ANALIZA PODSTAWOWYCH 

WIELKOŚCI I RELACJI 

EKONOMICZNYCH

W PRZEDSIĘBIORSTWIE

Przychody ze sprzedaży

• Czynniki:
• - ilość produktów, ich ceny, rabaty, formy i 

terminy płatności

• - jakość (znak jakości, nowości, 

gatunkowość, reklamacje)

• - liczba i struktura odbiorców
• - otoczenie zewnętrzne (np. podatki, kursy 

walutowe, stopy procentowe)

• - koniunktura rynkowa
• - polityka marketingowa

Przychody ogółem

• Przychody ze sprzedaży
• Pozostałe przychody operacyjne (np. sprzedaż  

aktywów trwałych) 

• Przychody z operacji finansowych (sprzedaż 

udziałów, akcji , obligacji, przychody z dzierżawy, 
odsetki, dodatnie różnice kursowe, dyskonto 
weksli obcych, otrzymane dywidendy)

• Zyski nadzwyczajne

Kierunki analizy przychodów

• Odchylenia (przyrosty bezwzględne)
• Dynamika wzrostu i stopa wzrostu
• Struktura i jej zmiany
• Kwantyfikacja czynników wzrostu

Kwantyfikacja czynników 

wzrostu przychodów - przykład

• W roku 2004 firma sprzedała 30 sztuk po 10 j.p. a 

w roku następnym 36 sztuk po 11 j.p.

• Przychody wzrosły z 300j.p. do 396 j.p.
• Odchylenie bezwzględne = 96 j.p. 
• Dynamiki wzrostu: przychodów = 132%, ceny = 

110%, liczby produktów = 120%

• Stopy wzrostu odpowiednio: 32%, 10% i 20%

cd. przykładu

• Obliczenie wpływu czynników na przyrost 

przychodów metodą proporcjonalnego 

rozpisania reszty:

• Wpływ  wzrostu ceny = 10 : (10 + 20) * 

100% = 33,3%

• 33,3% * 96  j.p. = 32 j.p.
• Wpływ wzrostu liczby produktów 
• 20 : (10 + 20) * 100% = 66,7%
• 66,7% * 96 j.p. = 64 j.p.

Koszty uzyskania przychodów

• Kierunki analizy:
• Oceny: poziomu i odchyleń, struktury i dynamiki 

kosztów

• Kwantyfikacja czynników determinujących ich 

zmiany

• Ustalenie poziomu kosztów uzasadnionych i 

wykrycie rezerw

• Kalkulacja kosztów kosztu jednostki produktu

Podstawowe struktury 

(Klasyfikacje kosztów)

• Kryterium 

klasyfikacji:

• Rodzaj zużywanego 

czynnika produkcji

• (układ rodzajowy)

• Rodzaje kosztów:
• 1. Koszty materialne 

(np.amortyzacja, koszty 
zużycia materiałów, paliw 
energii, koszty usług 
obcych)

• 2. Koszty osobowe 

(wynagrodzenia,składki 
ubezpieczeniowe itp.)

• 3. Pozostałe koszty

Klasyfikacja kosztów w układzie 

kalkulacyjnym

1. Koszty bezpośrednie 

(materiały bezpo-

średnie, paliwo, 

energia, płace  

bezpośrednie i 

narzuty na płace)

2. Koszty pośrednie: 

(ogólnego zarządu, 

wydziałowe, zakupu 

i sprzedaży)

• kryterium: przypisanie 

kosztu do produktu

KOSZTY STAŁE I ZMIENNE

• Kryterium podziału jest reakcja na zmiany 

wielkości (zwiększenie , zmniejszenie)

• Koszty stałe – zależne od czasu, obejmują 

składniki kosztów, których wysokość nie 
zależy od zmian w wielkości produkcji

• Koszty zmienne – reagują na zmiany 

wielkości produkcji

Koszty stałe i zmienne

Koszty stałe:
- bezwzględnie
- skokowo

. Koszty zmienne:
• - proporcjonalne
• - progresywne
• - degresywne
• - regresywne

Jaki to koszt?

• Koszt zużycia materiałów
• Amortyzacja
• Czynsz
• Planowane remonty 
• Odsetki od kredytu inwestycyjnego
• Wynagrodzenie zarządu
• Koszty transportu
• Koszty pracowników produkcyjnych

Typowe bazy porównawcze 

stosowane w analizie kosztów

• Poprzednie okresy
• Plan
• Normatywy (wzorce)
• Koszty konkurentów
• Średnia branżowa

Wzorcowy układ nierówności 

wskaźników dynamiki (stóp 

wzrostu) podstawowych 

wielkości ekonomicznych

• Zysk > przychody > aktywa > zatrudnienie
• Wyjątki:
• Zysk < przychody – przedsiębiorstwo realizuje 

inne cele niż maksymalizacja zysku

• Przychody < aktywa – przedsiębiorstwo realizuje 

poważny projekt inwestycyjny (np.. 

modernizacyjny) finansowany z kredytu

• Aktywa < zatrudnienie – przedsiębiorstwo 

uruchamia prace na drugą (trzecią) zmianę

cd. Wzorcowy układ

• Koszty pracy > zatrudnienie
• Co się dzieje ze średnią płacą?
• Przy jakich założeniach rośnie?
• Dylemat związków zawodowych,
• Skracanie czasu pracy, dzielenie się pracą

cd. Wzorcowy układ

• Zysk > przychody > koszty pracy > 

zatrudnienie

• Przychody > koszty pracy – czyj punkt 

widzenia i dlaczego?

• Odp. Pracodawcy (właściciela) ; zysk i 

postęp techniczny

Wskaźniki jakościowe (1)

• Majątek : zatrudnienie – techniczne 

uzbrojenie pracy lub przeciętne 
zaangażowanie majątku na jednego 
zatrudnionego

• Problemy: 
• ceny bieżące czy stałe?
• Jaki miernik zatrudnienia?

Wskaźniki produktywności (2)

• Przychody : majątek –
• produktywność, (obrotowość, rotacja) 

majątku

• Przychody : zatrudnienie –

produktywność (wydajność) pracy

• Przychody : koszty pracy –
• Produktywność kosztów pracy

Wzorcowa relacja: przychody : 

majątek : zatrudnienie

• Wydajność pracy > techniczne uzbrojenie 

pracy > produktywność majątku 
(dynamika)

• Uzasadnienie:
• Przychody : zatrudnienie = 
• = przychody : majątek * majątek : zatrudn.

Wzorcowa relacja: przychody-

koszty pracy - zatrudnienie

• Wydajność pracy > produktywność kosztów 

pracy > średnia płaca (dynamika)

• Uzasadnienie z punktu widzenia właściciela
• Warunek powstania zysku i środków na 

postęp techniczny