NEUROLOGIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

30

www.weterynaria.elamed.pl

WRZESIEŃ • 9/2009

twierdza poprzez wykonanie reakcji po-
stury i postawy. W wypadku lokalizacji 
wewnątrzczaszkowej dodatkowych infor-
macji może nam dostarczyć analiza chodu 
zwierzęcia. W sytuacji stwierdzenia obec-
ności inochodu zmiana może być zlokali-
zowana w przodomózgowiu. W wypadku 
dostrzeżenia dysmetrii (najczęściej hiper-
metrii, rzadziej hipometrii) uszkodzenie 
obejmuje zazwyczaj móżdżek. Hipometria 
i zaburzenia równowagi wskazują na lo-
kalizację w zakresie pnia mózgu; dodat-
kowo pochylenie głowy na stronę osi ciała 
wskazuje na ośrodkowy aparat przedsion-
kowy. W tej sytuacji brak zaburzeń pro-
priocepcji mówi o lokalizacji obwodowej 
w układzie przedsionkowym.

Neurologicznie możliwe jest zróżnico-

wanie zmian w czterech odcinkach rdze-
nia kręgowego:
1) odcinku szyjnym (C1-C5);
2) odcinku szyjno-piersiowym (C6-T2);
3) odcinku piersiowo-lędźwiowym (T3-

-L3);

4) odcinku lędźwiowo-krzyżowym (L4-

-S3).
Różnicowanie to odbywa się na pod-

stawie badania odruchów rdzeniowych. 
W razie stwierdzenia obecności nor-
malnych, wzmożonych lub klonicznych 
odruchów mówi się o tzw. uszkodzeniu 
górnego neuronu ruchowego (GNR), na-
tomiast w wypadku osłabienia lub zani-
ku odruchów − o uszkodzeniu dolnego 
neuronu ruchowego (DNR). U zwierząt 
z czteroporażeniem (tetraplegią lub te-
traparezą), w przypadku stwierdzenia ob-
jawów uszkodzenia GNR we wszystkich 
czterech kończynach, mamy do czynienia 
z lokalizacją C1-C5. Jeżeli w kończynach 
przednich objawy wskażą na uszkodzenie 
DNR, a w tylnych GNR, będziemy mie-
li do czynienia z uszkodzeniem w zakre-
sie C6-T2 rdzenia kręgowego. U zwierząt 
z niedowładem lub porażeniem kończyn 

Szczegółowe badanie neurologiczne po-
zwala na ustalenie dokładnej lokalizacji 
uszkodzenia układu nerwowego (ryc. 4). 
Ustalenie właściwej lokalizacji neuro-
logicznej gwarantuje szybkie dotarcie 
do przyczyny zaburzeń.

Po przeprowadzeniu badania neuro-

logicznego (dokładny schemat oraz opis 
przedstawiono w numerze „Weteryna-
rii w Praktyce” 5/2009, str. 16) badają-
cy powinien zarezerwować sobie kilka 
minut, aby w spokoju przeanalizować 
stwierdzone zmiany neurologiczne. Bar-
dzo pomocny w interpretacji oraz okre-
śleniu lokalizacji choroby jest algorytm 
zaproponowany przez profesora André 
Jaggy’ego. Algorytm oparty jest na kilku 
prostych założeniach (ryc. 5). Pierwszy 
postulat Jaggy’ego zakłada, że w wypad-
ku stwierdzenia u zwierzęcia osłabienia 
lub zaniku wszystkich odruchów rdze-
niowych mamy do czynienia z lokalizacją 
obwodową, czyli z uszkodzeniem uogól-
nionym tzw. dolnego neuronu rucho-
wego (DNR). Do DNR zaliczamy przede 
wszystkim: mięśnie, płytkę nerwowo-
-mięśniową, nerwy ruchowe i czuciowe, 
korzenie nerwowe oraz neurony rucho-
we (tzw. alfa-motoneurony) znajdujące się 
w rdzeniu kręgowym. Jeśli pierwszy po-
stulat nie został spełniony, należy zwrócić 
uwagę na wyniki badania nerwów czasz-
kowych lub/i odruchu obronnego (na-
zywanego też odruchem zagrożenia lub 
grożenia). Drugi postulat mówi, że je-
śli badający stwierdza obecność defi cy-
tów nerwów czaszkowych lub/i odruchu 
obronnego, mamy do czynienia z lo-
kalizacją wewnątrzczaszkową, jeśli nie 
– z uszkodzeniem rdzenia kręgowego. 
Oprócz lokalizacji uszkodzenia w móżdż-
ku u pacjentów tych stwierdzamy również 
zaburzenia czucia proprioceptywnego 
(świadomego czucia przestrzennego, tzw. 
„czucia głębokiego”), które badający po-

dr n. wet. Marcin Wrzosek

rezydent Europejskiego College’u Neurologii Weterynaryjnej, Katedra Chorób Wewnętrznych i Pasożytniczych z Kliniką Chorób Koni, Psów i Kotów 
Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu

Abstract

A neurological patient in a veterinary 
surgery may be riddled with neurologi-
cal defi cits which demand the correct 
forms of interpretation and may point 
very suggestively to the cause of the il-
lness (eg. myodonus of the distemper 
dogs). Some of them may be quite cha-
racteristic for the damage of a certain 
given fragment of the nervous system 
(eg. intention tremor caused by the da-
mage of cerebellum). The most com-
monly observed defi cits not only include 
various, uncharacteristic cases, but also 
comprise such symptoms as may be the 
result of various neurological locations 
(eg. head tilt to the side).

Key words

neurological location, dog, cat

Streszczenie

Pacjent neurologiczny trafi ający do prak-
tyki weterynaryjnej może przedstawiać 
wiele defi cytów neurologicznych, które 
wymagają odpowiedniej interpretacji 
i mogą bardzo sugestywnie wskazać 
przyczynę choroby (np. mioklonia w prze-
biegu nosówki). Niektóre z nich mogą 
być charakterystyczne dla uszkodzenia 
konkretnego obszaru układu nerwowe-
go (np. drżenie intencyjne przy uszko-
dzeniu móżdżku). Najczęściej jednak 
obserwowane są nie tylko różnorodne, 
mało charakterystyczne deficyty, ale 
również takie objawy, które mogą po-
chodzić z różnych lokalizacji neurolo-
gicznych (np. przechylenie głowy).

Słowa kluczowe

lokalizacja neurologiczna, pies, kot

Lokalizacja

neurologiczna

Klucz do rozpoznania 

NEUROLOGIC LOCATION
THE KEY TO IDENTIFICATION AND DIAGNOSIS

NEUROLOGIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

32

www.weterynaria.elamed.pl

WRZESIEŃ • 9/2009

tylnych (paraplegia, parapareza) zaobser-
wowanie w tych kończynach objawów 
uszkodzenia GNR mówić będzie o lokali-
zacji w rejonie T3-L3 rdzenia, jeśli objawy 
uszkodzenia DNR, to odcinka L4-S3.

Postulaty Jaggy’ego ułatwiają „przygo-

dę z neurologią weterynaryjną”, niemniej 
jednak wymagane jest posiadanie dodat-
kowej wiedzy dla potwierdzenia swojej 
lokalizacji neurologicznej.

Z

ABURZENIA

 

OBWODOWE

Zaburzenia DNR w postaci neuropa-
tii, chorób płytki motorycznej, miopa-
tii lub neuromiopatii charakteryzuje ze-
spół objawów w postaci: uogólnionego 
osłabienia (ryc. 3), szybkiego męcze-
nia się, sztywności i chwiejności cho-
du. Zwierzęta te wykażą również zaniki 
mięśniowe wynikające z odnerwienia lub 
z nieużywania mięśni. Czasami dojdzie 
do pojawienia się obszarów z przeczu-
licą skórną. W przypadku chorób płyt-
ki motorycznej najczęściej obserwuje się 
objawy nietolerancji wysiłkowej, dlatego 
u tych pacjentów warto jest zbadać odru-
chy przed wysiłkiem i po nim (np. cho-
dzenie po schodach, bieganie itp.).

U

SZKODZENIE

RDZENIA

 

KRĘGOWEGO

W przypadku uszkodzenia rdzenia krę-
gowego w zakresie lędźwiowo-krzyżo-
wym (L4-S3) dochodzi do porażenia lub 
niedowładów tylnych kończyn. U tych 
zwierząt obserwowane będzie również 
osłabienie odruchów ogona, odbytu i pę-
cherza moczowego. Zmiany behawioral-
ne w tym przypadku (apatia, osowiałość) 
mogą wynikać nie z uszkodzenia przo-
domózgowia, ale z bolesności lub intok-
sykacji organizmu wskutek zatrzymania 
kału i moczu.

W przypadku uszkodzenia odcinka 

piersiowo-lędźwiowego czasami zwie-
rzęta wykazują silne napięcie mięśniowe 
kończyn obręczy barkowej. Nie wynika 
to z uszkodzenia innego niż T3-L3 od-
cinka rdzenia kręgowego, a z kompen-
sacji mięśniowej. Zwierzęta te po pro-

stu starają się chodzić, dlatego tak silnie 
napinają kończyny przednie oraz szyję 
i kark, aby zrównoważyć defi cyt kończyn 
tylnych. U tych zwierząt należy również 
pamiętać o spazmie zwieracza cewki mo-
czowej, co może być przyczyną zatrzy-
mania moczu (objaw uszkodzenia GNR 
tego mięśnia).

W sytuacji uszkodzenia odcinka szyj-

no-piersiowego (C6-T2) zwierzęta czę-
sto wykazują obniżenie położenia gło-
wy, bolesność lub zaniki mięśni karku. 
Czasami wskutek uszkodzenia nerwu 
współczulnego, który przebiega przez 
splot barkowy, może dojść do pojawie-
nia się zespołu Hornera (miosis – zwę-
żenie źrenicy, ptosis – wypadnięcie po-
wieki trzeciej, enophtalmus – opadanie 
powieki). Aby zjawisko to nie uszło uwa-
dze badającego, badanie neurologiczne 
zawsze powinno być wykonane w cało-
ści. Jednocześnie nie należy zapominać, 
że zarówno kończyny miedniczne, jak 
i pęcherz moczowy objęte są objawami 
uszkodzenia GNR i wymagają odpowied-
niego postępowania (fi zjoterapia – masa-
że, wyciskanie, cewnikowanie).

W przypadku uszkodzenia odcin-

ka C1-C5 rdzenia należy zaobserwo-
wać pojawiające się osłabienie ruchów 
karku, szyi, jak również przeczulicę tej 
okolicy. U zwierząt z uszkodzeniem od-
cinka C5-C7 może dojść do nagłych za-
burzeń oddechu i śmierci w wyniku za-
burzeń funkcji nerwu przeponowego, 
który w tym odcinku rdzenia kręgowe-
go ma swoje neurony ruchowe.

Z

ABURZENIA

WEWNĄTRZCZASZKOWE

Uszkodzenie  móżdżku powoduje po-
jawienie się objawów dysmetrii (hiper-
metrii, hipometrii). Często obserwuje się 
również tzw. drżenie zamiarowe (inten-
cyjne) podczas zamiaru ruchu u pacjen-
ta, np. jedzenia lub picia. Drżenia doty-
czą całego ciała, natomiast, co ważne, 
nie dochodzi do utraty siły ruchu. Nie 
stwierdza się również zaburzeń świado-
mości u tych zwierząt ani zaburzeń pro-

priocepcji (reakcje postury i postawy). 
Czasami u tych pacjentów pojawiają się 
objawy przedsionkowe (oczopląs, zabu-
rzenia równowagi, skręt głowy) lub utra-
ta odruchu obronnego.

Zmiany w zakresie pnia mózgu są dla 

zwierzęcia równoznaczne z rokowaniem 
ostrożnym lub złym, dlatego postawienie 
tej lokalizacji musi być dogłębnie prze-
myślane. W tej okolicy układu nerwowe-
go przebiega dużo szlaków wstępujących 
i zstępujących, jak również ma począ-
tek wiele nerwów czaszkowych. Uszko-
dzenie pnia mózgu spowodować może 
pojawienie się defi cytów  propriocepcji 
oraz nerwów czaszkowych: trójdzielnego 
(NC V; czucie twarzy, ruch mięśni żwa-
czy), twarzowego (NC VII; mimika twa-
rzy, odruch źrenicowy, ryc. 2), okorucho-
wego, bloczkowego oraz odwodzącego 
(NC II, IV, VI; ruchy gałek ocznych, zez), 
przedsionkowo-ślimakowatego (NC VIII; 
słuch, równowaga, ryc. 1), językowo-gar-
dłowego, błędnego (NC IX, X; ruch gar-
dła, połykanie, krtań), podjęzykowego 
(NC XII; ruch języka). W pniu mózgu do-
chodzi również do generacji chodu (jądro 
czerwienne), dlatego uszkodzenie tej oko-
licy może wywołać silne zaburzenia poru-
szania się. Tu również znajduje się ośro-
dek oddechowy (hiperwentylacja, oddech 
Cheyne-Stokesa). Dodatkowo w tej struk-
turze mieści się tak zwany wstępujący ak-
tywujący układ siateczkowy (ARAS, ang. 
ascending reticular activating system), które-
go funkcją jest aktywacja przodomózgo-
wia (m.in. kory mózgowej). Uszkodzenie 
tego układu skutkuje otępieniem, śpiącz-
ką lub śmiercią (ryc. 3).

Do  przodomózgowia zaliczany jest 

układ limbiczny, podwzgórze, wzgórze 
oraz kora mózgowa. Ponieważ układ lim-
biczny odpowiedzialny jest za stany świa-
domości czy emocje zwierzęcia, podczas 
jego uszkodzenia dochodzi do pojawienia 
się objawów agresji, pobudzenia, dezorien-
tacji, czasem depresji lub śpiączki. Przy 
uszkodzeniu podwzgórza można się spo-
dziewać zaburzeń gospodarki hormonal-
nej, jak również dotyczących uczucia głodu, 

Ryc. 3. Śpiączka z przeprostem czterokończyno-
wym po masywnym uszkodzeniu OUN w wyniku 
urazu komunikacyjnego u 2-letniego mieszańca

Ryc. 2. Uszkodzenie funkcji nerwu twarzowego 
lewego wskutek zakażenia pochodzącego od ciała 
obcego w kanale słuchowym zewnętrznym

Ryc. 1. Uszkodzenie obwodowego układu przed-
sionkowego po zakażeniu bakteryjnym zewnętrzne-
go kanału słuchowego u 7-letniego wyżła

NEUROLOGIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

34

www.weterynaria.elamed.pl

WRZESIEŃ • 9/2009

pragnienia oraz termoregulacji. U zwie-
rząt tych nie stwierdza się zaburzeń w za-
kresie jakości chodu, możliwe jest nato-
miast chodzenie bez celu czy chodzenie 
po kole. Do najczęstszych i najwcześniej-
szych objawów uszkodzenia kory mózgo-
wej zalicza się przede wszystkim drgaw-
ki (zarówno miejscowe, jak i uogólnione). 
U zwierząt tych możliwe jest niezaobser-
wowanie jakichkolwiek defi cytów neurolo-
gicznych pomimo obecności dużych zmian 
w przodomózgowiu. Nawet jeśli badanie 
neurologiczne będzie negatywne, właści-
ciel zwierzęcia powinien być poinformo-
wany o konieczności uważnej obserwacji 
pacjenta lub, najlepiej, badania obrazowe-
go OUN (tomografi a komputerowa lub re-
zonans magnetyczny). W przypadku agre-
sji zwierzęcia wymagana jest konsultacja 
z wykwalifi kowanym specjalistą zajmują-
cym się behawioryzmem zwierząt.

Po określeniu lokalizacji neurologicz-

nej u pacjenta badający powinien wyko-
nać listę diagnostyki różnicowej. Dobrze 
jest, jeśli lekarz weterynarii jest w stanie 
wymienić minimum 3 choroby mogące 
dotyczyć danej lokalizacji neurologicz-
nej. W przypadku braku chorób różni-
cowych należy koniecznie uzupełnić listę 
na podstawie ogólnie dostępnej literatu-
ry. Brak szerszego podejścia na tym eta-
pie diagnostyki doprowadza najczęściej 
do stosowania standardowego leczenia, 
bez próby potwierdzenia swojego rozpo-
znania. W sporządzeniu listy diagnostyki 
różnicowej pomocny jest schemat Vita-
min D. Schemat ten używany jest przez 
neurologów na całym świecie (w Amery-
ce jest preferowany Damniit V) i pomaga 
w odszukaniu najpierw kategorii choro-
by, a następnie konkretnego rozpoznania. 
Litery akronimu Vitamin D oznaczają 
z angielskiego pierwsze litery katego-
rii chorób; V – vascular, naczyniowe; I – 
infl ammatory,  infectious, zapalne, zakaź-
ne; T – trauma, uraz; A – anomaly, wada 
wrodzona; M – metaboliczne, toksyczne; 
I – idiopatyczne; N – nowotworowe; D – 
degenerative, zwyrodnieniowe. Zakwalifi -
kowanie choroby do jednej z tych katego-
rii ułatwia schemat przebiegu schorzenia 
w czasie (przebieg objawów klinicznych 
w czasie zamieszczono w „Weterynarii 
w Praktyce” 5/2009, str. 16). 

P

ODSUMOWANIE

Przeprowadzenie dokładnego badania, 
podsumowanie defi cytów neurologicz-
nych oraz ich dopasowanie do lokalizacji 
w układzie nerwowym, a następnie wyko-
nanie listy diagnostyki różnicowej chorób 
nerwowych jest jedyną możliwą i właści-
wą drogą w postępowaniu z weterynaryj-
nym pacjentem neurologicznym. Tego 
typu podejście do pacjenta gwarantuje 

prawidłowe rozpoznanie oraz postępowa-
nie terapeutyczne, nawet jeśli doprowadzi 
to do eutanazji zwierzęcia (z powodu np. 
guza mózgu). Postępowanie to jest pro-
fesjonalne i uczciwe w stosunku do wła-
ściciela, zwierzęcia oraz siebie i może być 
powodem satysfakcji zawodowej. 



Piśmiennictwo
 1. Braund K.G.: Clinical Syndromes in Veteri-

nary Neurology. Mosby 2002, s. 38-82.

 2. Chrisman C.L.: Problems in Small Animal 

Neurology. 2 ed. Lea & Febiger 1991, s. 74-
-124.

 3. Dewey C.W.: A Practical Guide to Canine 

and Feline Neurology. Blackwell Publishing 
2003, s. 3-30.

 4. Jaggy A.: Atlas und Lehrbuch der Kleintier-

neurologie. Schluetersche 2005, s. 35-68.

  5. Lorenz M.D., Korgenay J.N.: Neurologia 

weterynaryjna. Elsevier Urban & Partner, 
Wrocław 2008, wyd. 1, s. 45-93.

  6. Platt. S.R., Olby N.J.: BSAVA Manual of Ca-

nine and Feline Neurology. 3

rd 

ed., BSAVA 

2004, s. 24-54.

dr n. wet. Marcin Wrzosek

Katedra Chorób Wewnętrznych 

i Pasożytniczych

z Kliniką Chorób Koni, Psów i Kotów

Wydział Medycyny Weterynaryjnej

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

50-366 Wrocław, pl. Grunwaldzki 47

e-mail: marcin_wrzosek@wp.pl

I. Postulat: Odruchy rdzeniowe osłabione?

II. Postulat: Nerwy czaszkowe lub/i o. zagrożenia?

• alfa-motoneuron
• korzenie nerwowe
• nerw
• płytka nerwowo-mięśniowa
• mięsień

C1-C4 GNM 

GNM

C5-Th1 DNM 

GNM

Th2-L2 GNM
L3-S3 DNM

Postulaty

CUN

Mózg

Rdzeń kręgowy

Odruchy rdzeniowe?

Segmenty rdzenia 
kręgowego

Kończyny 
piersiowe

Kończyny 
miednicze

PUN

Reakcje postury i postawy?

Chód?

Inochód Mózg
Hipermetria Móżdżek
Hipometria Pień 

mózgu

dodatkowo

Pozycja Aparat
głowy przedsionkowy 

Odruch korektury

Obwodowy
układ 
przedsionkowy

Ośrodkowy

układ 

przedsionkowy

Ryc. 4. Możliwe lokalizacje neurologiczne u pacjenta neurologicznego. N-M – nerwowo-mięśniowa

Ryc. 5. Algorytm lokalizacji neurologicznej wg Jaggy’ego

Mózg

T3-L3

C1-C5

C6-T2

L4-S3

N-M