Ochrona zasobów genetycznych rodzimych ras koni cz. 1

 

     

czwartek, 13 sierpnia 2009 10:24 

Opublikowano w Lubuskich Aktualnościach Rolniczych 7/2009

 

Lokalne rasy i odmiany zwierząt doskonale są przystosowane do miejscowych, często bardzo trudnych 
warunków  środowiska.  Mogą  one  być  utrzymywane  w  warunkach  produkcji  ekstensywnej  i  przy 
ubogich  zasobach  paszowych,  dając  produkty  o  unikalnej  jakości.  Mają  takŜe  duŜe  znaczenie  ze 
względu  na  rolę,  jaką  pełniły  w  historii  rozwoju  regionów,  z  których  się  wywodzą  i  są  związane  z 
tradycją  oraz  kulturą  lokalnych  społeczności.  Z  tego  teŜ  powodu  powinny  być  upowszechniane  w 
okolicach, gdzie Ŝywe są tradycje ich hodowli i chowu.

 

Ochrona zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich w Polsce prowadzona jest  w oparciu o art. 21a Ustawy z dnia 
20 sierpnia 1997 r. o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich (Dz. U. 02.207.1762 z późn. zmianami). 
W Programie opracowanym przez Organizację Narodów Zjednoczonych (FAO) dla Zachowania Zasobów Genetycznych 
Zwierząt Gospodarskich, na terenach Unii Europejskiej rasę kwalifikuje się jako zagroŜoną wyginięciem wówczas, gdy 
ilość samic danej rasy wynosi poniŜej 5 000 sztuk. Zakwalifikowanie rasy do hodowli w Programie Ochrony Zasobów 
Genetycznych  oprócz  analizy  rodowodowej  musi  być  potwierdzone  badaniem  grup  krwi   lub  badaniem  innych 
markerów genetycznych, dokonywanych w upowaŜnionym laboratorium. 
W  Programie  Rozwoju  Obszarów  Wiejskich   na  lata  2007-20013   -  pakiet  7  Zachowanie  zagroŜonych  zasobów 
genetycznych zwierząt w rolnictwie zakwalifikowane zostały następujące rasy koni: 
Koń  huculski  -  naleŜący  do  jednej  z  najstarszych  ras  koni  w  Polsce.  Ukształtowany  we  wschodnich  Karpatach,  w 
surowym  górskim  klimacie.  Nazwę  swą  wywodzi  od  górali  ruskich  -  Hucułów,  ludności  o  specyficznej  kulturze,  dla 
których konie odgrywały bardzo waŜną rolę w  ich codziennym Ŝyciu. 

 

Klacz huculska 
 
Podstawowe cele Programu ochrony zasobów genetycznych koni huculskich to: 

zachowanie  i  w  miarę  moŜliwości  powiększenie  stanu  koni  hodowlanych  (aktualna  liczebność  713  klaczy 

matek w 119 stadach), 

utrzymanie  na  odpowiednim  poziomie  zmienności  genetycznej,  co  pozwoli  na  prowadzenie  pracy 

hodowlanej.  Konsekwentnie  prowadzona  selekcja  zmierza  do  podstawowego  celu,  jakim  jest  remont  klaczy  matek 
oraz wyhodowanie ogierów czołowych, 

stabilizacja wzorca rasowego oraz zachowanie specyficznych cech genetycznych i genotypowych takich, jak: 

charakterystyczny  typ  i  pokrój,  doskonałe  zdolności  adaptacyjne  do  skrajnych  warunków  środowiskowych  i  paszy 
niskiej  jakości,  wysoka  zdrowotność  i  duŜa  odporność,  wysoka  płodność,  bardzo  dobre  cech  mateczne,  doskonale 
rozwinięty  instynkt  stadny,  Ŝywotność  i  wytrwałość,  wszechstronna  uŜytkowość  zaprzęgowa  i  wierzchowa,  łagodny 
charakter, zrównowaŜony temperament, chęć kontaktu z człowiekiem, 

zachowanie  maści  -  wszystkie  maści  za  wyjątkiem  dereszowatej,  siwej  i  tarantowatej,  natomiast 

kasztanowata  w  wyjątkowych  wypadkach  za  zgodą  podmiotu  prowadzącego  Księgę  Stadną.  PoŜądana  pręga  przez 

grzbiet i pręgowanie na kończynach. 

 
Cechy pokroju: 

wysokość w kłębie koni dorosłych - ogiery 135 do 145 cm, klacze 132 do 143 cm , 
obwód  klatki  piersiowej  -  większy  o  co  najmniej  30  cm  od  wysokości  w  kłębie  zarówno  dla  ogierów,  jak  i 

klaczy, 

obwód  nadpęcia  mierzony  na  lewej  przedniej  kończynie  pod  stawem  nadgarstkowym  w  jej  najcieńszym 

miejscu - ogiery 17 do 20 cm, klacze 16 do 19 cm (z dokładnością do 0,25 cm). 

 
WaŜniejsze  Ośrodki  hodowli  koni  huculskich  w  kraju  to  Gładyszów,  Odrzechowa,  Grodziec-Janów  w  Wielkopolsce, 
Izby, Bieszczadzki Park Narodowy (Zachowawcza Hodowla Konia Huculskiego w Wołosatem), Serednie Małe, Tabun w 
Polanie, Ośrodek jeździecki Hucuł w Brennej. 
 
Konik  polski  -  typowy  przedstawiciel  polskiej  rasy  koni  małych  późno  dojrzewających  (3-5  lat),  długowiecznych,
odpornych na choroby i trudne warunki utrzymania. Mają twardy róg kopytowy pozwalający pracować niepodkutym 
koniom na bitych drogach. Rasa wywodząca się bezpośrednio od dzikich koni - tarpanów podobnych do odkrytych w 
Azji przez rosyjskiego badacza Mikołaja Przewalskiego w 1876 roku koni Przewalskiego.  Zamieszkiwały one do końca 
XVII wieku lesiste obszary wschodniej Polski, Litwy i Prus. W okolicach Puszczy Białowieskiej przetrwały do 1780 roku, 
kiedy to zostały odłowione i umieszczone w zwierzyńcu hrabiów Zamoyskich koło Biłgoraja. W 1808 roku z powodu 
panującej  biedy  zostały  one  rozdane  okolicznym  chłopom.  W  1914  roku  Jan  Grabowski  i  Stanisław  Schuch  opisali 
małe  chłopskie  myszate  koniki  z  okolic  Biłgoraja.  Profesor  T.  Vetulani  wprowadził  nazwę  „konik  polski".  Dzięki  jego 
staraniom zaczęto odtwarzać konika o typowych dla tarpana cechach w warunkach rezerwatowych. 
Cechy pokroju: 

wysokość w kłębie koni dorosłych (klacze i ogiery): minimum 130 cm, maksimum 140 cm, 
obwód klatki piersiowej: wartości minimalne koni dorosłych (klacze i ogiery) - 165 cm, 
obwód nadpęcia - wartości minimalne dla koni dorosłych: klacze - 16,5 cm, ogiery - 17,5 cm, 
masa ciała 300 - 400 kg. 

 

 

Klacz - konik polski 
Cechy  charakterystyczne  tych  koni  to  mały  wzrost,  silna  i  krępa  budowa,  prymitywna,  cięŜka  głowa,  szyja  krótka  i 
nisko  osadzona,  prosta,   mało  wyraźny  kłąb,  głęboka  klatka  piersiowa,  zad  ścięty,  obfita  czarna  grzywa  i  ogon  z 
nielicznymi  jasnymi  włosami,  umaszczenie  myszate,  czarna  pręga  grzbietowa,  pręgi  na  kończynach,  rzadko 
występująca pręga łopatkowa. Klacze są mniejsze od ogierów. 
Pogłowie w Polsce: 

hodowcy indywidualni: 310 klaczy, 90 ogierów, 
stadniny państwowe 120 klaczy, 50 ogierów. 

 
Główne Ośrodki hodowlane w kraju: 

w  warunkach  rezerwatowych:  Popielno,  Roztoczański  Park  Narodowy,  Stacja  Doświadczalna  Akademii 

Rolniczej - Stobnica, 

w warunkach stajennych: Popielno, Roztoczański Park Narodowy, Sieraków. 

Ostatnio rozpoczęto program odtworzenia dzikiej populacji konika polskiego w Bieszczadach (tymczasowo znajdują się 
w zagrodzie adaptacyjnej w Radziejowej, potem planowane jest wypuszczenie koników na wolność). 
 
Koń  małopolski  -  rasa  o  określonym  genotyp

ie  i  fenotypie(umaszczeniu),  podkreślającym  odrębność  i  specyfikę 

polskiego angloaraba. Konie półkrwi angloarabskiej i arabskiej hodowane w Małopolsce  są nieco mniejsze i lŜejsze od 
koni  wielkopolskich  o  wzroście  ponad  150  cm.   Urodziwe,  o  suchej  budowie,  doskonałym  ruchu,  dobrze 
wykorzystujące  paszę,  wytrwałe  i  dzielne  w  pracy.   Na  ogół  koń  małopolski  jest   niŜszy  o  ok.  5  cm  od  konia 
wielkopolskiego i o 100 kg od niego lŜejszy. Rasa ta jest oznaczana  przez hodowców za pomocą symbolu m. X0. Jest 
to ogólne określenie dla koni półkrwi angloarabskiej chowanych w południowej i południowo-wschodniej części Polski. 
Konie małopolskie wywodzą się swymi liniami Ŝeńskimi od miejscowych, prymitywnych koników polskich, dlatego teŜ 
ze  wszystkich  odmian  koni  gorącokrwistych  hodowanych  w  Polsce,  konie  te  mają  najsilniej  wyraŜone  cechy 
przekazywane im przez konika polskiego: 

płodność i plenność, 
długowieczność, 
dobre wykorzystanie paszy i niewybredność, 
odporność na choroby i trudne warunki bytu oraz wytrzymałość w pracy. 

 

Klacz małopolska 
Koń  małopolski  w  XVII  i  XVIII  wieku  został  uszlachetniony  dzięki  dolewce  krwi  ogierów  wschodnich:  koni  perskich, 
turkmeńskich, kabardyńskich, arabskich itp. Szczególne znaczenie ma domieszka krwi koni arabskich. W połowie XIX 
wieku  zaczęły  się  zaznaczać  pewne  wpływy  pełnej  krwi  angielskiej.  W  latach  60.  XX  wieku  w  Pierwszej  Księdze 
Stadnej rasy małopolskiej znalazły się równieŜ konie kabardyńskie sprowadzone z Kaukazu do stadniny w Stubnie. 
Rasa  małopolska  ma  cztery  odmiany  o  nieznacznych  róŜnicach:  kielecką,  lubelską,  sądecką  i  dąbrowsko-tarnowską. 
Elitarną hodowlę konia małopolskiego, skupiającą najcenniejsze klacze-matki prowadzą stadniny w: 

Walewicach, Janowie Podlaskim, Pruchnej, Trzebienicach, Stubnie. 
Stadnina Koni Michałów hoduje konie o maści tarantowatej. 
 

Hodowców i miłośników konia małopolskiego zrzesza Polski Związek Hodowców Koni Małopolskich. 

 
 
 
 
 
 
 

Ochrona zasobów genetycznych rodzimych ras koni cz. 2

  

     

wtorek, 22 września 2009 00:00  

Opublikowano w Lubuskich Aktualnościach Rolniczych 8/2009

 

A oto kolejne rasy koni:

 

Śląska  rasa  „Ślązaki"-  pochodzącą  w  liniach  Ŝeńskich  od  miejscowych  szlachetnych  klaczy  i  od  ogierów 
oldenburskich  i  wschodnio-fryzyjskich.  Obecnie  do  ksiąg  hodowlanych  tej  rasy  mogą  być  wpisywane  tylko  konie 
wywodzące się od przodków wpisanych do ksiąg koni ras w czystości rasy - w dawnym typie). Za konie tej rasy uwaŜa 
się równieŜ konie pochodzące od przodków wpisanych do ksiąg rasy pełnej krwi angielskiej pod warunkiem, Ŝe w ich 
rodowodach w trzecim pokoleniu występuje co najmniej 4 przodków rasy śląskiej. W dzisiejszej hodowli wyróŜnia się 
dwa typy ślązaków - stare (opierające się na starych rodach męskich) i nowe (lŜejsze, z dolewką krwi angielskiej). 

 

Klacz śląska 
Ślązaki  starego  typu  to  konie  o  harmonijnej  sylwetce  o  cięŜkiej,  duŜej  głowie.  Dopuszczalny  profil  garbonosy 
(szczupaczy niepoŜądany). Szyja długa, mocno zbudowana, moŜe być prosta. Tułów mocny, kłąb słabo zaznaczony, 
grzbiet mocny, zad szeroki, muskularny i lekko skośny. Klatka piersiowa szeroka i głęboka, łopatki ukośne. Kończyny 
prawidłowo  skątowane,  z  szerokimi  nadęciami  i  suchymi  stawami.  Kopyta  proporcjonalnie  duŜe.  Wysokość  konia  w 
kłębie  to  158  cm  u  klaczy  i  160  cm  u  ogierów  (w  wieku  3  lat).  MoŜliwe  umaszczenie  to:  gniada,  skarogniada, 
ciemnogniada, kara i ewentualnie siwa, pozostałe eliminują konia z hodowli. 
Ślązaki nowego typu (uszlachetnione domieszką pełnej krwi angielskiej) charakteryzują się większą suchością tkanki, 
smuklejszą sylwetką, bardziej skośnymi łopatkami, lepiej skątowanym zadem oraz wyŜszym wzrostem - w wieku 3 lat 
klacze osiągają 162 cm w kłębie, a ogiery - 164 cm. Są teŜ zwrotniejsze i Ŝywsze od ślązaków w starym typie, bardziej 
funkcjonalne, dlatego wprowadzono specjalny program hodowlany mający na celu ochronę ślązaków w starym typie. 
Konie śląskie (zwłaszcza nowego typu) to nie tylko konie rekreacyjne. Ślązaki odnoszą sukcesy w wielu dyscyplinach 
sportowych: ujeŜdŜaniu,  skokach,  zaprzęgach.  Wspaniale  sprawdzają  się  jako  "trenerzy"  młodych  jeźdźców,  a  takŜe 
"hipoterapeuci".  Ze  względu  na  łagodny,  zrównowaŜony  temperament,  duŜą  chęć  nauki  i  łatwość  współpracy  z 
człowiekiem, konie śląskie doskonale nadają się na wszechstronne konie rodzinne. 
Koń  wielkopolski  -  to  rasa  wyhodowana  w  Polsce.  Powstała  w  krzyŜówek  miejscowych  koni  z  koń

mi  ras 

zagranicznych  -  trakeńskiej,  wschodniopruskiej,  berberyjskiej,  pełnej  krwi  angielskiej  oraz  czystej  krwi  arabskiej.  W 
latach 20 i 30 XX wieku rasę udoskonalano krzyŜując ją z końmi arabskimi i angielskimi pełnej krwi. Otrzymane w ten 
sposób  konie  były  szlachetne  i  zarazem  wytrzymałe  w  pracy.  Po  II  wojnie  światowej  hodowla  poszła  w  dwóch 
kierunkach.  W  Olsztyńskiem  i  Gdańskiem  zgromadzono  w  stadninach  konie  trakeńskie  i  wschodniopruskie.  Z  ich 
krzyŜówek powstał koń mazurski. 

 

Klacz wielkopolska 
W Poznańskiem z połączenia kilku odmian powstał koń poznański. W miarę upływu czasu obie rasy coraz bardziej się 
do siebie upodabniały, w końcu w 1964 roku oficjalnie uznano je za jedną rasę i nadano nazwę koni wielkopolskich. 
Konie wielkopolskie to konie zarówno do jazdy wierzchem, jak i konie zaprzęgowe. 
Cechy pokroju: 
wysokość w kłębie: 158 cm klacze, 160 cm ogiery 
obwód klatki piersiowej: 189 cm klacze, 190 cm ogiery 
obwód nadpęcia: 20 cm klacze, 21 cm ogiery 
masa ciała: 540 kg klacze, 570 kg ogiery. 
Jego łeb ma widoczne cechy orientalne - przypomina zwęŜający się ku chrapom trójkąt. Linia  biegnąca od czoła do 
chrap 

powinna 

być 

lekko 

wklęsła. 

Łeb 

jest 

niewielki, 

lekki,

o  duŜych  oczach,  subtelnych  i  ruchliwych  chrapach.  Szyja  długa,  sucha,  klatka  piersiowa  głęboka,  mocna,  szeroka. 
Kończyny silne, mocno umięśnione, suche i szlachetne. Kopyta kończyn tylnych często kierują się na zewnątrz (tzw. 
krowia postawa). Ogon i grzywa długie, nie powinny być podcinane. Sierść miękka, jedwabista, gładka. Wśród koni tej 
rasy dominuje umaszczenie kasztanowate (40%) oraz gniade (35%), spotyka się takŜe siwe (12%) oraz kare (10%). 
Konie  wielkopolskie  to  zwierzęta  zrównowaŜone,  łagodne,  nietrudne  do  ułoŜenia,  jednak  po  przodkach  czystej  krwi 
odziedziczyły  duŜy  temperament  i  energiczność.  Prawidłowo  układane  w  młodym  wieku  wyrastają  na  konie 
bezproblemowe, posłuszne, nienarowiste. . 
Główne ośrodki hodowlane: 
Stadnina koni w Racocie, KsiąŜu, Gnieźnie, Starogardzie Gdańskim, Partynicach,