19 | 

S t r o n a

 

 

Budżetowanie w zarządzaniu 

 

Schemat: 

 

 
Relacje między funkcjami zarządzania 

- Planowanie – wyznaczanie celów 
- Organizowanie – stwarzanie warunków do osiągnięcia celów 
- Kierowanie – stwarzanie budżetów do osiągnięcia celów 
- Kontrola – weryfikacja stopnia osiągnięcia celów 
 
 
Relacje między funkcjami zarządzania 
 
- Planowanie – ustalanie budżetu 
- Organizowanie – stwarzanie warunków do wykonania budżetu 
- Kierowanie – stwarzanie bodźców do wykonania budżetu 
- Kontrola – weryfikacja stopnia wykonania budżetu 
 
Strategia planowania i budżetowania polega na wzajemnym powiązaniu celu, zapewnienia 
ciągłości planowania i spójności budżetu. 
 
Budżet – to obligatoryjny i sformalizowany plan krótkoterminowy, wyrażany w jednostkach 
ilościowych (naturalne) i wartościowych (pieniężne). 

Planowanie

Organizowanie

Kierowanie

Kontrola

20 | 

S t r o n a

 

 

 
Budżetowanie – to kompleksowa metoda zarządzania jednostką gospodarczą. 
 
Funkcje budżetowania: 
 



 

 Informacyjna – polega na przekazywaniu ośrodkom odpowiedzialności informacji 
dotyczących przyszłych planów podmiotu, realizowanych zadao i występujących 
ograniczeo. 



 

Koordynacyjna – zespala i harmonizuje w jednakowym wspólnym budżecie 
poszczególne zadania realizowane przez różne ośrodki odpowiedzialności, zapewnia 
aby działania nie były sprzeczne z celami działalności całego podmiotu. 



 

Motywacyjna – wpływa na działania i zachowania menedżerów i pracowników 
ośrodków odpowiedzialności w taki sposób, aby ich postępowanie było zgodne z 
kierunkami wytyczonymi przez podmiot. 



 

Kontrolna – polega na stworzeniu podstaw do kontroli działalności ośrodków 
odpowiedzialności (kontrola wstępna, bieżąca i wynikowa). 

 
Zasady budżetowania: 
 



 

jedności budżetu – nadrzędna, łączy w zwartą całośd powiązane ze sobą budżety 
cząstkowe, pozwala na eliminację ewentualnych sprzeczności między budżetami 
cząstkowymi i zapewnia ich zgodnośd 



 

zupełnośd budżetu – polega na zapewnieniu zawarcia w budżecie wszystkich 
elementów kształtujących wynik działalności, ma umożliwiad kontrolę kosztów 
(wydatków) i przychodów (wpływów) 



 

równowagi budżetowej – ma na celu zapewnienie odpowiedniej relacji między 
poziomem kosztów i przychodów oraz kwotami wydatków i wpływów, służy do 
efektywnego prowadzenia działalności gospodarczej 



 

okresowości budżetowania – związana jest ze sporządzeniem budżetu zgodnie z 
zasadą periodyzacji (z podziałem na lata obrotowe i okresy sprawozdawcze) 



 

ciągłości budżetowania – polega na zachowaniu ciągłości procesu budżetowania 
(okresy roczne z podziałem na krótsze, kwartalne i miesięczne) 



 

uprzedniości budżetowania – ma na celu sporządzenie budżetu terminowo przed 
rozpoczęciem realizacji, a nie w trakcie, oraz przekazanie go do realizacji 
odpowiedzialnym jednostkom organizacyjnym 



 

szczegółowości – wskazuje na ustalenie i realizację budżetu z wymaganą 
szczegółowością z podziałem na odrębne pozycje kosztów (wydatki i osiągnięcia, 
przychody, wpływy) 



 

podmiotowości – postuluje się, że budżet powinien byd opracowany w układzie 
podmiotowym oraz poszczególnych jednostek wewnętrznych, co ma na celu podział 

21 | 

S t r o n a

 

 

zadao ogólnych w budżecie na zadania cząstkowe, przypisane ośrodkom 
odpowiedzialności 



 

jawności – zakłada udostępnianie informacji zawartych w budżecie (w tym 
parametrów), które powinny byd znane pracownikom odpowiedzialnym za realizację 
budżetu 

 

Proces budżetowania 

 

Strategia działania firmy 

 

Opracowanie i zatwierdzenie budżetu (preliminowana) 

 

Realizacja budżetu (ewentualne korekty) 

 

Rozliczenie budżetu (wykonanie) 

 

Kontrola bieżąca budżetu (identyfikacja odchyleo) 

 

Metody budżetowania: 
 

  budżetowanie „od zera” – wielkości budżetowe na dany okres są szacowane bez 

uwzględnienia danych okresów poprzednich, jakby działalnośd była zawsze 
prowadzona od początku 

  budżetowanie „przyrostowe” – wielkości budżetowe na dany okres stanowią 

modyfikację danych z poprzednich okresów (np. o inflacje, poziom kosztów) 

  budżetowanie „odgórne” – tworzone na szczeblu zarządu podmiotu i kierowane na 

niższe szczeble zarządzania (wydziały, oddziały) 

  budżetowanie „oddolne” – budżety partycypacyjne powstają pierwotnie w ośrodkach 

odpowiedzialności i na ich podstawie tworzony jest budżet zbiorczy dla całego 
przedsiębiorstwa 

 
Rodzaje: 
 
- ze względu na okres planowania 
- ze względu na miejsce w strukturze jednostki budżetowej 
- ze względu na zakres tematyczny 
- ze względu na ilośd okresów planowania 
- ze względu na sposób określenia wielkości budżetowania 
- ze względu na poziom wielkości budżetowych 
 
Organizacja budżetowania 

22 | 

S t r o n a

 

 

 

  Komitet Budżetowy 
  Kontroler Budżetu 
  Centra Odpowiedzialności Budżetowej (COB) 

 
Instrukcja budżetowa – to dokument zawierający omówienie wewnętrznych procedur 
budżetowania w jednostce gospodarczej. 
 
KONTROLA I ROZLICZANIE BUDŻETU 
 

o  metoda: analiza odchyleo wykonania od preliminowanej oraz ujawnianie przyczyn 

 
Rodzaje odchyleo: 
 

Odchylenia 

 

Istotne  

 

 

Nieistotne 

 

Zależne 

 

 

 

Niezależne 

 

Korzystne 

 

 

Niekorzystne 

 

 

Ośrodki odpowiedzialności budżetowej: 
 
- COB – częśd przedsiębiorstwa (stanowisko, komórka, grupa), której kierownik odpowiada za 
realizację zadao budżetowych (ilościowych i wartościowych) 
 
 
Główne rodzaje COB: 
 



 

kosztowe – częśd przedsiębiorstwa posiadająca uprawnienia i ponosząca 
odpowiedzialnośd wyłączną za rodzaj i poziom kosztów 



 

wynikowe - częśd przedsiębiorstwa posiadająca uprawnienia i ponosząca 
odpowiedzialnośd za koszty i przychody 



 

inwestycyjne - częśd przedsiębiorstwa posiadająca uprawnienia i ponosząca 
odpowiedzialnośd za koszty i przychody oraz posiadająca kompetencje decyzyjne w 
sprawie nakładów inwestycyjnych