Kapital_intelektualny

Zarządzanie kapitałem
intelektualnym

dr in

. Andrzej Szuwarzy

ski

Katedra Zarz

dzania Wiedz

i Informacj

PIERWSZA CZĘŚĆ

Program przedmiotu

Wprowadzenie do problematyki kapitału
intelektualnego

Struktura kapitału intelektualnego – kapitał ludzki i
kapitał strukturalny

Historia

Kontekst rozwa

nad kapitałem intelektualnym

Strategia Lizbo

ska

Gospodarka Oparta na Wiedzy

Zarz

dzanie wiedz

– wiedza jako czynnik przemian

organizacyjnych

Lifelong Learning

Zarz

dzanie ró

norodno

, w tym zarz

dzanie

wiekiem

Znaczenie kapitału intelektualnego we współczesnej
organizacji – interesariusze informacji o zasobach
wiedzy

Program przedmiotu

Kapitał intelektualny a rachunkowo

ść

Modele zarz

dzania kapitałem intelektualnym

Nawigator Skandii

Pomiar i wycena kapitału intelektualnego

Kreowanie kapitału intelektualnego

Zarz

dzanie kapitałem intelektualnym

Funkcje zarz

dzania

Kompetencje i role mened

erów

Przedsi

biorczy styl zarz

dzania

Elastyczne zarz

dzanie kapitałem ludzkim

Strategia zarz

dzania kapitałem ludzkim

Rozwój kompetencji w organizacji wiedzy

Program przedmiotu

Działania zwi

zane z zarz

dzaniem kapitałem

intelektualnym w firmie:

coaching

mentoring

flexicurity

Raport o kapitale intelektualnym Polski

Przykłady zarz

dzania kapitałem intelektualnym –

MSP, uczelnie wy

sze

Programy europejskie wspomagaj

ce zarz

dzanie

kapitałem intelektualnym – EQUAL, PO KL

Inne zagadnienia

Literatura

L. Edvinsson, M.S. Malone, Kapitał intelektualny, Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa 2001

M. Juchnowicz (red.), Elastyczne zarz

dzanie kapitałem

ludzkim, Difin, Warszawa 2007

M. Mroziewski, Kapitał intelektualny współczesnego
przedsi

biorstwa, Difin, Warszawa 2008

D. Jemielniak, A. Ko

ski, Zarz

dzanie wiedz

, Wydawnictwa

Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008

W. Grudzewski, I. Hejduk, Zarz

dzanie wiedz

przedsi

biorstwach, Difin, Warszawa 2004

S.Kasiewicz, W. Rogowski, M. Kici

ska, Kapitał intelektualny,

Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2006

M. Holliday, Coaching, mentoring i zarz

dzanie, Helion, Gliwice

2006

Dokumenty UE i krajowe

Artykuły

Zaliczenie

Przedmiot ko

czy si

egzaminem

Test – cz

ęść

pytania zamkni

te, cz

ęść

pytania otwarte

Ocena ko

cowa jest sum

punktów z testu

(70%) i oceny aktywno

ci na zaj

ciach (30%)

Trzy nieusprawiedliwione nieobecno

dyskwalifikuj

Za ka

nieobecno

ść

nieusprawiedliwion

(poni

ej 3) - 5 punktów

Organizacja zajęć - ćwiczenia

Tematy omawiane na

wiczeniach:

System kształcenia ustawicznego w Polsce i UE

Zarz

dzanie wiekiem

Mentoring i coaching

Innowacje

Działalno

ść

badawczo-rozwojowa

Wykorzystywanie wiedzy

Mechanizmy wspomagaj

ce – finansowanie ze

rodków UE

Raport o kapitale intelektualnym Polski

Organizacja zajęć

Sposób prowadzenia

wicze

moderowana dyskusja

Materiały do przygotowania

wicze

udost

pnione

Na stronie www.zie.pg.gda.pl/zwi

Wprowadzenie

Wg Leif Edvinsson, Michael S. Malone,
Kapitał intelektualny, Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa 2001

Wprowadzenie

W 1993 roku Rich Karlgaard stwierdził:

Jako wska

nik, warto

ść

ksi

gowa jest martwa, jest

artefaktem ery przemysłowej.

yjemy w erze informacji, cho

bardzo niewiele

osób zauwa

yło ten fakt. Dowodem na to jest brak

zrozumienia spadaj

cego znaczenia warto

ksi

gowej.

Wiedza człowieka i zasoby intelektualne s

obecnie

najbardziej warto

ciowymi aktywami ka

dej spółki.

artefakt to produkt działa

człowieka, nastawiony na realizacj

jakiego

celu, który ma fizyczny charakter

Wprowadzenie – korzenie wartości

e najlepszym sposobem docenienia warto

kapitału intelektualnego jest u

ycie metafory.

eli narysujemy przedsi

biorstwo jako

ywy

organizm, na przykład drzewo, wówczas tym, co jest
opisywane w strukturze organizacyjnej, raporcie
rocznym, raportach kwartalnych, broszurach
korporacyjnych i innych dokumentach, s

pie

gał

zie i li

cie.

dry inwestor dokładnie zbada owo drzewo w

poszukiwaniu dojrzałych owoców, które mo

zerwa

Wprowadzenie – korzenie wartości

Ale zało

enie,

e jest to całe drzewo, jako i

reprezentuje wszystko, co jest od razu widoczne, jest
oczywi

cie bł

dem.

Połowa lub wi

cej tego drzewa znajduje si

pod

ziemi

: jest to system korzeniowy.

I podczas gdy smak owoców i kolor li

ci s

dowodami na to, jak zdrowe jest obecnie drzewo, to
zrozumienie, co si

dzieje z korzeniami, jest

znacznie bardziej efektywnym sposobem na
stwierdzenie, jak zdrowe b

dzie drzewo w

nast

pnych latach.

Zgnilizna i paso

yty wła

nie pojawiaj

ce si

trzydzie

ci stóp pod ziemi

mog

nawet zabi

drzewo, które dzi

wygl

da na okaz zdrowia.

Wprowadzenie – korzenie wartości

Oto czym jest kapitał intelektualny –
studiowaniem korzeni warto

przedsi

biorstwa.

Pomiarem ukrytych dynamicznych
czynników, które le

Ŝą

u podstaw widocznego

przedsi

biorstwa, budynków i produktów.

Co to s

za czynniki?

Wprowadzenie – korzenie wartości

Aktywa

Przepływ

Relacje&
Kultura

Przyszło

ść

Tera

niejszo

ść

Przeszło

ść

Struktura kapitału intelektualnego

Zgodnie z badaniami przeprowadzonymi
przez szwedzki zakład ubezpiecze

Skandia,

czynniki te maj

zwykle dwie formy:

kapitał ludzki + kapitał strukturalny =

kapitał intelektualny

Leif Edvinsson - Nawigator Skandii

Kapitał ludzki

Poł

czona wiedza, umiej

tno

ci,

innowacyjno

ść

i zdolno

ść

poszczególnych

pracowników przedsi

biorstwa do sprawnego

wykonywania zada

Zawiera równie

warto

ci przedsi

biorstwa,

kultur

organizacyjn

i filozofi

Kapitał ludzki nie mo

e by

własno

przedsi

biorstwa.

Kapitał strukturalny

Sprz

t komputerowy, oprogramowanie, bazy danych,

struktura organizacyjna, patenty, znaki handlowe i
wszystko co jest własno

przedsi

biorstwa i

wspiera produktywno

ść

pracowników – słowem

wszystko to, co zostaje w biurze, gdy pracownicy id

do domu.

Kapitał strukturalny tworz

równie

kapitał klientów,

relacje z głównymi klientami.

W przeciwie

stwie do kapitału ludzkiego, kapitał

strukturalny mo

e by

własno

przedsi

biorstwa, a tym samym mo

e by

sprzedany.

Struktura kapitału intelektualnego

Łatwo jest zauwa

, dlaczego kapitał

intelektualny nie pasuje do tradycyjnego
modelu rachunkowo

ci.

W szczególno

ci kapitał intelektualny wycenia

działania, takie jak budowanie lojalno

klientów czy kompetencji pracowników,
które mog

przez wiele lat wpływa

na zyski

przedsi

biorstwa.

Nie docenia natomiast krótkoterminowych
sukcesów, które nie wpływaj

na pozycj

przedsi

biorstwa w przyszło

ci.

Kapitał intelektualny - wprowadzenie

Kapitał intelektualny jest by

e now

teori

, ale w praktyce funkcjonuje ju

od wielu

lat – zdroworozs

dkowo.

Zawsze był ukryty w ró

nicy mi

dzy

rynkow

i ksi

gow

warto

przedsi

biorstwa (ró

nica ta została

zauwa

ona dekady temu przez Jamesa

Tobina i Johna Kennetha Albrighta).

Badania Tobina doprowadziły do stworzenia
tzw. zmiennej Tobina q, która jest równa
ilorazowi warto

ci rynkowej do warto

ksi

gowej.

Kapitał intelektualny - wprowadzenie

Do niedawna zakładano,

e ró

nica ta jest

całkowicie subiektywna, wynikaj

ca z plotek,

wewn

trznych informacji o nowych produktach i

przeczucia co do perspektyw przedsi

biorstwa, które

nigdy nie mogły zosta

empirycznie zmierzone.

Co wi

cej, zakładano równie

e luka ta była

czasowym odchyleniem, nieempiryczn

warto

dodan

, która w swoim czasie przejawiłaby si

formie np. zwi

kszonych przychodów, zmniejszonych

kosztów ogólnych, polepszonej produktywno

ci lub

zwi

kszonego udziału w rynku, która mogłaby by

zmierzona w tradycyjny sposób.

Kapitał intelektualny - wprowadzenie

Najnowsza historia biznesu udowodniła jednak,

adne z tych zało

nie było prawdziwe.

Rdzeniem tzw. gospodarki opartej na wiedzy s

olbrzymie nakłady zarówno na kapitał ludzki, jak i
na technologi

informacyjn

W tradycyjnej rachunkowo

ci nie s

to warto

pozytywne.

ęś

ciej jest odwrotnie.

A inwestycje te s

podstawowymi narz

dziami kreacji

nowej warto

ci.

Kapitał intelektualny - wprowadzenie

W jaki

sposób, cho

by przez domysły i intuicj

rynek wycenia owe niematerialne aktywa.

Niektóre z tych aktywów zdaj

niemal

nieokre

lone, zamieniaj

c si

w pozycje bilansu

po wielu latach od momentu, gdy rynek je ju

wycenił.

Uznanie tej nowej rzeczywisto

ci biznesowej narzuca

konieczno

ść

zbudowania nowego bilansu, w którym

przeszło

ść

jest bilansowana z przyszło

, a

czynniki finansowe – niefinansowymi, czyli
kapitałem intelektualnym.

Kapitał intelektualny - wprowadzenie

Kapitał intelektualny = warto

ść

rynkowa – warto

ść

ksi

gowa

Odnalezienie nowego sposobu pomiaru warto

przedsi

biorstw jest wi

c niezwykle istotne,

konieczne jest zdefiniowanie wska

ników.

ne jest aby wska

niki potrafiły wykaza

trendy

zmian gospodarki (zarówno wznosz

ce jak i

malej

ce).

Dla ka

dego inwestora, mened

era czy polityka jest

istotne poszukiwanie efektywnych sposobów
pomiaru i piel

gnowania kapitału intelektualnego.

Kapitał intelektualny – podstawowe
pytania

Czy funkcjonuj

cy obecnie j

zyk zarz

dzania

wycenia wiedz

, jako podstawowy zasób

niezb

dny do tworzenia warto

ci?

Jakie s

najistotniejsze czynniki wskazuj

przyszły sukces przedsi

biorstwa?

W jaki sposób powinni

my wycenia

mierzy

kapitał intelektualny?

Kapitał intelektualny

Wiedza jest niematerialna, ale nie oznacza to,

e nie

na jej zmierzy

Czyni to rynek. Wall Street wycenia akcje spółek
high-tech ze znacznie wy

premi

ponad warto

ść

ksi

gow

w przypadku akcji w tych bran

ach,

gdzie technologia jest ju

dojrzała.

Reaguje zwykle wy

szymi cenami, na ogłoszenia o

szych nakładach na badania i rozwój.

Rynek pracy równie

wycenia wiedz

– dla

kszo

ci ludzi dochody s

w wy

szym stopniu

skorelowane z ilorazem inteligencji ni

umiej

tno

robienia pomyłek.

Kapitał intelektualny

Istnieje ryzyko,

e opracowane wska

niki nie

w pełni odzwierciedla

warto

poszczególnych czynników kapitału
intelektualnego .

„Stra

nicy” standardów rachunkowo

słusznie martwi

o wstawienie do

raportów przedsi

biorstw niesprawdzonych i

niepewnych danych.

Ale dane te s

bardzo istotne.

Historia

Wg. Marek Kunasz, Teoria kapitału ludzkiego
na tle dorobku my

li ekonomicznej,

Uniwersytet Szczeci

ski

Kapitał intelektualny – historia

Po raz pierwszy jednostka ludzka
potraktowana została jako element kapitału
trwałego przez W. Petty’ego (1623-1687),
który przedstawiał t

kwesti

nast

puj

co:

„tak na kapitał, jak i na człowieka ponosi si

pewne wydatki, a z nich pochodzi zdolno

ść

wiadczenia usług, którymi spłaca te

wydatki z zyskiem”

Od tego momentu datuje si

wł

czanie przez

wielu ekonomistów przy szacunkach
bogactwa warto

ywego kapitału.

Kapitał intelektualny – historia

W wyniku bada

stwierdził,

e pod koniec XVII wieku,

warto

ść

kapitału zgromadzonego w ludziach w Anglii

była wy

sza o około 70% od warto

ci nieruchomego

maj

tku materialnego Anglii.

Wyniki swoich bada

skomentował nast

puj

co:

„st

d mo

emy wiedzie

, jak obliczy

straty, jakich

doznajemy przez epidemie, straty wojenne i przez
wysyłanie ludzi za granic

na słu

obcym

ksi

ciom”.

W kontek

cie wojny Anglii z Irlandi

sugerował, i

lepiej byłoby zamiast odwetu na buntownikach
zatopi

cał

wysp

, a ludno

ść

uratowa

i przewie

źć

do pracy w Anglii.

Kapitał intelektualny – historia

Adam Smith (1723-1790) podzielał pogl

Petty’ego,

e praca jest

ródłem powi

kszenia

bogactwa, podstaw

zwi

kszenie jej ilo

ci –

akumulacja kapitału.

Smith kwesti

ł w „Bogactwie narodów” w

sposób nast

puj

cy:

„Na kapitał trwały, którego cech

jest przynoszenie

dochodu lub zysku bez obrotu, tzn. bez zmiany
wła

ciciela, składaj

dzy innymi umiej

tno

nabyte przez członków społecze

stwa. By naby

takie kwalifikacje, człowiek musi przez czas
kształcenia, nauki lub terminowania otrzymywa

rodki utrzymania, co zawsze jest rzeczywistym

wydatkiem, który jest kapitałem trwałym jakby
zawartym w danym człowieku. Te umiej

tno

ci s

ęś

jego maj

tku, jednocze

nie maj

tku

społecze

stwa, do którego ten człowiek nale

Historia

Wg Leif Edvinsson, Michael S. Malone,
Kapitał intelektualny, Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa 2001

Kapitał intelektualny – historia

Prawdziwy przełom w badaniach nad
kapitałem intelektualnym nast

pił w maju

roku 1995, gdy Skandia, najwi

kszy

ubezpieczyciel w Skandynawii, po kilku latach
wewn

trznych pionierskich prac, wydała

pierwszy na

wiecie publiczny raport roczny

dotycz

cy kapitału intelektualnego,

stanowi

cy dodatek do raportu finansowego.

Kapitał intelektualny – historia

Przez cztery lata Skandia prowadziła badania nad
kapitałem intelektualnym, pod przywództwem Leifa
Edvinssona.

Edvinsson, posiadaj

cy jako pierwszy na

wiecie

tytuł dyrektora do spraw kapitału intelektualnego,
był równie

organizatorem pionierskiej grupy, która

poczynaj

c od roku 1991 prowadziła prace nad

stworzeniem dla najszybciej rozwijaj

cej si

jednostki

Skandii ASF,

wiadcz

cej usługi ubezpieczeniowe i

finansowe, pierwszej w historii struktury
organizacyjnej – nowej „taksonomii
rachunkowo

ci”, jak j

nazwali – która miała

prezentowa

kapitał ludzki, kapitał strukturalny i

inne komponenty kapitału intelektualnego.

Skandia

Sercem modelu kapitału intelektualnego
Skandii była idea,

e prawdziwa warto

ść

przedsi

biorstwa le

y w jego zdolno

ci do

generowania stałej warto

ci poprzez

wdra

anie wizji i wynikaj

cej z niej

strategii.

Ze strategii tej mo

na wyznaczy

okre

lone

czynniki sukcesu, które musz

maksymalizowane.

Skandia

Czynniki te mog

z kolei pogrupowane w

cztery odr

bne obszary zainteresowania:

finanse

klienci

procesy

odnowienie i rozwój

jak równie

w jeden wspólny obszar:

ludzie

Skandia

Wreszcie, w ka

dym z powy

szych obszarów

zainteresowania mo

na zidentyfikowa

szereg podstawowych wska

ników,

słu

Ŝą

cych pomiarowi wyników

działalno

ci.

Owych pi

ęć

obszarów w poł

czeniu stworzyło

nowy holistyczny i dynamiczny model
sprawozdawczo

ci, który Skandia nazwała

Nawigatorem.

Skandia

Pomiar kapitału intelektualnego i
zbilansowana sprawozdawczo

ść

stanowi

ny kamie

milowy w przechodzeniu od

ery przemysłowej do gospodarki opartej
na wiedzy.

Ów poszerzony, zbilansowany model
rachunkowo

ci i sprawozdawczo

ci skutkuje

bardziej systematycznym opisem zdolno

przedsi

biorstwa i jego potencjału do

przekształcania kapitału intelektualnego w
kapitał finansowy.

Kontekst

Na podstawie wcze

niejszych informacji mo

stwierdzi

e problematyka kapitału

intelektualnego powinna by

rozwa

ana

uwzgl

dniaj

c takie zagadnienia, jak:

wiedza, gospodarka oparta na wiedzy,

pomiar i ocena kapitału intelektualnego,

kształcenie, kwalifikacje i kompetencje,

technologie informacyjne,

Uwzgl

dnione musz

równie

podstawowe

dokumenty UE zajmuj

ce si

problematyk

kapitału intelektualnego (głównie kapitału
ludzkiego).

Strategia Lizbońska

Wg Strategia lizbo

ska – droga do sukcesu

zjednoczonej Europy

Urz

d Komitetu Integracji Europejskiej

Warszawa 2002

Sekretarz Komitetu Integracji Europejskiej

Prof. dr hab. Danuta Hubner

Strategia Lizbońska

Przyj

ta w 23-24 marca 2000 roku podczas posiedzenia Rady

Europejskiej.

Głównym celem strategii lizbo

skiej jest stworzenie opartej na

wiedzy, a zarazem najbardziej konkurencyjnej i
dynamicznej gospodarki na

wiecie, zdolnej do

systematycznego wzrostu gospodarczego, zapewniaj

cej

ksz

liczb

lepszych miejsc pracy w warunkach wi

kszej

spójno

ci społecznej.

Strategia skupia si

na czterech podstawowych celach

szczegółowych:

Innowacyjno

ść

– gospodarka oparta na wiedzy,

Liberalizacja – rynki telekomunikacji, energii, transportu i
rynki finansowe,

Przedsi

biorczo

ść

– ułatwianie zakładania i prowadzenia

działalno

ci gospodarczej,

Spójno

ść

społeczna – kształtowanie nowego modelu

aktywnego pa

stwa socjalnego.

Strategia Lizbońska

Zdecydowana wi

kszo

ść

działa

podejmowanych w zakresie strategii
lizbo

skiej zwi

zana jest z modernizacj

polityki zatrudnienia oraz kreowania
pozytywnych zmian na rynku pracy.

Podstawowym przesłaniem jest ułatwienie
prowadzenia działalno

ci gospodarczej,

szczególnie w sektorze MSP, w którym
powstaje najwi

cej miejsc pracy (i najwi

cej

ginie)

Strategia Lizbońska

Zgodnie z wytycznymi strategii lizbo

skiej konieczne

jest równie

przemodelowanie systemu

kształcenia w pa

stwach członkowskich UE w taki

sposób, aby promowa

rozwój gospodarki opartej

na wiedzy.

W strategii zwraca si

uwag

na to,

e jej wdro

enie

uzale

nione jest nie tylko od urz

dów i ministerstw

kreuj

cych polityk

gospodarcz

, ale równie

partnerów społecznych – organizacji
zwi

zkowych i organizacji pracodawców (w

warunkach polskich Komisja Trójstronna).

Strategia Lizbońska

W ramach sformułowanych celów wyró

niono

nast

puj

ce działania o charakterze priorytetowym:

stworzenie sprzyjaj

cych warunków umo

liwiaj

cych

powstawanie i rozwój firm innowacyjnych, szczególnie
w grupie MSP oraz stymulowanie przedsi

biorczo

ci,

rozwój aktywnej polityki zatrudnienia,

poprawa jako

ci pracy,

mobilno

ść

pracowników – otwarcie europejskich

rynków pracy,

inwestowanie w zasoby ludzkie,

zabezpieczenia społeczne i promowanie integracji
społecznej.

Strategia Lizbońska

Wyró

niono cztery dziedziny, które wymagaj

podj

cia dalszych intensywnych działa

poprawa zdolno

ci do zatrudnienia

(zatrudnialno

ść

poło

enie wi

kszego nacisku na

kształcenie ustawiczne,

wzrost zatrudnienia w sektorze usług,

wspieranie realizacji polityki
równouprawnienia, m.in. poprzez tworzenie
korzystnych warunków do ł

czenia pracy

zawodowej z

yciem rodzinnym (gender).

Strategia Lizbońska

Inwestowanie w zasoby ludzkie

Europejskie systemy edukacji i kształcenia
musz

zosta

dostosowane do potrzeb

społecze

stwa opartego na wiedzy, jak

równie

zapewni

popraw

poziomu i

standardów zatrudnienia.

W tej dziedzinie do priorytetów nale

rozwijanie systemów edukacyjno-
szkoleniowych, które byłyby

dopasowane do potrzeb poszczególnych
grup społecznych i zawodowych.

Strategia Lizbońska

Konieczne jest podj

cie działa

na rzecz:

zwi

kszenia nakładów w dziedzinie inwestycji w zasoby ludzkie

(liczba młodych ludzi w wieku 18-24 lata tylko ze

rednim

wykształceniem powinna si

do roku 2010 zmniejszy

połow

przekształcania szkół i o

rodków szkoleniowych w

nowoczesne, ogólnodost

pne centra edukacyjne o

wielofunkcyjnym charakterze,

wprowadzenia europejskiego certyfikatu potwierdzaj

cego

posiadanie podstawowych umiej

tno

ci informatycznych,

zdefiniowanie

rodków na rzecz zwi

kszenia mobilno

studentów oraz kadry nauczycielskiej i instruktorskiej m.in.
poprzez znoszenie barier w uznawaniu kwalifikacji i okresów
nauki (Erazmus)

Do priorytetów w tej dziedzinie wł

czono równie

rozwój

kształcenia ustawicznego i pokonywanie deficytu kadr w

ród

pracowników nauki i techniki.

Strategia Lizbońska

Aby unikn

ąć

stale powi

kszaj

cej si

przepa

ci mi

dzy tymi, którzy maj

dost

p do

nowej wiedzy, a tymi, którzy s

z niej

wył

czeni, nale

y podj

ąć

działania na rzecz

promowania szerszego dost

pu do wiedzy

oraz na rzecz walki z bezrobociem.

Strategia Lizbońska

Przemiany w zakresie polityki zatrudnienia
powinny równie

uwzgl

dnia

udział

partnerów społecznych.

Rada Europejska wyraziła opini

zdecydowany i aktywny udział partnerów
społecznych jest niezb

dny nie tylko do

oceny post

pu, lecz tak

e do realizacji

reform, których powodzenie wymaga
zaanga

owania zarówno pracowników jak i

pracodawców.

Strategia Lizbońska

Poprawa jako

ci zatrudnienia

Dostosowanie modelu społecznego do zmieniaj

cych

warunków społeczno-ekonomicznych wymaga

przede wszystkim wzrostu poziomu zatrudnienia.

Cel ten mo

e by

osi

gni

ty tylko przez jednoczesne

zwi

kszanie zarówno liczby, jak i jako

ci miejsc

pracy.

Priorytetowe działania powinny w szczególno

dotyczy

promowania wła

ciwego otoczenia pracy

dla wszystkich, w tym równo

ci szans osób

niepełnosprawnych oraz równo

ci kobiet i m

ęŜ

czyzn,

elastycznej organizacji pracy, pozwalaj

cej łatwiej

godzi

ć Ŝ

ycie zawodowe z osobistym, edukacji i

kształcenia ustawicznego, zdrowia i
bezpiecze

stwa w miejscu pracy.

Strategia Lizbońska

Nowe podej

cie w zakresie europejskiego wymiaru

społecznego

zwi

kszenie zaanga

owania pracowników w proces

zmian i przekształce

, które ich dotycz

(co zrobi

gdy

w organizacji jest 30 zwi

zków zawodowych?).

Rada Europejska zaleca rozwi

zywa

problemy

zwi

zane z restrukturyzacj

poprzez dialog

społeczny.

RE wezwała partnerów społecznych do
aktywniejszego zaanga

owania na rzecz wymiany

najlepszych praktyk zwi

zanych z problemem

restrukturyzacji przemysłu.

wzmocnienie jako

ciowego aspektu polityki

zatrudnienia, szczególnie w zakresie bhp.

Strategia Lizbońska

Wg Ewa Czerwi

ska

Strategia Lizbo

ska

Informacja Nr 1111

Kancelaria Sejmu, Biuro Studiów i Ekspertyz

Warszawa, grudzie

2004

Strategia Lizbońska po 4 latach

Gospodarczy wymiar Strategii Lizbo

skiej zawarty jest w

sformułowanym „podcelu”, jakim jest „przygotowanie przej

cia

do konkurencyjnej i dynamicznej gospodarki opartej na
wiedzy”. Miało si

to dokona

poprzez:

Tworzenie społecze

stwa informacyjnego.

Tworzenie Europejskiego Obszaru Bada

i Innowacji.

Sprzyjanie tworzeniu i rozwojowi innowacyjnych
przedsi

biorstw.

Reformy ekonomiczne sprzyjaj

ce tworzeniu funkcjonalnego

rynku wewn

trznego.

Wydajne i zintegrowane rynki finansowe.

Koordynacj

polityk makroekonomicznych, konsolidacj

fiskaln

i jako

ść

finansów publicznych poszczególnych

gospodarek UE.

Strategia Lizbońska po 4 latach

Społeczny wymiar strategii wyra

ał si

„podcelu”: „Modernizacja europejskiego
modelu społecznego” i miał by

zrealizowany

poprzez nast

puj

ce programy działa

Edukacja dla

ycia i pracy w społecze

stwie

opartym na wiedzy.

Rozwój aktywnej polityki zatrudnienia.

Modernizacja opieki społecznej.

Promocja zaanga

owania społecznego.

Strategia Lizbońska po 4 latach

Działania przyj

te na podstawie Strategii mo

na podzieli

ęć

zasadniczych grup:

rozwijanie społecze

stwa informacyjnego i zwi

kszanie

wydatków na badania i rozwój w celu wzrostu
innowacyjno

ci gospodarek UE i zniwelowania luki mi

dzy

tempem rozwoju Europy a tempem rozwoju USA,

zwi

kszenie poziomu zatrudnienia i podniesienie stopy

zatrudnienia powy

ej obecnych 62% (rok 2004), podniesienie

wieku emerytalnego i zmiana kosztownego systemu
emerytalnego,

rozwój MSP (zwi

kszenie liczby nowych przedsi

biorstw,

redukcja obci

ąŜ

i barier administracyjnych oraz deregulacja

gospodarki),

wzrost liberalizacji wspólnego rynku, zwłaszcza w odniesieniu
do sektora energetyki, transportu, telekomunikacji i usług (w
tym finansowych),

realizacja celów unijnych okre

lonych w protokole z Kioto,

dotycz

cych ró

norodno

ci biologicznej i innych polityk

proekologicznych UE (cele dodane w roku 2001).

Strategia Lizbońska po 4 latach

Społecznym problemem numer jeden jest
niedługo spodziewane w UE załamanie
demograficzne.

Szacuje si

e ka

osob

w wieku

emerytalnym b

dzie musiało utrzymywa

dwóch pracuj

cych, wobec czterech obecnie

(przy niezmienionym systemie emerytalnym
w tych krajach).

Strategia Lizbońska po 4 latach

Niewykorzystanie potencjału UE w
najwi

kszym stopniu dotyczy wi

zasobów pracy.

d postulat zmiany dotychczasowego ładu

społecznego UE w Strategii Lizbo

skiej,

polegaj

cego na propagowaniu działa

zakresie np. wydłu

enia wieku

emerytalnego i aktywizacji zatrudnienia, w
tym zmniejszenie zasiłków dla
bezrobotnych oraz reformy systemu
emerytalnego (Solidarno

ść

pokole

50+).

Strategia Lizbońska po 4 latach

Strategia Lizbo

ska ma zwi

kszy

innowacyjno

ść

krajów UE głównie przez

stymulowanie sfery bada

i rozwoju, czyli

oparcie ich gospodarek na wiedzy.

W celu realizacji zało

Strategii Lizbo

skiej

UE podejmuje szereg inicjatyw
programowych.

Podstawowym instrumentem podnosz

cym

nakłady na B+R oraz koncentruj

cym

odpowiednie

rodki finansowe s

programy

ramowe.

Odnowiona Strategia Lizbońska

Luty, 2005

Komunikat na wiosenny szczyt Rady
Europejskiej

Wspólne działania na rzecz wzrostu
gospodarczego i zatrudnienia

Nowy pocz

tek strategii lizbo

skiej

Komunikat Barroso i Verhheugena

Odnowiona Strategia Lizbońska

Dokonano w roku 2005 przegl

du realizacji strategii.

Zauwa

ano,

e post

p w realizacji strategii nie

zawsze jest jednolity.

Spełnionych zostało wiele z fundamentalnych
warunków dla europejskiego odrodzenia, jednak

e w

dalszym ci

gu, na poziomie europejskim i

krajowym poziom realizacji nie jest
wystarczaj

cy.

Nie jest to wył

cznie kwesti

trudnych warunków

ekonomicznych, które pojawiły si

od pocz

tku

realizacji strategii lizbo

skiej, ale wynika to te

przeładowanego programu polityk,
niezadowalaj

cej koordynacji i czasami

przeciwstawnych interesów.

Odnowiona Strategia Lizbońska

Niektórzy twierdz

e w zwi

zku z tym

powinni

my porzuci

ambitny program, który

przygotowali

my pi

ęć

lat temu, ale Komisja si

tym nie zgadza.

Wyzwania przed którymi stoimy s

jeszcze bardziej

nagl

ce w obliczu starzej

cego si

społecze

stwa i globalnej konkurencji.

eli nie wzmocnimy naszych wysiłków na rzecz

sprostania tym wyzwaniom, nie podejmiemy ich z
wznowion

sił

i koncentracj

, nasz model

europejskiego społecze

stwa, nasze emerytury,

nasza jako

ść Ŝ

ycia bardzo szybko zostan

zakwestionowane.

„

eby nadrobi

stracony czas, potrzebujemy

metod lepszego wdra

ania”.

Odnowiona Strategia Lizbońska

Staj

c przed tym wyzwaniem, Europa musi poprawi

swoj

produktywno

ść

i zatrudnia

cej ludzi.

Obecnie produktywno

ść

Europy odbiega od wydajno

naszych konkurentów w innych cz

ęś

ciach

wiata.

Ich produktywno

ść

wzrastała w szybszym tempie, a

inwestycje w badania i rozwój były równie

ksze.

Musimy jeszcze wdro

struktury niezb

dne do przewidywania

i lepszego zarz

dzania zmianami w naszej gospodarce i w

społecze

stwie.

Wci

ąŜ

potrzebujemy wizji społecze

stwa, które jest zdolne

integrowa

zarówno osoby starsze, jak i młodzie

szczególnie na rzecz rozwoju naszej siły roboczej, gdzie obecna
dynamika wci

ąŜ

kładzie si

cieniem zarówno na

długoterminowym wzro

cie gospodarczym, jak i na

spójno

ci społecznej.

Odnowiona Strategia Lizbońska

Odnowiona strategia lizbo

ska, skupia si

wzro

cie gospodarczym i zatrudnieniu.

Aby to osi

ąć

, musimy zapewni

Europa b

dzie jeszcze bardziej atrakcyjnym

miejscem dla inwestowania i pracy.

Wiedza i innowacje b

bij

cym sercem

europejskiego wzrostu gospodarczego.

dziemy kształtowa

nasze polityki tak, aby

umo

liwiły one przedsi

biorstwom tworzenie

kszej liczby lepszych miejsc pracy.

Odnowiona Strategia Lizbońska

Wzrost inwestycji w kapitał ludzki poprzez lepsze
systemy edukacji i zdobywanie umiej

tno

Zaproszenie partnerów społecznych do tworzenia
wspólnego programu działa

Zwi

kszenie wysiłków na rzecz wzrostu poziomu

zatrudnienia, szczególnie poprzez prowadzenie
aktywnych polityk zatrudnienia, które dostarczaj

bod

ce zach

caj

ce ich do nie rezygnowania z

zatrudnienia, tworzenie polityk aktywnego
starzenia si

, które zniech

caj

pracowników do

zbyt wczesnego przechodzenia na emerytur

oraz

poprzez modernizacj

systemów zabezpiecze

socjalnych tak, aby w dalszym ci

gu zapewniały one

bezpiecze

stwo potrzebne ludziom do radzenia

sobie ze zmianami.

Odnowiona Strategia Lizbońska

Przyszło

ść

Europy i przyszło

ść

strategii lizbo

skiej s

le zwi

zane z przyszło

młodzie

Unia i Pa

stwa Członkowskie musz

zapewni

zaproponowane reformy pomog

w daniu im

pierwszej szansy w

yciu dorosłym i wyposa

Ŝą

ich w umiej

tno

ci potrzebne przez całe

ycie.

stwa Członkowskie oraz partnerzy społeczni

musz

poprawi

zdolno

ść

dostosowania si

siły

roboczej i przedsi

biorstw, jak równie

elastyczno

ść

rynków pracy, aby pomóc dostosowa

do zmian

restrukturyzacyjnych i rynkowych.

Odnowiona Strategia Lizbońska

Europa potrzebuje wi

kszej liczby lepszych

inwestycji w edukacj

i szkolenia.

Poprzez skupienie si

na poziomie europejskim i

krajowym na kształceniu ustawicznym i nauczaniu
umiej

tno

ci łatwiej b

dzie ludziom przechodzi

nowe stanowiska pracy.

Europa potrzebuje równie

bardziej mobilnej siły

roboczej.

Mobilno

ść

w obr

bie Unii zostanie wsparta przez

przyj

cie przepisów ramowych dotycz

cych

wzajemnego uznawania kwalifikacji zawodowych.

Odnowiona Strategia Lizbońska

cej lepszych miejsc pracy

Rynkom pracy nale

y umo

liwi

lepsze

funkcjonowanie, dostarczaj

c ludziom

bod

ce do pracy i zach

caj

przedsi

biorstwa do ich zatrudniania oraz

tworz

c wi

cej lepszych miejsc.

dzie to wymaga

znacznych inwestycji

w kapitał ludzki oraz wi

kszej

elastyczno

ci pracowników na bardziej

zintegrowanych rynkach pracy.

Odnowiona Strategia Lizbońska

ksza konkurencyjno

ść

osi

gni

ta dzi

wzrostowi produktywno

Wzrost produktywno

ci pracy w UE uległ wyra

nemu

spowolnieniu.

Odwrócenie tego trendu jest głównym wyzwaniem w
zakresie konkurencyjno

ci, przed którym stoi Unia.

Oprócz doskonalenia kwalifikacji pracowników
równie wa

ne dla wzrostu produktywno

ci jest

nasilenie inwestycji, wykorzystanie technologii
informacyjno-komunikacyjnych w całej
gospodarce,

rodowisko zdrowej konkurencji oraz

wła

ciwe wywa

enie uregulowa

prawnych.

Odnowiona Strategia Lizbońska

W obszarze „Wzrost inwestycji w kapitał ludzki
poprzez lepsz

edukacj

i popraw

umiej

tno

ci”

kilka

rodków jest szczególnie ukierunkowanych na

młodsze pokolenia i ma na celu zapewnienie tej
grupie kapitału ludzkiego kwalifikacji potrzebnych w
dynamicznej gospodarce opartej na wiedzy.

Przykłady tego rodzaju

rodków s

nast

puj

ce:

wzrost nakładów na o

wiat

i zwi

kszenie ich

efektywno

ci, zmniejszenie liczby osób

przedwcze

nie porzucaj

cych szkoł

oraz osób

osi

gaj

cych niskie wyniki; zwi

kszenie liczby

uczniów na kierunkach matematycznych,
naukowych, technicznych i in

ynierskich.

Odnowiona Strategia Lizbońska

Poziom wykształcenia w Europie jest daleki od
poziomu niezb

dnego do zapewnienia

dost

pno

ci wszystkich wymaganych

umiej

tno

ci na rynku pracy, a tak

e tworzenia i

rozpowszechniania nowej wiedzy w całej
gospodarce.

Podkre

lanie znaczenia kształcenia ustawicznego i

wiedzy w

yciu gospodarczym jest tak

e dowodem

na prawdziwo

ść

stwierdzenia, zgodnie z którym

podniesienie poziomu wykształcenia i
umiej

tno

ci jest wa

nym czynnikiem

przyczyniaj

cym si

do spójno

ci społecznej.

Odnowiona Strategia Lizbońska

Ustawiczne kształcenie jest priorytetem.

Modernizacja i reforma europejskich systemów
edukacyjnych i kształcenia zawodowego le

głównie w gestii Pa

stw Członkowskich.

Jednak

e pewne istotne działania powinny by

podj

te na szczeblu europejskim, aby ułatwi

przyczyni

do realizacji tego procesu.

stwa Członkowskie powinny wypełni

swoje

zobowi

zanie do wprowadzenia w

ycie strategii

kształcenia ustawicznego do 2006 roku. (Strategia
rozwoju kształcenia ustawicznego do 2010)

Odnowiona Strategia Lizbońska

Wsparcie finansowe UE ma tak

e znaczenie.

Wspólnota b

dzie wspiera

realizacj

celu

stworzenia wi

kszej ilo

ci lepszych miejsc

pracy poprzez uruchamianie własnych

rodków.

Fundusze Strukturalne s

wykorzystywane i

kierowane na realizacj

tych celów, jednak

post

p ten mo

e by

jeszcze wzmocniony

poprzez przyj

cie wniosków dotycz

cych

nowych Ram w odniesieniu do okresu po 2007
r. (przykład PO KL).

Odnowiona Strategia Lizbońska

Wiedza i innowacje na rzecz wzrostu
gospodarczego.

Inwestycje w wiedz

powinny zwi

kszy

zdolno

UE w zakresie innowacji, tworzenia i
wykorzystywania nowych technologii.

Zwi

kszenie udziału wydatków na badania i rozwój z

1,9% do 3% PKB (tak jak przewiduje strategia
lizbo

ska na rok 2010).

Inwestycje w kapitał ludzki s

równie wa

ne,

poniewa

to wysoko wykwalifikowani pracownicy

najskuteczniej wykorzystuj

najbardziej produktywny

kapitał oraz potrafi

przeprowadzi

zmiany

organizacyjne dostosowane do nowych technologii.

Odnowiona Strategia Lizbońska

Komunikat Komisji do Rady Europejskiej

Grudzie

2007

Sprawozdanie strategiczne na temat
odnowionej strategii lizbo

skiej na rzecz

wzrostu gospodarczego i zatrudnienia:
rozpocz

cie nowego etapu (2008-2010)

Utrzymanie tempa zmian

Odnowiona Strategia Lizbońska

Osi

gni

to porozumienie w sprawie

wspólnych zasad stosowania flexicurity
(flexibility-security), czyli modelu
polegaj

cego na elastyczno

ci i pewno

zatrudnienia.

Odnowiona Strategia Lizbońska

Około połowa pa

stw członkowskich podj

ła lub

wła

nie podejmuje działania w oparciu o model

flexicurity.

Trwa proces zmian od pasywnego do aktywnego
rynku pracy.

Model flexicurity d

ąŜ

y do równowagi mi

dzy

elastyczno

i pewno

zatrudnienia na rynku

pracy.

Celem tego modelu jest zapewnienie obywatelom
wysokiego poziomu pewno

ci zatrudnienia, tj.

liwo

ci łatwego znalezienia dobrego zatrudnienia

na ka

dym etapie ich

ycia zawodowego.

Odnowiona Strategia Lizbońska

Tak

e strategia uczenia si

przez całe

ycie

jest wdra

ana w du

o mniejszym stopniu

jest to konieczne, w szczególno

ci w

ród

osób o ni

szym wykształceniu, które

najbardziej potrzebuj

takich programów.

Oferta edukacyjna i szkoleniowa nie jest
jeszcze wystarczaj

co dostosowana do

rynku pracy.

Odnowiona Strategia Lizbońska

Zmniejszenie ubóstwa jest centraln

kwesti

odnowionej strategii lizbo

skiej, gdy

podkre

la ona

znaczenie wzrostu gospodarczego i zatrudnienia
oraz przewiduje

rodki maj

ce na celu

podwy

szenie kompetencji pracowników,

przestrzeganie zasady równych szans,
odpowiedni

ochron

socjaln

oraz tworzenie

dobrych miejsc pracy.

Nale

y zwłaszcza wspiera

pracowników nisko

wykwalifikowanych oraz osoby niepełnosprawne,
przede wszystkim poprzez promowanie
podnoszenia kwalifikacji.

Odnowiona Strategia Lizbońska

Inwestowanie w kształcenie ogólne i zawodowe
przez całe

ycie ma nie tylko decyduj

ce znaczenie

dla sukcesu Europy w dobie globalizacji, lecz jest
równie

najskuteczniejsz

metod

zwalczania

nierówno

ci i ubóstwa.

w bardzo wczesnym wieku dzieci rozwijaj

przez całe

ycie zdolno

ść

przyswajania

wiedzy.

Pó

niej w szkole podstawowej i

redniej umiej

tno

ść

czytania staje si

narz

dziem dalszego rozwoju.

Jednak jeden na pi

ciu pi

tnastolatków w

Europie nie potrafi wystarczaj

co dobrze czyta

Co szósty ucze

w wieku od 18 do 24 lat opuszcza

szkoł

tylko z dyplomem szkoły gimnazjalnej.

Odnowiona Strategia Lizbońska

li zapewni si

uznawanie w całej

Europie kwalifikacji uzyskanych w trakcie
wykonywania pracy, b

dzie to stanowiło du

Ŝą

zach

do podnoszenia kwalifikacji przez

całe

ycie zawodowe.

Niedawno przyj

ta europejska struktura

kwalifikacji pomo

e osi

ąć

ten cel, pod

warunkiem,

e pa

stwa europejskie szybko

dostosuj

do niej swoje krajowe struktury i

systemy kwalifikacji.

Odnowiona Strategia Lizbońska

Podnoszenie kwalifikacji i nauka przez całe

ycie

wspieraj

polityk

flexicurity przez zwi

kszenie

elastyczno

ci, pewno

ci zatrudnienia oraz mobilno

yciu zawodowym.

Nale

y opracowa

intensywniejsz

i lepiej

ukierunkowan

polityk

kształcenia zawodowego,

aby sprosta

wyzwaniu aktywnego starzenia si

oraz przyczyni

do wzrostu wydajno

ci i zdolno

do zatrudnienia (zatrudnialno

ci).

Europejski Fundusz Społeczny mo

e w znacz

sposób wspiera

te starania.

Odnowiona Strategia Lizbońska

Nale

y podj

ąć

cej działa

słu

Ŝą

cych

prognozowaniu i monitorowaniu, jakie
kwalifikacje i umiej

tno

ci b

konieczne w

przyszło

ci.

Ze wzgl

du na nasilaj

cy si

brak pracowników i

deficyty wykształcenia, które s

odczuwalne w

rosn

cej liczbie sektorów, konieczne jest zwi

kszenie

krajowej i regionalnej mobilno

ci pracowników.

Przedstawiono propozycje usuni

cia deficytów

wykształcenia przez popraw

prognozowania i

monitorowania, jakie kwalifikacje i umiej

tno

konieczne w przyszło

ci (obserwatoria rynku

pracy).

Odnowiona Strategia Lizbońska

Europa potrzebuje „pi

tej swobody” –

swobody przepływu wiedzy, która wzmocni
cztery podstawowe swobody: przepływu
towarów, usług, osób i kapitału.

Ta „pi

ta swoboda” powinna przy

pieszy

transformacj

UE w innowacyjne i kreatywne

społecze

stwo bazuj

ce na wiedzy.

Odnowiona Strategia Lizbońska

Tworzenie wspólnej przestrzeni
badawczej.

Przydzielanie zasobów na konkurencyjnych
zasadach.

Współpraca uniwersytetów i sektora
prywatnego. Uznawanie dyplomów. Wymiana
naukowców i specjalistów.

Poł

czenie zasobów Europy na budow

infrastruktury badawczej nowej generacji.

Zasoby potrzebne do jej stworzenia
przekraczaj

liwo

ci jednego pa

stwa

członkowskiego.

Odnowiona Strategia Lizbońska

Technologie informacyjno-telekomunikacyjne
pracuj

ce w oparciu o szybki internet s

kluczem do podniesienia wydajno

ci i

wspierania innowacji w Europie.

Liberalizacja rynków telekomunikacyjnych.

Zarządzanie wiedzą

Ashok Jashapara, Zarz

dzanie wiedz

Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne,
Warszawa 2006

GOSPODARKA OPARTA NA WIEDZY –
Stan, diagnoza i wnioski dla Polski, Instytut
Zarz

dzania Wiedz

, Kraków 2002

D. Jemielniak, A. Ko

ski, Zarz

dzanie

wiedz

, Wydawnictwa Akademickie i

Profesjonalne, Warszawa 2008

Wiedza jako zasób

Zdaniem Druckera (1993) „… rzeczywistym i
kontroluj

cym zasoby oraz całkowicie

rozstrzygaj

cym „czynnikiem produkcji” nie

jest teraz ani kapitał, ani własno

ść

ziemska,

ani siła robocza. Jest nim wiedza. Zamiast
kapitalistów i proletariuszy klasami
społecze

stwa pokapitalistycznego s

wykwalifikowani pracownicy”.

Wiedza jako zasób

Wiedza jest zasobem pierwotnym – a to
oznacza,

e umo

liwia powstawanie i

pozyskiwanie wszelkich innych zasobów.

Ma równie

inn

, całkowicie wyj

tkow

cech

– w miar

jej wykorzystywania nie tylko

nie zu

ywa, ale wr

cz jej przybywa.

Zarz

dzanie wiedz

zakłada,

kontrolowanie zasobów wiedzy jest kluczowe
dla tworzenia długotrwałej przewagi
konkurencyjnej.

Co to jest wiedza?

Wiedza jest terminem bardzo ulotnym.

Z jednej strony funkcjonuje w j

zyku

potocznym, z drugiej jest jednak trudno
definiowalna.

Platon okre

lał j

jako „uzasadnione i

prawdziwe przekonanie”.

Współcze

nie mo

na przyj

ąć

e wiedza to

zorganizowany zbiór informacji wraz z
regułami ich interpretowania.

Hierarchia pojęć

„3”, „4”, „0”, „...”

ciąg znaków

3,40

3,40 zł/l paliwa

kontekst

Mechanizmy

zmian cen paliw

składnia

struktura

znaki

dane

informacje

wiedza

Dane

Zgodnie ze słownikow

definicj

dane to: „rzeczy,

fakty, na których mo

na si

oprze

w wywodach”.

Definicja danych zale

y od kontekstu.

Człowiek za po

rednictwem zmysłów pobiera dane z

zewn

trznego

wiata, a nast

pnie, opieraj

c si

swoim do

wiadczeniu, próbuje nada

im jaki

sens.

W ten sposób zewn

trzne dane staj

przyswojonymi faktami, które z zało

enia s

prawdziwe.

Człowiek potrafi tak

e w procesie rozumowania czy

kalkulacji eliminowa

dane okre

lonego typu (szum

informacyjny).

Dane

Istniej

pewne ró

nice mi

dzy danymi

ilo

ciowymi a jako

ciowymi.

Dane pozbawione kontekstu nie maj

zatem

adnego sensu – chc

c je zinterpretowa

potrzebny nam jest jaki

punkt odniesienia.

Dane jako

ciowe sprawiaj

problemy, bo w

ej mierze zale

Ŝą

od tego, jak postrzegaj

je nadawcy, po

rednicy i odbiorcy.

Informacje

Informacje mo

na okre

jako

„usystematyzowane dane”.
Usystematyzowanie danych według jakiego

klucza oznacza,

e na ich podstawie mo

formułowa

wnioski lub przewidywania.

Dane aby pełniły funkcj

informuj

, musz

uporz

dkowane, np. poprzez ich

sklasyfikowanie według okre

lonego

kryterium, a tym samym stworzenie punktu
odniesienia.

Informacje

Według innej koncepcji informacja to dane
wzbogacone o znaczenie, wag

i cel.

Poj

cie znaczenia nie ogranicza si

przy tym

do sensu naukowego, obejmuje tak

subiektywne znaczenie przepisywane
wiadomo

ci lub danym przez ich odbiorc

Informacja nadaje danym kształt i wpływa na
ogl

d rzeczywisto

ci, st

d wynika,

e to od

odbiorcy zale

y, czy przekaz zawiera dane

czy informacje.

Wiedza

W uj

ciu praktycznym wiedz

na okre

jako „u

ytkow

informacj

”.

ytkowa informacja pozwala podejmowa

trafniejsze decyzje oraz wnosi

istotny wkład

w procesy twórczego my

lenia oraz dialogu,

zachodz

ce w organizacji.

Dzieje si

tak wtedy, kiedy informacja dociera

na wła

ciwe miejsce o wła

ciwej porze i we

wła

ciwej formie.

Wiedza

Natura wiedzy wci

ąŜ

pozostaje kwesti

nierozstrzygni

ta – poza tym,

e kluczow

rol

odgrywa w tym wypadku ludzkie

postrzeganie, nadaj

ce wiedzy racjonalne

wytłumaczenie.

Postrzeganie rzeczywisto

ci zale

y od

przyj

tych zało

ontologicznych i

epistemologicznych.

Inaczej, wszyscy nosimy okulary o
ró

nokolorowych szkłach, cho

nie zawsze

zdajemy sobie z tego spraw

Wiedza

Te okulary to zało

enia dotycz

ce rzeczywisto

ci, na

przykład czy jest subiektywna, czy obiektywna
(ontologia), oraz jej poznawania (epistemologia).

Tak wi

c, wiedza na temat okre

lonego zjawiska

dzie ró

na w zale

ci od tego, czy kto

nosi

ró

owe, niebieskie, czy jeszcze inne okulary.

Dlatego, na przykład, nie ma co si

dziwi

kwestia kosztów i korzy

ci zwi

zanych z

restrukturyzacj

przedsi

biorstwa cz

sto jest

zupełnie inaczej postrzegana przez kierownictwo, a
inaczej przez szeregowy personel.

Cechy danych i wiedzy

DANE

nieuporz

dkowane

wyizolowane

niezale

ne od kontekstu

niezale

ne od

wykorzystuj

cej je osoby

odzwierciedlane w znakach
j

zyka

analityczne

WIEDZA

uporz

dkowana

zło

ona

zale

na od kontekstu

zale

na od

wykorzystuj

cej j

osoby

odzwierciedlana w
metodach post

powania

syntetyczna

Dane, informacje, wiedza, mądrość

ZaleŜy od

kontekstu

Nie zaleŜy

od kontekstu

Niski stopień zrozumienia

całego zagadnienia

Wysoki stopień zrozumienia

całego zagadnienia

INFORMACJA

DANE

WIEDZA

MĄDROŚĆ

LUDZIE

SYSTEMY IT

Na podstawie: GOSPODARKA OPARTA NA WIEDZY – Stan, diagnoza i wnioski dla Polski, IZW, Kraków 2002

Mądrość

dro

ść

to zdolno

ść

do podejmowania w

okre

lonej sytuacji rozwa

nych i wła

ciwych

działa

Opiera si

na etycznym rozstrzyganiu problemów

zgodnie z wyznawanym systemem przekona

dro

ść

sto przyjmuje posta

cytatów, przysłów i

powiedze

„Nie mo

na zobaczy

całego nieba, patrz

c przez

bambusow

rurk

” (japo

skie).

„Ufaj Allachowi, ale uwi

zuj swego wielbł

da”

(arabskie).

Rodzaje wiedzy

Wiedz

na dzieli

według ró

nych

kryteriów.

Jednym z nich jest rozró

nienie wiedzy

jawnej (explicit knowledge) oraz wiedzy
ukrytej (tacit knowledge).

Wiedza jawna jest łatwa do przekazywania,
ktokolwiek j

posiada mo

e bez problemu

przekaza

dalej.

Wiedzy ukrytej natomiast nie mo

przekaza

w prosty sposób, cz

sto jest wr

trudna do okre

lenia przez jej posiadacza.

Rodzaje wiedzy

DOST

PNA

(explicit knowledge)

zyk formalny

zyk prosty

uporz

dkowana

organizacja maszyn

przetwarzania informacji

mechanizmy tworzenia wiedzy

tradycja zachodnia

UKRYTA

(tacit knowledge)

indywidualne
do

wiadczenie

przeczucia

nieuchwytne cechy

trudno dostrzegalna

subiektywna

składnik zbiorowego
działania

tradycja japo

ska

Rodzaje wiedzy

Przykład Erich Fromm (1977)

Przypu

ść

my,

e chcesz komu

wskaza

ró

nice

dzy smakiem białego i czerwonego wina. Wydaje

ci si

to całkiem proste. Ty znasz ró

nic

bardzo

dobrze; czemu

c obja

nienie komu

innemu

miałoby by nie by

łatwe. Ujmuj

c jednak t

ró

nic

w słowa, natrafisz na ogromne trudno

ci. W ko

prawdopodobnie powiesz: ”Słuchaj, nie umiem ci
tego wyja

. Napij si

po prostu czerwonego wina,

a potem białego i sam poznasz, na czym polega
ró

nica”.

Rodzaje wiedzy

Inny podział

Wiedza o (know-what) – odpowiada cz

sto

na pytania: co?, gdzie?, jest to wiedza
operacyjna, dotyczy np. znajomo

aktualnych ceł, praw fizyki itp. Jest to wiedza
łatwa do przekazania.

Wiedza jak (know-how) – jest to wiedza
trudna do przekazania, zdobywa si

przez

wiadczenie osobiste, bardzo rzadko jest

kodyfikowana, dotyczy codziennych praktyk
danego zawodu.

Rodzaje wiedzy

Wiedza dlaczego (know-why) – jest to
wiedza zwi

zana z systemem kulturowym i

strategi

firmy; opiera si

na zrozumieniu

motywów jej działania.

Wiedza kto (know-who) – jest to swoiste
rozeznanie wewn

trz i na zewn

trz firmy,

znajomo

ść

siatki kontaktów, formalnej i

nieformalnej roli poszczególnych osób.

PomnaŜanie wiedzy

Podstawowym sposobem pomna

ania wiedzy jest interakcja

dzy wiedz

jawn

a ukryt

. Mo

e mie

ona nast

puj

formy:

Eksternalizacji wiedzy, czyli formalizacji wiedzy
nieformalnej, kodyfikacji do

wiadcze

jednostek i grup, by

inni mogli ich si

nauczy

, a nawet je doskonali

Socjalizacji, czyli zdobywania wiedzy przez interakcje z
tymi, którzy ju

posiadaj

, przez podpatrywanie i

współdziałanie.

Internalizacji wiedzy, czyli wykorzystania wiedzy formalnej i
przekształcenia jej w wiedz

domy

; nauczenia si

skodyfikowanej wiedzy i wykorzystania jej w działaniu.

Kombinacji, czyli wzbogacenia wiedzy formalnej; analizie
skodyfikowanej wiedzy i wprowadzenia do niej modyfikacji.

Cechy wiedzy

Dominacja

Dominuj

cy charakter wiedzy wynika bezpo

rednio

z faktu,

e od efektywnego jej wykorzystania w

najwi

kszym stopniu zale

y pozycja konkurencyjna

przedsi

biorstw w nadchodz

cych latach.

Twierdzi si

cz,

e wiedza stanie si

jedynym

zasobem, podczas gdy wszystkie pozostałe zostan

zdegradowane do roli uzupełniaj

cych j

czynników

wytwórczych.

Kolejnym dowodem dominacji wiedzy nad innymi
aktywami jest porównanie ceny rynkowej do ceny
ksi

gowej dla przedsi

biorstw notowanych na

giełdach papierów warto

ciowych.

Dominuj

cy charakter wiedzy wynika te

rednio z

wymienionych poni

ej pozostałych jej cech.

Cechy wiedzy

Niewyczerpywalno

ść

Oznacza,

e wiedza w przeciwie

stwie do wszystkich innych

zasobów, nie zu

ywa si

, a wprost przeciwnie, im wi

cej i

ęś

ciej jest u

ywana tym jej warto

ść

nie. W zarz

dzaniu

wiedz

na wi

c mówi

o efekcie „kuli

nie

nej“.

Przedsi

biorstwa w ci

gu minionych lat przyzwyczaiły si

racjonalnego gospodarowania swoimi ograniczonymi

rodkami,

które polegało na takim ł

czeniu czynników wytwórczych w

procesie produkcyjnym, aby maksymalizowa

efekty i

minimalizowa

koszty.

Przedsi

biorstwa działaj

ce w Erze Wiedzy przeciwnie - b

działa

racjonalnie, je

eli maksymalizacji produkcji b

dzie

towarzyszy

maksymalne wykorzystanie posiadanych zasobów

wiedzy i kapitału intelektualnego.

Cechy wiedzy

Zmienno

ść

(podatno

ść

na dezaktualizacj

)

Z niewyczerpywalno

ą ś

le wi

ąŜ

e si

poj

cie

zmienno

ci wiedzy.

Dla wiedzy nie istnieje stan stabilizacji. Mo

e ona w

dej chwili ulec zmianie, aktualizacji lub

dezaktualizacji.

Dlatego przedsi

biorstwa, które tworz

rozbudowane

systemy gromadzenia wiedzy (repozytoria wiedzy), a
tak

e przedsi

biorstwa, opieraj

ce swoje działania o

tzw. best practices, stoj

przed powa

nym

niebezpiecze

stwem ugrz

ęź

cia w pokładach

nieaktualnej i bezwarto

ciowej wiedzy.

Cechy wiedzy

Symultaniczno

ść

Zgodnie ze starym powiedzeniem: „wiedza nie zna granic”,
symultaniczno

ść

oznacza,

e ta sama wiedza mo

e by

wykorzystywana przez wiele organizacji i/lub osób jednocze

nie

i w wielu miejscach naraz.

W przypadku tradycyjnych zasobów było to niemo

liwe. Ta

sama maszyna nie mogła by

yta w dwóch ró

nych miejscach

w tym samym czasie.

Kupuj

c j

, przedsi

biorstwo nie musiało si

obawia

zostanie ona u

yta przez konkurenta. W przypadku wiedzy

takiej pewno

ci mie

nie mo

emy.

Zawsze istnieje prawdopodobie

stwo,

e konkurent dysponuje

podobnymi informacjami i wykorzysta je przed nami. Je

eli wi

organizacja nie jest w stanie ochroni

swojej wiedzy w postaci

patentów, musi posi

ąść

zdolno

ść

szybkiej jej kapitalizacji.

Cechy wiedzy

Nieliniowo

ść

Oznacza,

e nawet niewielka ilo

ść

wiedzy mo

powodowa

niewyobra

alnie wielkie konsekwencje i

odwrotnie: olbrzymia ilo

ść

wiedzy mo

e si

okaza

bezu

yteczna.

Brak liniowo

ci wiedzy powoduje te

e ta sama jej

porcja, wykorzystana w jednym przedsi

biorstwie,

e przynie

ść

diametralnie ró

ne efekty, ni

innym.

W przypadku tradycyjnych zasobów, to
przedsi

biorstwo, które posiadało ich wi

cej, miało

wyra

przewag

nad konkurentami, wynikaj

cho

by z korzy

ci skali.

W przypadku wiedzy korzy

ci skali mog

, ale nie

musz

wyst

Cechy wiedzy

Niewymierno

ść

(niemierzalno

ść

)

Wiedza jest zasobem trudnym nie tylko do
zdefiniowania – ale te

do zmierzenia, gdy

dysponujemy zasobami poj

ciowymi, metodami i

technikami, wywodz

cymi si

wprost z ery

przemysłowej.

Współczesna rachunkowo

ść

nie pozwala dokona

pomiaru warto

ci przedsi

biorstw.

To,

e wiedza jest niemierzalna ze swej istoty, nie

oznacza jednak,

e z punktu widzenia

przedsi

biorstwa i jego celów nie mo

na okre

pewnych miar, umo

liwiaj

cych uchwycenie

„kapitału intelektualnego“ firmy.

Takie próby nie tylko s

podejmowane ju

kilkunastu lat, ale s

cz konieczne do

efektywnego zarz

dzania wiedz

Cechy wiedzy

„Efekt skali”

Powszechnie uwa

a si

e koszt opracowania nowej

wiedzy lub technologii jest bardzo powa

nym wydatkiem.

Nie jest to do ko

ca prawd

. Cz

sto najlepsze pomysły,

innowacje, rozwi

zania rodz

przypadkowo i nie s

zwi

zane z

adnym kosztem (zasada nieliniowo

ci).

Zgodnie z efektem skali, nawet je

li koszt opracowania

nowej wiedzy jest znacz

cy, to sama sprzeda

lub

wykorzystanie tej wiedzy nie s

obarczone du

ymi

kosztami.

Dlatego przedsi

biorstwom zale

y na jak najwi

kszej

sprzeda

y produktów bogatych w wiedz

(knowledge-rich

products) i w skrajnych przypadkach s

gotowe do

rozdawania ich za darmo po to tylko, aby przywi

klienta do siebie.

Uczenie się

Poj

cie wiedzy nie ma sensu bez odniesienia

do mo

liwo

ci jej pozyskania, czyli

procesu uczenia si

W teorii zarz

dzania wiedz

jednym z

najbardziej znanych modeli jest model cyklu
uczenia si

Kurta Levina.

Model Levina

Konkretne

wiadczenie

Aktywne

eksperymenty

Rozumna

obserwacja

Konceptualizacje,

tworzenie
abstrakcji

Model Levina

Podstawowym zało

eniem cyklu jest,

e wiedz

nabywa si

przez praktyk

. Punktem wyj

cia jest jakie

wiadczenie:

dana osoba prze

ywa jakie

zdarzenie, co z kolei prowadzi j

do zastanowienia, refleksji czyli rozumnej obserwacji.

eli zostanie przekroczona pewna masa krytyczna

przemy

, to obserwacja danego do

wiadczenia, wraz ze

zgromadzon

wcze

niej wiedz

, mog

ć ź

ródłem pewnych

uogólnionych przemy

, pewnych reguł generalnych, które

mog

słu

do interpretowania nie tylko jednego zjawiska, lecz

tak

e jemu podobnych. W taki sposób powstaje nowa wiedza

teoretyczna.

Jest ona oczywi

cie nast

pnie sprawdzana i testowana

praktycznie przez aktywne eksperymenty – czyli wła

nie

weryfikacj

przemy

. W trakcie przeprowadzania tych

aktywnych eksperymentów dochodzi do powstania nowych
do

wiadcze

, które ponownie mog

sta

przedmiotem

rozumnej obserwacji.

Zarządzanie wiedzą

Gospodarka wiedzy (knowledge economy) –
gospodarka, w której podstawowym
czynnikiem produkcji nie jest praca czy
technologia, lecz wiedza.

Zarz

dzanie wiedz

– zintegrowane

podej

cie przedstawia zarz

dzanie wiedz

jako pewien ci

gły proces lub cykl.

Czynno

ci wchodz

ce w zakres zarz

dzania

wiedz

podzielono na pi

ęć

kategorii:

odkrywanie wiedzy, generowanie wiedzy,
warto

ciowanie wiedzy, wykorzystanie wiedzy

i upowszechnianie wiedzy.

Cykl zarządzania wiedzą

ODKRYWANIE WIEDZY

Dane, informacje, wiedza

Historia zarządzania wiedzą

Filozoficzne koncepcje wiedzy

WYKORZYSTYWANIE

WIEDZY

Zarządzanie wiedzą w organizacji

uczącej się

Kapitał intelektualny

GENEROWANIE WIEDZY

Organizacyjne uczenie się

Narzędzia i technologie

zarządzania wiedzą

CYKL ZARZĄDZANIA

WIEDZĄ

UPOWSZECHNIANIE

WIEDZY

Zarządzanie wiedzą a kultura

organizacyjna

Zarządzanie zmianą

WARTOŚCIOWANIE

WIEDZY

Systemy zarządzania wiedzą

RóŜne podejścia do strategii w

kontekście strategii zarządzania

wiedzą

Zarządzanie wiedzą

Zarz

dzanie wiedz

to stosunkowo nowa

dziedzina o bardzo ró

norakich korzeniach,

która jeszcze nie ma wykrystalizowanej
metodologii.

W cz

ęś

ci skupia si

wył

cznie na systemach

informacyjnych, tak jakby chodziło o nieco
bardziej rozbudowane zarz

dzanie informacj

Inny punkt widzenia kładzie nacisk na ludzki
aspekt generowania i przepływu wiedzy,
sprowadzaj

c zagadnienie do poziomu polityki

kadrowej.

Zarządzanie wiedzą

to dwa najcz

ęś

ciej spotykane punkty

widzenia, które w dodatku mało kto próbuje
ze sob

powi

Zwolennicy jednego podej

cia nie odwołuj

do drugiego, gdy

posługuj

zupełnie

innym j

zykiem i opieraj

na odmiennych

zało

eniach.

Tymczasem, aby dziedzina ta wyra

nie

rozwijała si

, niezb

dne jest przyj

cie

perspektywy interdyscyplinarnej.

Zarządzanie wiedzą

Powy

sze dwa punkty widzenia s

dominuj

ce, ale nie jedyne, jakie mo

spotka

w literaturze przedmiotu.

Do wyboru mamy szeroki wachlarz opcji: od
zarz

dzania strategicznego po zarz

dzanie

zmian

kulturow

Jak pokazano na rysunku, znaczenie i
zło

ono

ść

zarz

dzania wiedz

wynikaj

jego interdyscyplinarnego charakteru.

Drzewo zarządzania wiedzą

Zarządzanie wiedzą

Gdyby zarz

dzanie wiedz

było wył

cznie

kwesti

zbudowania odpowiednich systemów

informacyjnych, w zupełno

ci wystarczyłyby

istniej

ce narz

dzia i rozwi

zania.

Jednak prawda jest taka,

e wszelkie

systemy przetwarzania danych, zarz

dzania

informacjami, analizowania informacji
strategicznych itp. okazałyby si

nieadekwatne do potrzeb.

Zarządzanie wiedzą

Komputer jest tylko narz

dziem. Mo

na to

wyja

w ten sposób,

e wiedza o tym, jak

działa maszyna do pisania, nie czyni z
nikogo pisarza. Teraz, gdy wiedza zajmuje
miejsce kapitału jako wiod

ca siła w

organizacjach na całym

wiecie, zbyt łatwo

mylimy dane z wiedz

, a technologie

informacyjne z informacjami

P. Drucker, 1995

Zarządzanie wiedzą

Zarz

dzanie wiedz

e bowiem przynie

ść

wymierne korzy

ci tylko wtedy, kiedy za

spraw

wezm

ludzie o szerokich

horyzontach my

lowych, potrafi

cy doceni

efekt synergii, wypływaj

cy ze współpracy

specjalistów z ró

nych dziedzin.

Wzi

wszy pod uwag

ró

norodno

ść

dziedzin

cych podstaw

zarz

dzania wiedz

, nie

dziwi mnogo

ść

istniej

cych definicji tego

terminu.

Zarządzanie wiedzą

Definicje formułowane s

z ró

nych punktów

widzenia:

Systemów informacyjnych

Zarz

dzania zasobami ludzkimi

Zarz

dzania strategicznego – budowanie

przewagi konkurencyjnej

Burzliwo

ci otoczenia konkurencyjnego oraz

głych innowacji

Z upływem czasu otoczenie mo

e si

ustabilizowa

, a w pewnych okresach o

sukcesie mo

e decydowa

nie

innowacyjno

ść

, ale efektywno

ść

Zarządzanie wiedzą

Na pewno wiemy tylko tyle,

yjemy w

niepewnych czasach i wszelkie zało

enia

dotycz

ce otoczenia konkurencyjnego oraz

sposobów dostosowywania organizacji do
zachodz

cych zmian nale

y formułowa

bardzo ostro

nie.

Strategicznym celem zarz

dzania wiedz

jest

pomna

anie kapitału intelektualnego i

zwi

kszanie sprawno

ci organizacji.

Zarządzanie wiedzą

Rozwijanie wiedzy posiadanej przez
jednostki, zespoły i organizacje nast

puje

głównie poprzez rozmaite procesy uczenia
si

i w du

ej mierze zale

y od człowieka.

Gdy nabyto ju

wiedz

, podstawowym

problemem staje si

jej odpowiednie

upowszechnianie.

Jako istoty ludzkie potrzebujemy
wspomagania, aby lepiej zrozumie

wykorzystywa

posiadana wiedz

(ukryt

czyli „wiem, jak”, i jawn

, czyli „wiem co”).

Definicje zarządzania wiedzą

Davenport i Prusak 1998

Zarz

dzanie wiedz

polega na wykorzystywaniu zasobów, które

organizacja prawdopodobnie ju

posiada – dobrze

funkcjonuj

cych rozwi

w zakresie zarz

dzania systemami

informacyjnymi, zmianami organizacyjnymi oraz zasobami
ludzkimi.

Punkt widzenia – Zintegrowany (systemy informacyjne i
zarz

dzanie zasobami ludzkimi).

Swan i in. 1999

... wszelkie procesy i czynno

ci zwi

zane z tworzeniem,

nabywaniem, wyodr

bnianiem, wymian

i wykorzystywaniem

wiedzy, gdziekolwiek byłaby, w celu zwi

kszenia sprawno

ci,

skuteczno

ci i zdolno

ci uczenia si

organizacji.

Punkt widzenia – zarz

dzanie zasobami ludzkimi.

Definicje zarządzania wiedzą

Skyrme 1999

wiadome i systematyczne zarz

dzanie

fundamentaln

wiedz

oraz procesami jej tworzenia,

gromadzenia, porz

dkowania, upowszechniania i

wykorzystywania w ramach osi

gania celów

organizacji.

Punkt widzenia – zarz

dzanie zasobami ludzkimi.

Mertins 2000

.... wszelkie metody, instrumenty i narz

dzia, które w

kompleksowym uj

ciu wspomagaj

kluczowe

procesy w sferze wiedzy.

Punkt widzenia – procesy informacyjne.

Definicje zarządzania wiedzą

uit Beijerse 2000

Osi

ganie celów organizacji poprzez produktywne

wykorzystywanie czynnika wiedzy.

Punkt widzenia – strategia.

Newell i in. 2002

... doskonalenie sposobów aktywizacji posiadanych
zasobów wiedzy (czy te

spo

ytkowania aktywów w

postaci wiedzy) przez organizacj

działaj

burzliwym otoczeniu w celu nieustannego
wprowadzenia kolejnych innowacji.

Punkt widzenia – strategia.

Aspekty zarządzania wiedzą

Wymienione wy

ej rozmaite aspekty zarz

dzania

wiedz

zespolono w jedn

definicj

Z interdyscyplinarnego punktu widzenia zarz

dzanie

wiedz

na zdefiniowa

jako:

Efektywny sposób uczenia si

, zwi

zany z

poszukiwaniem, wykorzystywaniem i
upowszechnianiem wiedzy (jawnej i ukrytej),
wykorzystuj

cy odpowiednie technologie i

rodowisko kulturowe, którego celem jest wzrost

kapitału intelektualnego oraz sprawno

ci i

organizacji.

Aspekty zarządzania wiedzą

Strategia

Kultura

Systemy

i technologie

Organizacyjne

uczenie się

ZARZĄDZANIE

WIEDZĄ

Poszukiwanie

wiedzy

Upowszechnianie

wiedzy

Wykorzystanie

wiedzy

Kapitał

intelektualny

Sprawność i
skuteczność

organizacyjna

Zarządzanie

zmianą

WdraŜanie

Gospodarka oparta na wiedzy

GOSPODARKA OPARTA NA WIEDZY –
Stan, diagnoza i wnioski dla Polski, Instytut
Zarz

dzania Wiedz

, Kraków 2002

Biała Ksi

ga 2003 – Gospodarka Oparta na

Wiedzy, Polskie Forum Strategii Lizbo

skiej,

Gda

sk-Warszawa 2003

J. S. Nowak, Społecze

stwo informacyjne

Gospodarka oparta na wiedzy

kszo

ść

problemów i zjawisk gospodarczych i

organizacyjnych, z jakimi mamy obecnie do
czynienia, jest skutkiem przechodzenia od
gospodarki przemysłowej do gospodarki wiedzy
(knowledge economy) cz

ęś

ciej okre

lanej w Polsce

mianem gospodarki opartej na wiedzy – GOW
(knowledge-based economy).

Gospodarka oparta na wiedzy bazuje na dwóch
głównych filarach:

Społecze

stwie informacyjnym

Nowoczesnych technologiach

Społeczeństwo informacyjne

W drugiej połowie XX wieku zaobserwowano
powstawanie nowego typu tworu społecznego
zwanego potocznie Społecze

stwem

Informacyjnym.

Podstawow

jego cech

jest szybki rozwój

technologii teleinformatycznych. Zjawiska takie jak,
telefonia komórkowa czy Internet umo

liwiaj

komunikacj

i dost

p do informacji na bardzo

szerok

, niespotykan

dotychczas skal

Coraz mniej istotne w porozumiewaniu si

przekazywaniu wiedzy staj

czynniki takie jak

odległo

ść

wiat wkroczył w er

, gdzie najcenniejszym dobrem

stała si

informacja.

Brak jest jednak jasnej definicji Społecze

stwa

Informacyjnego.

Społeczeństwo informacyjne

Intuicyjnie, przeci

tny człowiek okre

li je, jako

takie społecze

stwo, gdzie u

ywa si

powszechnie komputerów i technik z nimi
zwi

zanych.

W wi

kszo

ci definicji kładzie si

y nacisk

na znaczenie informacji.

Przykłady definicji

Definicja Kongresu Informatyki Polskiej z 1994 roku

Społecze

stwo charakteryzuj

ce si

przygotowaniem

i zdolno

do u

ytkowania systemów

informatycznych, skomputeryzowane i
wykorzystuj

ce usługi telekomunikacyjne do

przesyłania i zdalnego przetwarzania informacji.

M. Bangemann okre

lał Społecze

stwo Informacyjne

jako:

„rewolucj

opart

na informacji i rozwoju

technologicznym, który pozwala nam teraz
przetwarza

, gromadzi

, odzyskiwa

i przekazywa

informacje w dowolnej formie – mówionej, pisanej i
wizualnej – bez wzgl

du na odległo

ść

, czas i

wielko

ść

” oraz „rewolucja ta oferuje inteligencji

ludzkiej nowe, olbrzymie mo

liwo

ci i zmienia

sposób, w jaki

yjemy i pracujemy”.

Przykłady definicji

„Poj

cie społecze

stwa informacyjnego

oznacza formacj

społeczno-gospodarcz

, w

której produktywne wykorzystanie zasobu
jakim jest informacja oraz intensywna pod
wzgl

dem wiedzy produkcja odgrywaj

dominuj

rol

”.

„Termin społecze

stwo informacyjne jest

ywany do okre

lenia społecze

stwa, w

którym jednostki – jako konsumenci, czy te

pracownicy – intensywnie wykorzystuj

informacj

”.

Przykłady definicji

OECD uznała, i

gospodarka jutra b

dzie, w

ym stopniu „gospodark

informacyjn

” a

społecze

stwo b

dzie w rosn

cym stopniu

„społecze

stwem informacyjnym”.

Oznacza to,

e informacja b

dzie stanowiła

Ŝą

ęść

warto

ci dodanej wi

kszo

ci dóbr

i usług a działalno

ci informacyjne b

intensywne w rosn

cym stopniu.

Przykłady definicji

Społecze

stwo informacyjne mo

e zosta

znalezione

na przeci

ciu, kiedy

odr

bnych, przemysłów;

telekomunikacyjnego, mediów elektronicznych i
informatycznego, bazuj

cych na paradygmacie

cyfrowej informacji.

Jedn

z wiod

cych sił jest stale rosn

ca moc

obliczeniowa komputerów oferowanych na rynku,
której towarzysz

spadaj

ce ceny. Innym elementem

jest mo

liwo

ść

czenia komputerów w sieci,

pozwalaj

ca na dzielenie danych, aplikacji a czasami

samej mocy obliczeniowej, na odległo

ci tak małe jak

biurko i tak du

e jak planeta.

Ten podstawowy model rozproszonej mocy
obliczeniowej i szybkich sieci jest sednem
społecze

stwa informacyjnego. (OECD)

Przykłady definicji

Społecze

stwo informacyjne to społecze

stwo, które

nie tylko posiada rozwini

rodki przetwarzania

informacji i komunikowania, lecz

rodki te s

podstaw

do tworzenia dochodu narodowego i

dostarczaj

ą ź

ródła utrzymania wi

kszo

społecze

stwa.

Społecze

stwo informacyjne – nowy system

społecze

stwa kształtuj

cy si

w krajach o wysokim

stopniu rozwoju technologicznego, gdzie zarz

dzanie

informacj

, jej jako

ść

, szybko

ść

przepływu s

zasadniczymi czynnikami konkurencyjno

ci zarówno

w przemy

le, jak i w usługach, a stopie

rozwoju

wymaga stosowania nowych technik gromadzenia,
przetwarzania, przekazywania i u

ytkowania

informacji.

Gospodarka oparta na wiedzy

Istnieje wiele poj

ęć

na okre

lenie przemian

zachodz

cych w gospodarce i sposobie

ycia

obecnego pokolenia.

Peter Drucker mówi o „społecze

stwie

postkapitalistycznym” (post-capitalist society),

Daniell Bell o „społecze

stwie postindustrialnym”

(post-industrial society),

Alvin Toffler o „trzeciej fali” (third wave),

Manuel Castells o „gospodarce sieciowej” i
„społecze

stwie sieciowym” (network economy,

network society),

Don Tapscott o „gospodarce cyfrowej” (digital
economy),

Charles Handy o „wieku niepewno

ci” (age of

unreason),

Gospodarka oparta na wiedzy

Lester Thurow o „gospodarce opartej na wiedzy”
(knowledge-based economy),

John Naisbitt o „społecze

stwie wiedzy”

(knowledge society),

Taichi Sakaiya o „społecze

stwie doceniaj

cym

wiedz

” (knowledge-value society),

Charles Savage o „erze wiedzy” (knowledge era).

Inne, równie popularne okre

lenia to: „era

informacyjna” i „społecze

stwo informacyjne”,

„wiek technotroniczny” (Zbigniew Brzezi

ski),

„gospodarka niematerialna”, „post-fordyzm”,
„post-tayloryzm”, „gospodarka poł

cze

”

(connected economy), „gospodarka nap

dzana

wiedz

” (knowledge-driven economy).

Gospodarka oparta na wiedzy

W 1994 roku P.F. Drucker opublikował artykuł w
magazynie The Atlantic Monthly, b

cy manifestem

nowej, nadchodz

cej ery (gospodarki opartej na

wiedzy), która według niego jest: „porz

dkiem

ekonomicznym, w którym wiedza, a nie praca,
surowce lub kapitał, jest kluczowym zasobem;
porz

dkiem społecznym, dla którego nierówno

ść

społeczna oparta na wiedzy jest głównym
wyzwaniem; oraz systemem, w którym rz

d nie

e rozwi

zywa

społecznych i ekonomicznych

problemów”

Gospodarka oparta na wiedzy

Czym jest GOW?

prof. Andrzej Ko

ski stwierdza,

gospodarka oparta na wiedzy, to jest taka
gospodarka, w której działa wiele
przedsi

biorstw, które o wiedz

opieraj

swoj

przewag

konkurencyjn

Gospodarka oparta na wiedzy

Wiedza to nieuchwytny i trudny do skopiowania
zasób firmy, na który si

składaj

wszelkiego rodzaju

yteczne informacje, których inni nie posiadaj

i nie

potrafi

ytkowa

Wiedza jest wynikiem potencjału intelektualnego, a
zatem przez budowanie gospodarki opartej na
wiedzy rozumie si

stworzenie warunków,

sprzyjaj

cych funkcjonowaniu podmiotów, które

opieraj

swoj

działalno

ść

na wiedzy.

Tymi podmiotami mog

m.in. pa

stwo, władze

lokalne, przedsi

biorstwa (zwłaszcza sektora

finansowego),

rodowiska intelektualne i

akademickie.

Gospodarka oparta na wiedzy

Według Departamentu Handlu i Przemysłu
Wielkiej Brytanii, GOW powinna by

rozumiana szeroko jako: „gospodarka, w
której produkcja i wykorzystanie wiedzy
odgrywa decyduj

rol

w tworzeniu

dobrobytu”

Gospodarka oparta na wiedzy

Według raportu, opracowanego wspólnie
przez OECD i Bank

wiatowy w 2000 roku,

jest to gospodarka, w której: „wiedza jest
tworzona, przyswajana i wykorzystywana
bardziej efektywnie przez
przedsi

biorstwa, organizacje, osoby

fizyczne i społeczno

ci, sprzyjaj

szybszemu rozwojowi gospodarczemu”

Gospodarka oparta na wiedzy

Według definicji Tajwa

skiego Centrum ds.

Deregulacji Gospodarki i Innowacyjno

ci:

„GOW to rodzaj gospodarki bezpo

rednio

opartej na produkcji, dystrybucji i
wykorzystaniu wiedzy i informacji”.

Gospodarka oparta na wiedzy

W projekcie: „ePolska - strategia rozwoju
społecze

stwa informacyjnego w Polsce lata

2001-2006”, znajdujemy nast

puj

definicj

: „GOW to nowy model gospodarki,

której funkcjonowanie opiera si

na jak

najpełniejszym wykorzystaniu zasobów
wiedzy i innowacyjno

ci oraz rozwój

technologii, zwi

zanych z szybkim i tanim

dost

pem do informacji”

Gospodarka oparta na wiedzy

Według Instytutu Zarz

dzania Wiedz

Gospodarka Oparta na Wiedzy nie jest
tworem, który mo

e funkcjonowa

równolegle

i niejako obok tradycyjnie pojmowanej
gospodarki industrialnej. Jest czym

cej:

GOW to kolejny, po gospodarce
przemysłowej, nieunikniony etap
w procesie rozwoju ludzko

ci.

Gospodarka oparta na wiedzy

Gospodarka oparta na wiedzy jest nie do
ko

ca sprecyzowan

wizj

gospodarki -

gospodarki, której istnienie warunkuje
umiej

tno

ść

efektywnego wykorzystania

wiedzy na poziomie jednostek, organizacji,
regionów i całych społecze

stw.

Gospodarka oparta na wiedzy

Powstanie gospodarki wiedzy jest

zintegrowane z procesem formowania si

Społecze

stwa Wiedzy (Knowledge Society), które

wła

nie w tworzeniu i wykorzystaniu wiedzy upatruje

główne

ródło zaspokajania swoich potrzeb.

„Społecze

stwo wiedzy – uczy, komunikuje, kreuje

innowacje, tworzy dobrobyt, kieruje, robi interesy,
ustala reguły i rozwija si

we wszystkich

obszarach

ycia poprzez zastosowanie

technologii cyfrowej.

Jest to społecze

stwo, posiadaj

ce cyfrowy system

nerwowy, zapewniaj

cy nieograniczone zasoby

wiedzy do dalszego rozwoju i tworzenia nowej
wiedzy”

Wiedza – kluczowy zasób w GOW

Wiedza mo

e by

rozpatrywana jako:

Zasób organizacji o specyficznych cechach m.in.:

odnawialno

ść

symultaniczno

ść

nieliniowo

ść

Zasób integruj

cy inne czynniki wytwórcze

Produkt o specyficznych wła

ciwo

ciach;

Warunek racjonalno

ci, innowacyjno

ci i efektywno

ci oraz

czynnik decyduj

cy o konkurencyjno

ci;

Czynnik ułatwiaj

cy i optymalizuj

cy adaptacj

organizacji do

otoczenia zewn

trznego i wewn

trznego (organizacja ucz

i samoucz

ca si

), a tak

e umo

liwiaj

cy aktualizacj

misji

organizacji;

Czynnik optymalizacji projektowania organizacji i procesów
społeczno-gospodarczych.

Geneza GOW

P.F. Drucker stwierdził,

e proces

transformacji od gospodarki industrialnej do
gospodarki postindustrialnej, obecnie
okre

lanej mianem gospodarki wiedzy,

rozpocz

ł si

zaraz po drugiej wojnie

wiatowej.

Jednak

e pierwsze symptomy zmian,

wskazuj

ce na wyłanianie si

nowego

modelu społecze

stwa, zostały zauwa

one

w latach trzydziestych XX wieku.

Geneza GOW

Na pierwszy plan w gospodarce
postindustrialnej wysuwa si

wiedza.

Z tego te

powodu wiedza jest ostatecznym

substytutem dla pozostałych zasobów.

To dzi

ki niej przedsi

biorstwa odnosz

najwi

ksze sukcesy, a ludzie robi

kariery.

Wiedza, jako specyficzny zasób, nadaje
ton i kształtuje gospodark

opart

wiedzy.

Gospodarka wiedzy a gospodarka
przemysłowa

Gospodarka Przemysłowa

(było)

Gospodarka Wiedzy

(jest lub będzie)

Podstawowy zasób

Kapitał

Wiedza

Ludzie (pracownicy)

Źródło kosztów

inwestycja

Władza

ZaleŜy od zajmowanego szczebla w
organizacji

ZaleŜy od posiadanych umiejętności,
wiedzy i reputacji

Styl zarządzania

Nakazy i kontrola

Partycypacyjny

Struktura organizacyjna

Hierarchiczna (najczęściej
zbiurokratyzowana i scentralizowana)

Sieciowa (wirtualna), płaska, ad-hoc lub
hipertekstowa.

Strategia

Nastawiona na konkurencję

Nastawiona na kooperację

Kultura organizacyjna

Oparta na posłuszeństwie

Oparta na zaufaniu

Wartość rynkowa

ZaleŜy od posiadanych aktywów
finansowych i rzeczowych

ZaleŜy od kapitału intelektualnego
(wszelkich aktywów niematerialnych)

Motywacja

Głównie poprzez bodźce finansowe

Poprzez wewnętrzną satysfakcję

Relacje z klientami

Jednokierunkowe poprzez rynek

Interaktywne poprzez współpracę

Ciągłe zmiany

zagroŜenie

Okazja

Rozwój

Liniowy, moŜliwy do przewidzenia

Chaotyczny, trudny do przewidzenia

Wykorzystanie
najnowocześniejszych
technologii

WaŜne

Niezbędne

Dominujący sektor

Przemysł cięŜki

Usługi, przetwarzanie informacji, wiedzy

Metody badania GOW

Metodologia Banku

wiatowego opiera si

czterech podstawowych obszarach tematycznych:

Systemie gospodarczym i instytucjonalnym –
obejmuj

cym polityk

regulacyjn

i otoczenie

makroekonomiczne, warunkuj

ce swobodny przepływ

wiedzy, wspieraj

ce inwestycje w ICT oraz

pobudzaj

ce przedsi

biorczo

ść

Systemie edukacyjnym – obejmuj

cym

wykształconych ludzi, którzy dodatkowo posiadaj

umiej

tno

ci, niezb

dne do tworzenia, przekazywania i

wykorzystania wiedzy w praktyce.

Metody badania GOW

Infrastrukturze informacyjnej - umo

liwiaj

cej

skuteczn

komunikacj

i przetwarzanie informacji.

Infrastruktura informacyjna obejmuje swoim zasi

giem

zarówno tradycyjne technologie, wykorzystywane
głównie w celach komunikacyjnych jak te

w coraz

kszym stopniu zaawansowane technologie np.

Internet.

Systemie innowacyjnym - obejmuj

cym m.in.: rozwój

nauki i technologii, działalno

ść

B+R sektora

prywatnego, o

rodków akademickich oraz polityk

stwa w zakresie tworzenia nowej wiedzy

i innowacji. Obecno

ść

centrów innowacji warunkuje nie

tylko efektywn

adaptacj

istniej

cej wiedzy, ale

przede wszystkim tworzenie nowej wiedzy.

Metody badania GOW

Knowledge Assessment Methodology (KAM) 2002

Jest to ocena pa

stwa, składaj

ca si

z 69 wska

ników,

mierz

cych ró

ne aspekty rozwoju gospodarczo-społecznego

oraz stopie

konkurencyjno

ci kraju w dobie gospodarek

opartych na wiedzy.

KAM powstał głównie po to, by umo

liwi

przeprowadzenie

porównania dowolnego pa

stwa z konkurentami, lub krajami

uwa

anymi za wzór do na

ladowania.

Bank

wiatowy wyodr

bnił z wszystkich 69 zmiennych 15, które

ocenił jako najistotniejsze i stworzył z nich standardowy
formularz oceny:

redni roczny wzrost PKB w latach ?? -?? (w procentach)

Wska

nik Rozwoju Społecznego na rok ?? (Human

Development Index)

Wska

nik akumulacji kapitału brutto jako procent PKB –

rednia z lat ?? - ??

Metody badania GOW

Bariery celne i pozacelne

Prawa własno

Zasady prawne

Liczba badaczy w pracach badawczych i rozwojowych w
roku ??

Udział produktów wytworzonych w handlu wyra

ony jako

procent PKB

Liczba publikacji naukowych na milion osób w roku ??

Wska

nik umiej

tno

ci czytania i pisania w roku ?? (jako %

populacji powy

ej 15 roku

ycia)

Wska

nik zapisów do szkół

rednich w roku ??

Wska

nik zapisów do szkół wy

szych w roku ??

Liczba telefonów ogółem na 1000 mieszka

ców w roku ??

Komputery na 1000 osób w roku ??

Liczba podł

cze

do Internetu na 10 000 mieszka

ców w

roku ??

Metody badania GOW

Do obliczenia syntetycznego miernika Human
Development Index wykorzystywane s

nast

puj

ce mierniki podstawowe:

rednia długo

ść Ŝ

ycia,

ogólny wska

nik skolaryzacji brutto dla

wszystkich poziomów nauczania,

wska

nik umiej

tno

ci czytania ze

zrozumieniem i pisania,

PKB per capita w USD.

Metody badania GOW

Wszystkie wska

niki (69) podzielono na

sze

ść

grup, okre

laj

cych ró

ne obszary

GOW:

SYTUACJA EKONOMICZNA

INFRASTRUKTURA INSTYTUCJONALNA

POLITYKA REGULACYJNA

SYSTEM INNOWACYJNY

SYSTEM EDUKACYJNY

INFRASTRUKTURA INFORMACYJNA

Metody badania GOW

Metodologia OECD jest w du

ym stopniu zbli

ona do

metodologii Banku

wiatowego. Najwa

niejsze

obszary GOW to kolejno:

Tworzenie i dyfuzja wiedzy (creation and diffusion of
knowledge);

Gospodarka informacyjna (information economy);

Globalna integracja działalno

ci gospodarczej (global

integration of economic activities);

Struktura gospodarcza i produktywno

ść

(economic

structure and productivity).

Metody badania GOW

Przykładowe wska

niki

Publikacje naukowe.

Inwestycje w ICT.

Kwalifikacje i umiej

tno

ci w gospodarce

informacyjnej.

Dost

p i wykorzystanie Internetu przez

gospodarstwa domowe i obywateli

Zmiany tempa wzrostu produktywno

ci w

latach ?? - ??.

Produktywno

ść

pracy w przekroju sektorów.

Metody badania GOW

Metodologia Unii Europejskiej

Karta Wyników Innowacyjno

ci (Innovation

Scoreboard) Unii Europejskiej

Pomiar innowacyjno

ci jest wbrew pozorom

zadaniem trudnym i niewdzi

cznym z tego powodu,

e innowacyjno

ść

jest poj

ciem subiektywnym.

Przekonali si

o tym badacze, przeprowadzaj

pomiar innowacyjno

ci w krajach Unii Europejskiej.

Najbardziej innowacyjnym regionem w Europie
okazały si

południowe Włochy.

Metody badania GOW

tzw. Karta Wyników Innowacyjno

ci – The

Innovation Scoreboard - powstała na
zlecenie Komisji Europejskiej.

Karta Wyników Innowacyjno

ci polega na

statystycznej analizie 17 wska

ników w

czterech obszarach:

zasoby ludzkie;

tworzenie wiedzy;

przekazywanie i stosowanie nowej wiedzy;

innowacje finansowe, wyniki i rynek.

Metody badania GOW

Przykładowe wska

niki

Liczba absolwentów kierunków technicznych w
przedziale wiekowym 20-29 lat.

Odsetek ludno

ci z wykształceniem wy

szym (tytuł

licencjata lub wy

szy) w przedziale wieku 25-64 lat.

Udział w kształceniu ustawicznym (odsetek
populacji w wieku 25-64).

Zatrudnienie w przemy

le wysokich i zaawansowanych

technologii (mid/high oraz high-tech) jako odsetek siły
roboczej.

Zatrudnienie w usługach high-tech jako odsetek siły
roboczej.

Metody badania GOW

Metodologie oparte na „kapitale intelektualnym”

Potrzeba opracowania mierników i sprawozda

opisuj

cych potencjał intelektualny przedsi

biorstw,

wynikała ze słabo

ci tradycyjnej rachunkowo

ci,

która dobrze funkcjonowała w warunkach gospodarki
przemysłowej, ale w

aden sposób nie pozwalała

uchwyci

rzeczywistych

ródeł tworzenia warto

ci w

przedsi

biorstwach opartych na wiedzy, których

głównym, a czasami jedynym aktywem, s

zasoby

niematerialne.

GOW w Polsce

Koncepcja GOW wg Instytutu Zarz

dzania Wiedz

Niezb

dne jest stworzenie powszechnej

wiadomo

nieuchronno

ci procesu transformacji od gospodarki

industrialnej do gospodarki opartej na wiedzy.

Aby to uzyska

potrzebna jest klarowna wizja GOW,

integruj

ca wszystkich najwa

niejszych uczestników

ycia społeczno-gospodarczego: Rz

d, regiony,

przedsi

biorstwa, uczelnie wy

sze i o

rodki

badawcze oraz opisane poni

ej filary GOW.

GOW w Polsce

Główne filary wspieraj

ce formowanie si

GOW w Polsce:

Infrastruktura makroekonomiczna, prawna i
instytucjonalna GOW

Infrastruktura technologiczna (ICT) GOW

Kapitał Ludzki czyli Infrastruktura naukowa
GOW

Zarz

dzanie wiedz

(knowledge

management) na poziomie organizacyjnym

Kapitał Społeczny

GOW w Polsce - infrastruktura
makroekonomiczna …

Rol

infrastruktury makroekonomicznej, prawnej i

instytucjonalnej w GOW, jest stworzenie klimatu,
który z jednej strony b

dzie umo

liwiał prawidłowy

przebieg procesów zarz

dzania wiedz

, a z drugiej

tworzył zach

ty do inwestycji w wiedz

Przez „inwestycje w wiedz

” nale

y rozumie

wszelkie inwestycje, maj

ce na celu podnoszenie

poziomu wiedzy i umiej

tno

ci zarówno jednostek,

jak i organizacji (w tym zarówno publicznych jak i
prywatnych).

Przykłady inwestycji w wiedz

, obejmuj

m.in.:

podnoszenie kwalifikacji jednostek, nauk

zyków obcych, zdobywanie nowych kwalifikacji,

wdra

anie systemów zarz

dzania wiedz

GOW w Polsce - infrastruktura
makroekonomiczna …

Redefinicj

roli Rz

du we współczesnej

gospodarce;

Stabilny system podatkowy promuj

cy inwestycje w

sektorach opartych na wiedzy (knowledge-based
industries);

Nowoczesne prawo ochrony własno

intelektualnej, chroni

ce autorów

innowacyjnych rozwi

;

Nowe podej

cie do „statystyki działalno

gospodarczej”;

Elastyczny rynek pracy;

System nadzoru wła

cicielskiego oparty na wiedzy,

a nie układach politycznych;

System wspierania przedsi

biorczo

intelektualnej;

GOW w Polsce - infrastruktura
technologiczna (ICT)

Rol

infrastruktury technologicznej w GOW jest

dostarczenie narz

dzi, niezb

dnych do efektywnego

przebiegu procesów zarz

dzania wiedz

Technologia powinna w szczególno

ci wspiera

proces kodyfikacji wiedzy, proces przechowywania
wiedzy oraz wszelkie procesy zwi

zane z

udost

pnianiem wiedzy i informacji oraz wzajemnym

dzieleniem si

nimi.

Powszechny i tani dost

p do nowoczesnych

technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT) w
tym: internet, telefonia komórkowa, PC – budowa
społecze

stwa informacyjnego.

GOW w Polsce - infrastruktura
technologiczna (ICT)

Rozwój technologii informacyjno-komunikacyjnych
jest konieczny, ale nie mo

e sta

celem samym w

sobie.

Powinien by

natomiast elementem składowym

szerszej strategii, która z kolei jest
podporz

dkowana wizji budowy gospodarki

(społecze

stwa) opartego na wiedzy.

Główne obszary działa

w zakresie ICT to:

Rozwój sektora informacyjno-komunikacyjnego (ICT)

Promowanie bran

nowoczesnych technologii

Powszechny dost

p do Internetu, telefonów i

komputerów

GOW w Polsce - kapitał ludzki

eli gospodark

industrialn

okre

limy

mianem „gospodarki dla maszyn”, to
gospodarka wiedzy b

dzie „gospodark

dla

ludzi”.

GOW, nawet najlepiej wyposa

ona w

nowoczesne zdobycze technologii ICT, nie
stanie si

faktem, dopóki nie b

dzie

wystarczaj

co licznej grupy osób,

potrafi

cych te technologie w praktyce

wykorzysta

GOW w Polsce - kapitał ludzki

Główne obszary działa

w zakresie Kapitału

ludzkiego powinny obejmowa

Edukacj

dostosowan

do wymaga

GOW

Ustawiczne uczenie si

Polityk

naukow

i innowacyjn

stwa

Wspieranie działalno

ci jednostek

naukowych

Wspieranie działalno

ci B+R sektora

prywatnego

Komercjalizacj

wiedzy

GOW w Polsce - zarządzanie wiedzą

Metodologia IZW dodatkowo uwzgl

dnia wymiar

mikroekonomiczny GOW, reprezentowany przez
organizacje obejmuj

ce, zarówno du

e holdingi i

koncerny, małe i

rednie przedsi

biorstwa,

organizacje non-profit, jak te

jednostki administracji

stwowej i samorz

dowej.

Wynika to z faktu,

e tworzenie nowej wiedzy i jej

praktyczne zastosowanie ma miejsce na poziomie
organizacji lub jednostek – a wi

c poziomie

mikroekonomicznym, a nie makroekonomicznym.

Czynniki makroekonomiczne mog

jedynie proces

zarz

dzania wiedz

wspiera

(albo hamowa

GOW w Polsce - zarządzanie wiedzą

Najwa

niejsze obszary zainteresowania w ramach tego filaru to

m.in.:

Edukacja mened

erska w zakresie nowoczesnych metod zarz

dzania

wiedz

;

Wdra

anie strategii zarz

dzania wiedz

w organizacjach;

Pomiar aktywów niematerialnych;

Powi

zanie procesów biznesowych (organizacyjnych) z procesami

zarz

dzania wiedz

;

Tworzenie wiedzy w organizacjach;

Kodyfikacja wiedzy na poziomie organizacyjnym;

Ochrona wiedzy (zarz

dzanie własno

intelektualn

);

Metody transferu wiedzy;

Praktyczne zastosowanie wiedzy w działalno

ci gospodarczej;

Tworzenie wspólnot praktyków (communities of practice);

Systemy informatyczne wspieraj

ce zarz

dzanie wiedz

takie, jak:

Zarz

dzanie relacjami z klientamu (Customer Relationship

Management – CRM), systemy klasy ERP czy Strategiczna karta
wyników (Balanced Scorecard - BSC).

GOW w Polsce - kapitał społeczny

Ostatnim filarem GOW jest istnienie odpowiedniego
klimatu i systemu warto

ci w społecze

stwie –

kapitału społecznego.

Kapitał społeczny znajduje si

w „sieciach

zaanga

owania obywatelskiego”, jest „moralnym

zasobem”.

Kapitał społeczny nie jest terminem precyzyjnym.

Lepszym okre

leniem jest kapitał zaufania, lub po

prostu stan społeczno

ci (narodu, regionu)

wyra

cy si

w mniejszym lub wi

kszym zaufaniu

pomi

dzy podmiotami (lud

mi, przedsi

biorstwami).

GOW w Polsce - kapitał społeczny

Zaufanie rozumiane jest tutaj jako skłonno

ść

dokonywania transakcji.

W tym znaczeniu mówimy o transakcjach
ekonomicznych rejestrowanych np. umowa kupna-
sprzeda

y jaki i nierejestrowanych przez prawo, np.

wymiana informacji.

W gospodarce opartej na wiedzy, pozyskanie
specjalistycznej wiedzy od wiarygodnych
ekspertów jest niełatwe, co nadaje znaczenia
relacjom osobistym.

Kapitał społeczny jest szczególnie wa

ny w

społecze

stwie wiedzy, poniewa

uczenie si

wymaga interakcji, w których wzajemny szacunek
i zaufanie s

niezwykle wa

ne.

GOW w Polsce - kapitał społeczny

Kapitał społeczny mo

na opisa

w uproszczeniu za

pomoc

relacji, jakie zachodz

pomi

dzy trzema

głównymi uczestnikami

ycia społecznego.

Relacje pomi

dzy władz

a społecze

stwem zale

Ŝą

od stopnia i ch

ci kompromisu, w jakim prowadzony

jest tzw. dialog społeczny. Społecze

stwa

charakteryzuj

ce si

wysokim kapitałem społecznym

bardziej skłonne do współpracy.

Władza

Społecze

stwo

Przedsi

biorstwa

GOW w Polsce - kapitał społeczny

Demokratyczne struktury, przejrzysto

ść

systemu

finansowania pa

stwa, ordynacja wyborcza,

reputacja polityków to tylko niektóre składniki,
składaj

ce si

na t

relacj

Kapitał społeczny na styku przedsi

biorstw

(pracodawców) i społecze

stwa tworzony jest za

pomoc

układów zbiorowych, troski o pracownika u

przedsi

biorców itp.

Szybkie tempo zmian eliminuje te jednostki, które
ucz

wolniej od pozostałych, co z kolei

poci

ga polaryzacj

społeczn

GOW w Polsce - kapitał społeczny

Najwa

niejsze obszary zainteresowania w

ramach kapitału społecznego to m.in.:

Korupcja

Bezpiecze

stwo obywateli

Poziom przest

pczo

Kultura narodowa

Minimalny poziom zabezpiecze

socjalnych

Wizerunek kraju na arenie mi

dzynarodowej

Otwarto

ść

w stosunku do obcokrajowców

GOW w Polsce

Koncepcja GOW wg W. Grudzewskiego
i I. Hejduk

GOSPODARKA

OPARTA NA

WIEDZY (GOW)

SYSTEM

INNOWACYJNO

SYSTEM

EDUKACYJNY

OTOCZENIE

INSTYTUCJONALNO

-BIZNESOWE

ASPEKT

REGIONALNY

ZARZ

DZANIE

WIEDZ

POZIOMIE

ORGANIZACJI

SYSTEM

INFORMACYJNO-

KOMUNIKACYJNY

GOW w Polsce - innowacje

Innowacja to najwa

niejszy motor rozwoju

gospodarki.

Jest to specyficzna forma przedsi

biorczo

ci, która

wyra

a si

w ci

głym poszukiwaniu u

ycia

nowych kombinacji czynników wytwórczych dla
osi

gni

cia i pomno

enia kapitału, a głównie zysku.

System innowacyjno

ci, czyli całokształt działa

– od

powstawania pomysłów do wprowadzania gotowych
produktów lub usług na rynek, jak równie

ich

udoskonale

– powinien by

odpowiednio

zaprojektowany i sterowany przez kierownictwo
ka

dego przedsi

biorstwa, jak równie

przez

pracowników szczebli po

rednich.

GOW w Polsce - edukacja

Społecze

stwo tworz

ce gospodark

opart

wiedzy powinno posiada

trzy cechy:

akceptowa

konkurencyjno

ść

kreatywne

szanowa

sukces innych

System kształcenia jest najwa

niejszym,

długoterminowym czynnikiem rozwoju
społecze

stwa ukierunkowanego na konkurencj

innowacje.

Istnieje konieczno

ść

wprowadzenia w

przedsi

biorstwie ci

głego systemu kształcenia dla

pracowników na wszystkich szczeblach organizacji.

GOW w Polsce - informacje

System informacyjno-komunikacyjny tworzy
kluczow

infrastruktur

GOW.

Poprzez wspomaganie procesów zwi

zanych z

warunkami udost

pnienia wiedzy pracownikom

(lokalizowanie, poszukiwanie, tworzenie, transfer,
wykorzystywanie i retencja) mo

na katalizowa

zdarzenia gospodarcze.

W ostatecznym rozrachunku system informacyjno-
komunikacyjny przyczynia si

rednio do wzrostu

efektywno

ci przedsi

biorstw i mo

liwo

usprawnienia całej gospodarki.

GOW w Polsce - wiedza

Organizacje w sposób

wiadomy i

usystematyzowany zarz

dzaj

wiedz

Poniewa

wiedza jest dla nich zasobem

strategicznym, d

ąŜą

do mo

liwie najbardziej

efektywnego gospodarowania nim.

GOW w Polsce - region

Głównym instrumentem promocji gospodarki opartej
na wiedzy na poziomie regionalnym jest kreowanie
Regionalnego Systemu Innowacyjnego. Równie

regionalne aspekty polityki edukacyjnej pa

stwa maj

szczególne znaczenie.

Kraje Unii w dziedzinie edukacji prowadz

zró

nicowan

polityk

wewn

trzn

Kwestie relacji mi

dzy centralnymi a lokalnymi

aspektami polityki gospodarki opartej na wiedzy
rozstrzygane s

ró

nie w poszczególnych krajach

UE.

GOW w Polsce - biznes

redni wpływ na GOW ma otoczenie instytucjonalno-

biznesowe.

Wynika to z sił działaj

cych w kilku wymiarach, takich jak

wymiar polityczny, techniczny, ekonomiczny i kapitałowy oraz
socjokulturowy.

Na ekonomiczny ma wpływ inflacja, koszty utrzymania i poda

pieni

dza.

Wymiar socjokulturowy, zwi

zany bezpo

rednio z warto

ciami

społecznymi, okre

la jakie produkty i usługi b

akceptowane

przez konsumentów.

Bardzo istotna jest równie

rola rynku kapitałowego.

Przedsi

biorstwo oparte na wiedzy jest cz

sto

przedsi

wzi

ciem o podwy

szonym ryzyku.

Wydaje si

jednak,

e najwi

kszy wpływ na takie działanie ma

siła działaj

ca w wymiarze technologicznym – nowe techniki

produkcyjne i organizacyjne wdra

ane przez przedsi

biorstwo

wymagaj

stworzenia systemów dostosowawczych.