Alkohole

R

OH

mentol

glukoza

citronellol

cholesterol

retinol (witamina A)

 

 

Nomenklatura

• System nazw potocznych: oparty jest na nazwach rodników, połączonych z grupą 

OH

; 

  np. alkohol etylowy, izopropylowy, t-butylowy itd..

• System IUPAC: nazwy tworzy się  poprzez dodanie końcówki –

ol 

do nazwy 

  macierzystego węglowodoru, za który uważa się węglowodór o najdłuższym prostym 
  łańcuchu węglowym, obejmującym również atom węgla połączony z grupą 

OH

. 

  Numerację wybiera się tak, aby atom węgla z grupą 

OH

 posiadał możliwie najmniejszy

  numer.

alkohol 1-metylopentylowy
         2-heksanol

6-metylo-3-heptanol

• Numerujemy podstawniki zgodnie z ich położeniem w łańcuchu i zapisujemy nazwę,
   wypisując podstawniki w porządku alfabetycznym.

 

 

Budowa i właściwości fizyczne

wiązanie wodorowe

 

 

Reakcje alkoholi

Reakcje dehydratacji alkoholi do alkenów

2-metylo-2-propanol

2-metylo-2-propen (82%)

2-metylo-2-butanol

2-metylo-1-buten

        (10%)

2-metylo-2-buten

        (90%)

 

 

Reguła Zajcewa

Reguła Zajcewa

: 

W eliminacji H

2

O z alkoholi głównym produktem reakcji 

jest alken bardziej rozgałęziony

Eliminacja 

β 

następuje 

przy tym atomie węgla
który posiada najmniej 
atomów wodoru

Reakcja przegrupowania

 

 

3,3-dimetylo-2-butanol

kation 1,2,2-trimetylopropylowy
      (II-rz. karbokation)

kation 1,1,2-trimetylopropylowy
      (III-rz. karbokation)

    przesunięcie grupy 
metylowej z C-3 do C-2

3,3-dimetylo-1-buten
            (3%)

2,3-dimetylo-2-buten
            (64%)

2,3-dimetylo-1-buten
            (33%)

 

 

Reakcja alkoholi z chlorowodorkami

• S

N

1

Mechanizm

alkohol

halogenowodór

halogenek alkilu

woda

  alkohol
t-butylowy

chlorowodór

chlorek
t-butylu

woda

 

 

• S

N

2

Inne metody przekształcania alkoholi do chlorków alkilowych

alkohol
(zasada)

halogenowodór
       (kwas)

jon oksoniowy
(sprzężony kwas)

jon halogenku
(sprzężona zasada)

     jon
bromkowy

  I-rz. jon 
oksoniowy

stan przejściowy
w reakcji S

N

2

I-rz. bromek 
       alkilu

woda

2-oktanol

2-chlorooktan (81%)

alkohol izobutylowy

bromek izobutylu (55-60%)

 

 

Przekształcanie alkoholi do eterów

Mechanizm

alkohol I_rzędowy

eter dialkilowy

woda

etanol

eter dietylowy

woda

szybko

wolno

szybko

 

 

Przekształcanie alkoholi w tosylany

kwas metanosulfonowy

kwas

 

p-toluenosulfonowy

etanol

chlorek p-toluenosulfonowy

p-toluenosulfonian
          etylu

p-toluenosulfonian
     sec-butylu

bromek
  sodu

bromek sec-butylu
        (82%)

p-toluenosulfonian
          sodu

 

 

Utlenienie alkoholi

I-rz. alkohol 

aldehyd

kwas karboksylowy

utlenianie

utlenianie

3-fluoro-1-propanol

kwas 3-fluoropropionowy (74%)

(chlorochromian pirydyny)

(dichromian pirydyny)

alkohol p-t-butylobenzylowy

aldehyd p-t-butylobenzylowy (94%)

alkohol 1-heptanol

heptanal (78%)

 

 

Mechanizm

II-rz. alkohol

keton

utlenianie

cykloheksanol

cykloheksanon 
(85%)

alkohol

kwas chromowy

chromian
   alkilu

aldehyd
lub keton

 

 

Biologiczne utlenianie alkoholu

 

 

 

 

 

 

Etery i epoksydy

Nomenklatura

C-O-C

Etery

 są związkami posiadającymi dwie grupy organiczne przyłączone do 

jednego atomu tlenu. 

Epoksydy

 są cyklicznymi, trójczłonowymi eterami, 

nazywanymi również niekiedy oksiranami

• 

Nazwy eterów są zwykle tworzone przez podanie słowa eter, po którym wymienia się

w porządku alfabetycznym nazwy alkilowych lub arylowych grup przyłączanych do atomu
 tlenu.

eter etylowo-metylowy

eter dietylowy

eter chloropopylowo-etylowy

•  

Dla eterów posiadających bardziej złożoną budowę, może być konieczne podanie dla 

grup –OR nazwy grupy alkoksylowej.  Zgodnie z IUPAC, mniejsze grupy alkoksylowe 
traktowane są jako podstawniki.

OCH

3

2-metoksypentan

OH

OCH

3

trans-2-metoksycykloheksanol

 

 

Struktura, wiązania i właściwości fizyczne eterów

142-153 ppm

T. wrz.

Rozp. w wodzie

tetrahydropyran

eter dietylowy

pentan

1-butanol

 

 

Etery koronowe

 12-korona-4           18-korona-6

 

 

Synteza eterów

dodaje się do benzyny , 
podnosząc liczbę oktanową

Synteza Williamsona

jon alkoksylowy   chlorek alkilu            eter         jon halogenkowy

butanolan sodu           jodek etylu               eter butylowo-etylowy            jodek sodu

  izopropanolan sodu    chlorek benzylu                  eter izopropylowo-benzylowy      chlorek sodu

1-butanol

eter dibutylowy
      (60%)

woda

2-metylopropen

metanol

eter t-butylometylowy

 

 

Reakcje eterów

Katalizowane kwasami rozszczepianie eterów

   eter          halogenowodór    chlorek alkilu    alkohol

sec-butylo-metylo eter        2-bromobutan (86%)         bromometan

eter dietylowy               bromowodór             bromek etylu               woda

 

 

Mechanizm

 

 

Synteza eterów arylowych

fenolan sodu

halogenek
  alkilu

        eter
alkilo-arylowy

     anion
halogenkowy

fenolan sodu

jodometan

anizol 

(95%)

jodek sodu

p-fluoronitrobenzen

p-nitroanizol 

(93%)

 

 

Synteza epoksydów

alken            nadkwas                   epoksyd               kwas karboksylowy

E-1,2-difenyloeten      nadtlenokwas       trans-2,3-difenyloepoksyd   kwas octowy  

kwasu ostowego

alken            wicynalna halohydryna           epoksyd