Monter_systemow_rur_713[04]_B1.04

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Normalizacja w rysunku technicznym

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Szkicowanie i kreślenie

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Podstawowe zasady geometrii wykreślnej

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Opisywanie i wymiarowanie rysunków

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Uproszczenia rysunkowe połączeń

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

4.6. Oznaczenia graficzne stosowane na rysunkach budowlanych

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające

4.6.3. Ćwiczenia

4.6.4. Sprawdzian postępów

4.7. Elementy składowe projektu

4.7.1. Materiał nauczania

4.7.2. Pytania sprawdzające

4.7.3. Ćwiczenia

4.7.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w nabywaniu umiejętności z zakresu posługiwania się

dokumentacją techniczną.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności i wiedzy, jakie powinieneś mieć już opanowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz w czasie zajęć,

−

materiał nauczania – umożliwia przygotowanie się do wykonywania ćwiczeń,

−

zestaw pytań przydatny do sprawdzenia, czy już opanowałeś materiał nauczania,

−

ćwiczenia pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian postępów,

−

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań i pytań. Pozytywny wynik sprawdzianu
potwierdzi, że dobrze pracowałeś podczas zajęć i że nabyłeś wiedzę i umiejętności z zakresu
jednostki modułowej,

−

literaturę uzupełniającą.

W  materiale  nauczania  zostały  opisane  zagadnienia  z  zakresu  posługiwania  się  dokumentacją
techniczną.  Jeżeli  masz  trudności  ze  zrozumieniem  tematu  lub  ćwiczenia,  to  poproś  nauczyciela
o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.

Z rozdziałem Pytania sprawdzające możesz zapoznać się:

−

przed przystąpieniem do rozdziału Materiał nauczania – poznając przy tej okazji wymagania
wynikające z zawodu, a po przyswojeniu wskazanych treści, odpowiadając na pytania
sprawdzisz stan swojej gotowości do wykonywania ćwiczeń,

−

po zapoznaniu się z rozdziałem Materiał nauczania, by sprawdzić stan swojej wiedzy, która
będzie Ci potrzebna do wykonywania ćwiczeń.

Kolejny etap to wykonywanie ćwiczeń, których celem jest uzupełnienie i utrwalenie wiadomości
i umiejętności z zakresu posługiwania się dokumentacją techniczną.

Wykonując ćwiczenia przedstawione w poradniku lub zaproponowane przez nauczyciela,

poznasz zasady posługiwania się dokumentacją techniczną. Po wykonaniu zaplanowanych

ćwiczeń, sprawdź poziom swoich postępów rozwiązując Sprawdzian postępów.

W tym celu:

−

przeczytaj pytania i odpowiedz na nie,

−

podaj odpowiedź wstawiając X w podane miejsce Tak lub Nie.
Odpowiedzi NIE wskazują luki w Twojej wiedzy, informują Cię również, jakich zagadnień

jeszcze dobrze nie opanowałeś. Oznacza to także powrót do materiału, który nie jest dostatecznie
opanowany.

Poznanie przez Ciebie wszystkich lub określonej części wiadomości będzie stanowiło dla

nauczyciela podstawę przeprowadzenia sprawdzianu poziomu przyswojonych wiadomości
i ukształtowanych umiejętności. W tym celu nauczyciel może posłużyć się zestawem zadań
testowych.

W rozdziale 5 tego poradnika jest zamieszczony przykład takiego testu, zawiera on:

−

instrukcję, w której omówiono tok postępowania podczas przeprowadzania sprawdzianu,

−

przykładową kartę odpowiedzi, w której, zakreśl poprawne rozwiązana do poszczególnych
zadań,

−

zawiera także zadania testowe.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bezpieczeństwa

i higieny pracy, wynikających z rodzaju wykonywanych prac.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

713[04].B1

Techniczne podstawy budowy rurociągów

713[04].B1.01

Posługiwanie się podstawowymi

pojęciami z zakresu budowy rurociągów

713[04].B1.04

Posługiwanie się dokumentacją

techniczną

713[04].B1.05

Magazynowanie, składowanie

i transportowanie materiałów

stosowanych do budowy

rurociągów

713[04].B1.02

Przestrzeganie przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej

oraz ochrony środowiska

713[04].B1.03

Rozpoznawanie podstawowych

materiałów stosowanych do budowy

rurociągów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu budowy rurociągów,

−

przestrzegać zasady bezpiecznej pracy, przewidywać zagrożenia i zapobiegać im,

−

stosować procedury udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,

−

rozpoznawać i charakteryzować podstawowe materiały stosowane do budowy rurociągów,

−

stosować układ jednostek SI,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

selekcjonować, porządkować i przechowywać informacje,

−

interpretować związki wyrażone za pomocą wzorów, wykresów, schematów, diagramów,
tabel,

−

oceniać własne możliwości sprostania wymaganiom stanowiska pracy i wybranego zawodu,

−

organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

określić znaczenie rysunku technicznego,

−

dobrać papiery rysunkowe i przybory do rysowania,

−

rozróżnić i zastosować znormalizowane linie rysunkowe,

−

posłużyć się skalą,

−

zwymiarować i opisać rysunki,

−

zastosować podstawowe zasady geometrii wykreślnej,

−

dobrać dokumentację techniczną do realizacji zadania,

−

rozróżnić poszczególne elementy dokumentacji,

−

wykorzystać informacje zawarte w opisie technicznym,

−

rozróżnić oznaczenia graficzne zastosowane w dokumentacji,

−

odczytać rzuty poziome i przekroje pionowe,

−

wykonać szkice elementów rurociągu,

−

odczytać rysunki elementów konstrukcyjnych,

−

odczytać kompletną dokumentację,

−

wykonać przedmiary robót,

−

przeprowadzić pomiary, sporządzić rysunki inwentaryzacyjne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Normalizacja w rysunku technicznym

4.1.1. Materiał nauczania

W Polsce normy ustanawia i upowszechnia do stosowania Polski Komitet Normalizacyjny.

Polski  Komitet  Normalizacyjny  współpracuje  z  Międzynarodową  Organizacją  Normalizacyjną
ISO.  Wiele  PN  rysunkowych  uzgadnia  się  z  ISO,  dlatego  rysunek  staje  się  międzynarodowym
językiem technicznym.
W katalogu PKN wszystkie obowiązujące w Polsce normy są podzielone na dziedziny.
Na  przykład  zapis  katalogowy  01.  100.20  należy  odczytać  następująco:  01  -  dziedzina
(Zagadnienia  ogólne),  100  -  grupa  tematyczna  (Rysunek  techniczny),  20  -  podgrupa
(Rysunek techniczny maszynowy).

Rys. 1. Tabele umieszczone na początku Polskiej Normy [7, s. 11]

Różnorodne dziedziny techniki i przemysłu spowodowały potrzebę wydzielenia

następujących grup tematycznych rysunku technicznego:

−

rysunek techniczny maszynowy – stosowany w przemyśle ogólno maszynowym
i gałęziach pokrewnych;

−

rysunek

techniczny

elektryczny-

stosowany

przemyśle

elektrotechnicznym,

energetycznym;

−

rysunek techniczny budowlany – stosowany w przemyśle budowlanym i gałęziach
pokrewnych

Podstawowe terminy i rodzaje rysunków technicznych ustala międzynarodowa norma PN-ISO
10209-1:1994.

Pojęcia użyte w normie trzeba stosować w dokumentacji technicznej wyrobów niezależnie

od dziedziny zastosowania.

−

Schemat – rysunek, w którym zastosowano symbole graficzne w celu pokazania funkcji
części składowych zespołu i jego działania.

−

Szkic – rysunek wykonany odręcznie (bez użycia przyborów) i nie koniecznie w podziałce.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

Rysunek

techniczny – informacja techniczna przedstawiona graficznie zgodnie

z przyjętymi zasadami.

−

Rysunek złożeniowy – rysunek przedstawiający wzajemne położenie części i współpracę.

−

Rysunek złożeniowy ogólny – rysunek złożeniowy przedstawiający wszystkie zespoły
i części całego wyrobu.

−

Rysunek wykonawczy – rysunek zawierający wszystkie informacje potrzebne do wykonania
przedmiotu.

Format arkusza rysunkowego to jego zewnętrzne wymiary wyrażone w mm. Zgodnie z PN-

EN ISO 5457 wymiary są znormalizowane i tworzą formaty zasadnicze: A0, A1, A2, A3, A4.
Format A0 ma wymiary po obcięciu : 841 x 1189.
Format A1 ma wymiary po obcięciu : 594 x 841.
Format A2 ma wymiary po obcięciu : 420 x 594.
Format A3 ma wymiary po obcięciu : 297 x 420.
Format A4 ma wymiary po obcięciu : 210 x 297.

Rys. 2. Tabele umieszczone na początku Polskiej Normy [12, s. 18]

Wielkość rysowanego przedmiotu decyduje o doborze formatu arkusza rysunkowego.

Każdy arkusz rysunkowy oprócz znormalizowanych wymiarów, musi zawierać obrzeże i linię
obramowania oraz tabliczkę rysunkową.

Tabliczka rysunkowa zawsze znajduje się w prawym dolnym rogu arkusza rysunkowego.

Najważniejsze informacje zawarte w tabliczce rysunkowej to: nazwa rysunku lub detalu, nazwa
lub znak przedsiębiorstwa, rodzaj materiału, masa.

Jeżeli przedmiotu nie można przedstawić na rysunku w rzeczywistej wielkości z powodu

jego zbyt dużych lub bardzo małych wymiarów, to rysuje się go w zmniejszeniu lub
powiększeniu. Na rysunkach stosujemy podziałki główne i pomocnicze (w których wykonuje się
szczegóły rysunkowe).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 3. Elementy graficzne arkusza rysunkowego [7, s. 28]

Stosunek liczbowy wymiarów liniowych przedstawionych na rysunku do odpowiednich

rzeczywistych wymiarów liniowych przedmiotu nazywa się podziałką rysunkową. Na rysunkach
zgodnie z PN stosujemy tylko następujące znormalizowane podziałki:

−

powiększające: 2 : 1, 5 : 1, 10 : 1, 20 : 1, 50 : 1, 100 : 1

−

naturalna:

1 : 1

−

zmniejszające: 1 : 2, 1 : 5, 1 : 10, 1 : 20, ......

Rys. 4. Rysunek detalu w podziałce 1:2, 1:1, 2:1 [12, s. 20]

W rysunku technicznym maszynowym stosujemy następujące rodzaje linii: ciągła, ciągła

falista, ciągła zygzakowa, kreskowa, punktowa, dwupunktowa i wielopunktowa.
Zgodnie z PN rozróżniamy następujące odmiany grubości linii:

Linia cienka

0,13

0,18

0,25

0,35*

0,5

0,7

Linia gruba

0,25

0,35

0,5

0,7*

1,4

* grubości zalecane

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 1. Podstawowe linie rysunkowe [12, s. 22]

Nazwa linii

Kształt linii

Zastosowanie

Ciągła gruba

Zarysy i krawędzie widoczne

Ciągła cienka

Kreskowanie przekrojów,
linie wymiarowe, linie
odniesienia

Kreskowa cienka

Zarysy i krawędzie
niewidoczne

Punktowa cienka

Osie i płaszczyzny symetrii

Dwupunktowa cienka

Skrajne położenie
ruchomych części
przedmiotu

Falista cienka

Urywanie i przerywanie
rzutów

Zygzakowa cienka

Urywanie i przerywanie
rzutów

Zgodnie z PN na rysunkach można stosować tylko 2 rodzaje pisma A i B. Pismo może być

pismem prostym lub pismem pochyłym, dla którego kąt pochylenia wynosi 75 ˚.
Szerokość liter i cyfr oraz wzory liter i cyfr podane są w PN.

Na formatach A4 stosuj następujące zalecane wysokości pisma h:

−

w napisach głównych h=5,

−

w napisach pomocniczych h=3,5,

−

w wymiarowaniu h=2,5.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Kto w Polsce ustanawia normy?
2.  Jakie są różnice pomiędzy szkicem i rysunkiem technicznym?
3.  Jakie znasz rodzaje rysunków?
4.  Jakie znasz podstawowe rodzaje linii rysunkowych?
5.  Jakie jest zastosowanie linii rysunkowych?
6.  Jakie są wymiary arkuszy rysunkowych formatu A4 oraz A3?
7.  Co to jest podziałka?
8.  Co oznacza zapis 5:1; 1:10?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wpisz w tabeli zastosowanie linii rysunkowych.

Nazwa linii

Zastosowanie

Ciągła gruba

Ciągła cienka

Kreskowa cienka

Punktowa cienka

Dwupunktowa cienka

Falista cienka

Zygzakowa cienka

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  zapisać zastosowanie linii rysunkowych,
3)  uzasadnić przyjęte rozwiązanie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Wymiary przedmiotu wynoszą 100x 80x 50. Ile będą wynosić jeżeli podziałka rysunku

wynosi:

a) 1:2,
b) 2:1.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  obliczyć wymiary przedmiotu na rysunku dla zadanych podziałek,
3)  wyniki obliczeń zanotować w zeszycie przedmiotowym.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Jaką podziałkę należy zastosować, aby przedstawić na formacie A4 (w układzie pionowym)

przedmiot o wymiarach 250x 210x 50?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  wypisać wymiary arkusza formatu A4,
3)  dobrać podziałkę rysunku,
4)  wyniki zanotować w zeszycie przedmiotowym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Dokonaj klasyfikacji Polskich Norm i Norm ISO.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  odczytać oznaczenia Polskich Norm i norm ISO,
2)  zapisać spostrzeżenia w zeszycie przedmiotowym,
3)  opisać przeznaczenie wybranych norm,
4)  dokonać klasyfikacji norm,
5)  zwróć uwagę na estetykę i dokładność twojej pracy,
6)  zaprezentować swoją pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Polskie Normy oraz ISO,

−

normy branżowe,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić co zawiera Polska Norma?

2) określić znaczenie rysunku technicznego?

3) wymienić rodzaje rysunków?

4) wymienić rodzaje arkuszy rysunkowych?

5) podać wymiary arkuszy rysunkowych?

6) dobrać arkusze rysunkowe?

7) rozróżnić znormalizowane linie rysunkowe?

8) zastosować znormalizowane linie rysunkowe?

9) posłużyć się podziałką rysunkową?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Szkicowanie i kreślenie

4.2.1. Materiał nauczania

Szkic jest przedstawieniem przedmiotu wykonanym odręcznie i stanowi podstawę do

wykonania rysunku. Do wykonywania szkiców najczęściej używa się papieru w kratkę.
Zalecanymi ołówkami do szkicowania są ołówki grafitowe miękkie oznaczone symbolami B
do 4B.

Tabela 2. Zastosowanie ołówków o różnej twardości [7, s 15]

Oznaczenia twardości ołówków

miękkich

średnio

twardych

Lp.

Czynności
kreślarskie

8B 7B 6B 5B 4B 3B 2B B

HB F

Nr2 H 2H 3H 4H 5H 6H

Pisanie i rysowanie

● ● ● ● ● ●

Szkicowanie,
cieniowanie

● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ●

Opracowywanie
rysunków
technicznych

● ● ● ● ● ● ● ●

Wymiarowanie

● ● ● ● ●

Rysowanie na kalce

● ● ● ● ● ● ● ● ●

Rysowanie na
twardych
materiałach

● ●

Płaskie przedmioty o jednakowej grubości przedstawia się na szkicu w taki sposób, jak

gdyby  leżały  na  płaszczyźnie  rysunku.  Zarysy  krawędzi  szkicowanych  przedmiotów  są
przeważnie  odcinkami  prostych,  przecinających  się  pod  różnymi  kątami  lub  łukami  kół  oraz
innych  krzywych.  Najprostszym  przypadkiem  szkicowania  jest  odwzorowanie  rysunkowe
przedmiotu  w  jego  rzeczywistych  wymiarach.  Nie  zawsze  jest  to  możliwe.  Dlatego  zazwyczaj
przedmiot  zbyt  duży  szkicuje  się  w  proporcjonalnym  zmniejszeniu,  a  zbyt  mały  –
w proporcjonalnym zwiększeniu względem odpowiednich wymiarów naturalnych.

Szkic powinien być wykonany tak, żeby można było na jego podstawie wyobrazić sobie

odwzorowywany  przedmiot  i  poprawnie  sporządzić  jego  rysunek  wykonawczy  oraz  jak  to
się  często  zdarza  –  użyć  go  bezpośrednio  jako  rysunku  wykonawczego.  Szkic  musi  zawierać
wszystkie  informacje  niezbędne  do  wykonania  przedmiotu.  Szkice  wykonane  niestarannie,
traktowane  przez  szkicujących  jako  „brudnopis”,  są  bezwartościowe.  Do  szkicowania  zalicza
się następujące czynności:

−

dokonanie analizy szkicowanego przedmiotu,

−

wykonanie szkicu (w czterech etapach – rys. 4),

−

opisanie wykonanego szkicu,

−

sprawdzenie szkicu.

Czynność sporządzania rysunków technicznych za pomocą przyrządów kreślarskich lub na

komputerze nazywamy kreśleniem. Rysunek możemy wykreślić ołówkiem lub tuszem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie są twardości ołówków?
2.  Na co zwracamy szczególną uwagę przy szkicowaniu?
3.  Jakie wymagania musi spełniać szkic?
4.  Na co należy zwrócić uwagę podczas analizy szkicowanego przedmiotu?
5.  Czy potrafisz naszkicować przedmiot płaski?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Naszkicuj w zeszycie przedmiotowym bryłę geometryczną z uwzględnieniem poprawności

kształtu i wymiarów.

Rys. do ćwiczenia 1 [12, s. 34]

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  dokonać analizy szkicowanego przedmiotu,
3)  zaplanować etapy szkicowania,
4)  wykonać szkic.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Naszkicuj w zeszycie przedmiotowym przedstawione detale z uwzględnieniem poprawności

kształtu i wymiarów.

Rys. do ćwiczenia 2 [12, s. 126]

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  dokonać analizy szkicowanego przedmiotu,
3)  zaplanować etapy szkicowania,
4)  wykonać szkic.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) dobrać rodzaje ołówków do szkicowania?

2) opisać informacje zawarte na szkicu?

3) dokonać analizy szkicowanego przedmiotu?

4) naszkicować przedmiot płaski?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Podstawowe zasady geometrii wykreślnej

4.3.1. Materiał nauczania

W rysunkach technicznych stosuje się 2 metody przedstawiania przedmiotów

trójwymiarowych:

−

rzutowanie aksonometryczne

−

rzutowanie prostokątne
Rzutowanie to odwzorowanie elementu na płaszczyźnie rysunku zwana rzutnią.

W rzutowaniu aksonometrycznym element przedstawiony jest tylko w jednym rzucie. Rzuty
aksonometryczne są czytelne, poglądowe i przejrzyste, ale bardzo pracochłonne. Niektóre
wymiary przedmiotu ulegają skróceniu o połowę.
Zasada rzutowania aksonometrycznego wg PN-EN ISO 5456-3

Rys. 7. Położenie osi współrzędnych X i Y [7, s. 57]

Rys. 8. Aksonometria ukośna wielościanów. Ściany wielościanów równoległe do płaszczyzny YOZ nie zmieniają
kształtu i wymiarów, rzuty pozostałych ścian ulegają zmianie: x) sześcian - rzutami ściany przedniej i tylnej są
kwadraty; pozostałych ścian-równoległoboki; y) prostopadłościan - rzutami ściany przedniej i tylnej są
prostokąty, pozostałych ścian – równoległoboki [10, s. 25]

W rzutowaniu prostokątnym elementy przedstawiamy w koniecznej liczbie rzutów tzn. od

1 – 6. Zależy to od stopnia skomplikowania elementu. Rzutowanie prostokątne może być
wykonane zgodnie z metodą europejską E. Metoda ta zakłada, że obiekt rzutowany znajduje się
miedzy obserwatorem a rzutnią.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 9. Kierunki rzutowania i nazwy rzutów: A- rzut z przodu (rzut główny), B- rzut z góry, C- rzut od lewej strony,
D- rzut od prawej strony, E- rzut z dołu, F- rzut z tyłu [ 7, s. 74]

Rys. 10. Normalny układ rzutów [7, s. 74]

Widok to rzut odwzorowujący element widziany z zewnątrz. Przekrój to rzut ukazujący

wewnętrzną budowę elementu. Zgodnie z PN kład to zarys figury utworzonej przez przecięcie
przedmiotu tylko jedną płaszczyzną przekroju. W rzutowaniu prostokątnym elementy można
przedstawiać jako widoki, przekroje i kłady.

Wewnętrzną budowę elementów możemy przedstawić stosując:

−

linie kreskowe – krawędzie niewidoczne,

−

metodę przekroju.

Rys. 11. Metoda linii kreskowych [7, s. 94]

Metoda przekrojów ukazuje szczegółowo wnętrze detalu. Pole powstałego przekroju

powinno być oznaczone przez kreskowanie zależne od rodzaju materiału, z którego wykonano
element (rys. 12).

Podziałka kreskowania może wynosić od 1 do 5 mm. Linie kreskowania muszą być

względem siebie równoległe i nachylone pod kątem 45

(w lewo lub w prawo) do

charakterystycznych krawędzi przedmiotu, jego osi symetrii lub obramowania rysunku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 12. Przekroje: a, c)otrzymywanie przekroju, b, d) przekrój w rzucie prostokątnym, e- krawędź leżąca

w płaszczyźnie przekroju [7, s. 95]

Pełne oznaczenie przekrojów składa się z (rys. 13):

−

linii cienkiej z długą kreską i kropką, określającej położenie płaszczyzny przekroju,
zakończonej dwoma odcinkami linii grubej, które nie mogą przecinać zarysu przedmiotu,

−

strzałek określających kierunek rzutowania przekroju lub kładu,

−

oznaczeń literowych złożonych z dwóch wielkich liter pisanych bezpośrednio przy
strzałkach (po ich zewnętrznej stronie) i powtórzonych nad przekrojem lub kładem.

Rys. 13. Pełne oznaczenie przekroju [12, s. 96]

Przedstawiając elementy o budowie symetrycznej na rysunkach należy narysować ich oś

symetrii. Pozwala to pomijać części rzutów.

Rys. 14. Przerwania przedmiotów długich [7, s. 116]

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakimi metodami odwzorowuje się przedmioty w rysunkach technicznych?
2.  Czym jest płaszczyzna rzutowania?
3.  Jaka jest różnica pomiędzy widokiem i przekrojem?
4.  Jak otrzymuje się rzut zwany przekrojem?
5.  Jakie reguły obowiązują przy kreskowaniu przekrojów?
6.  Jak należy oznaczać przekrój?
7.  Czy rzuty muszą odzwierciedlać przedmiot w całości?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Naszkicuj bryły w rzutowaniu prostokątnym. Ćwiczenie wykonaj na arkuszu A4.

Rys. do ćwiczenia 1 [12, s. 57]

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  dokonać analizy szkicowanego przedmiotu,
3)  zaplanować rozmieszczenie rzutów,
4)  wykonać szkic,
5)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

materiały do szkicowania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Naszkicuj detal w aksonometrii ukośnej. Ćwiczenie wykonaj na arkuszu A4.

Rys. do ćwiczenia 2 [12, s. 57]

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) dokonać analizy szkicowanego przedmiotu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3)  zaplanować rozmieszczenie detalu na arkuszu,
4)  wykonać szkic,
5)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

materiały do szkicowania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Wykreśl brakujący trzeci rzut.

Rys. do ćwiczenia 3 [8, s. 32]

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  dokonać analizy rysunków,
3)  wykreślić trzeci rzut,
4)  omówić sposób rozwiązania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rysunki części maszyn,

−

modele części maszyn,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Na podstawie rzutu, w którym zarysy wewnętrzne narysowano linią kreskową, naszkicuj

przedmiot w półwidoku- półprzekroju.

Rys. do ćwiczenia 4 [8, s. 36]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  dokonać analizy rysunków,
3)  naszkicować rysunki w zeszycie przedmiotowym,
4)  omówić sposób rozwiązania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rysunki części maszyn,

−

modele części maszyn,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) opisać kształt przedmiotu narysowanego w rzutowaniu

aksonometrycznym?

2) rzutować bryły w rzutowaniu aksonometrycznym?

3) odczytać rysunek obiektu przedstawiony w postaci rzutowania

prostokątnego?

4) rzutować bryły złożone w rzutowaniu prostokątnym?

5) ustalić konieczną liczbę rzutów?

6) sporządzić widok przedmiotu?

7) sporządzić przekrój przedmiotu?

8) oznaczyć przekroje?

9) kreskować przekroje?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Opisywanie i wymiarowanie rysunków

4.4.1. Materiał nauczania

Wymiar na rysunku składa się z:

−

linii wymiarowej,

−

znaku ograniczenia linii rysunkowej (oznaczenia początków i końców linii wymiarowych),

−

liczby wymiarowej ze znakiem wymiarowym lub bez znaku,

−

pomocniczej linii wymiarowej.

Rys. 14. Elementy wymiaru rysunkowego [7, s. 133]

1 – linia wymiarowa, 2 – znak ograniczenia linii wymiarowej, 3 – liczba wymiarowa, 4 – pomocnicza linia

wymiarowa, 5 – znak wymiarowy, 6 – oznaczenie początku linii wymiarowej, 7 – linia odniesienia

Linie wymiarowe są zawsze liniami cienkimi ciągłymi zakończonymi znakami ograniczenia

w odległości nie mniejszej niż 10 mm od linii zarysu przedmiotu.
Linie  wymiarowe  nie  powinny  nawzajem  się  przecinać.  W  skład  niektórych wymiarów  wchodzą
znaki  wymiarowe,  które  upraszczają  wymiarowanie  i  ograniczają  ilość  rzutów.  Zgodnie  z  PN
znaki wymiarowe ( oprócz znaku odległości łuku ) pisze się przed liczbą wymiarową.

Tabela 3. Najważniejsze znaki wymiarowe zgodnie z PN-ISO [7, s. 129]

Lp. Znak

Nazwa znaku

Przykład zapisu

Znak wymiarowy stosuje się

średnica krzywizny

np.:

200

zawsze przy wymiarowaniu elementów
okrągłych, kołowych

promień krzywizny

np.: R100

zawsze przy wymiarowaniu promieni łuków

bok kwadratu

np.:

zawsze przy wymiarowaniu elementów
kwadratowych

promień kuli

np.: SR50

zawsze przy wymiarowaniu powierzchni
kulistych (pełnych lub ich części)

średnica kuli

np.: S

przy wymiarowaniu średnicy kuli

Grubość (długość) przedmiotu
przedstawionego w jednym rzucie

X 5

przy wymiarowaniu przedmiotów, których
główny

kształt

można

odwzorować

w jednym rzucie

kąt w nazwie

zawsze przy wymiarowaniu wielokątów
foremnych o parzystej liczbie boków, oprócz
kwadratu

pochylenie powierzchni

przy wymiarowaniu powierzchni pochylo-
nych zwłaszcza pod małym kątem

długość rozwinięcia

przy wymiarowaniu przedmiotów wygiętych
po wyprostowaniu lub w rozwinięciu

10.

długość łuku

przy wymiarowaniu długości łuku

Przy wymiarowaniu należy pamiętać o:

−

nie powtarzaniu wymiarów,

−

pomijaniu wymiarów oczywistych,

−

grupowaniu wymiarów,

−

otwartych łańcuchach wymiarowych. Łańcuch wymiarowy musi być na rysunku zawsze
otwarty.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 16. Zastosowanie znaku wymiarowego średnicy krzywizny [12, s. 118]

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie wymagania graficzne są stawiane wymiarom rysunkowym?
2.  Jakie są sposoby wymiarowania różnych elementów geometrycznych?
3.  Jakie są metody wymiarowania średnicy krzywizny?
4.  Czy znasz podstawowe zasady wymiarowania?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Jakie usterki i błędy dotyczące wymiarowania występują na przedstawionych rysunkach?

Swoje spostrzeżenia zapisz w zeszycie przedmiotowym. Zwymiaruj poprawnie wszystkie
rysunki.

Rys. do ćwiczenia 1 [8, s. 45]

Sposób wykonania ćwiczenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  dokonać analizy przedstawionych rysunków,
3)  zanotować spostrzeżenia w zeszycie,
4)  zwymiarować rysunki,
5)  omówić sposób rozwiązania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rysunki części maszyn,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zwymiarować przedmiot z zastosowaniem znaków wymiarowych?

2) zwymiarować zarysy krzywoliniowe?

3) zwymiarować przedmioty przestrzegając zasad wymiarowania?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Uproszczenia rysunkowe połączeń

4.5.1. Materiał nauczania

Rysowanie części maszynowych w sposób uproszczony ma na celu ułatwienie

i zaoszczędzenie pracy i czasu rysującego oraz uzyskanie jak największej przejrzystości
i czytelności rysunku. W rysunku technicznym stosuje się tzw. przedstawienie uproszczone
oraz przedstawienie umowne.

Przedstawienie uproszczone polega na zastąpieniu najbardziej skomplikowanych i trudnych

rysunkowo  linii  zarysu  przedmiotu  liniami  łatwiejszymi  do  rysowania.  Uproszczony  sposób
rysowania  dotyczy  elementów  konstrukcyjnych  maszyn,  takich  jak  łożyska  toczne,  koła  zębate
itp., a w szczególności elementów znormalizowanych, jak śruby, wkręty, nakrętki.
Przedstawienie  umowne  polega  na  zastąpieniu  rysunku  całego  przedmiotu  ustalonym,  umownym
symbolem graficznym.

Przedstawienie uproszczone stosuje się na rysunkach wykonawczych i złożeniowych, przy czym

na przykład na rysunku wykonawczym śruby stosuje się tylko przedstawienie uproszczone gwintu,
natomiast  na  rysunkach  złożeniowych  można  stosować  przedstawienie  uproszczone  całej  śruby,
tzn.  gwintu  i  łba.  Przedstawienie  umowne  stosuje  się  wyłącznie  na  rysunkach  złożeniowych
zawierających dużą liczbę części składowych wykonanych w dużym zmniejszeniu.
Odrębnym  rodzajem  uproszczeń  rysunkowych  są  uproszczenia  schematyczne,  obejmujące
umowne  symbole  graficzne,  które  zastępują  elementy  maszyn,  mechanizmy,  a  nawet  całe
urządzenia.

Zasady rysowania gwintów

Szczegółowe i uproszczone zasady rysowania gwintów określa PN-EN ISO 6410-1.
Zgodnie z tą normą gwinty rysuje się w uproszczeniu:

−

powierzchnię wierzchołków rysuje się linią ciągłą grubą,

−

powierzchnię den bruzd rysuje się linią ciągłą cienką,

−

zakończenie gwintu rysuje się linią ciągłą grubą, poprzeczną do osi gwintu.

Rys. 17. Poglądowy i uproszczony sposób rysowania gwintu [7, s. 218]

Rys. 18. Zasady rysowania połączeń gwintowych [7, s. 218]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 19. Wymiarowanie gwintów: a, b) zewnętrznych, c, d) wewnętrznych [7, s. 221]

Zasady rysowania połączeń

Różnorodne rozwiązania konstrukcyjne maszyn i urządzeń wymagają często zastosowania

specyficznych metod łączenia elementów. Wymagania te spełniają m.in. połączenia nitowe,
lutowane, klejone, zawijane, zagniatane i zszywane.
Na rysunkach technicznych połączenia te należy przedstawiać i oznaczać zgodnie z zasadami
opisanymi w odpowiednich normach.

Zgodnie z PN-EN 22553 połączenia, w których występują spoiny, można przedstawić

według  ogólnych  zasad  wykonania  rysunków  technicznych  lub  w  sposób  umowny.  Typowe
połączenia  spawane  zaleca  się  przedstawiać  w  sposób  umowny.  Przedstawienie  takie  musi
zawierać  elementarny  (umowny)  znak  spoiny,  który  jest  podobny  do  kształtu  spoiny.  Znak  ten
nie powinien być brany pod uwagę podczas wyboru metody spawania. Elementarne znaki spoiny
mogą być uzupełniane znakami dodatkowymi.

Tabela 4. Znaki umowne spoin [3, s. 115]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Połączenia lutowane i zgrzewane, uwzględniając ich specyfikę konstrukcyjną i techno-

logiczną, rysuje się i oznacza podobnie do połączeń spawanych. W oznaczeniu spoiny lutowanej
i zgrzewanej, podobnie do spawanej, na linii odniesienia podaje się znak spoiny, jej główne
wymiary, a w rozwidleniu tej linii – metodę lutowania oraz wymagane spoiwo.

Rys. 20. Przykłady rysowania połączeń zgrzewanych [3, s. 119]

Połączenia klejone, zawijane oraz zagniatane rysuje się i oznacza w sposób umowny.

W skład oznaczenia połączeń klejonych, zawijanych oraz zagniatanych zapisywanych na linii
odniesienia, wchodzą główne wymiary – szerokość i grubość oraz odpowiedni symbol graficzny.
Połączenia zszywane z użyciem zszywek metalowych stosuje się do łączenia tkanin, papieru,
skóry lub innych nie twardych materiałów.

Rys. 21. Przykłady rysowania połączeń klejonych [3, s. 119]

Połączenia nitowe mają bardzo różnorodne formy konstrukcyjne, zależnie od

wykorzystywanych odmian nitów. Głównym elementem rysowanym w uproszczeniu jest nit
pokazany na rys. 22.

Objaśnienia do oznaczenia nitu:
6 - średnica nitu
30 - długość nitu przed zamknięciem
B - nit średnio dokładny bez powłoki ochronnej
PN-88/M- 82952 norma dotycząca nitów z łbem
kulistym, przeznaczonych do połączeń trwałych
w konstrukcjach metalowych

Rys. 22. Wielorzędowe układy nitów: a) tego samego rodzaju i o jednakowych wymiarach, b, c) różnego rodzaju
lub różnych wymiarów [7, s. 266]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  W jakim celu stosuje się uproszczenia w rysunku technicznym?
2.  Jakie są uproszczenia rysunkowe i w jakich rodzajach rysunków mają zastosowanie?
3.  Na czym polega uproszczony sposób rysowania gwintów?
4.  Jakie są zasady rysowania spoin?
5.  Jakie są zasady rysowania połączeń zgrzewanych?
6.  Jakie są zasady rysowania połączeń lutowanych?
7.  Jakie są zasady rysowania połączeń klejonych?
8.  Jakie są zasady rysowania połączeń nitowych?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj szkic detalu wykonanego z St3, w którym występuje gwint zewnętrzny nacięty na

całej długości. Detal zwymiaruj i oznacz stan powierzchni.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  wykonać szkic do zeszytu przedmiotowego,
3)  omówić sposób rozwiązania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

materiały rysunkowe,

−

nagwintowane detale,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Opisz przedstawione na rysunku połączenie.

Rys. do ćwiczenia 2 [7, s. 266]

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  opisać połączenie,
3)  omówić sposób rozwiązania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) narysować i oznaczyć gwinty i połączenia gwintowe?

2) narysować i oznaczyć połączenia spawane?

3) narysować i oznaczyć połączenia lutowane?

4) narysować i oznaczyć połączenia zgrzewane?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Oznaczenia graficzne stosowane na rysunkach budowlanych

4.6.1. Materiał nauczania

Do nauki rysowania i czytania rysunków budowlanych konieczna jest znajomość oznaczeń

graficznych. Dotyczą one:

−

elementów budowli, np. stropów, okien, drzwi, pieców,

−

materiałów, np. betonu, styropianu,

−

instalacji itp.

Znajomość ich umożliwia na przykład rozpoznanie z jakiego materiału został wykonany

dany  element  budowlany,  gdzie  się  znajdują  okna  i  drzwi,  jaki  spadek  nadano  danej
powierzchni,  na  jakiej  wysokości  znajduje  się  strop  lub  posadzka,  do  czego  służy  dany  kanał
w  ścianie,  gdzie  znajdują  się  urządzenia  sanitarne  itp.  Są  to  na  ogół  informacje,  których  nie  ma
w opisie technicznym.

Oznaczenia graficzne wykreśla się odpowiednią grubością linii, aby były dobrze widoczne

i  łatwo  czytelne  w  całości  rysunku.    Rodzaje  i  grubości  linii  używanych  w  rysunku
architektoniczno-budowlanym  oraz  ich  zastosowania pokazano w tab. 5. Jak  widać z tej tablicy,
zachodzą  tu  znaczne  różnice  w  porównaniu  z  rysunkiem  maszynowym,  np.  obrysy  przekrojów
rysuje  się  liniami  grubszymi  niż  obrysy  widoków  (przy  czym  stosuje  się  trzy  grubości  linii:
bardzo grubą, grubą i cienką).

Tabela 5. Przykłady oznaczeń graficznych [3, s. 196]

Linia konturowa: widoczne

kontury obiektu lub jego
elementów

Linia pomocnicza: linie
wymiarowe, odnośniki, osie

Linia konturowa:
niewidoczne kontury obiektu
lub jego elementów

Linia pomocnicza: osie

Linia przekrojowa: obrysy
przekrojów obiektów lub ich
elementów

Strony świata

Również układ rzutów na rysunkach architektoniczno-budowlanych różni się od układu

w rysunkach maszynowych (brak rzutu z dołu). Przekroje oznacza się cyframi rzymskimi.

Przy

wymiarowaniu

rysunków

architektonicznych

budowlanych

strzałki

linii

wymiarowych  zastępuje  się  ukośnymi  kreskami.  Wymiary  na  rysunkach  orientacyjnych
i  sytuacyjnych  podaje  się  w  metrach,  z  dokładnością  do  dwóch  miejsc  dziesiętnych  za
przecinkiem,  np.  30,65  m,  a  na  rysunkach  projektów  wstępnych,  technicznych  i  roboczych
zbiorczych  -  w  centymetrach  lub  za  pomocą  wielokrotności  przyjętego  modułu.  Ogólne  zasady
wymiarowania są przedstawione w normie PN-ISO 129:1996.

Na rysunku architektoniczno-budowlanym można stosować oznaczenie graficzne

materiałów budowlanych użytych na poszczególne części budowli (tab. 6). Oznaczeń tych
wolno jednak używać jedynie na rysunkach w podziałce 1:100 lub większej (czyli na rysunkach
w zmniejszeniu co najwyżej stukrotnym).

W rysunku architektoniczno-budowlanym stosuje się uproszczenia często powtarzających

się typowych elementów budowli, instalacji i wyposażenia budynków, przy czym rozróżnia się
trzy stopnie dokładności symboli graficznych (uproszczeń rysunkowych):

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

pierwszy stopień dokładności stosuje się na rysunkach wykonywanych w podziałce nie
mniejszej niż 1:100,

−

drugi stopień dokładności stosuje się na rysunkach w podziałce od 1:100 do 1:50,

−

trzeci stopień dokładności stosuje się na rysunkach w podziałce większej niż 1:50.

Tabela 6. Oznaczenia graficzne materiałów budowlanych [3, s. 198]

Nazwa materiału

Oznaczenia graficzne

lub

Powierzchnia gruntu

Podsypka, tynki, zaprawy

Beton nie zbrojony albo kamień

Beton zbrojony (żelbet)

Beton lekki

Beton lekki zbrojony

Cegła, pustaki lub kształtki

Drewno - przekrój:
w poprzek włókien

wzdłuż włókien

Sklejka

Metale

Materiały termoizolacyjne
i przeciwakustyczne

lub

Materiały izolacyjne przeciwwilgociowe

Szkło

lub

Tworzywo sztuczne

Na rys. 23-28 pokazano oznaczenia częściej spotykanych elementów urządzeń

wodociągowo-kanalizacyjnych i centralnego ogrzewania, stosowane na planach budowlanych
i na rzutach poziomych architektonicznych wykonywanych w podziałce 1:50 lub 1:100
(wyjątkowo 1 :200).

Fragment planu instalacji centralnego ogrzewania, wykonanego przy wykorzystaniu

oznaczeń z powyższych rysunków, przedstawiono na rys. 29.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys.  23.  Oznaczenia  niektórych  urządzeń  wodociągowo-kanalizacyjnych:  a)  wpust  podłogowy  (spadek  1%),  b)
miska  ustępowa,  c)  pisuar  ścienny,  d)  zlew  owalny,  e)  zlew  prostokątny,  i)  zlewozmywak  kuchenny
(dwukomorowy),  g)  hydrofor,  h)  umywalka  prostokątna  z  jednym  punktem  czerpalnym,  j)  umywalka  zbiorowa –
szeregowa przyścienna, k) wanna do obmurowania, l) bidet, ł) brodzik natryskowy [3, s. 200]

Rys. 24. Oznaczenia ogólne przewodów centralnego ogrzewania, wodociągowych i kanalizacyjnych: a) średnica
przewodu (dla przewodów z rur stalowych gwintowanych podaje się tylko średnicę nominalną w mm, dla
przewodów z rur stalowych gładkich - średnicę zewnętrzną rury i grubość ścianki), b) skrzyżowanie przewodów nie
łączących się, c) łączących się, d) przewód izolowany (średnica podkreślona), e) kierunek przepływu, f) zakończenie
przewodu korkiem gwintowanym, g) ślepym kołnierzem, h) połączenie na długi gwint, j) kołnierzowe, k) przewód
z odcinkiem skierowanym do góry, 1) przewód z odcinkiem skierowanym do dołu [3, s. 200]

Rys. 25. Oznaczenia przewodów centralnego ogrzewania: a) przewód zasilający przy jednym czynniku, b) powrotny
przy jednym czynniku, c) zasilający wody ciepłej (do 115°C) przy różnych czynnikach, d) powrotny wody ciepłej,
e) zasilający wody gorącej (ponad 115°C), f) powrotny wody gorącej, g) parowy niskiego ciśnienia, h) wysokiego
ciśnienia, j) kondensatu grawitacyjnego, k) kondensatu tłoczny, 1) przewód przelewowy, ł) odpowietrzający lub
napowietrzający, m) bezpieczeństwa, n) sygnalizacyjny, p) pion w bruździe, r) przy ścianie [3, s. 201]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys.  26.  Oznaczenia  zaworów  stosowanych  w  instalacjach  centralnego  ogrzewania,  wodociągowych
i  kanalizacyjnych:  a)  zawór  prosty,  b)  prosty  z  kurkiem  spustowym,  c)  kątowy,  d)  dwudrogowy,  e)  z  napędem
ręcznym,  f)  dwudrogowy  z  napędem  ręcznym,  g)  elektromagnetyczny,  h)  przeponowy,  j)  zwrotny  przelotowy
(kierunek  przepływu  od  strony  nie  zaciemnionej  do  zaciemnionej,  k)  zwrotny  kątowy,  1)  bezpieczeństwa
ciężarkowy  prosty,  ł)  bezpieczeństwa  sprężynowy,  m)  bezpieczeństwa  sprężynowy  kątowy,  n)  zawór  pływakowy
prosty,  p)  redukcyjny,  r)  pływakowy  kątowy,  s)  napowietrzający  lub  odpowietrzający,  t)  zasuwa,  u)  zasuwa
z napędem  ręcznym,  w)  kurek  prosty,  x)  kątowy,  y)  dwudrogowy;  rysunki  z  lewej  strony  dotyczą  elementów
łączonych na gwint, rysunki z prawej strony - łączonych kołnierzami [3, s. 200]

Rys. 27. Oznaczenia zamocowań centralnego ogrzewania oraz wydłużek (kompensatorów) cieplnych: a) podparcie
ruchome, b) zawieszenie ruchome, c) podpora ślizgowa prowadząca, d) zamocowanie stałe, e) wydłużka
mieszkowa, f) wydłużka dławicowa, g) wydłużka U-kształtowa, h) wydłużka lirowa [3, s. 201]

Rys. 28. Oznaczenia urządzeń ogrzewczych na planach instalacji centralnego ogrzewania: a) grzejnik rurowy gładki
poziomy szeregowy, b) grzejnik rurowy gładki poziomy kolektorowy, grzejnik rurowy ożebrowany lub żebrowy
szeregowy, grzejnik rurowy gładki pionowy, e) nagrzewnica ramowa, f) konwektor, g) grzejnik członowy (żeliwny
lub stalowy), h) grzejnik płytowy, i) zespół ogrzewczo-wentylacyjny ścienny [3, s. 201]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 29. Fragment planu instalacji centralnego ogrzewania w pomieszczeniach fabrycznych (na rysunku pominięto
część napisów) [3, s. 201]

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie znaczenie ma znajomość oznaczeń graficznych stosowanych na rysunkach

architektoniczno-budowlanych?

2.  Czego dotyczą oznaczenia graficzne w rysunku budowlanym?
3.  Jak oznacza się poszczególne materiały budowlane?
4.  Jak oznacza się rozmaite elementy instalacji wodociągowo-kanalizacyjnej?
5.  Jak oznacza się poszczególne rodzaje instalacji centralnego ogrzewania?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Napisz co oznaczają podane poniżej oznaczenia graficzne.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  opisać oznaczenia,
3)  omówić sposób rozwiązania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

PN – oznaczenia na rysunkach architektoniczno-budowlanych,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Napisz co oznaczają podane poniżej oznaczenia graficzne.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  opisać oznaczenie,
3)  omówić sposób rozwiązania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

PN – oznaczenia na rysunkach architektoniczno-budowlanych,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić znaczenie stosowania oznaczeń graficznych?

2) odczytać oznaczenia materiałów budowlanych?

3) zastosować odpowiednie oznaczenia materiałów budowlanych?

4) odczytać oznaczenia graficzne rozmaitych elementów budowlanych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7. Elementy składowe projektu

4.7.1. Materiał nauczania

Projekt budowlany jest jedną z części składowych dokumentacji budowy. Zgodnie

z ustawą Prawo budowlane z dnia 7 lipca 1994 r. powinien obejmować przynajmniej dwie
części:

−

projekt zagospodarowania działki lub terenu,

−

projekt architektoniczno-budowlany.
Projekt zagospodarowania działki lub terenu sporządza się na aktualnej mapie. Musi on

zawierać:  określenie  granic  działki  lub  terenu,  usytuowanie,  obrys  i  układy  istniejących
i  projektowanych  obiektów  budowlanych,  sieci  uzbrojenia  terenu,  sposób  odprowadzania  lub
oczyszczania  ścieków,  układ  komunikacyjny  i  układ  zieleni,  ze wskazaniem  charakterystycznych
elementów,  wymiarów,  rzędnych  i  wzajemnych  odległości,  w  nawiązaniu  do  istniejącej
i  projektowanej  zabudowy  terenów  sąsiednich.  Ta  część  projektu  może  jednak  nie  być
wymagana  w  przypadku  przebudowy,  modernizacji  lub  montażu  obiektu  budowlanego,  co
precyzują stosowne przepisy.

Projekt architektoniczno-budowlany określa funkcję, formę i konstrukcję obiektu

budowlanego, jego charakterystykę energetyczną i ekologiczną oraz proponowane niezbędne
rozwiązania techniczne i materiałowe. Składa się z projektu architektonicznego, projektu
konstrukcyjnego i projektów instalacji występujących w obiekcie.

Projekt architektoniczno-budowlany obiektu budowlanego powinien zawierać zwięzły opis

techniczny oraz część rysunkową.

Opis techniczny powinien określać:

−

przeznaczenie i program użytkowy obiektu budowlanego oraz podstawowe wymiary,

−

formę architektoniczną i funkcję obiektu,

−

układ

konstrukcyjny

obiektu

budowlanego,

schematy

statyczne

(konstrukcyjne),

podstawowe wyniki obliczeń, rozwiązania konstrukcyjno-materiałowe podstawowych
elementów konstrukcji obiektu,

−

rozwiązania dotyczące robót wykończeniowych obiektu budowlanego,

−

sposób zapewnienia warunków niezbędnych do korzystania z tego obiektu przez osoby
niepełnosprawne (dotyczy budynków mieszkalnych wielorodzinnych i użyteczności
publicznej),

−

rozwiązania zasadniczych elementów wyposażenia budowlano-instalacyjnego,

−

rozwiązania i sposób funkcjonowania zasadniczych urządzeń technicznych,

−

charakterystykę energetyczną obiektu budowlanego,

−

wpływ obiektu budowlanego na środowisko,

−

warunki ochrony przeciwpożarowej.

Część rysunkowa powinna zawierać:

−

rzuty wszystkich charakterystycznych poziomów obiektu, w tym widok dachu oraz
przekroje,

−

elewacje w liczbie dostatecznej do wyjaśnienia formy architektonicznej obiektu oraz jego
wyglądu ze wszystkich widocznych stron, z określeniem graficznym lub opisowym na
rysunku wykończeniowych materiałów budowlanych i kolorystyki elewacji,

−

rozwiązania konstrukcyjno-materiałowe ścian zewnętrznych wraz z niezbędnymi
szczegółami budowlanymi, mającymi wpływ na właściwości cieplne i szczelność przegród,

−

podstawowe urządzenia instalacji wewnętrznych,

−

zasadnicze elementy wyposażenia technicznego, ogólnobudowlanego, w tym wszystkie
instalacje oraz urządzenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Część rysunkowa powinna zawierać niezbędne oznaczenia graficzne i wyjaśnienia opisowe,

umożliwiające  jednoznaczne  odczytanie  projektu.  Część  rysunkowa  projektu  architektoniczno-
budowlanego  powinna  być  sporządzona  w  skali  dostosowanej  do  charakteru  obiektu
budowlanego  oraz  stopnia  dokładności oznaczeń graficznych  na rysunkach, jednak nie mniejszej
niż:

−

1 : 200 dla obiektów budowlanych o dużych rozmiarach,

−

1 : 100 dla pozostałych obiektów budowlanych,

−

1 :50 dla wydzielonych części obiektów budowlanych podlegających przebudowie lub
rozbudowie oraz części i obiektów skomplikowanych i o małych rozmiarach.
Projekt budowlany należy sporządzić w czytelnej technice graficznej oraz oprawić

w okładkę formatu A 4, w sposób uniemożliwiający dekompletację projektu.

Inwestor przed rozpoczęciem robót budowlanych musi uzyskać pozwolenie na budowę,

przedstawiając w stosownym organie administracji projekt budowlany. Projekt ten podlega
zatwierdzeniu w decyzji o pozwoleniu na budowę.

Rysunki robocze

W projekcie architektoniczno-budowlanym rozróżniamy rysunki:

−

architektoniczne,

−

konstrukcyjne,

−

instalacyjne.
Rysunki konstrukcyjne (konstrukcji budowlanych) można podzielić na:

−

ogólne, czyli schematyczne przedstawienia konstrukcji budowlanych,

−

zestawieniowe lub montażowe, czyli przedstawienia układu i powiązania poszczególnych
elementów,

−

robocze, czyli szczegółowe przedstawienia elementu umożliwiające jego wykonanie.

Rysunki robocze powinny zawierać wszystkie informacje niezbędne do wykonania

określonych  elementów  konstrukcyjnych,  wykończeniowych  lub  instalacyjnych  oraz  do
sporządzenia  kosztorysu.  Wykonuje  się  je  w  II  stopniu  dokładności  w  skali  1  :  100  lub  1  :  50.
Rysunki  robocze  skomplikowanych  konstrukcji  wymagają  III  stopnia  dokładności  i  są
wykonywane  w  skali  1  :  20.  Rysunki  robocze  powinny  zawierać  wszystkie  elementy konstrukcji
z  podaniem  szczegółowej  charakterystyki,  sposobu  łączenia  i  wykonania.  Powinny  być
uzupełnione wykazem materiałów.

Rysunki robocze poszczególnych rodzajów instalacji wykonuje się według zaleceń

odpowiednich norm (rys. 29).

Rys. 30. Rysunek instalacji centralnego ogrzewania- rozwinięcie [12, s. 75]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podczas czytania rysunków roboczych należy przyjąć odpowiedni punkt odniesienia, np.

klatki  schodowej,  wejścia  do  budynku  lub  narożnika  budynku.  Należy  zwrócić  szczególną
uwagę  na  dokładne  przenoszenie  wymiarów  z  rysunku  na  stanowisko  robocze  oraz  staranne
wyznaczanie  poziomu  i  pionu.  Do  odmierzania  wymiarów  liniowych  służy  składany  przymiar
zwany  metrówką  oraz  taśma  miernicza.  Do  określania  i  sprawdzania  poziomu  stosuje  się
poziomnice i węże wodne. Kierunek pionowy wyznaczamy przy pomocy pionu lub poziomnicy

Podstawowe zasady przedmiarowania

Przedmiar robót jest to obliczenie ilości robót w celu sporządzenia kosztorysu, tj. obliczenia

kosztu budowy (inwestycji) przed jej rozpoczęciem. Obliczenia ilości robót w przedmiarze
dokonuje się na podstawie dokumentacji projektowej.

Dokumentacja ta powinna zawierać:

−

projekt budowlany obiektu (architektoniczny, konstrukcyjny, wszystkich instalacji itp.) wraz
z opisem technicznym i rysunkami (rzuty, przekroje, zestawienia materiałów
i elementów itp.) umożliwiający obliczenie ilości wszystkich robót,

−

projekt (lub wskazówki) technologii i organizacji robót, określający metody wykonania
podstawowych robót, dane o rodzaju maszyn i środkach transportu oraz inne dane dotyczące
sposobu wykonania robót,

−

ustalone  wcześniej  wstępne  dane  do  kosztorysowania,  podające  informacje  o  rodzajach
gruntu,  poziomie  wody  gruntowej,  odległości  transportu  ziemi,  rodzaju  i  zakresie
robót przygotowawczych, informacje o zagospodarowaniu placu budowy itp.
Ilości  robót  określa  się  mierząc  je  w  odpowiednich,  charakterystycznych  dla  nich

jednostkach, np. roboty ziemne w metrach sześciennych, tynki w metrach kwadratowych, ilość
cementu w kilogramach lub tonach, osadzanie drobnych elementów metalowych (np. haków)
w sztukach, montowanie armatury, umywalek, brodzików w sztukach itp.

Obmiar robót polega na mierzeniu już wykonanych robót w celu rozliczenia się wykonawcy

zarówno z pracownikami jak i z inwestorem czyli zamawiającym.

Zasady wykonywania pomiarów i szkiców inwentaryzacyjnych

Inwentaryzacja budowlana polega na wykonaniu rysunków i opisu istniejącego stanu

obiektu  lub  jego  części.  W  zależności  od  potrzeb  może  dotyczyć  konstrukcji  lub  urządzeń,
instalacji  czy  też  robót  wykończeniowych.  Można  zinwentaryzować  całość  działki  budowlanej,
jeden  lub  kilka  budynków,  tylko  klatkę  schodową  lub  inny  fragment  obiektu  albo  sam  detal
architektoniczny.

Tak więc inwentaryzacja może być:

−

całkowita (np. budynek),

−

częściowa (np. klatka schodowa),

−

cząstkowa (np. detal architektoniczny).
Celem inwentaryzacji budowlanej jest dokładne określenie istniejącego stanu dla jego

utrzymania, zmiany całkowitej lub częściowej, przeprowadzenia remontu, przebudowy lub
rozbudowy obiektu budowlanego. Zakres inwentaryzacji w każdym przypadku jest zawsze ściśle
określony ze względu na rodzaj robót, które zamierzamy wykonać.

Komplet części rysunkowej inwentaryzowanego budynku powinien zawierać:

−

rzuty wszystkich kondygnacji,

−

rzut dachu,

−

przekrój pionowy,

−

elewacje,

−

szczegóły.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kolejność czynności podczas wykonywania rysunków inwentaryzacyjnych jest następująca:

1.  Wykonanie odręcznych szkiców inwentaryzowanego obiektu.
2.  Przeprowadzenie pomiarów.
3.  Wykreślenie rysunków.

Szkic odręczny powinien być w miarę dokładnym odzwierciedleniem rzeczywistości, mimo

że nie wykonuje się go w skali. Szkice powinny być na tyle duże, aby można było na nich
dokonać zapisu poszczególnych wymiarów w przejrzysty sposób. Wykonuje się je na arkuszu
umieszczonym na sztywnym podkładzie, np. na płycie pilśniowej.

Rys. 31. Sposób wykonania pomiarów inwentaryzacyjnych [15, s. 217]

Podstawowym sprzętem do wykonywania inwentaryzacji jest zwijana taśma miernicza oraz

składany  przymiar  zwany  metrówką.  W  celu  sprawnego  wykonania  pomiarów  potrzebna  jest
grupa  trzyosobowa.  Jedna  z  osób  przykłada  początek  taśmy  (oznaczony  zerem)  do
początkowego  punktu  pomiarów,  druga  -  rozwija  taśmę  i  odczytuje  kolejne  wymiary,  a  trzecia
zapisuje  to  na  szkicu.  Odczytując  pomiary  taśmę  trzeba  trzymać  nieruchomo,  równolegle  do
mierzonego elementu, mocno ją napiąć i zwracać uwagę, żeby się nie skręcała.

Wyniki uzyskane z pomiarów wpisuje się na szkicu inwentaryzacyjnym wzdłuż jednej

ciągłej linii wymiarowej z zachowaniem kolejności odczytów na taśmie. Początek i kierunek
pomiaru oznacza się zerem ze strzałką, zakończenie zaś krzyżykiem. Liczby wymiarowe
poszczególnych odcinków wpisuje się przy znakach ograniczających.

Na podstawie szkiców wykreśla się rysunki inwentaryzowanego obiektu w odpowiedniej

skali, używając przyborów kreślarskich.

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Z czego powinien składać się projekt budowlany?
2. Czego możesz się dowiedzieć o obiekcie budowlanym z opisu technicznego zawartego

w projekcie?

3.  Z czego powinna składać się część rysunkowa projektu architektoniczno-budowlanego?
4.  Co to są rysunki robocze?
5.  Co powinny zawierać rysunki robocze?
6.  Na co należy zwrócić szczególną uwagę przy przenoszeniu wymiarów na stanowisko robocze?
7.  Co to jest przedmiar robót?
8.  W jakim celu wykonuje się kosztorys?
9.  Na czym polega obmiar robót?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10. Co powinna zawierać dokumentacja projektowa, na podstawie której wykonuje się

przedmiar robót?

11.  W jakich jednostkach określa się ilości robót?
12.  W jakim celu wykonuje się inwentaryzację budowlaną?
13.  Jaka jest kolejność czynności podczas wykonywania inwentaryzacji budowlanej?
14.  W jakiej podziałce wykonuje się szkic inwentaryzacyjny?

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Odszukaj w dokumentacji budowlanej poszczególne jej elementy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
3)  omówić sposób rozwiązania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

dokumentacja budowlana obiektu,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Odczytaj z opisu technicznego informacje na temat wyposażenia budowlano- instalacyjnego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
3)  omówić sposób rozwiązania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

opis techniczny obiektu,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Sprawdź za pomocą odpowiedniego sprzętu mierniczego:

−

pion ścian,

−

poziom parapetu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
3)  omówić sposób rozwiązania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przyrządy pomiarowe,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Wykonaj przedmiar robót centralnego ogrzewania w sali lekcyjnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
3)  omówić sposób rozwiązania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przyrządy pomiarowe,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.7.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) rozróżnić poszczególne elementy dokumentacji budowlanej?

2) wykorzystać informacje zawarte w opisie technicznym?

3) odczytać kompletną dokumentację budowlaną?

4) odczytać rysunki robocze?

5) przenieść wymiary z dokumentacji na miejsce realizacji?

6) dobrać dokumentację budowlaną do realizacji?

7) określić cel wykonywania przedmiaru robót?

8) określić zasady wykonywania przedmiaru robót?

9) przeprowadzić pomiary inwentaryzacyjne?

10) wykonać rysunki inwentaryzacyjne?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4.  Test  zawiera  20  zadań  dotyczących  odwzorowywania  elementów  maszyn.  Pytania  są

wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:

−

w pytaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedź X (w przypadku
pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić
odpowiedź prawidłową).

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Czas trwania testu - 45 minut.
9. Maksymalna liczba punktów, jaką można osiągnąć za poprawne rozwiązanie testu

wynosi 20 pkt.

MATERIAŁY DLA UCZNIA:

−

instrukcja dla ucznia,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

Celem przeprowadzanego pomiaru dydaktycznego jest sprawdzenie poziomu wiadomości

i umiejętności, jakie zostały ukształtowane w wyniku zorganizowanego procesu kształcenia
w jednostce modułowej Posługiwanie się dokumentacją techniczną. Spróbuj swoich sił. Pytania
nie są trudne i jeżeli zastanowisz się, to na pewno udzielisz poprawnej odpowiedzi.

Powodzenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Standardy międzynarodowe spełnia norma oznaczona:

a)  PN,
b)  PN-EN,
c)  BN,
d)  PN-ISO.

2. Element przeznaczony do wykonania jest pokazany w sposób szczegółowy na rysunku:

a)  roboczym,
b)  zestawieniowym,
c)  montażowym,
d)  ilustracyjnym.

3. Arkusz rysunkowy o wymiarach 420x 297 to format:

a)  A5,
b)  A4,
c)  A3,
d)  A2.

4. Ołówki o średniej twardości oznaczamy:

a)  2B,
b)  F,
c)  U,
d)  3H.

5. Osie symetrii rysujemy linią:

a)  ciągłą cienką,
b)  punktową cienką,
c)  kreskową cienką,
d)  dwupunktową cienką.

6. Obliczenia ilości robót w przedmiarze wykonuje się na podstawie:

a)  opisu technicznego,
b)  wykonanej pracy,
c)  dokumentacji projektowej,
d)  polecenia inwestora.

7. Jeżeli prostokąt o wymiarach a = 20 mm i b = 10 mm przedstawimy na rysunku

w podziałce 2:1, to jego wymiary po narysowaniu będą wynosić:

a)  a = 40 mm i b = 20 mm,
b)  a = 10 mm i b = 5 mm,
c)  a = 30 mm i b = 15 mm,
d)  będą takie same.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Rysunek przedstawia oznaczenie graficzne:

a)  zakończenie przewodu korkiem gwintowanym,
b)  zakończenie przewodu ślepym przewodem,
c)  kierunek przepływu,
d)  połączenie na długi gwint.

9. Wskaż prawidłowy rzut poziomy bryły przedstawionej na rysunku:

10. Wykorzystując rzuty prostokątne wskaż prawidłowo narysowaną bryłę w aksonometrii

ukośnej:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11. Dokonaj analizy rysunków i wskaż, który z nich przedstawia prawidłowy rzut prostokątny

bryły:
a)

12. Wskaż prawidłowo zaznaczony ślad płaszczyzny przekroju:

13. Wskaż prawidłowo zakreskowane części.

14. Czy poniższy rysunek jest poprawnie zwymiarowany? Wskaż ile błędów zawiera

zwymiarowany rysunek.

a)  jeden,
b)  dwa,
c)  trzy,
d)  nie ma błędów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15. Rysunek przedstawia oznaczenie graficzne:

a)  zamocowanie stałe,
b)  zawieszenie ruchome,
c)  wydłużkę mieszkową,
d)  wydłużkę lirową.

16. Rysunki robocze wykonuje się w skali:

a)  1:20,
b)  1:200,
c)  1:250,
d)  1:1000.

17. Podczas wykonywania rysunków roboczych należy stosować zasady podane przez:

a)  kierownika budowy,
b)  normy budowlane,
c)  czasopisma branżowe,
d)  inwestora.

18. Projekt organizacji robót nie zawiera

a)  sposobu wykonania robót,
b)  danych o środkach transportu,
c)  informacji o rodzaju gruntu,
d)  danych o rodzaju maszyn.

19. Obliczenie ilości robót w przedmiarze wykonuje się na podstawie

a)  dokumentacji projektowej,
b)  opisu technicznego,
c)  polecenia inwestora,
d)  domiaru.

20. Rysunek przedstawia oznaczenie graficzne

a)  betonu komórkowego,
b)  żelbetonu,
c)  izolacji przeciwwilgociowej,
d)  drewna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Posługiwanie się dokumentacją techniczną

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1.  Buksiński T., Szpecht A.: Rysunek techniczny. WSiP, Warszawa 1998
2.  Cieślak H.: Testy i sprawdziany z rysunku technicznego. ITE, Radom 1996
3.  Dobrzański T.: Tysunek techniczny maszynowy. WNT, Warszawa 2005
4.  Giełdowski L.: Przekroje. WSiP, Warszawa 2001
5.  Giełdowski L.: Rzutowanie prostokątne. Widoki. WSiP, Warszawa 2001
6.  Giełdowski L.: Wymiarowanie. WSiP, Warszawa 2001
7.  Lewandowski T.: Rysunek techniczny dla mechaników. WSiP, Warszawa 2004
8.  Lewandowski  T.:  Zbiór  zadań  z  rysunku  technicznego  dla  mechaników.  WSiP,

Warszawa 2002

9. Malinowski J., Jakubiec W.: Tolerancje i pasowania w budowie maszyn. WSiP,

Warszawa 1998

10. Paprocki K.: Rysunek techniczny. WSiP, Warszawa 1995
11. Samujłłowie H. i R.: Rysunek techniczny i odręczny w budownictwie. Arkady, Warszawa

1987

12. Straszak K., Walter J.: Rysunek zawodowy dla montera instalacji budowlanych. WSiP,

Warszawa 1976

13.  Waszkiewiczowie E. i S.: Rysunek zawodowy. WSiP, Warszawa 1999
14.  Wojciechowski L.: Rysunek budowlany. WSiP, Warszawa 1999
15.  Wojciechowski L.: Zawodowy rysunek budowlany. WSiP, Warszawa 1999
16.  www.cke.edu.pl
17.  www.thyssenkrupp-energostal.pl