DOKUMENTACJA I PRZEBIEG PROCESU SPEDYCYJNEGO W EKSPORCIE I IMPORCIE ŁADUNKÓW

Dokumentacja w handlu

międzynarodowym

Ze względu na przygotowanie dużej liczby
dokumentów do każdej przesyłki dąży się do:
• Ujednolicenia wzorców i uproszczenia sposobu

ich wystawiania przez opracowanie jednolitych,
międzynarodowych standardów

• Ograniczenie liczby dokumentów papierowych

przez zastosowanie elektronicznej wymiany
danych przy użyciu ujednoliconych
międzynarodowych standardowych komunikatów

UN Layout Key

• Standardowy formularz, wymiary A4
• Firmowany przez ONZ
• Ujednolicona forma i układ rubryk
• Wolne miejsce do dowolnego wypełnienia przez

wystawcę dokumentu

• Stosowany w wielu krajach (także USA)
• Na Layout Key jest oparty formularz:

– Konosament
– Niektóre czartery
– Listy przewozowe
– Świadectwo pochodzenia
– Dokumenty opracowane przez FIATA

Elektroniczne dokumenty

Obecnie następuje przejście od dokumentów

papierowych na systemy elektronicznej transmisji
danych.

Polskie prawo przewozowe art. 47 ust. 3
Dowodem zawarcia umowy przewozu jest

potwierdzony przez przewoźnika list

przewozowy, którym może być także przekaz
elektroniczny, wydruk komputerowy lub inny

dokument zawierający dane określone w art.
38. Jeden egzemplarz dokumentu otrzymuje
nadawca

Elektroniczne dokumenty

• W wypadku akredytyw lub inkaso decyzję o

zapłacie podejmuje bank, akceptując rodzaj
i sposób wystawienia dokumentów
przewozowych określonych w kontrakcie

• Jeśli brak jest takich uregulowań w

akredytywie wówczas bank odwołuje się do
postanowień UCP500 (

Uniform Customs

and Practice for Documentary Credits

)

UCP 600

•

Article 20

Bill of Lading

•

Article 21 Non-Negotiable Sea Waybill

•

Article 22 Charter Party Bill of Lading

•

Article 23 Air Transport Document

•

Article 24 Road, Rail or Inland Waterway Transport Documents

•

Article 25 Courier Receipt, Post Receipt or Certificate of Posting

UCP 500
•

Art. 26 UCP 500 Multimodal Transport Document

•

Art. 30 UCP 500 Transport Documents Issued by Freight
Forwarders

•

Art. 43 ucp

500 jeśli nie określono terminu złożenia dokumentów

to banki odmówią ich przyjęcia gdy sa one przedłożone później

niż 21 dni od daty ich wystawienia

•

Banki akceptują czyste dokumenty transportowe bez klauzul

restrykcyjnych stwierdzających wadliwy stan towaru lub
opakowania

•

Art. 30 ucp 500 banki nie nie

odrzucą dokumentów

transportowych na towary mogące być przewozone on deck, pod

warunkiem ze nie będzie stwierdzone ze będą one lub są

załadowane na pokład.

UCP 600 cd.

• UCP odwołuje się do ogólnej charakterystyki

poszczególnych dokumentów bez precyzowania

ich nazw czy tytułów

• Zakres tematyczny artykułów UCP dotyczy:

– Podmiotu wystawiającego dokument (przewoźnik,

agent, kapitan)

– Miejsce wydania/przeznaczenia i daty przejęcia

towarów w pieczę lub załadunku na środek transportu

– Liczba oryginalnych egzemplarzy prezentowanych

dokumentów

– Nazwa statku
– Ewentualny przeładunek

Inkasa dokumentowe

• Importer nie może obejrzeć towaru i otrzymać go

przed wykupieniem dokumentów w tym

przewozowego w banku (dotyczy to dokumentów

zbywalnych, a posiadanie umożliwia odbiór

towaru od przewoźnika – transport morski i
intermodalny)

• CIM, CMR, AWB, Sea Waybill są imienne,

niezbywalne, towar wysyłany jest do odbiorcy

imiennie określonym w liście przewozowym

(możliwość otrzymania towaru przez importera

przed dokonaniem zapłaty i wykupieniem

dokumentów w banku)

Zlecenie spedycyjne cd.

To dokument na podstawie którego jest podjęte zorganizowanie transportu

• Umowę spedycji uważa się za zawartą z chwilą otrzymania przez

spedytora:

– zlecenia spedycyjnego, jeżeli jego postanowienia, wraz z

poprzedzającą wpływ

– zlecenia i wiążącą w chwili jego złożenia ofertą spedytora,

przewidują wszystkie istotne postanowienia umowy spedycji. W

innym przypadku do zawarcia umowy spedycji dochodzi z chwilą

ustalenia pomiędzy stronami wszystkich istotnych warunków tej
umowy.

• W przypadku braku zamiaru wykonania usługi spedytor winien bez

zwłoki

– powiadomić o tym składającego zlecenie

Zlecenie spedycyjne cd.

Zlecenie dla jego ważności nie wymaga formy
pisemnej, jednakże dla uniknięcia nieporozumień i
nieprawidłowości w jego realizacji zaleca się, by
wystawione zostało lub potwierdzone w formie
pisemnej.

– Spedytor nie jest odpowiedzialny za następstwa błędów

i nieporozumień wynikłych w związku z otrzymaniem
zlecenia ustnie lub telefonicznie.

Zlecenie spedycyjne cd.

• Forma pisemna - na użytek niniejszych Ogólnych Polskich Warunków

Spedycyjnych jest zachowana, gdy:

– na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli złożony

został własnoręczny podpis składającego to oświadczenie,

– oświadczenie woli w postaci elektronicznej opatrzone zostało

bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy

pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu,

– oświadczenie, o którym mowa w pkt 1. przesłane zostało przez

składającego faxem bądź za pomocą listu elektronicznego (e-
maila),

– oświadczenie woli nie zawierające własnoręcznego podpisu

zostało złożone w liście elektronicznym (e-mailu), wysłanym z

adresu poczty elektronicznej składającego to oświadczenie.

Zlecenie spedycyjne cd.

• Zleceniodawca ma obowiązek udzielenia zlecenia kompletnego i

prawidłowego. Zleceniodawcę obciążają konsekwencje zaistniałe

wobec spedytora i osób trzecich w następstwie podania w zleceniu

niedokładnych, niekompletnych i nieprawidłowych danych, przy czym

odnosi się to również do danych zawartych w dokumentach,

korespondencji oraz podanych na przesyłce informacji co do ilości,

wagi, wymiarów i właściwości, a także wadliwego opakowania

przesyłki itp., nawet wtedy, gdy niedokładność, niekompletność,

względnie nieprawidłowość powstały bez jego winy.

• Spedytor jest uprawniony do sprawdzenia, czy przedstawione mu w

zleceniu dane są poprawne i wyczerpujące, jak również do

sprawdzenia prawdziwości podpisów i uprawnień osób podpisanych
na zleceniach i innych dokumentach.

Zlecenie spedycyjne cd.

• Zlecenie powinno zawierać wszystkie niezbędne

informacje o przesyłce i o jej właściwościach, a w

szczególności znaki i numery poszczególnych

sztuk (opakowań), ich liczbę, ciężar, wymiary,

kubaturę, ilość i rodzaj kontenerów a także

wskazywać, czy stanowiący przesyłkę towar

znajduje się na liście towarów strategicznych, w

tym podwójnego stosowania bądź zbrojeniowych,

jak równi

eż

określać zakres zlecanej usługi oraz

wszelkie inne dane i dokumenty potrzebne dla

prawidłowego wykonania zlecenia.

Zlecenie spedycyjne cd.

Do zlecenia powinny być dołączone:
•

Dane dotyczące importera i eksportera oraz bezpośredniego dostawcy i

odbiorcy (jeśli są to osobne podmioty), nr kontaktu, nazwisko osoby

odpowiedzialnej za jego realizację

•

Informacje dotyczące towaru, nazwa w języku polskim i obcy (zgodnie

kontaktem i akredytywą)

•

Warunki na jakich zawarto kontrakt :baza dostawy, warunki płatności (jeśli ma

zastosowanie akredytywa, termin jej ważności, określony termin wysyłki

towaru) czy dozwolone są dostawy częściowe towaru, przeładunki, warunki

płatności frachtu

•

Liczba, rodzaj i sposób wystawienia dokumentów przewozowych (zwłaszcza

dotyczy to zbywalnych dokumentów morskich), sposób rozdysponowania (np.

2/3 B/L, świadectwo zdrowia, 3 egz. Specyfikacji pocztą statkową z towarem,

zaś 1/3 B/L i kopia świadectwa zdrowia do eksportera), sposób awizacji o

przebiegu procesu transportowego zainteresowanych podmiotów

•

Dane dotyczące odprawy celnej – miejsca jej przeprowadzenia, przekazania

odpowiednich informacji w celu sporządzenia dokumentów celnych

•

Ewentualne dane dotyczące ubezpieczenia towaru

•

Zakres zlecanych czynności spedycyjnych w tym dotyczących kontroli

jakościowej i ilościowej (100% liczenie worków w porcie)

Konosament (Bill Of Landing) B/L

Dokument stosowany przy przewozie towarów
morzem. Wystawca: przewoźnik. Praktycznie

formularz pobierany jest od przewoźnika lub jego

agenta i wypełniany przez załadowcę lub spedytora i

przekazywany do podpisu przewoźnikowi lub jego
agentowi.
Dokument ten stwierdza przyjęcie do przewozu

przez przewoźnika opisanych w nim towarów i

zobowiązujących przewoźnika do wydania ich
prawnemu posiadaczowi konosamentu w porcie
przeznaczenia.

Konosament (Bill Of Landing) B/L cd.

Jest to papier wartościowy pozwalający na

dysponowanie towarem, na który opiewa
Jest to dokument zbywalny
Wystawiany w kilku oryginalnych egzemplarzach

(na ogół 3) ich liczba zaznaczona jest na każdym
oryginalnym egzemplarzu
Wszystkie oryginalne egzemplarze tworzą komplet
(full set), który w całości tylko daje pewność

wyłącznego dysponowania towarem
Sporządza się kopie z zaznaczonym napisem „kopia

niezbywalna” (copy not negotiable)
Aby odebrać towar od przewoźnika trzeba

dysponować oryginalnym konosamentem

Konosament (Bill Of Landing) B/L cd.

Na treść konosamentu wchodzą:
1.

Wydrukowane na odwrocie strony tytułowej klauzule

zawierające warunki przewozu (przy czarterowym może być

pominięte)

Na stronie tytułowej z nazwą i logo przewoźnika morskiego
rubryki z danymi takimi jak:

•

Nazwa załadowcy (shipper) lub wysyłającego (consignor)

– eksportera lub działające w imieniu spedytora

•

Oznaczenie odbiorcy (consignee) lub wskazanie, że
konosament jest wystawiony na zlecenie (to order) lub
okaziciela (to bearer)

•

Określenie osoby lub firmy którą należy zawiadomić o
przybyciu statku do portu przeznaczenia (notify address)

podaje się na ogół w konosamentach na zlecenie lub

okaziciela, w których nie ma wskazanego ostatecznego
odbiorcy

Konosament (Bill Of Landing) B/L cd.

• Nazwa statku i port załadunku (vessel, port of loading)
• Port wyładunku (port of discharge)
• Określenie towaru (znaki i numery, w tym kontenerów,

nazwa, liczba i rodzaj opakowań, waga, objętość)

• Oznaczenie miejsca i sposobu zapłaty frachtu (np.

fracht opłacany, freight prepaid)

• Liczba wystawionych konosamentów oryginalnych
• Data i miejsce wystawienia konosamentu
• Podpis przewoźnika albo kapitana statku albo agenta

przewoźnika

• Jeśli stosowany przy przewozach intermodalnych to

miejsce przyjęcia towarów w pieczę (place of receipt) i
miejsce przeznaczenia (place of delivery)

3. Ewentualne klauzule restrykcyjne stwierdzające

wadliwy stan towaru lub opakowania

(„zabrudzenie” konosamentu)

Konosament (Bill Of Landing) B/L cd.

Rodzaje konosamentów:
• Ze względu na stan załadunku

– Konosament na towary przyjęte do załadowania (received for

shipment) – stwierdza przyjęcie towaru przez przewoźnik do

załadowania. Występuje przy przewozach kontenerów, gdy

przewoźnik morski występuje w roli operatora przewozu

intermodalnego i przejmuje odpowiedzialność za towar w

momencie przyjęcia go w pieczę, a nie z chwilą załadowania na
statek

– Konosament na towary załadowane (shipped on board) – stwierdza

faktyczne załadowanie towaru. Tego rodzaju wymaga importer

zwłaszcza przy dokumentowych formach zapłaty

• Ze względu na rodzaj transportu (regularny czy nieregularny)

– Konosament linowy – stosowany w żegludze liniowej
– Konosament czarterowy – stosowany w żegludze nieregularnej (na

ogół jedna strona nie zadrukowana – warunki przewozu określone

w czarterze, czasem warunki czarteru powtórzone na tej stronie)

Konosament (Bill Of Landing) B/L cd.

• Ze względu na stan towaru lub opakowania

– Konosament brudny – wadliwy stan towaru
– Konosament czysty – nieuszkodzony towar

• Ze względu na ustalenie portu przeznaczenia

– Konosament z ustalonym portem przeznaczenia
– Konosament opcyjny – daje prawo wyboru portu przeznaczenia w

czasie przewozu (żegluga trampowa)

Żegluga trampowa lub tramping to rodzaj żeglugi bez stałego

rozkładu rejsów; przewóz najczęściej całookrętowych ładunków

wynikający z aktualnego zapotrzebowania rynku przewozowego.

Konosament (Bill Of Landing) B/L cd.

• Ze względu na sposób wystawienia i formę przeniesienia

– Konosament imienny – wystawiony na konkretnego odbiorcę,

może być przeniesiony na inną osobę przez przelew wierzytelności
(cesja)

– Konosament na zlecenie – zawiera określenie to order, lub

wskazuje na osobę na której zlecenie jest wystawiony to order of
Paul McCartney, Liverpool. Konosament ten może być

przeniesiony na inną osobę przez indos.

– Konosament na okaziciela – może być przeniesiony na inną osobę

przez jego fizyczne przekazanie, wtedy uprawnionym do odbioru
jest okaziciel

Konosament (Bill Of Landing) B/L cd.

Wierzytelność - uprawnienie do żądania spełnienia świadczenia z określonego

stosunku zobowiązaniowego przysługujące wierzycielowi wobec dłużnika i

składające się z jednego lub wielu roszczeń lub praw kształtujących. Wierzytelność

jest antonimem długu, jeżeli X ma dług wobec Y, to Y ma wierzytelność w

stosunku do X. W języku prawniczym sformułowania tego używa się głównie dla

scharakteryzowania pozycji wierzyciela. Występują różne rodzaje wierzytelności,

związane z określonym rodzajem działalności, posiadająca określone cechy

charakterystyczne np. wierzytelność bankowa.
Indos, żyro, indosament – oświadczenie woli zbywcy weksla, czeku lub

niektórych innych rodzajów zbywalnych papierów wartościowych, co do których

ustawy przewidują taką możliwość, o przeniesieniu jego własności (ze
specyficznymi konsekwencjami).
Najczęstszą formą indosu jest indos in blanco w postaci złożenia na konosamencie

podpisu firmowego (stempel z podpisem). Indosu dokonuje osoba na której

zlecenie konosament wystawiono. Jeśli zaś jest tylko wystawiony to order bez

wskazania określonej osoby to indosu dokonuje osoba wymieniona w rubryce

ZAŁADOWCA najczęściej spedytor lub bezpośredni eksporter

Pojęcia cd.

•

Fracht – opłata za przewóz towarów, drogą morską. Stawki zwykle

uzależnione są od masy i objętości przesyłki

•

Fracht zasadniczo wypłacany jest po dostarczeniu towaru na miejsce
przeznaczenia, w uzgodnionym terminie i w stanie nieuszkodzonym.

Ponieważ transport morski był obarczony dużym ryzykiem niezależnie od

starań przewoźnika, wypracowano najróżniejsze formy zabezpieczania

interesów przewoźnika, takie jak: płatność z góry, płatność niezależna od

wyniku lub częściowa, zastaw na przewożonym towarze. Może być też

pobierana opłata za niewykorzystaną ładowność wynajętego środka transportu

•

Jeśli przewoźnik zbiera po drodze produkty od różnych producentów, aby

dostarczyć je w jedno miejsce, w niekorzystnej sytuacji finansowej znaleźliby

się producenci mający siedziby najdalej od miejsca dostawy. Zwykle

wprowadza się wtedy zasadę freight equalization - wyrównywanie opłat

frachtowych, czyli stawki niezależne od odległości

•

Słowo fracht odnosi się również do transportu lądowego i powietrznego, tak

też nazywa się sam ładunek, list przewozowy oraz czynność przewożenia

Pojęcia cd.

Akredytywa
•

Akredytywa jest formą rozliczeń bezgotówkowych pomiędzy firmami,

stosowaną przy rozliczeniach transakcji handlowych zarówno w obrocie

zagranicznym jak i krajowym. Stosuje się ją zwykle gdy zostają nawiązane
stosunki handlowe z nowymi partnerami lub na nowych rynkach i kontrahenci

nie kontaktują się bezpośrednio, lub gdy istnieją obawy, że którakolwiek ze

stron nie wywiąże się ze swoich zobowiązań, albo gdy sytuacja polityczna,

ekonomiczna i prawna kraju kupującego nie jest ustabilizowana, co może mieć

niekorzystny wpływ na przebieg transakcji.

Pojęcia cd.

•

Inkaso (również inkaso dokumentowe) - to warunkowa forma płatności,

polegająca na pobraniu przez bank od kupującego na rzecz sprzedającego

określonej należności, w zamian za wydanie powierzonych przez

sprzedającego dokumentów, zgodnie z ustalonymi warunkami.

•

Przedmiotem inkasa mogą być dokumenty handlowe (np.: faktura, świadectwo
pochodzenia, dokumenty transportowe, dokumenty ubezpieczeniowe itd.) i
finansowe (np. weksel, czek, kwit depozytowy, banknot, akcja, obligacja).

•

Wyróżnia się inkaso natychmiastowe, zgodnie z którym podawca inkasa

otrzymuje od banku podaną w treści inkasa kwotę niezwłocznie po złożeniu

dokumentów oraz inkaso terminowe, które zapewnia płatność należności w

wyznaczonym terminie po wydaniu dokumentów płatnikowi. W praktyce

stosowane jest także inkaso towarowe, zgodnie z którym określona instytucja

(np. bank) wydaje towar pod warunkiem wykonania świadczenia wskazanego

przez zleceniodawcę.

[1]

•

Sprzedający wysyłając towar nie ma pewności, czy inkaso zostanie

rzeczywiście wykupione, a nabywca nie jest w stanie przed uiszczeniem

zapłaty zbadać zgodności towaru z ustaleniami kontraktowymi, dlatego inkaso

nie jest polecaną formą płatności dla kontrahentów niedarzących się dużym
zaufaniem.

Konosament morski

•

Konosament, morski list przewozowy, świadectwo ładunkowe potwierdzające

odbiór określonego ładunku na statek i zobowiązujące przewoźnika do

wydania ładunku w porcie przeznaczenia posiadaczowi konosamentu. Jest

dokumentem wystawionym przez przewoźnika albo w jego imieniu przez

kapitana statku lub inną osobę.

•

Przy spełnieniu pewnych kryteriów jest rodzajem towarowego papieru

wartościowego, który może podlegać obrotowi.

•

Rodzaje konosamentów:

1. konosament zwykły - wystawia się przy przewozie ładunku jednym statkiem bezpośrednio z

portu załadowania do portu przeznaczenia

2. konosament bezpośredni - obejmuje przewóz ładunku z portu załadowania do portu

przeznaczenia połączony z przeładunkiem w jednym lub kilku portach podróżnych i zmianą

przewoźników

3. konosament przewozu kombinowanego - wystawia armator występujący w roli operatora

przewozów multimodalnych CTO (Combined Transport Operator), który ponosi

odpowiedzialność za ładunek, pomimo użycia do jego przewozu różnych środków transportu

4. Konosament FIATA - jest wystawiany przez spedytora pełniącego rolę operatora przewozów

multimodalnych MTO (Multimodal Transport Operator), który ponosi odpowiedzialność za

utratę lub uszkodzenia ładunku na całej trasie przewozu.

Konosament cd.

• Podział konosamentów:

– Zwykły – obejmuje przewóz drogą morską bez przeładunku (port

to port B/L)

– Bezpośredni – obejmuje przewóz z portu załadowania do portu

przeznaczenia z przeładunkiem w jednym lub kilku portach, gdy

do przewozu zaangażowanych jest kilku przewoźników przy czym

każdy z nich ponosi wobec załadowcy odpowiedzialność za swój
odcinek przewozu (through B/L)

– Transportu multimodalnego – obejmuje przewóz morski i lądowy,

przewoźnik występuje w roli multimodal transport B/L (MTO)

• Konosament próbny – wypełniony przez formularz nie podpisany

przez przewoźnika, przesyłany eksporterowi w celu zaakceptowania

sposobu jego wystawienia (ma znaczenie przy akredytywie, która

wymaga ścisłego przestrzegania określonych warunków wystawienia
konosamentu)

• Konosament ma formę dokumentu papierowego

Morski list przewozowy

(Sea waybill)

Jest to dokument, który stwierdza:
• wysyłkę towaru w handlu morskim
• Potwierdzenie przyjęcia towaru przez przewoźnika
• Stanowi dowód zawarcia umowy przewozu
• NIE JEST DOKUMENTEM STANOWIĄCYM TYTUŁ

WŁASNOŚCI TOWARU

• Jego posiadanie nie jest wymagane przy odbiorze ładunku od

przewoźnika w porcie przeznaczenia

• Dokument niezbywalny – imiennie wskazujący na odbiorcę
• Znajduje zastosowanie w wypadku:

– Niedokumentowanych formach zapłaty za towar
– Kiedy dokument zbywalny nie jest niezbędny
– W krajach gdzie nie ma ustawowego wymogu przedstawiania

konosamentu

Czarter (charter)

• Pisemna umowa na podstawie której odbywa się przewóz ładunków w

żegludze nieregularnej

• Jest każdorazowo negocjowana i określa wszystkie warunki przewozu

uzgodnione między czarterującym a przewoźnikiem morskim

• Umowy czarterowe są zawierane na standardowych formularzach –

czarterpartiach (charter party C/P)

• Strony mogą zmieniać poszczególne uregulowania proponowane w

formularzach standardowych w całości lub części

• Zawierają klauzule drukowane, regulujące:

– warunki wykonania umowy
– Prawa i obowiązki stron
– Odpowiedzialność przewoźnika morskiego
– Sposób rozstrzygania sporów

Czarter (charter) cd.

•

W czarterach każdorazowo ustalane są:

– Identyfikacja stron zawierających umowę
– Przedmiot umowy – statek, nazwa, parametry, pozycja w chwili

zawierania umowy

– Ładunek – nazwa, rodzaj, cechy, ilość
– Porty załadunku, wyładunku, wymogi dotyczące portów (głębokość)
– Termin przybycia statku do portu załadunku
– Warunki i termin anulowania czarteru
– Sposób liczenia czasu dozwolonego na załadunke i wyładunek, liczenie

premii za przyspieszenie wyąłdunku (dispatch), odszkodowanie za
przekroczenie czasu dozwolonego (demmurage)

– Stawka frachtowa i sposób ustalania i płacenia frachtu, zasady podziału

kosztów załadunku i wyłądunku między przewoźnika i czarterującego (np.
fio free in and out – armator zwolniony z kosztów załdunku i wyładunku,

koszty te ponosi czarterujący)

– Wysokość prowizji maklerskiej (kiedy przy zawieraniu umowy

maklerskiej pośredniczy makler pobierający prowizję)

Czarter (charter) cd

– Do czarteru mogą być dołączone:

• Dodatkowe uzgodnienia (rider, addendum), np. klauzule

ręcznie dopisane mają pierwszeństwo nad klauzulami
wydrukowanymi w czarterze

• Przykłady czarterów:

Nuvoy, Gencon (uniwersalne – na przewozy różnych ładunków),
Polcoalvoy (węglowy), Orecon (ruda)

Nota gotowości

• Składana jest czarterującemu lub jego przedstawicielowi przez

kapitana statku

• Stwierdza przybycie statku trampowego do portu załadunku lub

wyładunku i gotowość do wykonania czynności przełądunkowych

• Powinna być złożona w wyznaczonym w czarterze okresie (laydays)
Wysłanie noty oznacza:
Statek znajduje się w określonym miejscu w porcie, po dokonanym
klarowaniu (

załatwianie formalności związanych z wejściem statku do

portu, pobytem w nim i wyjściem z niego, zajmuje się tym Agencja
Morska

), odprawie celnej, granicznej i sanitarnej

Time sheet statements of facts

• Zawierają zestawienie czasu postoju w porcie z

uwzględnieniem daty i godziny przybycia na redę,

wejścia do portu, złożenia noty gotowości,

rozpoczęcia i zakończenia przeładunku, przerwy

w przeładunku

• Zestwienie rzeczywistego czasu pracy i postoju

statku w porcie oraz porównanie z czasem

dozwolonym przez umowę czarterową pozwala na

obliczenie premii za pośpiech (dispatch) lub kary

za zwłokę (demmurage)

• Formularze tych dokumenty są ujednolicone przez

BIMCO (The Baltic and International Maritime
Council)

Międzynarodowy samochodowy list

przewozowy CMR

• Stosowany w międzynarodowym transporcie samochodowym, który

odbywa się na podstawie konwencji CMR

• Sporządzony w 3 oryginalnych egzemplarzach
• Podpisuje je nadawca i przewoźnik (najczęściej kierowca w jego

imieniu):

– 1 egz. – otrzymuje nadawca jako dowód że przesyłka została

oddana przewoźnikowi, stanowi podstawę otrzymania należności
za towar

– 2 egz. towarzyszy przesyłce i jest przeznaczony dla odbiorcy
– 3 egz. – dla przewoźnika i stanowi dowód wywiązania się z

umowy o przewóz po pokwitowaniu przez odbiorcę

– Czasem jest tworzony 4 egz. w celach kontrolnych i

statystycznych

• Jest to dokument imienny, wskazujący nadawcę przesyłki
• Częściowo wypełniany przez nadawcę, częściowo przez przewoźnika
• Występuje w szynowo-drogowych przewozach - będąc dla eksportera

dowodem wysyłki towaru

Międzynarodowy kolejowy list

przewozowy CIM

• Jest dowodem zawarcia umowy o przewóz koleją
• Na podstawie jednolitych przepisów o umowie międzynarodowego

przewozu towarów kolejami CIM (integralna część konwencji COTIF)

• Składa się z 5 egz.:

– 1 egz. - oryginał – towarzyszy przesyłce – przeznaczony dla

odbiorcy

– 2 egz. – ceduła przewozowa towarzysząca przesyłce – pozostaje

na stacji przeznaczenia jako dowód wykonania umowy o przewóz

– 3 egz. – poświadczenie odbioru towarzyszącego przesyłce do stacji

przeznaczenia i stanowiącego dokument rozliczeniowy w

stosunkach między kolejami

– 4 egz. – wtórnik listu przewozowego, przeznaczony dla nadawcy,

stanowiący dla niego dowód nadania przesyłki, przy

dokumentowych formach zapłaty jest on dla eksportera podstawą

otrzymania należności za towar

– 5 egz. – poświadczenie nadania – pozostaje na stacji nadania

CIM cd.

• Sporządzany jest w dwóch językach:

– Języku kraju nadania
– Z tłumaczeniem na język niemiecki, francuski lub

włoski

• Część rubryk wypełnia nadawca
• Kolej stwierdza przyjęcie przesyłki przez odciśnięcie

stempla z data na liście przewozowym

• List kolejowy zawierający dodatkowe 3 egz. Jest

stosowany w przewozach kolejowo-drogowych i są

przeznaczone dla przewoźników samochodowych w kraju

nadania i przeznaczenia oraz towarzystwa zajmującego się

organizacją tych przewozów

Kwit przekazania

• W ramach Towarzystwa Intercontainer

Interfrigo (ICF) dokument stwierdzający
zawarcie umowy przewozu to kwit
przekazania, kwit zdawczy TR (Transfer
Note)

• Dokument podpisany przez krajowego

przedstawiciela ICF stanowi potwierdzenie
przyjęcia przesyłki do przewozu

Międzynarodowy kolejowy list

przewozowy SMGS

• W relacjach przewozowych z krajam, które nie są

stronami konwencji COTIF-CIM stosuje się
SMGS

• Przy przewozach tranzytowych przez terytorium

Polski występuje międzynarodowy list
przewozowy SAT, stosowany na mocy
specjalnego porozumienia, wyłącznie w relacji
Austria-Rosja

Międzynarodowy lotniczy list

przewozowy AWB (Air Waybill)

• Stanowi dowód zawarcia umowy o przewóz towarów samolotem
• Wzór opracowany przez IATA
• Lotnicze dokumenty przewozowe są imienne i niezbywalne
• Zawiera wydrukowane warunki przewozu
• Podpisany zarówno przez nadawcę jak i przewoźnika
• Wypełniany przez spedytora – agenta IATA
• Składa się z 9 lub większej liczby egzemplarzy z których 3 (każdy

innego koloru) to oryginały, a pozostałe to kopie. Na każdym
egzemplarzu napisane jest dla kogo jest przeznaczony

– 1 egz. – zielony – dla przewoźnika lotniczego zawierającego

umowę przewozu

– 2 egz. – różowy – towarzyszy przesyłce i w lotniczxym porcie

przeznaczenia jest przekazywany z przesyłką odbiorcy

– 3 egz. – niebieski - otrzymuje nadawca – stanowi dla niego dowód

zawarcia umowy przewozu i wysyłki towaru oraz podstawę

otrzymania należności za towar (przy dokumentowych formach

zapłaty)

Spedytorski lotniczy list przewozowy

HAWB (House Air Waybill)

• Występuje w wypadku przewozu przesyłek zbiorowych
• Spedytor przekazuje nadawcy HAWB dotyczący jego

indywidualnej przesyłki a przewoźnik lotniczy przekazuje
spedytorowi list przewozowy AWB (tu zwany MAWB –

Master AWB) aby zaznaczyć, że przyjęta została przesyłka
zbiorcza

• HAWB są czasem nie akceptowane przez banki, dlatego

FIATA stworzyła odmianę formularza AWB
zmodyfikowanego w kwestii wystawcy, bez nazwy

przewoźnika lotniczego i bez wskazania, że jest to

dokument spedytorski. Zawiera klauzulę: Not Negotiable
(niezbywalny) Air Waybill issued by (wydany przez)

przeznaczoną do każdorazowego wypełnienia

Konosament żeglugi śródlądowej

• Stwierdza przyjęcie towaru do przewozu przez przewoźnika na

warunkach umieszczonych w konosamencie w formie
drukowanych klauzul

• Warunki nie są ujednolicone i mogą różnić się w umowach

poszczególnych przewoźników

• Akceptacja warunków przez złożenie podpisu przewoźnika lub

jego przedstawiciela

• Wystawia się 1 oryginał i kilka kopii
• Podstawa do odbioru w porcie przeznaczenia jest oryginał
• Może być wystawiony w formie niezbywalnej
• Dokument ten reguluje stosunki między przewoźnikiem a

prawnym posiadaczem konsamentu

Konosament FIATA (Multimodal

Transport Bill Of Landing - FBL)

•

Wystawiany przez spedytorów występujący w roli operatorów intermodalnych

•

Opracowany przez Międzynarodowe Zrzeszenie Spedytorów FIATA

•

Pierwszy raz opracowany w 1970 (do 1930 r obowiązywał jako Combined
Transport Bill of Landing), kilkakrotnie modyfikowany

•

Stosowanie nie jest regulowane przepisami międzynarodowej konwencji

•

Jest dokumentem zbywalnym

•

Może być przenoszony w drodze indosu (na zlecenie)

•

Daje prawo dysponowania towarem

•

Ma cechy papieru wartościowego

•

Wystawiany w jednym lub kilku oryginalnych egzemplarzach (ich liczba

uwidoczniona w jego treści)

•

Może być stosowany kiedy przewóz odbywa się przy użyciu jednego środka

transportu (mimo nagłówka multimodalny)

•

FBL jest wprowadzony na podstawie 5-letniej (z możliwością przedłużenia)

umowy licencyjnej między FIATA a narodowym zrzeszeniem spedytorów. Po
podpisaniu umowy zrzeszenie daje wydrukowane FBL do zaakceptowania
FIATA.

•

Język FBL: angielski (odstępstwa w wypadku innych wymagań danego
kraju/zrzeszenia)

Konosament FIATA (Multimodal

Transport Bill Of Landing - FBL)

• FBL posługują się tylko członkowie narodowego zrzeszenia

spedytorów należących do FIATA za pisemną zgodą zrzeszenia

• Zrzeszenie prowadzi rejestr formularzy FBL udostępnionych

poszczególnym spedytorom

• Zgodę na posługiwanie się FBL otrzymują spedytorzy o:

– Kilkuletnim doświadczeniu
– Odpowiednim kapitale
– Z doświadczoną kadrą (przynajmniej jedna osoba na stanowisku

kierowniczym z kilkuletnim stażem pracy w branży spedycyjnej)

• Spedytor ma obowiązek ubezpieczyć swoją odpowiedzialność cywilną

jako wystawca FBL

Po drugiej stronie FBL są wydrukowane na odwrotnej stronie
konosamentu – 19 klauzul

Konosament FIATA (Multimodal

Transport Bill Of Landing - FBL)

• Spedytor:

– przejmuje wobec zleceniodawcy obowiązki i

odpowiedzialność przewoźnika

– Zobowiązuje się zorganizować transport
– Od momentu przyjęcia towaru do jego wydania ma

odpowiedzialność na przewoźników i podwykonawców z

których usług korzysta

Zaświadczenie spedytorskie

• Dokument wystawiany przez spedytora
• Potwierdza, że przyjął dany towar do wysyłki,

zobowiązuje się do wysłania go pod wskazany adres i
wydania adresatowi

• Spedytor nie ponosi odpowiedzialności za przewoźników,

którymi się posłużył przy realizacji przewozu

• Stosowanie tego dokumentu nie jest regulowane

przepisami żadnej międzynarodowej konwencji

• Istnieją różne typy zaświadczeń spedytorskich
• FIATA opracowała: FCR i FCT w celu ujednolicenia

zasad. Udostępniane są członkom krajowych zrzeszeń

spedytorów należących do FIATA. Posługiwanie się nimi

świadczy o renomie.

FIATA FCR (Forwarders

Certificate of Receipt)

• Spedytor potwierdza, że przyjął wyszczególnioną w FCR przesyłkę
• Wystawia FCR po przyjęciu towarów (pozwala to na przyspieszenie

zapłaty przez eksportera)

• Zobowiązuje się do wysłania jej lub postawienia do dyspozycji

wskazanego w dokumencie odbiorcy, zgodnie z instrukcją
zleceniodawcy

• Dokument niezbywalny
• Imiennie wskazuje odbiorcę
• Otrzymanie towaru nie jest uzależnione od jego okazania go przez

odbiorcę

• Wystawia się go w jednym oryginalnym egzemplarzu
• Liczba kopii (copy not negotiable) jest nieograniczona
• Na odwrocie wydrukowane Ogólne Warunki Spedycyjne danego kraju

FIATA FCT (Forwarders

Certificate of Transport)

• Jest to dokument wystawiany przez spedytora po przyjęciu towaru
• Umożliwia przyspieszenie realizacji płatności za towar
• Na jego podstawie spedytor podejmuje się spedycji towaru lecz nie

jego transportu  nie posiada praw i obowiązków przewoźnika

• Na odwrocie wydrukowane są Ogólne Warunki Spedycyjne, które

mają zastosowanie przy realizacji zlecenia

• Może być wystawiony w kilku oryginalnych egzemplarzach, ich liczba

jest uwidoczniona w dokumencie

• FCT może być wystawiany jako

– dokument imienny, gdy wskazuje określonego odbiorcę
– dokument zbywalny – gdy zawiera klauzulę consigned to order of

(wydanie towaru w miejscu przeznaczenia następuje za zwrotem

oryginału tego dokumentu. Jeśli towar był przedmiotem obrotu
ostatni posiadacz opiera swoje prawo towaru na podstawie

nieprzerwanego szeregu indosów)

Przebieg procesu spedycyjnego

Eksport
1.

Wystawienie zlecenia spedycyjnego przez
eksportera i zaakceptowanie go przez spedytora

Spedytor otrzymuje zlecenie – nadaje operacji
numer (potrzebny do dokumentacji i
korespondencji, do promocji i polityki cenowej)

Spedytor analizuje informacje dot. zlecenia i

przygotowuje ogólną koncepcję zorganizowania
transportu danej partii (ew. konsultacje ze

zleceniodawcą)

Spedytor podejmuje działania aby zapewnić

przewóz ładunku

Handel drogą morską

Wybór przewoźnika

Kontakt z przewoźnikiem liniowym lub jego agentem

Zabukowanie ładunku – rezerwacja miejsca na statku

Spedytor sporządza notę bukingową (booking note, booking
confirmation) potwierdzona przez armatora lub jego agenta

(informacje dot. ładunku: nazwy, rodzaju, ilości, wagi, liczby,

numeru kontenerów, statku: nazwa, data wyjścia w może,

wysokość stawki frachtowej i sposób zapłaty frachtu i dane

odnośnie do prowizji bukingowej)

W wypadku ładunku masowego

•

Zawarcie umowy między przewoźnikiem trampowym a

czarterującym bez udziału spedytora

•

Warunki umowy zawarte w czarterze

•

Spedytor otrzymuje informacje o niektórych warunkach
umowy czarterowej (np. termin przybycia statku do portu

załadunku)

Przewozy kolejowe

• Kontakt nadawcy ładunku z przewoźnikiem
• Spedytor dysponujący dużą masą ładunkową od

wielu nadawców negocjuje stawki przewozowe
(refrakty, upusty)

• Spedytor decyduje o trasie przewozu czy o

wyborze przejścia granicznego

• Spedytor wysyła instrukcję

– Jak zawrzeć umowę przewozu
– Jak wypełnić międzynarodowy kolejowy list

przewozowy CIM lub SMGS

Przewozy samochodowe

• Spedytor zamawia odpowiedni samochód u

przewoźnika krajowego lub zagranicznego

• Spedytor może wykorzystać własne środki

transportu jeśli takie posiada

• Przy drobnych przesyłkach korzysta z

regularnych linii samochodowych o ile

istnieje taka możliwość i rezerwuje miejsce

na przewóz

Transport lotniczy

• Spedytor dokonuje:

– Rezerwacji miejsca w samolocie przy

przewozie ładunków regularnymi liniami
lotniczymi

– Pośredniczy w czarterowaniu samolotu przy

ładunkach całosamolotowych

Przewozy kontenerowe

1. Spedytor zamawia odpowiedni kontener u

dysponenta kontenerów (u przewoźnika lub
agenta)

2. Spedytor organizuje przewóz pustego kontenera

do dostawcy w celu załadunku towaru

3. Spedytor zawiadamia zleceniodawcę o

załadunku

3.1. Ewentualna kontrola urzędowa i odprawa celna

4. Spedytor informuje na bieżąco zleceniodawcę o

przebiegu procesu transportowego (ew.

możliwość obserwowania na bieżąco przebiegu

transportowego elektronicznie) i często o

podjętych działania awizuje dostawcę lub
importera

Przewozy kontenerowe cd.

Eksporter/dostawca dokonuje kolejnych czynności takich jak:

5.1. Załadunek towaru do podstawionego przez spedytora kontenera lub
samochodu
5.2. W wypadku bezpośredniego transportu koleją lub samochodem za

granicę nadawca otrzymuje CIM, SMGS, ICF, CMR. Stosowany jest często
karnet TIR

Nadawca zawiadamia spedytora w celu podjęcia działań: obsługa na granicy

celnej państwa

6.1. W wypadku portu lotniczego lub morskiego spedytor przedstawia

zlecenie na przeładunek, magazynowanie, składowanie i inne manipulacje

ładunkowe, kontrola ilościowa, jakościowa etc., przygotowanie odprawy

celnej i sporządzenie odpowiednich dokumentów
6.2. Kontroli towaru zwykle dokonują firmy rzeczoznawczo kontrolne, w

wypadku towarów rolno-spożywczych konieczna jest urzędowa kontrola

(weterynaryjna przez Główny Inspektorat Weterynarii, sanitarna przez Stacja
Sanitarno-Epidemiologiczna etc.)
6.3. Świadectwa przeprowadzenia powyższych kontroli to warunek
dokonania odprawy celnej

Przewozy kontenerowe cd.

Kontrola urzędowa i odprawa celna

7.1. W wypadku 3.1. wykonanie kontroli urzędowa i odprawy celnej

dokonane jest w miejscu załadunku towaru (do kontenera lub samochodu w

zakładzie produkcyjnym) i następuje przekazanie przez spedytora

dokumentów odprawy celnej dokonanej w głębi kraju przez eksportera do

portowego Urzędu Celnego
7.2. Jeśli nie występuje 3.1. wykonania kontroli i odprawy celnej dokonuje

się w porcie – spedytor-agencja celna zgłasza towar do odprawy celnej
7.3. Zgłoszenie towaru do odprawy celnej dokonuje osoba krajowa (rezydent)

przedstawia ona organom celnym towar i dokumenty. Może ona działać

osobiście lub przez przedstawiciela – pośredniego (we własnym imieniu na

rzecz innej osoby) lub przez bezpośredniego (w imieniu i na rzecz innej
osoby)
7.4. Spedytor występuje w roli przedstawiciela osób dokonujących obrotu

towarowego z zagranicą po przedstawieniu upoważnienia na udzielone mu

przedstawicielstwo i zakres czynności do których jest upoważniony
7.5. Zgłoszenie celne o objęciu towaru procedurą celną dokonuje się poprzez
DAS (Single Administrative Document) lub inny dokument oraz faktury,

specyfikacji towaru, świadectw dokonanej kontroli urzędowej, dokumentów

potwierdzających dane eksportera: zaświadczenie o nr identyfikacji REGON

i wpis do rejestru przedsiębiorców

Dokonanie załadunku towaru na środek transportu w porcie

Przewozy kontenerowe cd.

Eksporter otrzymuje w:

9.1. Transporcie lotniczym:

9.1.1. AWB międzynarodowy lotniczy list przewozowy
9.1.2. HAWB spedytorski lotniczy list przewozowy

9.2. Żegludze śródlądowej

9.2.1. Konosament żeglugi śródlądowej

9.3. Transport morski

9.3.1. Załadunek potwierdza oficer ładunkowy – podpisuje sporządzony

przez spedytora kwit sternika (mait’s receipt). Jeśli nie ma w nim

zastrzeżeń odnośnie stanu i ilości towaru to kwit ten upoważnia po

zakończeniu załadunku do otrzymania czystego konosamentu
9.3.2. Morski list przewozowy (dokument potwierdzający wysyłkę
towaru)

9.4. Gdy spedytor pełni funkcję operatora przewozów multimodalnych

wówczas

9.4.1. Eksporter może otrzymać FIATA Multimodal Transport Bill of
Lading
9.4.2. Zaświadczenie spedytorskie FCR lub FCT

10.

Spedytor awizuje fakt wysyłki towaru eksporterowi i importerowi

Przewozy kontenerowe cd.

11.

Importer dokonuje przygotowania do odbioru towaru (sam lub za

pośrednictwem swojego spedytora). Jeśli przewóz do miejsca przeznaczenia

leży w gestii transportowej eksportera to spedytor zleca swojemu
korespondentowi-spedytorowi organizację transportu na terenie kraju
importera

12.

Rozliczenie przez spedytora operacji spedycyjnej ze zleceniodawcą i

podmiotami, z których usług korzystał w czasie przewozu, dotyczących

kontroli merytorycznej i rachunkowej ich faktur oraz ich opłatę i

wystawienie faktury za wykonaną usługę zleceniodawcy. W wypadku

konieczności reklamacji z tytułu wykonanych usług spedytor występuje w
roli przedstawiciela zleceniodawcy w sprawie regresu i dochodzenia

roszczeń

Import

• Zlecenie spedycyjne jest podstawą podjęcia przez spedytora

organizacji transportu

• Spedytor działa na zlecenie importera posiadającego gestię

transportową

• Ustalenie przez spedytora terminu gotowości towaru do wysyłki
• Nawiązanie przez spedytora kontaktu z odpowiednim przewoźnikiem
• Zapewnienie przez spedytora przewozu towaru zabukowanie ładunku

u armatora na warunkach FOB u armatora lub jego agenta lub poprzez
spedytora-korespondenta

• W wypadku transportu kontenerowego spedytor zamawia odpowiedni

kontener

• Po potwierdzeniu bukingu spedytor wysyła instrukcję wysyłkową

(routing order) do nadawcy ładunku

• Nadawca ładunku wysyła ładunek do portu
• Monitorowanie przebiegu transportu, pozycji kontenera (zwłaszcza w

portach przeładunkowych)

• W kraju przeznaczenia spedytor zajmuje się ładunkiem od momentu

jego nadejścia do portu lub granicy lądowej

Import cd.

• Spedytor organizuje:

– Odprawę celną
– Niezbędną kontrolę towaru (w tym też jeśli istnieje potrzeba:

urzędową)

– Przemieszczenie ładunku przez port
– Dowóz do miejsca przeznaczenia

• Przy zgłoszeniu celnym w celu objęcia towaru procedurą celną

spedytor przedstawia dokumenty analogiczne jak w wypadku eksportu

• Spedytor na podstawie oryginału konosamentu odbiera w porcie

morskim towar od przewoźnika

• Spedytor otrzymuje deklaracje skróconą (kopia B/L z odpowiednia

pieczątką tzw. konosament celny) – upoważnia on do dysponowania

towarem i przystąpienia do odprawy celnej

• Istotne jest możliwość złożenia przez spedytora zabezpieczenia zapłaty

należności celnych i podatkowych

Import cd.

• Umożliwia dostarczenie ładunku klientowi bez zapłacenia należności

celnych. Gwarantem zapłaty wobec urzędów celnych jest agencja
celna. Istnieje kilka form zabezpieczenia (gwarancje wystawione przez

upoważnione do tego przez ministra finansów banki lub towarzystwa

ubezpieczeniowe) Tylko dla wiarygodnych zleceniodawców

• Spedytor zapewnia przewóz powrotny kontenera do portu lub innego

miejsca wg wskazania armatora

• Rozliczenie operacji spedycyjnej i zabezpieczenie ewentualnych

roszczeń importera wypadku uszkodzenia ładunku