26. Ekonomia - Bank centralny

Ekonomia

Bank centralny i system pienięŜny

Opracowanie: Dr Dariusz Prokopowicz

WARSZAWA

2005

© Copyright by Dariusz Prokopowicz

Zagadnienia tematu

1. Dwuszczeblowy system bankowy

2. Funkcje banku centralnego

3. Bank centralny a system pienięŜny

4. Narodowy Bank Polski

5. GINB i KNB

6. PodaŜ pieniądza

Dwuszczeblowy system bankowy

Bank centralny

B a n k i k o m e r c y j n e

Bank centralny

Bank banków

(tj. działa jako bankier dla banków komercyjnych)

bank państwa

(sprawuje kontrolę nad podaŜą pieniądza i finansuje deficyt budŜetu
państwa)

emitent prawnych środków płatniczych

utrzymuje u siebie pewną część rezerw banków
komercyjnych, wyłączając z obiegu pewną część gotówki

bank centralny pełni funkcję bankiera całego systemu
bankowego.

Kredytodawca ostatniej instancji

Szczególną cechą banku centralnego jest moŜliwość

zaciągania zobowiązań w nieograniczonych

rozmiarach, bez obawy bankructwa – jeŜeli wymagają

tego okoliczności.

Polityka pieni

ęż

no-kredytowa

realizowana przez bank centralny

Oddziaływanie na płynność bankową

Bezpośrednią kontrolę kredytów bankowych

Obejmuje głównie:

NBP realizuje polityk

pieni

ęŜ

kredytow

Polski, tj.:

politykę w zakresie podaŜy pieniądza, regulując jego ilość w
obiegu,

zajmuje się przychodami i wydatkami budŜetu państwa,
udziela w razie potrzeby kredytu państwu (finansuje deficyt
budŜetu państwa),

przeprowadza w imieniu rządu operacje finansowe w kraju i
zagranicą,

udziela poŜyczek rządowych,

przechowuje rezerwy złota i dewiz,

zaciąga i spłaca kredyty zagraniczne.

Bank centralny reguluje poda

pieni

dza za pomoc

Bank centralny i system pieni

ęŜ

rezerwy obowiązkowej

stopy dyskontowej

operacji otwartego rynku

Bank centralny prowadzi równie

bie

żą

polityk

pieni

ęż

(w ramach której reguluje płynno

ść

w systemie bankowym)

jest to minimalna relacja rezerw gotówkowych do
wkładów, jaką muszą utrzymywać banki komercyjne
na mocy decyzji banku centralnego.

Bank centralny i system pieni

ęŜ

Stopa rezerwy obowiązkowej

Pytanie

Od czego zaleŜy ilość gotówki utrzymywanej
przez banki w formie rezerw?

od kosztu alternatywnego, tj. zysku jaki byłby osiągnięty przeznaczając te
pieniądze na kredyty,

od prawdopodobieństwa przedterminowego wycofywania wkładów z
banków.

jest to stopa procentowa stosowana przez bank

centralny przy udzielaniu poŜyczek bankom

komercyjnym.

Bank centralny i system pieni

ęŜ

Stopa dyskontowa

występują wtedy, kiedy bank centralny zmienia wielkość

bazy monetarnej kupując lub sprzedając papiery

wartościowe na otwartym rynku.

Bank centralny i system pieni

ęŜ

Operacje otwartego rynku

Bezpo

rednia kontrola

kredytów bankowych

Bezpośrednia kontrola kredytów bankowych -

ograniczanie drogą administracyjną wzrostu kredytów

bankowych (racjonowanie kredytów

Kreację akcji kredytowych w bankach komercyjnych

Modyfikację polityk kredytowych banków komercyjnych

Pośrednio bank centralny wpływa na:

Polityka monetarna

Polityka monetarna (pienięŜna) polega na regulowaniu

stopy wzrostu

podaŜy pieniądza

w celu wspierania

rozwoju gospodarczego

oraz stabilizacji poziomu

produkcji (cen) i zatrudnienia

Bank centralny jest podmiotem polityki monetarnej.

Narodowy Bank Polski

Początkowo liberalna polityka licencyjna NBP sprzyjała
powstawaniu nowych prywatnych banków.

1988 – powstał 1 bank

1989 – licencję otrzymało 17 (banki „9” + 8, z których 2
efektywnie rozpoczęło działalność)

1990 – licencję otrzymało 47 (działalność rozpoczęło 21)

1991 - licencję otrzymało 27 (działalność rozpoczęło 32)

W końcu 1991 r. działało juŜ 71 banków.

Narodowy Bank Polski

Zmiana polityki licencyjnej NBP

W 1992 r. liczba podań o licencję wzrosła. Z drugiej strony
zmieniła się polityka NBP – wydano tylko 5 licencji.

Licencję otrzymywały głównie banki angaŜujące się w
restrukturyzację banków upadających.

W 1993 roku upadł pierwszy bank.

Nadz

r bankowy w Polsce

Komitet Bazylejski ds. Nadzoru Bankowego – organ
formułujący wytyczne dla krajowych nadzorów systemów
bankowych funkcjonujących w poszczególnych krajach.

Komisja Nadzoru Finansowego

– organ formułujący wytyczne

dla banków komercyjnych działających w Polsce.

Kreacja pieni

dza przez bank centralny

Kreacja ta realizowana w ramach

podaŜy pieniądza

- to

całkowita wartość znajdujących się w obiegu zasobów

pieniądza, występującego w roli środka wymiany.

Kredyty i poŜyczki

– to dodatkowy pieniądz

bezgotówkowy w gospodarce (wywierający znaczny

wpływ na ogólną wielkość podaŜy pieniądza).

Popyt na pieni

Czynniki wpływające na popyt na pieniądz:

dochód (stopie

zamo

ci)

stopy procentowe od ró

nych aktywów

oczekiwania co do zmiany stóp procentowych w
przyszło

stopie

ryzyka ró

nej liczby aktywów

ceny produktów i usług

oczekiwania co do zmiany cen w przyszło

ci (inflacja)

Poda

pieni

dza

Na podaŜ pieniądza wpływają głównie

Konsumenci

Banki komercyjne

Bank centralny

Równowaga na rynkach finansowych

Bank centralny kontroluje nominalną podaŜ pieniądza
celem utrzymania równowagi na rynku

eli przyjmiemy zało

enie upraszczaj

ce,

e ceny

dóbr sa stałe, to mo

emy uzna

, i

bank centralny

kontroluje tak

realn

poda

pieni

dza.

Rynek pieni

dza

znajduje si

w równowadze

wówczas, gdy wielko

ść

zapotrzebowania na realne

zasoby pieni

dza jest równa wielko

ci zaoferowanej.