź plan działania, 

3.

 

zważ próbki, 

4.

 

oblicz potrzebne ilości środków chemicznych, 

5.

 

pobierz potrzebne środki i przyrządy, 

6.

 

przygotuj stanowisko pracy, 

7.

 

sporządź kąpiele bielące, na podstawie obliczeń, 

8.

 

przeprowadź proces bielenia na podstawie receptury (skracając czas obróbki termicznej), 

9.

 

wypłucz i wysusz próbki, 

10.

 

dokonaj pomiarów stopnia bieli, zapisz wyniki i porównaj z próbką kontrolną, 

11.

 

oceń otrzymane wyniki, 

12.

 

po skończeniu zadania uporządkuj stanowisko pracy. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

28

Załącznik 1 

 

.................................................................. 

Imię i nazwisko ucznia wykonującego zadanie

 

 

PLAN DZIAŁANIA 

 

Kolejność wykonywanych czynności: 
................................................................................................................................................. 
................................................................................................................................................. 
................................................................................................................................................. 
................................................................................................................................................. 
................................................................................................................................................. 
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
..................................................................................................................................... 
................................................................................................................................................. 
................................................................................................................................................. 
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................... 
Obliczenia ilości składników do kąpieli bielących: 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Wykaz potrzebnego sprzętu: 
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
......................................................................................................................... 
Wyniki pomiarów: 
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
................................................................................................................... 
 

Wnioski: 

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
..................................................................................................................................... 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

29

ARKUSZ OBSERWACJI ZADANIA PRÓBA PRACY  

 

Zadanie 

Przeprowadź  laboratoryjny  proces  bielenia  nadtlenkami  próbek  tkanin  bawełnianych 

metodą  jedno-  i  dwustopniową,  porównaj  stopień  bieli  obu  próbek  Składy  kąpieli  bielących 
oblicz  na  podstawie  przykładowych  składów  kąpieli  dołączonych  do  zadania.  Aby  nie 
przekroczyć  czasu  wyznaczonego  na  zadanie,  proces  obróbki  termicznej  skróć  do  1/10 
podanych w przepisie przykładowym.  
 

O

b

sz

ar

 

 

Czynność ocenianie i kryteria wykonania 

 
Liczba 
punktów 

 
Uwagi 

P

la

n

o

w

an

ie

 

Czynność  1:  Uczeń  zapisuje  w  formularzu  czynności  zgodnie  
z kolejnością wykonania. 

 

 

Kryterium wykonania: 
Uczeń  otrzymuje  1  pkt.  –  jeżeli  w  formularzu  zapisał 
przynajmniej  pięć  z  niżej  wymienionych  czynności:  obliczyć 
ilości  środków  chemicznych,  przygotować  stanowisko  pracy, 
pobrać  odczynniki,  pobrać  próbki  tkanin,  sporządzić  kąpiel 
bielącą,  wykonać  proces  bielenia,  wypłukać  i  wysuszyć 
próbki,  zmierzyć  stopień  bieli  próbek  bielonych  i  próbki 
kontrolnej, zapisać wyniki, wyciągnąć wnioski. 
Czynność 2: Uczeń wymienia potrzebne przyrządy i sprzęty. 

 

 

Kryterium wykonania: 
1  pkt.  –  jeżeli  uczeń  wymienił  przynajmniej  3  z  niżej 
wymienionych:  waga  laboratoryjna,  odczynniki  chemiczne, 
próbki tkanin, szkło laboratoryjne, aparat do mierzenia stopnia 
bieli, zegarek, kalkulator, przybory do pisania, zaszyt. 
Czynność 3: Uczeń zakłada odzież ochronną. 

 

 

Kryterium wykonania: 
1 pkt. – jeżeli uczeń założył przynajmniej fartuch ochronny. 

O

rg

an

iz

o

w

an

ie

 

 

Czynność 4: Uczeń gromadzi narzędzia i przyrządy potrzebne 
do wykonania zadania. 

 

 

Kryterium wykonania: 
1  pkt.  –  jeżeli  uczeń  zgromadził  potrzebne  narzędzia 
i przyrządy (sprzęt laboratoryjny, odczynniki i tkaninę) 
Czynność  5:  Uczeń  pobiera  potrzebne  materiały,  przyrządy 
i narzędzia. 

 

 

Kryterium wykonania: 
1 pkt. – jeżeli pobrał próbki, chemikalia, sprzęt laboratoryjny. 
Czynność 6: Uczeń organizuje stanowisko pracy. 

 

 

Kryterium wykonania: 
1  pkt.  –  jeżeli  ustawił  sprzęt,  zachowując  zasady 
bezpieczeństwa i higieny pracy. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

30

 

W

y

k

o

n

an

ie

 

Czynność  7:  Uczeń  wykonuje  prawidłowe  obliczenia 
i zapisuje w formularzu wyniki. 

 

 

Kryterium wykonania: 
Uczeń  otrzymuje  3pkt.  –jeżeli  obliczył  właściwe  ilości 
chemikaliów  do:  pierwszego  etapu  kąpieli  dwustopniowej, 
drugiego 

etapu 

kąpieli 

dwustopniowej, 

kąpieli 

jednostopniowej (po 1 pkt. dla każdej kąpieli). 
Czynność 8: Uczeń sporządza kąpiele bielące. 

 

 

1 pkt. – jeżeli przygotował trzy kąpiele bielące. 
Czynność 9: Uczeń prowadzi proces bielenia. 

 

 

Kryterium wykonania: 
1  pkt.  –  jeżeli  przeprowadził  proces  zgodnie  z  przepisem  
i zachowaniem zasad bhp. 
Czynność 10: Uczeń płucze i suszy próbki. 

 

 

Kryterium wykonania: 
1  pkt.  –  jeżeli  wypłukał  i  wysuszył  próbki  w  stanie 
rozłożonym. 
Czynność 11: Uczeń dokonuje pomiarów stopnia bieli. 

 

 

Kryterium wykonania: 
1 pkt. – jeżeli wykonuje pomiary zgodnie z instrukcją obsługi 
aparatu. 

P

re

ze

n

to

w

an

ie

 

Czynność  12:  Uczeń  zapisuje  wyniki  (ewentualnie  oblicza 
stopień bieli). 

 

 

Kryterium wykonania: 
1 pkt. – jeżeli zapisał (obliczył) stopień bieli w formularzu. 
Czynność 13: Uczeń formułuje wnioski. 

 

 

Kryterium wykonania: 
1 pkt. – jeżeli zapisał wnioski w formularzu. 
Czynność 14: Uczeń prezentuje wykonane ćwiczenie. 

 

 

Kryterium wykonania: 
1 pkt. – jeżeli omówił etapy wykonania, zaprezentował wyniki  
i wnioski. 

 
Uczeń otrzymuje oceny szkole za następującą ilość punktów: 

−

 

dopuszczający – za uzyskanie 8–10 punktów, 

−

 

dostateczny – za uzyskanie 11–12 punktów, 

−

 

dobry – za uzyskanie 13–14 punktów, 

−

 

bardzo dobry – za uzyskanie 15–16 punktów. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

31

7. LITERATURA 

 
1.

 

Balasiński T. Dziamara H. Malinowski L.: Pracownia włókiennicza. WSiP, Warszawa 1997  

2.

 

Chyrosz  M.,  Zembowicz-Sułkowska  E.:  Materiałoznawstwo  odzieżowe,  WSiP, 
Warszawa 1999 

3.

 

Gajda  J,  Jędraszczyk  H,  Okoniewski  M.:  Technologia  chemicznej  obróbki  włókien. 
Cz. 1. WSiP, Warszawa 1978 

4.

 

Idryjan  –  Pajor  J.:  Materiałoznawstwo  odzieżowe.  Stowarzyszenia  Oświatowców 
Polskich w Toruniu, Toruń 1998, 1999 

5.

 

Samek P.: Krawiectwo-Materiałoznawstwo. WSiP S.A., Warszawa 1999 

6.

 

Tyszka M. (red.): Materiałoznawstwo włókiennicze dla ZSZ WSiP, Warszawa 1987 

 
Strony www 
7.

 

www.znaki.bhpinfo.pl/sklep/pl/1/1/G/D 

8.

 

www.chemorganiczna.com/content/view/140/13/1/1/ 

 
Materiały z seminarium 
9.

 

Polski Komitet Kolorystyki: XVI Seminarium Szkoleniowe 

10.

 

Polski Komitet Kolorystyki: XVII Seminarium Szkoleniowe 

11.

 

Polski Komitet Kolorystyki: XVIII Seminarium Szkoleniowe 

12.

 

Polski Komitet Kolorystyki: XIX Seminarium Szkoleniowe 

13.

 

Polski Komitet Kolorystyki: XX Seminarium Szkoleniowe 

14.

 

Polski Komitet Kolorystyki: XXI Seminarium Szkoleniowe 

15.

 

Polski Komitet Kolorystyki: XXII Seminarium Szkoleniowe 

16.

 

Polski Komitet Kolorystyki: XXIII Seminarium Szkoleniowe