Biały®
1
Polityka Gospodarcza
Wykład nr 6
Niedziela 7 grudnia 2003
Polityka rolna
Jest czę ścią składową całej polityki gospodarczej. Jej podmiotami są władze pań stwowe i
władze samorządowe. Na szczeblu centralnym z ramienia władzy wykonawczej (rządu)
reprezentantem jest minister rolnictwa. Rolnictwo to nie tylko czę ść gospodarki, ale waż ny
sektor z punktu widzenia ekologii. Przedmiotem polityki rolnej jest tworzenie warunków do
efektywnego, dobrego rozwoju rolnictwa.
Moż na wyróż nić 2 podstawowe typy polityki rolnej:
•
Politykę bezpośrednią (polega na tym, że to władze pań stwowe ustalają w sposób
odgórny ile, gdzie. Po jakich kosztach produkować. Taka polityka jest właściwa dla
gospodarek centralnie kierowanych np. byłych gospodarek socjalistycznych)
•
Politykę pośrednią (polega na tym, ż e władze tworzą tylko warunki prawne, finansowe
i czę ść warunków organizacyjnych dla produkcji rolnej. Ten typ polityki stosowany
jest w gospodarkach rynkowych, dominujących obecnie na całym świecie)
Instrumenty polityki rolnej:
Wyróż niamy 3 grupy instrumentów polityki rolnej:
1. Informacje ze strony władz o tym, co zamierza władza zrobić (w danym roku czy 5-
leciu)
2. Wszelkie przepisy prawne ustalające to, co wolno, a czego nie wolno w dziedzinie
omawianej.
3. Bodźce finansowe (instrumenty) – podatki, opłaty oraz dopłaty dla gospodarstw.
Struktura agrarna w Polsce
Struktura – układ całościowy, w którym wystę pują poszczególne elementy (agrarna = rolna)
1. Struktura agrarna z punktu widzenia rodzaju własności
2. Struktura wielkości gospodarstw rolnych z punktu widzenia ich wielkości
3. Struktura upraw
Ad. 1)
Wystę pują 3 typy własności:
•
Prywatna (reprezentowana głównie przez rodzinne gospodarstwa rolne – ok. 88-87%
uż ytków rolnych)
•
Pań stwowa (7-8% areału prawnego)
•
Samorządowa i spółdzielcza (na tę formę własność przypada 3-4% wszystkich
gruntów uprawnych)
Ad. 2)
W 2002 roku w Polsce było około 1850 tysię cy indywidualnych gospodarstw rolnych. W
Polsce 56,2% gospodarstw to gospodarstwa nieprzekraczające 5 ha. Około 20% stanowią
gospodarstwa powyż ej 10 ha. Tylko 1/5 gospodarstw ma obszarowe warunki do
samodzielnego rządzenia, aby produkcja była opłacalna. Około 80% gospodarstw stanowią
Biały®
2
gospodarstwa, które nie mają szans na samodzielny byt. Średnia wielkość gospodarstw
rolnych wynosi około 8 ha.
Na tle Unii Europejskiej, gdzie średnia wielkość gospodarstw wynosi ok. 18 ha. Polska należ y
do krajów o małej wielkości gospodarstw, jednakż e już teraz w UE są kraje o zbliż onej
strukturze gospodarstw do polskiej. Są to Portugalia, Włochy, Grecja. Średnia cena 1 ha ziemi
(w €) wynosi: Holandia – 24 tys. €, Włochy 12 tys. €, Niemcy 9 tys. €, Francja 3 tys. €,
Polska 1-1,1 tys. €.
Zagraniczna polityka gospodarcza
Zagraniczna polityka gospodarcza jest czę ścią składową polityki gospodarczej danego kraju.
Jej podmiotami są władze pań stwowe. W ramach władzy wykonawczej (rządu) tę politykę
prowadzą minister spraw zagranicznych łącznie z ministrem gospodarki. Przedmiotem tej
polityki jest tworzenie warunków dla korzystnego przepływu mię dzynarodowego towarów,
kapitału i ludzi. W gospodarkach centralnie kierowanych władze odgórnie ustalają, co
eksportować, importować, do jakich krajów i po jakiej cenie (polityka bezpośrednia). W
gospodarkach rynkowych wystę puje polityka pośrednia i polega tylko na tworzeniu
warunków do przepływu towarów, kapitału i ludzi. Władze te na ogół nie ustalają warunków
eksportu.
Każ dy raj zainteresowany jest tym, aby jego eksport był najwię kszy, bowiem z tego tytułu
eksporterzy otrzymują dochody, a z tego płacą podatki na rzecz pań stwa.
Generalnie wyróż niamy 2 typy gospodarek gospodarek punktu widzenia ich powiązań ze
światem zewnę trznym:
•
Gospodarki autarkiczne (zamknię te) – w czystej postaci wystę pują bardzo rzadko np.
w okresie wojen, blokady pań stwa.
•
Gospodarki otwarte – powszechne na całym świecie z tym, że stopień otwartości jest
róż ny. Mierzy się go przez udział eksportu w PKB danego kraju. W Polsce udział
eksportu w PKB waha się mię dzy 20-30%, a np. w USA około 14%, w Belgii 60%.
Jeż eli import = eksportowi to wówczas mówimy, ż e dany kraj ma zrównoważ ony bilans
handlowy. Gdy eksport > import – nadwyż ka handlowa, a gdy eksport < import – deficyt
handlowy.
Zadaniem zagranicznej polityki gospodarczej jest dąż enie do tego, by bilansować import z
eksportem, albo osiągnąć nadwyż kę eksportu (np. w Japonii). W Polsce od połowy lat 90-tych
do obecnej jest wię kszy import niż eksport i ujemne saldo handlowe. Wszystkie kraje Europy
środkowo-wschodniej mają także ujemne saldo handlowe. Wynika to z tego, że kraje te
przeprowadzają intensywną modernizację swoich gospodarek (importują maszyny, a takż e
gotowe produkty konsumpcyjne, których wytworzyć nie są w stanie). Wszystkie kraje te
pokrywają ujemne saldo handlowe dzię ki pozyskiwaniu środków finansowych ze źródeł poza
eksportowych (poż yczki w bankach). Pozyskują te środki finansowe dzię ki sprzedaż y
rządowych, krajowych papierów wartościowych, sprzedaż y majątku narodowego
(istniejących przedsię biorstw hurtowni). Napływ pieniądza z tytułu emisji rządowych
papierów wartościowych nazywa się zagranicznymi inwestycjami portwelowymi. Natomiast
napływ pieniądza z tytułu zakupu w danym kraju już istniejących przedsię biorstw, hurtowni
nazywa się zagranicznymi inwestycjami bezpośrednimi. Jeśli napływ zagranicznego
pieniądza jest dostatecznie duż y to są pieniądze, aby finansować wię kszy import niż eksport
w kraju.
Biały®
3
Bilans płatniczy kraju jest zestawieniem wszystkich transakcji danego kraju ze światem
zewnę trznym. W ramach tego bilansu wystę pują 3 waż ne pozycje:
•
Import i eksport towarów
•
Import usług i eksport usług
•
Przepływ kapitału (import i eksport kapitału)
Wśród instrumentów zagranicznej polityki gospodarczej waż ną rolę odgrywają cła oraz kurs
dewizowy.
Cła – opłaty z tytułu importu jakiś towarów (jeśli wystę pują to utrudniają import)
Kurs dewizowy – cena waluty jednego kraju wyraż ona w walucie innego kraju. Jeśli jedna
waluta traci na wartości to jest to korzystne dla eksporterów, jeśli zyskuje to korzystne dla
importerów.