„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

 

 
 
 

MINISTERSTWO EDUKACJI 

          

NARODOWEJ

 

 

                                    
 
 
 
 

Janusz Górny 
Józef Antczak 
 

 
 
 
 
 

Wykonywanie  prac  związanych  z  podkuwaniem  kopyt 
końskich 722[04].Z2.04 

 
 
 
 
 

Poradnik dla ucznia 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Wydawca 

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy 
Radom 2006 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

1

Recenzenci: 
dr inż. Kazimierz Witosław 
mgr inż. Andrzej Kacperczyk 
 
 
Opracowanie redakcyjne: 

mgr Janusz Górny  
 
 
Konsultacja: 

mgr inż. Gabriela Poloczek 
 
 
Korekta: 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Poradnik  stanowi  obudowę  dydaktyczną  programu  jednostki  modułowej  722[04].Z1.04 
Wykonywanie  prac  związanych  z  podkuwaniem  kopyt  końskich  zawartego  w  modułowym 
programie nauczania dla zawodu 722[04] kowal. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

 

 

 

 

Wydawca 

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

2

SPIS TREŚCI 

 
 
1. Wprowadzenie 

3 

2. Wymagania wstępne 

6 

3. Cele kształcenia 

7 

4. Materiał nauczania 

8 

4.1. Pielęgnacja kopyt końskich 

8 

   4.1.1. Materiał nauczania 

8 

   4.1.2. Pytania sprawdzające 

27 

   4.1.3. Ćwiczenia 

28 

   4.1.4. Sprawdzian postępów 

30 

4.2. Podkuwanie kopyt końskich 

31 

   4.2.1. Materiał nauczania 

31 

   4.2.2. Pytania sprawdzające 

41 

   4.2.3. Ćwiczenia 

41 

   4.2.4. Sprawdzian postępów 

43 

5. Sprawdzian osiągnięć 

44 

6. Literatura 

50 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

3

 

1.WPROWADZENIE

 

 

Poradnik  będzie  Ci  pomocny  w  opanowaniu  umiejętności  z  zakresu  wykonywania  prac 

związanych z podkuwaniem kopyt końskich.  

W poradniku zamieszczono: 

− 

wymagania wstępne - wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,  
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,  

− 

cele kształcenia - wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem, 

− 

materiał  nauczania  -  podstawowe  wiadomości dotyczące  zagadnień  z zakresu  pielęgnacji 
 i podkuwania kopyt końskich, 

− 

zestaw pytań przydatny do sprawdzenia, czy już opanowałeś podane treści, 

− 

ćwiczenia , które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować 
umiejętności praktyczne,  

− 

pytania sprawdzające, 

− 

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań i pytań. Pozytywny wynik sprawdzianu 
potwierdzi,  że  dobrze  pracowałeś  podczas  zajęć  i  że  opanowałeś  wiedzę  i  umiejętności  
z zakresu tej jednostki modułowej, 

− 

literaturę uzupełniającą. 

Z rozdziałem Pytania sprawdzające możesz zapoznać się: 

− 

przed przystąpieniem do rozdziału Materiał nauczania – poznając wymagania wynikające 
z zawodu,  

− 

po  zapoznaniu  się  z  rozdziałem  Materiał  nauczania,  by  sprawdzić  poziom  wiedzy 
potrzebnej do wykonywania ćwiczeń. 

− 

Kolejny  etap  to  wykonywanie  ćwiczeń,  których  celem  jest  uzupełnienie  i  utrwalenie 
wiadomości z zakresu pielęgnacji i podkuwania kopyt końskich. 

− 

Wykonując  ćwiczenia  zamieszczone  w poradniku  lub  zaproponowane przez  nauczyciela, 
będziesz poznawał zasady pielęgnacji i podkuwania kopyt końskich. 

Po  wykonaniu  zaplanowanych  ćwiczeń,  sprawdź  poziom  swoich  postępów  wykonując 

Sprawdzian postępów.  
W tym celu: 

− 

przeczytaj pytania i odpowiedz na nie, 

− 

zaznacz odpowiedź wstawiając X w podane miejsce Tak lub Nie 

Odpowiedzi  NIE  wskazują  luki  w  Twojej  wiedzy,  informują  Cię  również,  jakich 

zagadnień  jeszcze  dobrze  nie  opanowałeś.  Oznacza  to  także  powrót  do  materiału,  który  nie 
jest dostatecznie opanowany. 

Opanowanie  przez  Ciebie  określonych  umiejętności  będzie  stanowiło  dla  nauczyciela 

podstawę 

przeprowadzenia 

sprawdzianu 

poziomu 

przyswojonych 

wiadomości  

i  ukształtowanych  umiejętności.  W  tym  celu  nauczyciel  może  posłużyć  się  zadaniami 
testowymi oraz próbą pracy.  

W rozdziale 5 tego poradnika jest zamieszczony przykład takiego testu, zawiera on: 

−

  instrukcję, w której omówiono tok postępowania podczas przeprowadzania sprawdzianu, 

−

  przykładową  kartę  odpowiedzi,  w  której,  zakreślisz  poprawne  rozwiązana  do 

poszczególnych zadań. 

W  tym  samym  rozdziale  przedstawiono  zadanie  praktyczne  typu  próba  pracy,  które 

zawiera: 

−

  temat zadania praktycznego, 

−

  instrukcję wykonania, 

−

  warunki zaliczenia. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

4

Bezpieczeństwo i higiena pracy 
 

W  czasie  zajęć  w  pracowni  musisz  przestrzegać  regulaminów,  przepisów  bhp  i  higieny 

pracy  oraz  instrukcji  przeciwpożarowych,  wynikających  z  rodzaju  wykonywanych  prac. 
Przepisy te poznasz podczas trwania nauki. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

5

Schemat układu jednostek modułowych 

722[04].Z2 

Usługi kowalskie 

722[04].Z2.01 

Weryfikowanie części maszyn  

i urządzeń rolniczych 

 

722[04].Z2.02 

Naprawianie uszkodzonych części 

maszyn i urządzeń rolniczych 

 

722[04].Z2.03 

Wykonywanie profilowania  

i usuwania deformacji konstrukcji 

 

722[04].Z2.04 

Wykonywanie prac związanych  

z

 

podkuwaniem kopyt

 

końskich 

722[04].Z2.05 

Rozliczanie prac kowalskich 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

6

 

2.WYMAGANIA WSTĘPNE 

 

Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć: 

− 

stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz 
ochrony środowiska, 

− 

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu fizyki, takimi jak: masa, siła,  

− 

posługiwać się dokumentacją techniczną,  

− 

rozpoznawać podstawowe materiały kowalskie i stopy techniczne, 

− 

wykonywać podstawowe operacje obróbki cieplnej metali, 

− 

wykonywać prace spawalnicze w kowalstwie, 

− 

wykonywać podstawowe operacje ślusarskie, 

− 

magazynować i składować podstawowe wyroby kowalskie, 

− 

korzystać z różnych źródeł informacji, 

− 

selekcjonować, porządkować i przechowywać informacje, 

− 

dokumentować, notować i selekcjonować informacje, 

− 

dostrzegać i opisywać związki między naturalnymi składnikami środowiska, człowiekiem 
i jego działalnością, 

− 

oceniać własne możliwości w zakresie wymagań stanowiska pracy i wybranego zawodu. 

 
 

 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

7

3.CELE KSZTAŁCENIA 

 
W wyniku procesu kształcenia uczeń, powinien umieć: 

− 

rozpoznać elementy kopyta, 

− 

rozpoznać wady budowy kopyta, 

− 

określić chód konia, 

− 

rozpoznać temperament konia, 

− 

nakłonić konia do podawania nóg, 

− 

utrzymać i poskromić konia podczas kucia, 

− 

usunąć stare podkowy, 

− 

dokonać korekcji kopyt końskich, 

− 

rozróżnić i dobrać podkowy, 

− 

wykonać podkowy nietypowe, 

− 

podkuć kopyta końskie w zależności od przeznaczenia i użytkowania, 

− 

podkuć kopyta końskie o nieprawidłowej budowie, 

− 

podkuć kopyta przy nieprawidłowym chodzie koni, 

− 

zastosować zasady bhp przy obsłudze koni, 

− 

ocenić poprawność wykonanego zabiegu. 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

8

 

4. MATERIAŁ NAUCZANIA 

 

4.1 Pielęgnacja kopyt końskich

 

 
4.1.1.

 

Materiał nauczania

 

 
Sprawą  pierwszorzędnej  wagi  jest  stan  układu  ruchu  konia,  którego  bardzo  ważnym 

ogniwem są kopyta.  

Zadania,  jakie  stawiamy przed koniem, to nic innego jak wykonywanie pracy w różnych 

formach:  zaprzęgi,  skoki  przez  przeszkody,  wyścigi,  rajdy  czy  rekreacja.  W  każdej  z  tych 
form  pracy  obciążenia,  jakim  poddawany  jest  koń,  są  większe  niż  podczas  swobodnej, 
naturalnej  egzystencji.  Kopyta  wykształcone  i  przystosowane  do  długotrwałych  wędrówek  
w  poszukiwaniu  pożywienia  i  ucieczki  przed  drapieżnikami  korygowane  były  w  sposób 
naturalny  poprzez ścieranie  się  o  podłoże.  W przypadkach  bardziej drastycznych dochodziło 
do naturalnej  selekcji osobników nieprzystosowanych. Ale obciążenia w tym przypadku  były 
odpowiednie  do  masy  i  siły  konia.  Współczesny  koń  użytkowy  musi  podołać  znacznie 
większym wymaganiom wynikającym z ciężaru jeźdźca lub masy ciągniętego zaprzęgu.  

Dbałość  o  prawidłowe,  dobre  kopyta  to  jedno  z  podstawowych  zadań  hodowców, 

właścicieli i użytkowników. Każdy z nich powinien mieć podstawową wiedzę na temat kopyt, 
aby  utrzymać  je  w  należytym  stanie,  a  w  odpowiednim  momencie  skorzystać  z  pomocy 
podkuwacza czy weterynarza.  

Budowa kopyta 
Kopyta stanowią skomplikowane połączenie  elementu spełniającego zadania amortyzacji 

wstrząsów i przyczepności do podłoża, dlatego powinny być mocne, zdrowe i duże, ponieważ 
ich powierzchnia jest niewielka w stosunku do sił występujących przy kontakcie z podłożem.  

 

1 – ściana przednia kopyta 
2 – ściana boczna kopyta 
3 – ściana przekątna kopyta 
4 – brzeg koronowy 
5 – krawędź podeszwy 
6 – podeszwa rogowa 
7 – linia biała 
8 – kąt wsporowy 
9 – ściana wsporowa 
10 – grot strzałki 
11 – piętka 
12 – środkowy rowek strzałki 
13 – rowek przystrzałkowy 
14 - strzałka  

Rys. 1. Budowa kopyta [2, s. 49]. 

 

W  widoku  z  zewnątrz  (Rys.  1)  obudowa  dolnej  części  kończyny  konia  zamknięta  jest  

w puszce, ograniczonej ścianą rogową kopyta, podeszwą rogową i strzałką rogową, łączącymi 
się w linii koronki ze skórą.  

W porównaniu do pozostałych części puszki kopytowej strzałka ma najbardziej elastyczną 

strukturę  i  dlatego  wespół  z  kątami  i  ścianami  wsporowymi  stanowi  ważny  mechanizm 
amortyzujący.  

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

9

Widok  kopyta  w  przekroju  (Rys.  2)  ukazuje  skomplikowany  zestaw  elementów 

odpowiedzialny  za  funkcjonalność  tej  części  kończyny.  Podstawową  funkcję  nośną  spełnia 
układ kostny, w którego skład wchodzą kość kopytowa, kość koronowa, trzeszczka kopytowa 
i  kość  pęcinowa,  połączone  ze  sobą  za  pomocą  więzadeł  i  torebek  stawowych  osłaniających 
stawy,  wypełnionych  substancją  (maź  stawowa)  ułatwiającą  wzajemne  przemieszczanie  się 
kości.  

Kość  kopytowa  poprzez  swoje  ukształtowanie  (półksiężyc  ze  skierowanymi  do  tyłu 

ramionami) ustala podstawowy kształt kopyta. W swej warstwie nośnej opiera się o podeszwę 
i  strzałkę  gąbczastą.  Trzeszczka  kopytowa  stanowi  podparcie  i  powierzchnię  przesuwu 
ścięgna mięśnia zginacza powierzchownego. Obie te kości wraz z kością koronową, połączone 
więzadłami i otoczone torebką stawową, tworzą jedyny w obrębie kopyta pokryty od wnętrza 
błoną maziową staw kopytowy.  

 

 

 

1 – kość kopytowa 
2 – ściana rogowa -glazura 
3 – ściana rogowa – puszka kopytowa 
4 – tworzywo ścienne 
5 – linia biała 
6 – strzałka rogowa 
7 – strzałka gąbczasta 
8 – podeszwa rogowa 
9 – koronka 
10 – trzeszczka kopytowa  
11 – ścięgno mięśnia prostownika  
12 – ścięgno mięśnia zginacza głębokiego 
13 – ścięgno mięśnia  

 zginacza powierzchownego 

14 – kość koronowa 
15 – kość pęcinowa 
16 – skóra  

Rys. 2. Widok kopyta z boku [2, s. 50]. 

 

W  obrębie  kopyta  nieustannie  trwa  proces  tworzenia  się  jego  zewnętrznej  powłoki 

(glazura,  ściana  rogowa,  podeszwa  rogowa,  strzałka  gąbczasta  i  rogowa)  realizowany  przez 
tworzywo  ścienne  (wał  koronowy,  tworzywo  ścienne,  tworzywo  podeszwy,  tworzywo 
strzałki) , właściwe dla każdego z fragmentów ściany.  

Krawędź  podeszwy  w  prawidłowym  i  nieuszkodzonym  kopycie  powinna  na  całym  łuku 

przylegać  do  podłoża.  Kopyto  oglądane  od  przodu  jest  symetryczne  względem  pionowej  osi 
poprowadzonej  przez  środek  stawu  pęcinowego.  Linia  koronki  równomiernie  opada  ku 
dołowi, tworząc zmienną wysokość puszki kopytowej.  

Długości  krawędzi  czołowej  kopyta  przedniego  w  stosunku  do  wysokości  ściany 

przedkątnej wynosi 3:1, zaś kopyta tylnego 2,5: 1.  

Ponieważ  na  całej  długości  koronki  prędkość  przyrastania  nowej  puszki  kopytowej  jest 

jednakowa,  to  różnice  w  jej  wysokości  warunkują  czas  potrzeby  do  całkowitego  jej 
odbudowania.  W  zależności  od  cech  indywidualnych  konia,  tego,  czy  jest  podkuty  czy  nie, 
ilości  i  intensywności  ruchu  można  przyjąć,  że  na  całkowite  odbudowanie  ściany  rogowej 
potrzeba w przedniej części 10 do 12 miesięcy, w rejonie ścian bocznych 6 do 8 miesięcy, a w 
ścianach przedkątnych 3 do 4 miesięcy. W efekcie im dalej w kierunku tylnej części kopyta, 
tym puszka kopytowa jest młodsza, cieńsza i bardziej elastyczna.  

To wszystko stanowi podstawę do wyjątkowej dbałości o należyty stan kopyt, bo to one, 

pomimo niepozornego wyglądu, decydują bardzo często o użytkowej wartości koni. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

10

Wstępnej  oceny  jakości  kopyt  należy  dokonać  podczas  obserwacji  postawy  kończyn 

podczas  ruchu  konia  i  w  spoczynku.  Na  tym  etapie  poznajemy  cechy  szczególne  chodów 
konia,  sposób  stawiania  nóg  i  kształt  kopyt,  a  od  tego  zależy  sposób  rozczyszczania  
i ewentualny dobór podków.  

Ocena prawidłowości postawy kończyn  
Budowa kończyn koni różnych typów:  

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

1-  koń zimnokrwisty 2-  koń gorącokrwisty 3-  koń pełnej krwi  4 - kuc  [ 3 ]. 

Kończyny przednie. 
Na  skutek  odmiennego  funkcjonowania  nóg  przednich  i  tylnych  oraz  różnego  ucisku 

wywieranego  przez  ciężar  ciała,  jak  również  różnej  siły  uderzenia  kopyt  o  ziemię  w  czasie 
ruchu,  można  określić,  że  kończyny  przednie  dźwigają  około  3/5  ciężaru  ciała,  podczas  gdy 
tylne  ok.  2/5.  W  czasie  ruchu,  zwłaszcza  szybkiego oraz  przy  skokach,  kończyny  piersiowe 
narażone są na znacznie silniejsze uderzenia aniżeli kończyny biodrowe.  

Kopyta przednie są większe, podeszwa ich jest bardziej okrągła i mniej wysklepiona.  

Są  one  także  bardziej  płaskie  i  nie  tak  strome  a  rowki  przy  strzałkach  nie  są  tak  głębokie. 
Przednia ściana grzbietowa ma tworzyć z podłożem kąt od 45º do 55º, a tylna od 55º do 65º. 
Piętki  w  kopycie  przednim  są  zazwyczaj  wyższe  niż  w  kopycie  tylnym,  a  grot  strzałki  jest 
krótszy, grubszy i bardziej wypukły. 

 

 

1 -prawidłowa 

2- zbieżna 

3- rozbieżna 

4 -szpotawa 

5 -francuska 

Rys. 4. Przykładowe postawy kończyn  [ 3 ] . 

 

 

 

1 

2 

3 

4 

Rys. 3. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

11

Postawy kończyn: 
1.podstawa  prawidłowa:  rozstawienie  kończyn  przednich  winno  być  takie,  aby  między 

kopytami  zmieściło  się  trzecie  kopyto  takich  samych  wymiarów,  pion  ze  stawu  barkowego 
winien połowić kończynę  i stawy położone poniżej stawu barkowego oraz kopyto i padać na 
ziemię tuż przed kopytem. 

2.postawa nieprawidłowa:  

a)  szeroka lub wąska –  między kopytami kończyn przednich  mieści się odpowiednio więcej 

niż jedno kopyto lub nie mieści się nawet jedno kopyto, 

b)  rozbieżna  –  kończyna  odbiega  od  pionu  na  zewnątrz,  obciążenie  większe  po  stronie 

przyśrodkowej kopyta, 

c)  zbieżna – kończyna odbiega do wewnątrz (do przyśrodka), obciążenie większe po stronie 

zewnętrznej kopyta, 

d)  beczkowata  –  kończyna  odbiega  od  pionu  do  wewnątrz  (przyśrodka)  dopiero  od  stawu 

garstkowego – obciążenie jak przy postawie zbieżnej, 

e)  iksowata – kończyna odbiega od pionu do wewnątrz (przyśrodka) na przestrzeni od stawu 

barkowego  do  garstka,  a  od  pionu  na  zewnątrz  dopiero  od  garstka,  obciążenie  jak  przy 
postawie rozbieżnej, 

f)  rozwarta  –  kończyna  biegnie  zgodnie  z  pionem  do  stawu  pęcinowego  a  stąd  odbiega  od 

pionu  na zewnątrz, przy czym piętki wewnętrzne  kopyt zbliżają się do siebie, obciążenie 
jak przy rozbieżnej, 

g)  zwarta  (szpotawa)  kończyna  biegnie  zgodnie  pionem  do  stawu  pęcinowego,  a  stąd 

odbiega  od  pionu  do  wewnątrz,  przy  czym  piętki  wewnętrzne  kopyt  odchylają  się 
(rozchodzą  się)  od  siebie,  obciążenie  jak  przy  postawie  zbieżnej.  Objaśnienie:  Postawie 
prawidłowej  odpowiadają  kopyta  prawidłowe,  postawie  nieprawidłowej  kopyta 
nieprawidłowe, lecz odpowiednie, stosowne do tej postawy. 

Postawę  kończyn  przednich  oceniamy,  dokonując  obserwacji  z  przodu  i  z  obu  stron, 

|a postawę kończyn tylnych odpowiednio z obu stron i tyłu.  

 

 

Rys. 5. Widok kończyn przednich. [2, s. 29]. 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

Widok  kończyn przednich od przodu.  Dwie osie  poprowadzone 

od  góry  kolejno  przez  staw  barkowy,  staw  łokciowy,  staw 
nadgarstkowy,  staw  pęcinowy,  staw  koronowy  i  środek  kopyta  są 
proste  i  równoległe  do  siebie.  Rozstaw  kopyt,  zależny  od  rasy 
i  budowy konia wynosi, jedną lub  jedną  i pół szerokości kopyta. Oś 
pionowa dzieli kopyto na połowy, a linia koronki jest względem niej 
symetryczna. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

12

Rys. 6 .Widok kończyn tylnych od tyłu. [2, s. 29]. 

 

1 

2 

3 

4 

5 

Rys. 7 .Przykładowe postawy kończyn 1- prawidłowa 2- francuska  3- zbieżna  4- beczkowata  5- krowia [ 3 ]. 

 

 

Rys. 8. Widok kończyny tylnej z boku. [2, s. 30]. 

 
 
 
 
 
 

 

Widok  kończyn  tylnych  od  tyłu.  Dwie  osie  poprowadzone  od  góry 

kolejno  przez  guz  kulszowy,  staw  kolanowy,  staw  skokowy,  staw 
pęcinowy,  staw  koronowy  i  środek  kopyta  są  proste  i  równoległe  do 
siebie. Rozstaw kopyt, zależny od rasy i budowy konia, wynosi jedną lub 
jedną  i  pół  szerokości  kopyta.  Oś  pionowa  przechodzi  przez  rowek 
piętkowy i dzieli kopyto na połowy. 

 

Widok  kończyny  tylnej z boku. Oś  poprowadzona pionowo,  styczna  do 

guza  kulszowego  przechodzi  przez  guz  piętowy,  tylną  krawędź  nadpięcia  i 
stawu pęcinowego dochodzi do podłoża w pewnej odległości od tylnej części 
kopyta. Oś poprowadzona przez kość pęcinową i kopyto jest prosta i przecina 
się z podłożem pod kątem około 55°. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

13

Oceniając  poprawność  postawy  kończyn,  należy  dokonać  oceny  przemieszczania  się 

kopyt  podczas  ruchu  konia  w  stępie  i  kłusie. Odstępstwa  od prawidłowej  postawy  w  pozycji 
stojącej  mają  swoje  odwzorowanie  także  podczas  ruchu,  np.  w  formie  braku  równoległości 
torów  przemieszczania  kopyt,  wypadania  do  środka  lub  na  zewnątrz  umownej  linii 
pokrywania  się  śladów  nogi  przedniej  i  tylnej  bądź  też  braku  symetrii  krzywej  toru  kopyta 
oglądanego z boku w okresie od oderwania do postawienia na podłożu. Ważnym wskaźnikiem 
właściwego stawiania nóg jest ułożenie osi kopyta na podłożu dokładnie w linii toru kończyn 
jednej strony. Wychylenie kopyta do środka lub na zewnątrz jest oznaką nieprawidłowości. 

Rys. 9 .Widok kończyny przedniej z boku  [2,  s .30]. 

 

 

Kopyto  ostrokończyste,  pęcina  miękka.  Oś  kopytowo-pęcinowa 

ustawiona  zbyt  płasko  może  powodować  szybsze  zużywanie  się  tylnej 
części  kopyta  spowodowane  poślizgiem  w  chwili  stawiania  na  podłożu. 
Tor  ruchu  kopyta  oglądanego  z  boku  tworzy  niesymetryczny  łuk, 
w  którym  linia  podnoszenia  jest  bardziej  stroma  niż  linia  opadania, 
a najwyższe położenie osiąga w początkowej fazie ruchu. 

Rys. 10 . Kopyto ostrokończyste [2, s. 34]. 

 

 

Kopyto  i  pęcina  prawidłowe.  Prosta  oś  pęcinowo-kopytowa, 

symetryczny podział kopyta w widoku z przodu kształt piętek. Koń stawia 
kopyto  na  podłożu równomiernie  na całej  powierzchni. Tor  ruchu  kopyta 
oglądanego z boku tworzy łuk, osiągając najwyższe położenie w połowie. 

Rys. 11. Kopyto i pęcina prawidłowe. [2, s. 34]. 

 

 

Kopyto  tępokończyste,  pęcina  stroma.  Oś  pęcinowo-kopytowa 

ustawiona  zbyt  stroma  może  powodować  szybsze  ścieranie  się  przedniej 
ściany kopyta, spowodowane ciągnięciem po podłożu w chwili odrywania 
od  podłoża.  Tor  ruchu kopyta oglądanego  z  boku  tworzy  niesymetryczny 
łuk, w którym linia podnoszenia jest bardziej płaska niż linia opadania, a 
najwyższe położenie osiąga w końcowej fazie ruchu 

Rys. 12. Kopyto tępokończyste, pęcina stroma. [2, s.3 4]. 

 

 

Kopyto  strome,  pęcina  niedźwiedzia.  Oś  kopytowo-pęcinowa 

załamana  w  stawie  koronowym,  powoduje  niewłaściwą  mechanikę 
stawów,  ścięgien  i  mięśni.  W  skrajnych  przypadkach  podczas  obciążania 
może prowadzić do kontaktu stawu pęcinowego z podłożem. 

Rys. 13. Kopyto strome, pęcina niedźwiedzia. [2, s. 34] . 

 

Widok kończyny przedniej z boku. Oś poprowadzona pionowo przez 

staw łokciowy, staw nadgarstkowy i staw pęcinowy jest styczna do piętki 
kopyta.  Oś  poprowadzona  przez  kość  pęcinową  i  kopyto  jest  prosta 
i przecina się z podłożem pod kątem około 50°.  

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

14

Umiejętność  oceny  prawidłowej  postawy  jest  sposobem  na  ustalenie  wzajemnej  relacji 

pomiędzy  budową  kończyn  a  kształtem  kopyta,  który  jest  zależny  od  wieku  i  rasy  konia. 
Podkuwanie  konia  powinno  być  dostosowane  do jego  przeznaczenia  i  sposobu użytkowania, 
koniecznie  z  uwzględnieniem  postawy  całych  kończyn.  Ocenę  postawy  powinien  wykonać 
kowal  podkuwacz  najlepiej  wspólnie  z  weterynarzem.  Właściwe  działania,  nawet  
w przypadku nieprawidłowych postaw i kształtów kopyt, pozwalają skorygować niekorzystny 
rozkład  sił  i  obciążeń  wiązadeł  i  stawów,  a  tym  samym  zmniejszyć  ryzyko  wystąpienia 
kontuzji konia. 

Schorzenia kopyt końskich. 
Choroby tworzywa kopytowego 
1.Podbitek  
Jest  to  odgniecenie  podeszwy  twórczej,  zwane  też  nagniotem  lub  sztynglem,  widocznie 

głównie w kątach tylnej części kopyta, piętce, w postaci krwawych plam o różnych odcieniach 
(czarnym,  brązowym  lub  rdzawym).  Jeżeli  podkuwacz  plamę  taką  zestruga,  utoruje  tym 
samym  drogę  drobnoustrojom,  które  wniknąwszy  przez  powstały  otwór  do  tworzywa 
rogowego,  wywołają  ropienie.  Zmiany  te  stwierdza  się  najczęściej  na  kończynach  przednich 
po stronie przyśrodkowej (wewnętrznej), zwłaszcza na kopytach okutych. 

2.Gnicie strzałki. ( pierwotne rzekome zapalenie tworzywa kopytowego) 
Gniciem  strzałki  nazywamy  proces  rozkładu  i  niszczenia  rogu  strzałki,  odbywający  się 

początkowo  w  rowkach  strzałkowych  (ramionach)  przy  równoczesnym  tworzeniu  brudno- 
szarej, mazistej cieczy o charakterystycznym nieprzyjemnym zapachu. 

Schorzenie  występuje  najczęściej  na  kopytach  tylnych  i  zazwyczaj  nie  kończy  się 

zniszczeniem rogu strzałki,  lecz często gnicie przenosi się  na piętki  i  koronkę. Wskutek tego 
na ścianach puszki kopytowej tworzą się nieregularne, faliste pierścienie. Gnijąca strzałka jest 
wilgotna, miękka, postrzępiona i cuchnąca. Róg strzałki stopniowo oddziela się od tworzywa, 
rozpada się i odsłania tkanki położone pod puszką rogową. Kulawizna jest objawem, który nie 
zawsze  występuje,  pojawia  się  tylko  w  razie  silnego  zniszczenia  ściany  i  obniżenia  tkanek 
miękkich. 

3.Rak strzałki.  
Jest  to  przewlekłe  zapalenie  tworzywa  strzałki,  rozszerzające  się  powoli  na  podeszwę  

i piętki. Powoduje rozpad i oddzielenie się rogu od części twórczych. Na strzałce pojawiają się 
brodawkowate  narośla  wydzielające  cuchnącą  ciecz.  W  zaawansowanych  procesach 
chorobowych  cała  strzałka  i  podeszwa,  a  często  i  ściany  przekątne,  zostają  całkowicie 
pozbawione  rogu  pokrywają  się  silnie  rozrośniętymi  kalafiorowatymi  naroślami.  Są  one 
bardzo  nietrwałe  i  w  razie  najmniejszego  obrażenia  występuje  trudny  do  zahamowania 
krwotok. 

4.Ochwat 
Zapalenia  tworzywa  kopytowego  powodującego  silną kulawiznę  i  bolesność,  najczęściej 

występuje w kończynach przednich. 

5.Nagwożdżenie. 
Nagwożdżeniem nazywamy ranę w podeszwie spowodowaną przez przekłucia jej ostrym 

przedmiotem  (szkłem,  gwoździem,  blachą,  ostrym  kamieniem  itp.),  Który  przebija  część 
rogową  i  kaleczy  części  rogotwórcze  kopyta  –  są  to  rany  powierzchniowe.  Może  tez 
spowodować  uszkodzenie  ścięgna,  trzeszczki  kopytowej  lub  kości,  przebijając  się  przez 
strzałkę  –  są  to  rany  głębokie.  Niekiedy  stąpnięcie  na  gruby,  mocny  gwóźdź  może 
doprowadzić do złamania kości kopytowej, trzeszczki kopytowej a nawet kości koronowej. 

6.Zagwożdżenie. 
Jest  to  uszkodzenie  tworzywa  kopytowego  wbijanym  podkowiakiem  lub  ucisk  na 

tworzywo  rogotwórcze,  jaki  wywiera  źle  wbity  podkowiak.  W  przypadku  skaleczenia 
tworzywa  (ukłucie)  koń,  czując  ból,  szarpie  nogą  i  wyrywa  przytrzymywaną  kończynę  
a wyjęty natychmiast podkowiak może być zakrwawiony.  

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

15

Często  jednak  koń  odczuwa  ból  dopiero  w  chwili  przyciągania  podkowiaka.  Jeżeli  nie 

doszło  do  skaleczenia  tworzywa,  lecz  wygięty  podkowiak  uciska  je,  wówczas  ból  jest 
mniejszy  i  występuje  zazwyczaj  kilka dni po ucisku,  wtedy też  koń  zaczyna kuleć.  W  takim 
przypadku  należy  kopyto  dokładnie  zbadać.  Przede  wszystkim  trzeba  zwrócić  uwagę  na 
wysokość i rozmieszczenie nitów. 

7.Zatrat. 
Zatratem  nazywamy  uszkodzenie  korony  lub  piętek  na  skutek  skaleczenia  hacelem  albo 

ostrą  krawędzią  podkowy.  Jest  to  najczęściej  rana  tłuczona  lub  tłoczono  –  szarpana  różnej 
głębokości. Róg mniej lub więcej oddziela się od części twórczych i następuje ropienie. 

Nieprawidłowości puszki kopytowej. 
1.Szczeliny: 
Szczeliną  nazywamy  rozdzielenie  rogu  kopytowego  wzdłuż  blaszek  rogowych.  U  koni 

wierzchowych  występują  one  przede  wszystkim  na kończynach przednich,  głównie  w  części 
grzbietowej,  natomiast  u  koni  pociągowych  na  ścianach  kopyt  tylnych.  Zależnie  od  tego,  na 
której części ściany rogowej się znajdują, dzielimy je na: 

−

 

szczeliny ścian grzbietowych, 

−

 

szczeliny ścian bocznych, 

−

 

szczeliny ścian przekątnych, 

−

 

szczeliny ścian przyśrodkowych. 

Bywają  one  płytkie,  jeżeli  tylko  wierzchnia  warstwa  ściany  jest  pęknięta,  lub  głębokie, 

gdy  przenikają  do  warstwy  twórczej.  Mogą  one  wywołać  kulawiznę,  gdyż  na  skutek  ruchu 
pękniętych ścian, części twórcze wciśnięte pomiędzy brzegi szczeliny, doznają ucisku. Może 
to także spowodować krwawienie lub proces ropny. Szczeliny  mogą biec zarówno od korony 
ku  podeszwie  (  szczelina  koronowa)  jak  i  odwrotnie  (szczelina  podeszwowa).  Szczeliny 
ciągnące się od brzegu koronowego puszki rogowej do podeszwy nazywają się zupełnymi. 

2.Rozpadlina: 
Rozpadliną  nazywa  się  poprzeczne w  stosunku do rurek  rogu  pęknięcie  ściany  rogowej, 

równolegle  do  korony.  Rozpadliny  mogą  występować  na  wszystkich  kopytach,  najczęściej 
stwierdza się je jednak na kopytach przednich. Pod względem głębokości dzieli się je na: 

−

  powierzchniowe, 

−

  głębokie, 

−

  przenikające. 

Dwie pierwsze  nie są  bolesne, ostatnie wywołują kulawiznę, gdy pod rogiem rozwija się 

zapalenie ropne i obumiera tworzywo. 

3.Ściana pusta: 

 

Jest  to  oddzielenie  się  zewnętrznej  warstwy  rogowej  –  włóknistej,  od  warstwy 

wewnętrznej  –  listkowej.  Oddzielenie  to  powoduje  uwypuklenie  puszki  kopytowej  a  przy 
opukiwaniu daje oddźwięk próżni. 

Wiele  wad  postawy  i  kopyt  możemy  zidentyfikować  obserwując  chód  konia.  Chód 

oceniamy z przodu z tyłu i z boku. 

Przy  ruchu  prawidłowym  kończyny  przenoszone  są  w  dwóch  płaszczyznach 

równoległych. Warunkiem takiego chodu jest prawidłowa postawa kończyn i zginanie stawów 
dokładnie w kierunku ruchu. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

16

 

Rys. 14. Prawidłowy chód konia [2, s. 40]. 

 

Chód nieprawidłowy  jest wtedy, gdy różne części kończyn zataczają w czasie ruchu  łuki 

na zewnątrz lub do wewnątrz od wymienionych płaszczyzn.  

 

 

Rys. 15 .Chody wadliwe A-strychowanie, B-chód tancerski, C-bilardowanie, D-chód lisa [2, s. 42]. 

 

Chód  oceniany  z  boku  pozwala  na  wyraźne  określenie  wad  budowy  kopyta  takich  jak 

kopyto tępokończyste i ostrokończyste. 

 

Rys. 16. Chód oceniany z boku A-prawidłowy, B-przy kopycie tępokończystym  

C-przy kopycie ostrokończastym [2, s. 44]. 

Codzienne  zabiegi  pielęgnacyjne  są  najprostszą,  najtańszą  i  bezwzględnie  konieczną 

formą dbałości o zdrowie konia. Zgodnie z zaleceniami, przynajmniej dwa razy w ciągu dnia 
powinniśmy oczyścić dokładnie ściany i podeszwy kopyt, szczególnie przed wyprowadzeniem 
koni na pastwisko, wybieg lub przed jazdą oraz po powrocie. 

Pierwsze, poranne czyszczenie ma na celu usunięcie z podeszwy wymieszanej z nawozem 

ściółki oraz sprawdzenie stanu puszki kopytowej. Czyszczenie przed jazdą zabezpiecza przed 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

17

skutkami  ewentualnej  obecności  ciała  obcego,  które  mogłoby  spowodować  kontuzję  lub 
uszkodzenie podeszwy kopyta.  

Po powrocie do stajni wyczyszczenie  i sprawdzenie kopyta pozwala ocenić, czy podczas 

jazdy  nie  nastąpiło  uszkodzenie  puszki  kopytowej  i  czy  w  obrębie  części  przyziemnej  nie 
utkwiły kamienie, patyki, kawałki szkła lub metalu. 
 

 

 

Rys. 17. Czyszczenie kopyt [ 3 ]. 

 

Zaniedbania  w  tym  zakresie  mogą  być  przyczyną  podbić,  kulawizn  i  uszkodzeń  kopyta, 

które często uniemożliwiają normalne użytkowanie koni. 

Narzędzia używane do czyszczenia kopyt: 

−

 

Kopystka  -  oczyszczanie  rowków  przystrzałkowych,  rowka  środkowego  strzałki  oraz 

 

przestrzeni pomiędzy podeszwą kopyta i wewnętrzną krawędzią podkowy. 

−

 

Szczotka ryżowa lub z tworzywa sztucznego - usuwanie błota i brudu z puszki kopytowej. 

−

 

Szczotka  lub  gąbka  do  mycia  -  po  wstępnym  oczyszczeniu  kopyt,  do  mycia  kopyta 

 

szczotką lub gąbką, najlepiej z użyciem strumienia wody z węża. 

−

 

Pędzel  –  niezbyt  duży,  okrągły  lub  płaski,  do  nakładania  preparatów ochronnych  takich 

 

jak smary, pasty lub oleje do kopyt. 
Dla  utrzymania  dobrej  jakości  rogu  puszki  kopytowej,  wtedy,  kiedy  jest  to  niezbędne, 

stosuje  się  różne  substancje  wspomagające  lub  poprawiające  jej  strukturę,  wytrzymałość  
i elastyczność. Wyróżnić można preparaty natłuszczające, izolujące i nawilżające są to zwykle 
wieloskładnikowe  produkty  zawierające  dodatki  pielęgnacyjne,  uelastyczniające  róg 
kopytowy,  poprawiające  ukrwienie  tkanki  rogotwórczej,  pobudzające  proces  jej  rozrostu, 
redukujące procesy zapalne tkanek, a także hamujące rozwój bakterii i grzybów. 

Kopyta  suche,  pękające,  o  łamliwym  rogu  wymagają  częstego  nawilżania.  Najprościej, 

jednak  niezbyt  skutecznie,  można  robić to  przez polewanie wodą  z  węża.  W  celu  nawilżania 
radykalnego,  można  zastosować  dłuższe przebywanie  konia  na  podłożu  z  nasączonego wodą 
piasku  lub  gliny,  nawet  do  kilku  godzin  dziennie.  Można  też  przeprowadzać  częste  mycie 
kopyt  i  okolic  z  użyciem  gąbki,  równocześnie  wykonując  masaż  kończyn  w  okolicach 
koronki, pobudzając procesy rozwoju tkanki rogotwórczej.  

Zabiegi te można powtarzać wielokrotnie w ciągu jednego dnia. 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

18

 

Rys.18.Polewanie kopyt wodą nawilżanie i oczyszczanie [ 3 ]. 

 
Powlekanie warstwą preparatu natłuszczającego zapobiega odparowaniu wilgoci i tworzy 

zewnętrzną  powłokę  ochronną  na  puszce  kopytowej.  Różnorodne  mieszaniny  czynnych 
substancji  zawartych  w  preparatach  ochronnych  pozwalają  na  dostarczenie  składników 
odpowiedzialnych za wytrzymałość i elastyczność rogu kopytowego.  

W  okresie  jesienno-zimowym,  z  powodu  nadmiaru  wilgoci,  długiego  przebywania  

w  boksie  i  nadmiernego  kontaktu  kopyt  z  agresywną  mieszaniną  substancji  organicznych 
zawartych  w  ściółce,  dochodzi  do  powstania  procesów  gnilnych  w  obrębie  strzałki.  Aby 
powstrzymać  i  zlikwidować  te  niekorzystne  zjawiska  stosuje  się  częste  oczyszczanie, 
pokrywanie powierzchni całej podeszwy preparatami bakteriobójczymi, przeciwgrzybicznymi 
i  osuszającymi.  Najbardziej  popularny dziegieć,  stosowany  jest przy  niewielkich problemach 
lub  profilaktycznie  dwa  razy  w  tygodniu.  Nanoszenie  go  na  przyziemną  część  kopyta  za 
pomocą  pędzla,  ze  szczególną  uwagą  na  trudno  dostępne  miejsca  takie  jak  rowki  i  drobne 
pęknięcia  znakomicie  wysusza  podeszwę  i  powstrzymuje  rozwój  bakterii  i  grzybów. 
W ostrzejszych przypadkach występowania procesów gnilnych, szczególnie przy  problemach  
z  rowkiem  środkowym  strzałki,  stosuje  się  zabiegi  codzienne, z wykorzystaniem  preparatów 
takich  jak  np.  nadmanganian  potasu,  siarczan  miedzi  lub  innych  o  podobnym  działaniu, 
zalecanych  przez  weterynarzy  czy  też  oferowanych  przez  markowych  producentów. 
Podstawową  okresową  czynnością  jest  rozczyszczanie  kopyt.  Zabieg  ten  polega  na  ścinaniu 
nadmiernie 

wyrośniętego 

rogu 

kopytowego 

połączonym 

z 

ewentualną 

korektą 

nieprawidłowego kształtu puszki kopytowej. 

Zarówno  samo  rozczyszczanie  kopyt  jak  i  rozczyszczanie  pod  kątem  podkucia,  należy 

wykonywać  w  regularnych  odstępach  czasu.  Średnio  przyjmuje  się,  że  okres  pomiędzy 
kolejnymi  zabiegami  rozczyszczania  bądź  przekuwania,  powinien  wynosić  6  do  8  tygodni. 
Ale  i  od  tej  zasady  bywają  odstępstwa,  chociażby  przy  wystąpieniu  uszkodzeń  kopyta, 
zgubieniu  lub  poluzowaniu  podkowy.  Bywają  też  przypadki  szybszego  narastania  kopyta 
spowodowane  intensywnością  ruchu  bądź  cechami  osobniczymi  naszego  konia.  Jednak  
w  prawidłowo  przebiegających  procesach  odbudowy,  należy  unikać  zbyt  częstego  lub 
nadmiernego strugania kopyt.  

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

19

Zabieg rozczyszczania  kopyt  powinien  odbywać  się  w  spokojnym  i dobrze  oświetlonym 

miejscu.  Rozpoczyna się go od usunięcia  luźnych zanieczyszczeń przywierających do puszki 
kopytowej.  Jeżeli  poprzednio  koń  był  podkuty  należy  prawidłowo  zdjąć  stare  podkowy.  Za 
pomocą rozkuwacza (szeroki, niezbyt ostro zakończony kawałek metalu z rękojeścią) i młotka 
odgina się końce podkowiaków, aby ułatwić późniejsze ich wyciągnięcie. Obcęgami podrywa 
się  podkowę  od  kopyta,  luzując  a  następnie  wyciągając  po  kolei  obcęgami  podkowiaki. 
Błędem  jest  odrywanie  podkowy  razem  z  podkowiakami,  ponieważ  powoduje  to 
powiększenie  dziur  lub  nawet  uszkodzenie  ścian  puszki  kopytowej.  Szczególną  uwagę 
zwrócić należy na to, aby wyciągnąć wszystkie podkowiaki w całości, gdyż zaniedbania mogą 
spowodować  zagwożdżenie  przy  zakładaniu  nowych  podków.  Po  usunięciu  starych  podków 
należy ponownie dokonać oględzin kopyt na prostym podłożu. 

 

 

Obcęgi do wyciągania gwoździ. 

Młotek kowalski. 

 

 

Cęgi do obcinania brzegu podstawowego puszki 
kopytowej. Wykonane z wysokiej jakości stali, 
 z ostrymi krawędziami tnącymi i długimi rękojeściami , 
aby mogły być stosowane z wykorzystaniem jednej ręki. 

Obcęgi do nitowania – krokodylki. 

 

 

Młotek do podkuwania. 

Obcęgi do zrywania podków. 

 

Młotek skórzany do pobijania tasaka. 

Tarnik kowalski. 

 

Nóż kowalski obustronny nóż kowalski lewy nóż 
kowalski prawy do strugania podeszwy, korekcji strzałki 
i rowków. 

Ostrzałka. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

20

 

 

Rozkuwacz - rozczyszczacz . 

Tasak obcinania brzegu podstawowego i podeszwy 
kopyta, zakończony tępą krawędzią, aby zapobiec 
podcinaniu strzałki podczas ścinania rogu podeszwy. 

 

Rys. 19. Narzędzia używane w rozczyszczaniu i podkuwaniu  [4]. 

 

Symetryczne  ułożenie  ścian  kopyta  i  linii  koronki,  równa  wysokość  piętek,  właściwa 

proporcja  między długością  ściany przedniej i  ścianami wsporowymi to podstawowe kryteria 
tej oceny. Na jej podstawie ustala się sposób i wielkość korekcji puszki kopytowej. Wcześniej 
jako  jeden  z  wyznaczników  prawidłowej  postawy  określono  prosty  przebieg  osi  kopytowo-
pęcinowej,  jednak  na  tym  etapie  do  podkuwacza  należy  ustalenie  kierunków  korekcji  
z  uwzględnieniem  indywidualnych  cech  budowy.  Konie  o  tzw.  niedźwiedziej  łapie  
i  załamanej osi kopytowo-pęcinowej  nigdy  nie będą doprowadzone do teoretycznej „prostej” 
postawy.  Podstawową  zasadą  przy  struganiu  puszki  kopytowej  jest  usuwanie  tylko  zbędnej, 
martwej,  spękanej  lub  uszkodzonej  warstwy  rogu,  w  najmniejszym  możliwym  stopniu. 
Zmiany  ustawienia  kopyta  nie  mogą  być  radykalne,  aby  jednorazowo  nie  spowodować 
nadmiernego  przestawienia  współpracujących  ze  kości  stawowych  i  wiązadeł  zmieniając 
jednocześnie wcześniej funkcjonujący rozkład obciążeń.  

 

 

 

 

Rys. 20. Obcinanie brzegu podstawowego 
 puszki kopytowej cęgami. [2, s. 115]. 

Rys. 21. Obcinanie brzegu podstawowego puszki 
kopytowej i podeszwy nożem wałkowym.

 

[2, s. 115]. 

 
Etapy rozczyszczania: 

−

 

rozczyszczanie  rozpoczynamy  od  wewnętrznej  lub  bardziej  zużytej  strony  kopyta 
(krawędzi  brzegu  podstawowego),  zaczynając  od  tylnej  części  ściany  wsporowej  
i  przesuwając  się  w  kierunku  ściany  przedniej.  Powtarzamy  tą  operację  dla  ściany 
zewnętrznej.  Przycinanie  ścian  w  rejonie  kątów  wsporowych  przeprowadzamy  tylko 
w minimalnym  stopniu,  aby  nie  powodować  spłaszczania  podeszwy  kopyta,  ponieważ 
podczas  pracy  kopyta,  również  na  podkowie,  następuje  ścieranie  się  tej  części  puszki 
kopytowej.  Wielkość  cięcia  powinna  obejmować  cały  brzeg  podstawowy  –  ścianę,  linię 
białą  i  kilkumilimetrowy  (3  –  5  mm)  pas  podeszwy.  Zabieg  ten  można  wykonać 
wykorzystując cęgi lub nóż wałkowy z pobijakiem, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

21

−

 

za  pomocą  noża  wałkowego  lub  noża  do  strugania  usuwamy  spękaną  warstwę  rogu 
podeszwy,  na  całej  powierzchni  od  brzegu  podstawowego  do  rowka  przystrzałkowego. 
Zabieg  należy  przeprowadzać  bardzo  starannie  ,  aby  w  efekcie  uzyskać  równą 
powierzchnię  bez  podcięć,  które  mogłyby  powodować  niewłaściwe  funkcjonowanie 
ściany  kopyta  spowodowane  brakiem  kontaktu  brzegu  podstawowego  z  podłożem  lub 
podkową. Z podeszwy usuwa się tylko martwą, spękaną lub uszkodzoną część rogu, 

 

Rys. 22. Struganie podeszwy nożem kopytowym. [2, s. 115]. 

−

 

korekcja  strzałki  rogowej  polegająca  na  usunięciu  postrzępionych  fragmentów, 
wyrównaniu  kształtu  i  dokładnym  oczyszczeniu  rowków  przystrzałkowych  oraz  rowka 
środkowego strzałki. Zapobiega się w ten sposób rozwojowi procesów gnilnych w trudno 
dostępnych  miejscach.  Wykorzystuje  się  do  tego  nóż  kopytowy  jedno-  lub  dwustronny  
z zagiętym końcem, co zabezpiecza przed spowodowaniem niepożądanych nacięć w głąb 
podeszwy, 

 

 

 

 

Rys. 23. Korekcja strzałki rogowej i rowków 
przystrzałkowych nożem kopytowym

. 

[2, s. 116].

 

Rys.24 Wyrównywanie brzegu podstawowego i 
krawędzi kopyta tarnikiem. [2, s.117]. 

−

 

tarnikowanie  jest  końcowym  zabiegiem  formującym  brzeg  podstawowy  i  podeszwę 
kopyta.  Przeprowadza  się  je,  trzymając  tarnik sztywno  w  dłoni  i  podparty o przedramię, 
ułożony  w  płaszczyźnie  brzegu  podstawowego,  rozpoczynając  od  kąta  wsporowego  w 
kierunku  ściany  przedniej.  Następnie  operację  powtarzamy  dla  drugiej  strony  kopyta. 
Niewłaściwe jest tarnikowanie w poprzek kopyta z naruszeniem rogu strzałki.  

−

 

obrobienie  tarnikiem  krawędzi  podeszwy,  w  celu  likwidacji  ostrego  kształtu  
i  zabezpieczenia  ściany  kopyta  przed  wyłamywaniem.  Tarnik  musi  być  prowadzony  od 
ściany w kierunku podeszwy kopyta. 
Po  rozczyszczeniu  należy  przeprowadzić  powtórną  ocenę  kształtu  i  postawy  kopyt  oraz 

dokonać oględzin konia w ruchu. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

22

Dla  potwierdzenia  właściwie  wykonanego  zabiegu  można  pomierzyć  kąt  pomiędzy 

krawędzią czołową i podeszwą kopyta oraz wysokości ścian puszki kopytowej. Te wielkości, 
informacje  na  temat  szczególnych  cech  konia,  właściwości  jego  kopyt  oraz  terminie 
przeprowadzenia  kolejnego  zabiegu  rozczyszczania  powinny  znaleźć  się  w  notatniku 
podkuwacza. 

Zasady bezpiecznego obchodzenia się z koniem: 

−

 

w każdej sytuacji, zbliżając się do konia uprzedzić go głosem, 

−

 

obszar za linią tylnych nóg traktować jako strefę szczególnego zagrożenia, 

−

 

postępować  ze  zwierzęciem  łagodnie,  spokojnie,  unikać  wszelkich  niepotrzebnych 
hałasów,  

−

 

nie bić konia 

−

 

pamiętać, że krzyk jest oznaka bezsilności, 

−

 

zbadać  w  każdym  przypadku  przyczyny  oporu  konia  i  tylko  w  ostateczności  stosować 
środki poskramiające. 
Trzymanie kończyn konia podczas zabiegów pielęgnacyjnych, tj. czyszczenia, rozczyszczania 

i  podkuwania,  może  być  zajęciem  bardzo  trudnym,  a  czasem  nawet  niebezpiecznym.  Istotne  jest 
właściwe  postępowanie  z  koniem  oraz  przyzwyczajenie  go  do  tych  czynności.  Decydujące 
znaczenie ma wychowywanie źrebięcia od urodzenia. 

Zabiegi  pielęgnujące  kończyny  przeprowadza  się  w  boksie,  stanowisku  lub  przy 

koniowiązie.  Ważny  jest  sposób  przywiązania  konia,  gdyż  może  to  decydować  o 
bezpieczeństwie  zwierzęcia  i  osoby  obsługującej.  Koniowi  należy  włożyć  mocny  kantar, 
najlepiej  skórzany.  Podczas  podnoszenia  kończyn,  zwierzęta,  szczególnie  młode,  mogą 
cofać się  lub  wieszać  na  uwiązie.  Element, do którego przywiązywany jest koń, powinien być 
stabilny, by nie mógł on go ruszyć. W boksie lub stanowisku najlepiej przymocować  konia  do 
pierścienia  przytwierdzonego  do  ściany  w  sposób  trwały.  Do  wiązania  należy  użyć  liny 
zakończonej karabińczykiem obrotowym. Lina zawiązywana  jest na węzeł, który  nie zaciska się 
podczas  cofania  się  konia  .  W  tym  celu  koniec  liny  przerzucony  przez  koniowiąz  owija  się 
wokół  liny  przed  kółkiem  i  w  uzyskaną  pętlę  wsuwa  złożony  koniec  (tak  jak  przy  wiązaniu 
sznurówki). Po silnym pociągnięciu za luźny koniec węzeł powinien się rozwiązać.  

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Rys. 25. Bezpieczny węzeł [2, s. 260]. 

 

W przypadku, gdyby koń zawisł na linie po  upadku,  można  ją  przeciąć.  Łańcuchów 

nie powinno się używać do unieruchamiania koni.

 

Budowa konia przypomina prostopadłościan o względnie malej podstawie, co sprawia, że 

jego  równowaga  łatwo  ulega  zachwianiu.  Podnosząc  kończynę  nie  wolno  odciągać  jej 
równocześnie w  bok, gdyż  zwierzę, ratując  się przed upadkiem, wyrywa  ją. Przystępując do 
podnoszenia kończyn należy starać się o zdobycie zaufania konia, poprzez łagodne, spokojne  
i  stanowcze  postępowanie.  Konia  trzeba  ustawić  na  czterech  kończynach  na  równym 
i twardym podłożu. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

23

 
Należy stanąć tyłem do głowy konia obok kończyny przedniej. 

 

 

Rys. 26. Etapy podnoszenia kończyny przedniej [2, s.261]. 

 

Rękę  przesuwa  się  od  łopatki  w  kierunku  ku dołowi,  przechodząc  na  wewnętrzną  stronę 

kończyny. Nagłe dotknięcie nadpęcia lub pęciny mogłoby spowodować niebezpieczną reakcję 
konia.  Należy  uchwycić  za  nadpęcie  bliższą  koniowi  ręką,  zamykając  na  niej  palce 
podchwytem od wewnątrz i zaciskając kciuk.  

Równocześnie  bark  osoby  podnoszącej  powinien  być  w  delikatnym  kontakcie  z  ciałem 

konia,  co  pozwala  wyczuwać  rozluźnienie  i  napięcie  mięśni  oraz  ostrzega  przed  mogącą 
nastąpić gwałtowną reakcją zwierzęcia. Koń ufny i spokojny często sam podnosi kończynę w 
tym  momencie.  Jeśli  jej  nie  podniesie,  należy  spowodować  przeniesienie  masy  ciała 
zwierzęcia na kończynę sąsiednią poprzez lekkie pchnięcie konia barkiem.  

Silny  i  stały  nacisk  wywoła  reakcję  przeciwną,  czyli  dociążenie  kończyny  podnoszonej. 

Kończynę  trzeba  utrzymywać  za  pęcinę  podchwytem  od  wewnątrz  zdecydowanie  i  na  tyle 
elastycznie, by koń nie mógł opierać się na osobie trzymającej. Stać należy w lekkim rozkroku 
z nogą bliższą koniowi wysuniętą do przodu (ku tyłowi w stosunku do konia). Ze względu na 
zachowanie bezpieczeństwa nie powinno się trzymać przedramienia konia pod pachą. W celu 
stabilności chwytu można lekko oprzeć staw nadgarstkowy konia o zewnętrzną część swojego 
uda. 

Przy  podnoszeniu  kończyny  tylnej  zasady  postępowania  są  podobne.  Konie  kończyną 

tylną mogą kopać nie tylko w tył, ale także w przód i w bok. Kończynę najpierw podnosi się 
za nadpęcie ręką bliższą koniowi, a następnie wyciąga w tył wzdłuż linii jego ciała. Nie wolno 
odciągać  kończyny  w  bok.  Po  wyciągnięciu  kończyny  do  tyłu  trzyma  się  ją  podchwytem  za 
pęcinę. Osoba  trzymająca  może  oprzeć  zgięty  staw pęcinowy  o własne  udo bliższe  koniowi. 
Jeżeli  to  możliwe,  obejmuje  się  kończynę  tak,  aby  staw  skokowy  znalazł  się  pod  pachą 
trzymającego. Aby ułatwić rozczyszczaczowi obcinanie rogu, drugą ręką podpiera się kopyto. 
Nie wolno wysuwać palców poza obręb kopyta ze względu na możliwość skaleczenia. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

24

 

Rys. 27 .Etapy  podnoszenia kończyny tylnej  [2, s. 262]. 

 

Podnoszenie  kończyn  w  opisany  sposób  wykonuje  się  przy  codziennym  czyszczeniu  kopyt 
oraz  przy  rozczyszczaniu  i  podkuwaniu,  gdy  kończynę  unosi  pomocnik.  Rozczyszczacze  
i  podkuwacze  często  trzymają  kończyny  konia  samodzielnie,  stosując  podobny  sposób 
podnoszenia,  a  podczas  pracy  utrzymując  kończynę  konia  między  swoimi  udami  lub 
 w  przypadku  kończyny  tylnej  opierając  ją  o  udo  bliższe  konia  .  W  celu  zabezpieczenia 
odzieży i ud przed uszkodzeniem zakładają oni skórzane nogawice. 

. 
 

 

Rys. 28.Trzymanie kończyny przedniej przez podkuwacza [2, s. 263]. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

25

 

Rys. 29. Trzymanie kończyny tylnej przez podkuwacza; A – miedzy udami, B- na udzie [2, s. 264] 

 

Podnoszenie kończyn za pomocą liny 
Niekiedy  konie  narowiste  lub  przestraszone  mogą  być  niebezpieczne  i  wymagać 

zastosowania specjalnych sposobów podnoszenia kończyn z użyciem liny.  

 

Rys. 27 .Sposób zawiązywania liny zabezpieczający 

przed zerwaniem kantara [2, s. 265]. 

 

Rys. 30. Podnoszenie kończyny tylnej przy użyciu pęta specjalnych lin [2, s. 266]. 

 

Najczęściej  stosuje  się  wtedy  skórzane  pęto  z  wszytym  metalowym  półpierścieniem. 

Może być ono zapinane na sprzączkę lub zakończone dwoma pierścieniami (tzw. ściągane).  

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

26

Pęto  zakłada  się  na  pęcinę  podnoszonej  kończyny  tak,  aby  sprzączka  znajdowała  się  na 

zewnątrz.  Używa  się  liny  mocnej,  elastycznej,  najlepiej  alpinistycznej,  o  grubości  powyżej  
1  cm  i  długości  około  4,5  m,  zakończonej  pętlą.  Przy  braku  odpowiedniej  liny  można  użyć 
postronka,  chociaż  jest  on  za  krótki,  a  jego  cienka  końcówka  utrudnia  pewny  uchwyt.  Koń 
powinien  być  uwiązany  krótko  do  kółka umocowanego  na  poziomie głowy,  by  nie  mógł  się 
wspinać.  Przy  podnoszeniu  kończyny  przedniej  do  półpierścienia  pęta  mocuje  się  linę,  która 
jest przekładana przez grzbiet konia i trzymana z drugiej strony przez pomocnika. Ciągnie on 
linę w dół, dzięki czemu koń, który wyrywa kończynę, obciąża własny grzbiet.  

Podczas  zakładania  pęta  na  pęcinę  tylną  należy  pamiętać  o  podniesieniu  kończyny 

przedniej  po  tej  samej  stronie,  co  zapobiega  kopnięciu  przez  konie  wrażliwe  na  dotyk.  Linę 
mocuje  się  najpierw  do  ogona.  Włosie  ogona  skręca  się  i  zagina  do  góry,  poniżej  rzepu.  Na 
zawinięty ogon zakłada się pętlę liny, a następnie jej koniec przeciąga przez pętlę ogona.  

Koniec  liny  należy  przełożyć  dwukrotnie  przez  półpierścień  pęta  na  pęcinie  i  przekazać 

go  pomocnikowi.  Po  podniesieniu  kończyny  pomocnik  naciąga  linę  w  przedłużeniu 
kręgosłupa  konia.  Zwykle  po  kilku  szarpnięciach  koń  przestaje  wyrywać  kończynę.  Druga 
osoba  musi  podtrzymywać  kończynę  do  zabiegu.  Przy  zastosowaniu  tego  sposobu  istnieje 
ryzyko  zerwania  lub  zsunięcia  się  liny  z  ogona,  w  związku,  z  czym  należy  kontrolować  jej 
umocowanie.Wymienione  sposoby  podnoszenia  kończyn  za  pomocą  liny  powinno  się 
ograniczyć tylko do koni niebezpiecznych.  

Poskramianie fizyczne 
Fizyczne  sposoby  poskramiania  polegają  na  wywołaniu  bodźca  bólowego  i  odwróceniu 

uwagi zwierzęcia oraz częściowo wzbudzeniu odruchów ze strony układu przywspólczulnego. 
Przy  takim  poskramianiu  należy  zmniejszać  lub  zwiększać  ucisk  na  tkanki  stosownie  do 
reakcji konia. 

Można zastosować następujące sposoby. 
Skręcenie wargi górnej. Wargę skręca się lewą ręką, w tym czasie prawą trzymając konia 

za  ogłowie.  Skręcenie  wargi  stosowane  z  wyczuciem  powoduje  chwilowe  znieruchomienie 
konia. 

Skręcenie małżowiny usznej. Wywołuje podobny efekt, jak skręcenie wargi górnej. 
Założenie  dutki.  Za  pomocą  dutki  ściska  się  górną  wargę.  Stosuje  się  dutkę  kleszczową 

drewnianą lub dutkę z pętlą. 

Rys. 31. Dutka kleszczowa (A) i dutka z pętlą (B)  [2, s. 267]. 

 

Dutka kleszczowa składa się z dwóch ramion połączonych krótkim rzemieniem.  Zakłada 

się  ją,  trzymając  wargę  konia  w  lewej  ręce.  Jedno  ramię  dutki  przekłada  się  nad  lewą  ręką,      
a  następnie  prawą  chwyta  się  obydwa  ramiona,  ściskając  wargę.  Dutka  z  pętlą  jest  to 
drewniany  trzonek  zakończony  pętlą  z  grubego  rzemienia  lub  plecionego  sznurka.  Pętlę 
zakłada  się  na  lewą  dłoń  i  chwyta  nią  za  górną  wargę.  Następnie  zsuwa  się  pętlę  na  wargę        
i  szybko  ją  skręca,  obracając  trzonek.  Nie  wolno  tak  skręcać  dutki,  aby  zacisnąć  otwory 
nosowe konia.  

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

27

Należy  pamiętać,  że  w  zaciśniętej  wardze  krążenie  krwi  jest  upośledzone,  dlatego  ucisk 

nie może trwać dłużej niż kilka minut. Po zdjęciu dutki wargę należy rozmasować. 

Wykorzystywany czasem poskrom służy do unieruchomienia konia. Przy rozczyszczaniu 

i  podkuwaniu  może  być  używany  tylko  w  ostateczności,  gdyż  stwarza  zagrożenie  zerwania 
ścięgien  i  więzadeł. Ponadto koń zapamiętuje sobie  stres wywołany w tych okolicznościach     
i  przy  następnym  zabiegu  może  być  trudniejszy  do  opanowania.  Poskrom  jest  również 
niewygodny  ze  względu  na  ograniczony  dostęp  do  zwierzęcia.  Koniowi  powinno  się 
uniemożliwić  wyskakiwanie  za  pomocą  liny  przywiązanej  z  obu  stron  poskromu                       
i przeprowadzonej przez grzbiet. 

 

Rys. 32. Poskrom [2, s. 268] 

 
Farmakologiczne uspokajanie konia 
Konie  bardzo  niespokojne  lub,  co  zdarza  się  częściej,  nieprzyzwyczajone  do  zabiegów 

pielęgnacyjnych,  można  uspokoić  za  pomocą  środków  farmakologicznych.  Niektóre  z  nich 
działają również przeciwbólowo i wtedy określa się, że wywołują stan bezbolesności. 

Konie  przed  planowanym  podkuciem,  minimum  12  godzin  wcześniej  nie  powinny 

przyjmować  pokarmów  stałych,  przy  zapewnionym  dostępie  do  wody.  Przestrzeganie  tego 
warunku pozwala na stosowanie mniejszych dawek środków uspokajających, co przy pewnym 
doświadczeniu,  zwiększa  przewidywalność  stopnia uspokojenia  i  łączy  się  ze  zmniejszeniem 
ryzyka  wystąpienia  powikłań,  szczególnie  ze  strony  układów  krążenia  i  oddechowego. 
Obecnie  stosowane  środki  uspokajające  można  podawać  doustnie,  domięśniowo  i  dożylnie. 
Farmakologiczne  uspokajanie  powinno  być  przeprowadzone  po  konsultacji  z  lekarzem 
weterynarii i przy jego udziale lub kontroli. 

 
 

4.1.2. Pytania sprawdzające 

 

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 

1.  W jakim celu stosuje się bezpieczny węzeł w wiązaniu konia? 
2.  Jakie znasz elementy budowy kopyta końskiego? 
3.  Co zaliczamy do podstawowych narzędzi stosowanych w rozczyszczaniu? 
4.  Co rozumiesz pod pojęciem kopyto tępokończyste?  
5.  Jakie znasz metody unoszenia kończyn konia? 
6.  Jakie znasz rodzaje wad postawy u koni?  
7.  Na czym polegają zabiegi pielęgnacyjne 
8.  Jakie są etapy rozczyszczania kopyta końskiego? 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

28

 

4.1.3. Ćwiczenia 

 
Ćwiczenie 1 

Określanie wad postawy występujących u koni.  
 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 

1)  zidentyfikować wady postawy występujące u koni, 
2)  scharakteryzować każdą z zauważonych wad,  
3)  określić wpływ wady postawy konia na kopyta. 

 
Wyposażenie stanowiska pracy: , 

− 

zdjęcia przednich i tylnych kończyn końskich, 

− 

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 

 
Ćwiczenie 2 

Trzymanie i poskramianie konia podczas kucia.  
 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 

1)  dobrać odpowiednie narzędzia i elementy służące do mocowania konia, 
2)  wykonać bezpieczny węzeł  
3)  określić postawę jaką należy przyjąć przy kuciu konia bez pomocnika, 
4)  określić postawę jaką należy przyjąć przy kuciu konia z pomocnikiem, 
5)  dobrać środki poskromu fizycznego, 
6)  określić możliwe do użycia farmakologiczne środki poskromu. 

 
Wyposażenie stanowiska pracy:  

− 

stanowisko pracy kowala, 

− 

koniowiąz, 

− 

środki poskromu fizycznego, 

− 

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 

 
Ćwiczenie 3 

Rozpoznawanie chodów koni.  
 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 

1)  zidentyfikować prawidłowy chód konia, 
2)  zidentyfikować chody nieprawidłowe,  
3)  określić związek pomiędzy wadą postawy i nieprawidłowym chodem konia 

 
Wyposażenie stanowiska pracy: , 

− 

film dydaktyczny lub plansze ilustrujące chody koni, 

− 

modele kopyt końskich, 

− 

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

29

Ćwiczenie 4 

Określanie elementów budowy kopyta końskiego.  
 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 

1)  zidentyfikować elementy zewnętrznej części kopyta (puszki kopytowej),  
2)  zidentyfikować elementy wewnętrznej części kopyta (podeszwy), 
3)  wyjaśnić znaczenie podkuwania kopyt w odniesieniu do ich budowy,  

 
Wyposażenie stanowiska pracy: , 

− 

modele kopyt końskich, 

− 

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 

 

Ćwiczenie 5 

Określanie nieprawidłowości puszki kopytowej u konia.  
 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 

1)  zająć prawidłową pozycję względem konia, 
2)  prawidłowo unieść kończyny zwierzęcia, 
3)  dokonać oglądu kopyta, 
4)  zidentyfikować rodzaje występujących nieprawidłowości puszki kopytowej, 
5)  objaśnić sposób postępowania w przypadku określonych nieprawidłowości. 

 
Wyposażenie stanowiska pracy:  

− 

stanowisko pracy kowala, 

− 

żywe zwierzę lub modele kopyt o nieprawidłowych puszkach kopytowych, 

− 

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 

 
Ćwiczenie 6 

Usuwanie z podeszwy spękanej warstwy rogu. 
 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 

1)  objaśnić konieczność wykonania zabiegu. 
2)  dobrać odpowiednie narzędzia do wykonania zabiegu, 
3)  sprawdzić stan techniczny narzędzi poprzez ich wzrokowe oględziny 
4)  prawidłowo usunąć starą podkowę, 
5)  prawidłowo usunąć spękaną warstwę rogu. 

 
Wyposażenie stanowiska pracy:  

− 

stanowisko pracy kowala, 

− 

żywe zwierzę lub modele kopyt, 

− 

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

30

Ćwiczenie 7 

Udzielanie pierwszej pomocy osobie poszkodowanej w przypadku ugryzienia, kopnięcia, 

przygniecenia przez konia.  

 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 

1)  dobrać środki poskromu konia, 
2)  określić rodzaj uszkodzenia ciała człowieka, 
3)  dobrać metodę udzielania pierwszej pomocy w zależności od rodzaju uszkodzenia ciała, 
4)  określić stan fizyczny poszkodowanego.  

 
Wyposażenie stanowiska pracy:  

− 

stanowisko pracy kowala, 

− 

środki poskromu fizycznego koni, 

− 

środki i materiały do udzielenia doraźnej pomocy,  

− 

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 

 
4.1.4. Sprawdzian postępów 

 

                                                                                                                        Tak      Nie 
Czy potrafisz: 
1)  wyjaśnić znaczenie zabiegów pielęgnacyjnych kopyt końskich, 

 

2)  zdefiniować pojęcie kopyta ostrokończystego, 

 

3)  opisać zasady postępowania z koniem, 

 

4)  scharakteryzować budowę kopyta, 

 

5)  dobrać narzędzia niezbędne do rozczyszczania kopyt końskich. 

 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

31

4.2 Podkuwanie kopyt końskich 

 

4.2.1. Materiał nauczania 

 

Podkuwanie kopyt końskich. 

Zasadniczym  celem  stosowania  podków  jest  zabezpieczenie  kopyta  przed  nadmiernym 

ścieraniem się, zabezpieczenie przed uszkodzeniem podeszwy i zmniejszenie wrażliwości na 
oddziaływanie kamienistego lub  zamarzniętego podłoża. Często poprawia to pewność chodu, 
wydłuża wykrok, a poprzez zastosowanie podków hacelowych pozwala radykalnie zmniejszyć 
zagrożenie poślizgiem na śniegu, lodzie lub trawie.  

Podkowy specjalne umożliwiają korektę rozkładu sił przy nieprawidłowej budowie puszki 

kopytowej,  przyspieszają  regenerację  kopyt  uszkodzonych  i  leczenie  niektórych  wad  
i schorzeń układu ruchu.  

Średnio  przyjmuje  się,  że  czas  pomiędzy  kolejnymi  zabiegami  podkuwania  

i  rozczyszczania  powinien  wynosić  około  sześciu  tygodni.  Przed  rozpoczęciem  strugania 
kopyta,  podkuwacz  powinien  obejrzeć  konia  w  postawie  spoczynkowej  oraz  w  ruchu  na 
prostym i twardym podłożu. Obserwacja ta powinna dać odpowiedź na pytania dotyczące:  

− 

kształtu puszki kopytowej we wszystkich płaszczyznach,  

− 

zmian kształtu w okresie od ostatniej korekcji,  

− 

przebiegu osi kopytowo-pęcinowej w pozycji spoczynkowej,  

− 

przebiegu osi kończyn w widoku z boku, od przodu i z tyłu,  

− 

toru kopyt zataczanego podczas ruchu konia,  

− 

wzajemnych relacji między postawą konia, ruchem kończyn i kształtem kopyta. 
Podkowy dostosowane są do różnej wielkości kopyt, z podziałem na nogi przednie i tylne, 

a u  niektórych  producentów także  z  podziałem  na  lewą  i prawą  stronę.  Takie  zróżnicowanie 
pozwala na zmniejszenie pracochłonności w dopasowaniu podkowy do kopyta.  

Dla większości koni wierzchowych typowe podkowy odkuwane są maszynowo ze sztabki 

stalowej  o  grubości  około  8  mm  i  szerokości  około  22  mm.  W  oznaczeniach  producentów 
wielkość określona jest najczęściej cyfrą w porządku rosnącym. Przeznaczenie na nogę prawą 
lub lewą oznacza się literą. a w niektórych przypadkach podaje się również ciężar, nietypową 
grubość i szerokość podków.  

Jednak  są  również  negatywne  aspekty  podkuwania:  unieruchomienie  części  puszki 

kopytowej  ograniczające  jej  mechanikę,  zmniejszenie  kontaktu  strzałki  z  podłożem,  wzrost 
obciążeń  kończyn  poprzez  zwiększenie  występujących  sił  o  ciężar  podków.  Poprzez  częste 
wbijanie  podkowiaków  uszkodzeniu  ulegają  ściany  kopyta.  Z  tych  powodów  konie  młode  
i  wyścigowe  podkuwa  się  cienkimi  podkowami  o  jak  najmniejszej  masie,  a  w  niektórych 
przypadkach zdejmuje się podkowy po wyścigach lub rajdach.  

 

 

 

Podkowy zwykłe :  

A- szerokość, B- wysokość. 

Podkowy sportowe o budowie 

dostosowanej do przepisów 

zawartych w Prawidłach 

Wyścigowych. 

Podkowy aluminiowe ze specjalnego 

stopu do stosowania na wyścigach. 

Rys. 33. Rodzaje podków [2, s. 164].

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

32

Podkowy  zwykłe  są  przeznaczone  dla  koni  o  kopytach  zdrowych,  o  prawidłowym 

kształcie kopyta, najpopularniejsze to obecnie pantoflowe i hacelowi. 

 

 

 

Podkowa pantoflowa 

Podkowa warszawska 

Rys. 34. Rodzaje podków [2, s. 157,162].

 

Podkowa warszawska jest przystosowana  dla koni pociągowych, które pracują na asfalcie 

lub bruku. W przodku ma zębiec lub hacele, końce ramion połączone są metalową poprzeczką 
do której od strony przyziemnej przynitowany jest gruby pasek gumy. 

 

Rys. 35.Budowa podkowy [2, s. 147] 

Przodek  podkowy;  2.  Ramię  podkowy;  3.  Rowek  na  główki  podkowiaków;  4.  Otwory  na  podkowiaki;  5.  Stok  podkowy  
( zmniejsza jej ciężar); 6. Powierzchnia nośna; 7. Kapturek (najczęściej jeden na podkowach przednich, dwa na podkowach 
tylnych);  8.  Wybuchtowanie  (zmniejsza  powierzchnię  przylegania  do  podeszwy);  9.  Powierzchnia  boczna  zewnętrzna;  
10.  Powierzchnia  boczna  wewnętrzna;  11.  Załamanie  górnej  krawędzi  zewnętrznej  ograniczające  ryzyko  „łapania  się” 
(przydeptywania inną nogą).  

 
Przed  przystąpieniem  do  czynności  bezpośrednio  związanych  podkuwanie  konia,  trzeba 

ocenić,  jakie  wady  i  zalety  posiadają  kończyny  danego  konia.  Trzeba  także  zorientować  się, 
do jakiej pracy będzie służył. Po ocenie przystępujemy do zdjęcia starej podkowy. Odginamy 
ostrożnie podkowiaki a następnie podważamy obcęgami podkowę.  

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

33

Kolejną  naszą  czynnością  jest  przygotowanie  kopyta.  Dobieramy  i  dopasowujemy 

podkowę.  Do  przymocowania  podkowy  do  kopyta  używa  się  specjalnego  rodzaju  gwoździ 
zwanych podkowiakami.  

Zasadnicze  cechy  różniące  podkowiaka  od  typowego  gwoździa  to  prostokątny  kształt 

przekroju  na  prawie  całej  długości,  a  także  niesymetryczność  kształtu  w  rejonie  grota, 
zwiększająca szanse na prawidłowy tor podkowiaka przy przejściu przez ścianę kopyta.  

Podkowiaki  muszą  być  dopasowane  do  podków  i  wielkości  kopyta,  dlatego  wytwórcy 

oferują wiele typów w różnych rozmiarach.  
 

 

Rys. 36. Budowa podkowiaka [ 2, s. 152 ]. 
1.  Główka  –  umiejscowiona  w  rowku  podkowy  i  wystająca  poniżej  powierzchni  przyziemnej;  2.  Szyjka  – 
fragment  przechodzący  przez  podkowę;  3.  Trzon  –  fragment  przechodzący  przez  linię  białą  i  ścianę  kopyta;  
4.  Klinek  –  fragment  wychodzący  na  zewnątrz  puszki  kopytowe;  5.  Kierownik  –  łukowato  i  niesymetrycznie 
ustawiona względem osi symetrii podkowiaka powierzchnia prowadząca.  

 
W celu zapewnienia bezpiecznej jazdy po śliskiej nawierzchni stosuje się hacele wkręcane 

w gwintowane otwory, wykonane na końcach ramion podkowy. 

 

 

Rys. 37. Podkowa hacelowi [2, s. 157]. 

Rys. 38. Podkowa sztyftowa [2, s. 160]. 

 

Hacele  to  metalowe  odkuwki,  ukształtowanie  odpowiednio  od  podłoża,  na  którym  mają 

być  używane.  Skrajnie  różniące  się  modele  to  krótkie,  płaskie,  zakończone  widiowym 
czubkiem  hacele  na  podłoże  lodowe  i  długie,  często  tępo  zakończone  hacele  do  jazdy  na 
podłożu trawiastym. Ponieważ ich stosowanie zmienia mechanikę ruchu kopyt i kończyn, nie 
należy nadużywać takich rozwiązań. Obowiązkowo trzeba przestrzegać wykręcania haceli po 
odprowadzeniu  konia  do  boksu  (ze  względu  na  możliwość  poranienia  się  podczas  kładzenia 
i wstawania) oraz w czasie wspólnego przebywania z innymi końmi na pastwisku lub wybiegu 
(możliwość zranienia innych koni).  

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

34

 

Rys. 39. Hacele. [2, s. 159]. 

 

Wybór  odpowiedniego  rodzaju  i  wielkości  podków  jest  pierwszym  etapem 

dopasowywania.  Następnym  zadaniem  podkuwacza  jest  precyzyjne  dopasowywanie  ich 
kształtu  do  kształtu  każdego  z  kopyt.  Naczelną  zasadą  jest,  że  zawsze  dopasowuje  się 
podkowę do kopyta , a nie kopyto do podkowy. Wcześniej prawidłowo rozczyszczone kopyto 
musi  spełniać  wszystkie  wymagania  odnośnie  kształtów  puszki  kopytowej  i  ustawienia  osi 
pęcinowo-kopytowej.  

Dopasowywanie kształtu podkowy do kopyta przeprowadza się w procesach na zimno lub 

na  gorąco.  W  obu  przypadkach  należy  tak  ukształtować  podkowy,  aby  poprzez  otwory  na 
podkowiaki widoczna była linia biała i tylko w jej środek należy wbijać podkowiaki.  

Metoda dopasowywania podków na gorąco pozwala łatwiej uformować jej kształt, jednak 

kategorycznie należy przestrzegać właściwej temperatury podkowy przykładanej do podeszwy 
kopyta, aby  nie dopuścić do głębszego przepalenia rogu. Dopasowywanie na gorąco pozwala 
na  ustalenie  miejsc  występowania  nierówności  podkowy.  Niedopuszczalne  jest  korygowanie 
na gorąco źle wystruganego kopyta.  

Metoda  dopasowywania  na  zimno  ze  względu  na  twardość  zimnej  podkowy  wymaga 

używania  większej  siły  przy  modelowaniu  właściwego  kształtu,  a  często  także 
specjalistycznych  narzędzi  ułatwiających  pracę,  jak  chociażby  przyrządu  do  wyginania 
podków.  

Prawidłowo  ukształtowana  podkowa  dokładnie  przylega  do  brzegu  podstawowego.  Na 

części przedniej  i częściach bocznych powinna nieznacznie (1 – 2 mm) wystawać poza obrys 
kopyta.  W  rejonie  ścian  przekątnych  może  wystawać  więcej,  zarówno  na  boki  (1/5  do  1/3 
szerokości podkowy) jak i za kąty wyporowe kopyta (około 1/2 odcinka wyznaczonego przez 
kąt  wyporowy  i  linię  pionową  od  piętki  do  podłoża).  Dopasowanie  tylnej  części  podkowy 
pozwala na wykonywanie ruchów ścian przedkątnych, przy odkształceniach puszki kopytowej 
wynikających  ze  zmiennych  sił  występujących  cyklicznie  przy  odciążaniu  i  obciążaniu 
kopyta.  

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

35

 

 

Rys. 40. Przybijanie podkowy [ 3 ]. 

Rys. 41. Kolejność wbijania podkowiaków [2, s.207].

 

Aby  prawidłowo  dopasowana  podkowa  spełniała  swoje  zadanie  musi  być  trwale 

przytwierdzona do kopyta za pomocą podkowiaków. Muszą one być dostosowane rozmiarem 
do wielkości dziurek w podkowie.  

Przybijanie  podkowy  rozpoczynamy  od  wewnętrznej  przedniej  dziurki,  potem  przednia 

zewnętrzna.  Następnie,  po  odstawieniu  nogi  na  podłoże,  sprawdzanie  potwierdzające 
właściwe ułożenie podkowy, dobicie kapturka i kolejnych podkowiaków, na przemian po obu 
stronach kopyta w kierunku piętek.  

Każdy  podkowiak  powinien  być  przytrzymywany  ręką  do  czasu  upewnienia  się  

o  prawidłowym  kierunku,  a  po  wyjściu  na  zewnątrz  dobity,  zagięty  i  obcięty  na  prawidłową 
długość  wystarczającą  na  prawidłowe  wykonanie  zakuwki.  Kąt  ustawienia  podkowiaków  w 
stosunku  do  podkowy  należy  tak  dobierać,  aby  w  efekcie  uzyskać  linie  wyjścia  z  puszki 
kopytowej na skośnej linii utworzonej przez podział wysokości ściany na 1/3 jej wysokości od 
krawędzi do linii koronki. Można też ustawić wyjścia wszystkich podkowiaków na wysokości 
1/3 ściany bocznej, w linii równoległej do krawędzi podstawowej.  

Po  wbiciu,  dogięciu  i  obcięciu  wszystkich  podkowiaków  wykonuje  się  dociąganie 

podkowy, uderzając  młotkiem główki  i podpierając zakuwki tarnikiem  lub obcęgami. Można 
też  wykorzystać  do  tego  tzw.  krokodylki.  W  końcowym  etapie  należy  opiłować  zakuwki, 
zakleić  stare  otwory  wypełniaczem  (np.  silikonem),  wypełnić  specjalną  masą  ubytki  ścian  
i posmarować puszkę preparatem konserwującym kopyto.  

 

Rys. 42. Kopyto podkute [2, s. 201].

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

36

 

Rys. 43 Kopyto podkute [2, okładka]. 

 

Nawet, jeżeli  kucie  wykonane  zostało  prawidłowo  i bez  oznak  zagwożdżenia,  konieczne 

są oględziny konia w spoczynku i ruchu, aby wyeliminować wystąpienie kulawizny.  

Przy  oczyszczaniu  kopyt  przed  i  po jeździe, powinniśmy  sprawdzać  stan  i zamocowanie 

podków. Jeżeli ulegną one poluzowaniu, może nastąpić zerwanie podkowy podczas jazdy, a w 
rezultacie  bardzo  często  uszkodzenie  ścian  kopyta  przez  wyrywane  z  dużą  siłą  zagięte 
podkowiaki.  W  takim  przypadku  zalecane  jest  wcześniejsze  dociągnięcie  podkowiaków. 
Należy  jednak  unikać  ponownego  wbijania  podkowiaków  w  stary  otwór,  jeżeli  nie  mamy 
pewności, że jest on pusty.  

Okres trwałości podków zależy od podłoża i intensywności jazdy. Najczęściej po sześciu 

tygodniach  wykonuje  się  rozczyszczenie  i  jeżeli  stan  podków  nie  budzi zastrzeżeń,  ponowne 
podkucie  tymi  samymi  podkowami.  Przy  rekreacyjnym użytkowaniu konia trwałość  podków 
pozwala na ich użytkowanie od trzech do czterech miesięcy. 

Korekcyjne podkuwanie kopyt końskich. 
Kiedy  mamy  do  czynienia  z  wadami  kopyt  spowodowanymi  urazami  lub 

nieprawidłowym  zużyciem  wynikającym  np.  z  wad  postawy  konieczne  staje  się  stosowanie 
podków nietypowych lub specjalnych . 

Nieprawidłowe  ustawienie  kończyn  najczęściej  prowadzi  do  niewłaściwego  zużywania 

się  puszki  kopytowej,  a  zaniedbania  właściwej  korekcji  kształtu  powodują  kumulowanie  się 
nieprawidłowości  w  postaci  trwałych  zmian  zniekształcających  kopyta.  Poprawę  źle 
uformowanego  kopyta  trzeba  robić  bardzo  ostrożnie  i  stopniowo,  aby  poprzez  zmienione 
ustawienie kończyn nie powodować zmian w rozkładzie obciążenia układu ruchu konia.  

Zastosowanie  kucia  korekcyjnego  ma  na  celu  poprawę  rozkładu  sił,  zarówno  w  obrębie 

kopyta  jak  i  w  całym  układzie  ruchu,  a  przez  to  ograniczenie  ilości  kontuzji  kończyn  czy 
uszkodzeń  kopyt.  Podkuwanie  kopyt  wadliwych  lub  uszkodzonych  musi  poprzedzać 
odpowiednie 

rozczyszczenie, 

korygujące 

w 

odpowiednim 

stopniu 

występujące 

niewłaściwości.  Do  kucia  korekcyjnego  nie  możemy  z  reguły  stosować  standardowych 
podków. Powinny one być należycie skorygowane lub wykonane według indywidualnych dla 
każdego przypadku potrzeb.  

Kształt podkowy musi być zgodny z kształtem brzegu podstawowego kopyta na tyle, aby 

zapewnić  prawidłowe  jej  zamocowanie  podkowiakami  wbitymi  w  linię  białą  i  jednocześnie 
tak ustawić ramiona, aby w możliwym do uzyskania stopniu doprowadzić do równomiernego 
rozłożenia obciążeń na ściany kopyta.  

W  kopytach  zdeformowanych  nierównomierne  obciążenie  ścian  wpływa  na  wielkość 

zużycia  ramion  podków  i  dlatego  większy  nacisk  na  jedną  ze  stron  można  niwelować 
zwiększoną  długością  lub  szerokością  ramienia  podkowy.  Można  też,  pogrubiając  jedno  
z  ramion  podkowy  przenieść  większe  obciążenie  na  niedociążoną  ścianę  kopyta.  Jeżeli 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

37

decydujemy się na niesymetryczne ustawienie kopyta względem podkowy, powinniśmy dążyć 
do tego,  aby  linia ściany  mniej  obciążonej  była symetryczna do  linii  wyznaczonej  pomiędzy 
koronką kopyta i zewnętrzną krawędzią podkowy po przeciwnej stronie.  

 

Rys. 44. Ustawienie podkowy w przypadku kopyta skośnego [ 3 ]. 

 

Kiedy różnicowanie grubości ramion nie likwiduje w stopniu wystarczającym problemów 

kopyta  skośnego  lub  mamy  do  czynienia  z  silnym  strychowaniem,  czasami  występuje  ko-
nieczność stosowania bardziej radykalnych rozwiązań. Rozwiązaniem może być zastosowanie 
podków  niepełnych  obejmujących  ½  lub  ¾  całości  brzegu  podstawowego  kopyta.  Część 
nieosłonięta  podlega,  zgodnie  z  zamierzeniami,  silniejszemu  ścieraniu,  ale  jest  również 
bardziej narażona na uszkodzenia.  

 

 

Rys. 45. Podkowy niepełne ½ i ¾  [2,  s.170-171]. 
 

Z  kopytami  skośnymi  najczęściej  mamy  do  czynienia  gdy  występują  wady  postawy, 

zarówno  zbieżne  jak  i  rozbieżne,  krowie  lub  beczkowate,  szpotawe  lub  francuskie.  Ale 
spotyka  się  też  wady  najłatwiej  obserwowane  w  widoku  z  boku, których poprawę  wykonuję 
się  przez  zmianę  ustawienia  kopyta  w  płaszczyźnie  równoległej  do  osi  konia.  Najczęściej 
zdarza się to, gdy mamy do czynienia z kopytem ostrokończystym (przednia ściana ustawiona 
bardziej płasko np. w sytuacji, gdy przednia noga jest cofnięta) lub tępokończystym (przednia 
ściana ustawiona stromo np. gdy przednia noga jest wysunięta do przodu).  

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

38

 

 

Rys. 46. Podkowy o wydłużonych ramionach i owalne. [2, s. 183-184]. 
 

W  pierwszym  przypadku  jednym  ze  sposobów  wspomagania  prawidłowego 

rozczyszczania jest zastosowanie podków o dłuższych ramionach lub podków owalnych, które 
m.in.  powodują  zmniejszenie  obciążenia  ścięgien  i  mięśni  zginaczy  oraz  ścian  przedkątnych  
i piętek. Dodatkowo opiłowując przednią krawędź brzegu podstawowego uzyskuje się szybszą 
utratę kontaktu kopyta z podłożem przy unoszeniu nogi, osiągając poprawę toru ruchu kopyta 
oglądanego  z  boku.  Wyrównanie  osi  kopytowo-pęcinowej  uzyskuje  się  przez  wysunięcie  jej 
do przodu. 

 

Rys. 47. Podkowy półksiężycowate i z wysuniętym przodkiem [2, s. 169]. 

 

Rys. 48. Podkowy półksiężycowate i z wysuniętym przodkiem

 

[2, s. 173]. 

 

W  przypadku  kopyta  tępokończystego  właściwemu  rozczyszczeniu  kopyt  może 

towarzyszyć  użycie  podków  półksiężycowatych  (podpierających  tylko  przednią  część)  lub 
podków z wysuniętym i zagiętym ku górze przodkiem. Wyrównanie osi kopytowo-pęcinowej 
uzyskuje się poprzez jej cofnięcie.  

Aby  kopyto  w  prawidłowy  sposób  przenosiło  i  amortyzowało  obciążenia,  jego  budowa 

musi pozwalać  na pulsacyjną, zgodną  ze zmiennymi obciążeniami pracę ścian przedkątnych. 
Kiedy  występuje  jednostronne  ścieśnienie  kopyta  podkuwacz  może  zastosować  tzw. 
rowkowanie  ściany  przedkątnej  i  poprzez  osłabienie  jej,  wymusić  silniejsze  odkształcenia 
w kierunku  na  zewnątrz  kopyta,  przyspieszając  w  ten  sposób  rozrost  jego  części  tylnej,  
a w szczególności ramion strzałki.  

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

39

 

Rys. 49. Rowkowanie kopyta ścieśnionego. [2, s. 133]. 
 

Bardzo  istotną  rolę  może  odegrać  rozczyszczenie  i  kucie  korekcyjne  we  wspomaganiu 

postępowania  weterynaryjnego  po  ochwacie  kopyt.  Przy  tym  schorzeniu,  w  wyniku  wzrostu 
ciśnienia  w  tkankach  pomiędzy  tworzywem  kopytowym  i  kością  kopytową,  następuje 
odklejenie  puszki  od  kości.  Kość  kopytowa  obniża  położenie  i  obraca  się  krawędzią  
w  kierunku  podeszwy,  a  w  skrajnym  przypadku  dochodzi  do  jej  przebicia.  Ściana  przednia 
kopyta  nosi  ślady  wyraźnego  odginania  się  ku  przodowi.  Jeżeli  kopyto  uległo  znacznej 
deformacji skraca się jego część przednią oraz ścina zdeformowane ściany przedkątne tak, aby 
dopasować kształt kopyta do podkowy korekcyjnej.  

 

Rys. 50. Podkowy (sercowe) poochwatowe z podparciem wierzchołka strzałki [2, s. 182]. 
 

Stosowanie podków ma na celu korzystniejsze ustawianie kości kopytowej w stosunku do 

podeszwy.  Wywieranie  odpowiedniego  nacisku  skierowanego  ku  górze  kopyta,  ma  uchronić 
podeszwę od przebicia lub doprowadzić do stopniowego ustawienia kości kopytowej tak, aby 
jej dolna krawędź ustawiła się równolegle do podłoża.  

Długotrwała  pielęgnacja  kopyt  poochwatowych,  działania  podkuwacza  pod  kierunkiem 

weterynarza,  mogą  przynieść  widoczne,  pozytywne  zmiany.  Osiągnięcie  pełnej  sprawności  
i  powrót  do  pełnej  funkcjonalności  kopyt  nie  zawsze  jest  możliwy,  jednak  wytrwałe 
postępowanie pozwala doprowadzić konia do możliwości swobodnego poruszania się.  

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

40

 

Rys. 51. Wstępna korekcja kształtu i podkucie kopyta poochwatowego [2, s. 233]. 

 

Brak podstawowych znajomości anatomii kopyta oraz zasad mechaniki kopyta i motoryki 

ruchu  konia  są  przyczyną  wielu  błędów  przy  podkuwaniu  koni.  Chcąc  wykorzystać 
maksymalnie  walory użytkowe konia zachodzi konieczność przystosowania go do warunków 
terenowych. W tym wypadku zdarzają się błędy. 

Błędy występujące przy podkuwaniu koni: 

− 

złe przygotowanie stanowiska pracy, 

− 

rodzaj i sposób podkuwania jest nie odpowiedni do rodzaju pracy konia, 

− 

złe dobranie podków, 

− 

zły kąt tak przednich jak i zadnich kopyt do podłoża,  

− 

za krótkie lub za długie podkowy, 

− 

za wąskie lub za szerokie podkowy, 

− 

za duże lub za małe podkowiaki, 

− 

zbyt mała przyległość podkowy do kopyta, 

− 

zbyt nisko lub wysoko umieszczone podkowiaki. 
 
Miejsce i warunki pracy. 
Każdy podkuwacz powinien sam zadbać o miejsce i warunki swojej pracy. Odpowiada on 

za  bezpieczeństwo  swoje,  konia  i  osób  postronnych  (także  pomocników).  Dlatego  też 
powinien  wiedzieć  jak  zorganizować  to  miejsce,  by  odpowiadało  wszelkim  normom  i  nie 
stanowiło zagrożenia dla zdrowia i życia: 

− 

ład i porządek w miejscu pracy, 

− 

oświetlenie - powinno być w miarę możliwości naturalne i sztuczne, najlepiej 
wielopunktowe (2lampy), 

− 

temperatura - powinna być w granicach 15 ºC ,  

− 

wentylacja - trzeba zwracać uwagę na dobrą wentylację,  

− 

zwracać uwagę na zabezpieczenia przeciwpożarowe, oraz stan instalacji i urządzeń 
elektrycznych, 

− 

nie wolno kuć konia w boksie, tylko w miejscu do tego przeznaczonym, powinno być to 
miejsce ograniczone trzema ścianami, dosyć duże, pozwalające na swobodne 
wykonywanie czynności, 

− 

nie wolno kuć blisko innych koni, jeśli w stajni jest ogier, należy obsłużyć go w pierwszej 
kolejności, 

− 

podłoże w miejscu pracy powinno być twarde, równe oraz nie śliskie by zapobiec 
wszelkim upadkom, 

− 

nie tarasować przejść, 

− 

nie palić papierosów podczas wykonywania pracy. 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

41

Profilaktyka zdrowotna. 
Praca podkuwacza  związana jest z ogromnym wysiłkiem fizycznym i psychicznym. Aby 

zbyt  szybko nie  nastąpiło  „wypalenie  zawodowe”, powinien on odpowiednio dbać o zdrowie  
i  zapobiegać  wszelkim  sytuacjom  zagrażającym  jego  życiu.  W  interesie każdego pracownika 
jest  poddawanie  się  okresowym  badaniom  profilaktycznym  i  szczepieniom.  Szczególnie 
przeciw tężcowi i innym chorobom, które mogą wykluczyć z pracy ze zwierzętami. 

Profilaktyka zdrowotna podkuwacza powinna obejmować: 

1. dbanie o własny rozwój psychiczny: 

−

  stosować techniki relaksacyjne, 

−

  uczyć się prawidłowego oddechu, 

−

  potrafić zlokalizować źródło stresu i w miarę możliwości minimalizować jego   

oddziaływanie, 

−

  wyciszać się (głośne zachowanie jest oznaką strachu), 

−

  odpoczywać, 

−

  być otwartym na nowości i sugestie innych, 

−

  z godnością przyjmować krytykę, 

−

  być w zgodzie z samym sobą,  

−

  nie porównywać się z innymi tylko być lepszym od siebie. 

2. dbanie o zdrowie fizyczne: 

−

  racjonalnie się odżywać i dbać o higienę osobistą. 

 

4.2.2. Pytania sprawdzające 

 

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 

1.  W jakim celu stosuje się podkuwanie koni? 
2.  Jakie znasz rodzaje podków? 
3.  Co rozumiesz pod pojęciem kucie korekcyjne?  
4.  Jakie znasz metody podkuwania koni? 
5.  Jakie znasz błędy występujące przy podkuwaniu ?  
6.  Jakie są etapy podkuwania kopyta końskiego? 

 

4.2.3. Ćwiczenia 

 

Ćwiczenie 1 

Usuwanie starych podków.  
 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 

1)  dobrać odpowiednie narzędzia do wykonania zabiegu, 
2)  sprawdzić stan techniczny narzędzi poprzez ich wzrokowe oględziny, 
3)  określić etapy rozkuwania kopyta, 
4)  ocenić stan podkowy w celu ponownego zużycia. 

 
Wyposażenie stanowiska pracy:  

− 

stanowisko pracy kowala, 

− 

modele kopyt końskich podkutych, 

− 

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

42

Ćwiczenie 2 

Rozróżnianie i dobieranie podków.  
 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 

1)  określić znaczenie podkowy dla mechaniki kopyta, 
2)  określić funkcję podkowy w zależności od typu konia, 
3)  zidentyfikować rodzaje podków,  
4)  dobrać podkowę w zależności od rodzaju prac wykonywanych przez konia, 
5)  dobrać podkowę w zależności od rodzaju kopyta. 

 
Wyposażenie stanowiska pracy:  

− 

stanowisko pracy kowala, 

− 

podkowy zwykłe różnych typów, 

− 

podkowy specjalne rożnych typów, 

− 

podkowy korekcyjne różnych typów 

− 

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 

 
Ćwiczenie 3 

Dopasuj podkowę do kopyta końskiego.  
 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 

1)  zidentyfikować typ konia do podkuwania w celu doboru odpowiedniej podkowy, 
2)  dobrać odpowiednią podkowę,  
3)  dopasować na gorąco wybraną podkowę do kopyta. 

 
Wyposażenie stanowiska pracy:  

− 

stanowisko pracy kowala, 

− 

modele kopyt końskich przednich i tylnych, 

− 

zestaw podków różnych typów, 

− 

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 

 
Ćwiczenie 4 

Podkucie konia wierzchowego. 
 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 

1)  dobrać odpowiednie narzędzia do wykonania zabiegu, 
2)  sprawdzić stan techniczny narzędzi poprzez ich wzrokowe oględziny, 
3)  sprawdzić stan podeszwy i puszki kopytowej,  
4)  dobrać rodzaj podkowy odpowiedniej dla koni wierzchowych, 
5)  dopasować podkowę do kształtu kopyta, 
6)  wbić  i zanitować podkowiaki,  
7)  sprawdzić poprawność przybicia podkowy. 

 
Wyposażenie stanowiska pracy:  

− 

stanowisko pracy kowala, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

43

− 

modele kopyt końskich, 

− 

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 

 
Ćwiczenie 5 

Podkuwanie  korygujące do kopyta tępokończystego. 
 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 

1)  objaśnić  konieczność  wykonania  kucia korygującego  w  przypadku  występowania  kopyta 

tępokończystego. 

2)  dobrać odpowiednią podkowę korygującą 
3)  dobrać odpowiednie narzędzia do wykonania zabiegu, 
4)  prawidłowo dopasować podkowę korygującą, 
5)  wykonać podkucie korygujące, 
6)  sprawdzić chód konia. 

 
Wyposażenie stanowiska pracy:  

− 

stanowisko pracy kowala, 

− 

narzędzia kowalskie, 

− 

zestaw podków, podkładek i płytek do korekcji kopyt końskich 

− 

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 

 

 
4.2.4. Sprawdzian postępów 

 

                                                                                                                        Tak      Nie 
Czy potrafisz: 
1)  wyjaśnić sposób mocowania podkowy do kopyta, 

 

2)  zorganizować stanowisko pracy podkuwacza, 

 

3)  opisać budowę podkowy, 

 

4)  stosować środki ochrony osobistej przy podkuwaniu, 

 

5)  dobrać narzędzia niezbędne do podkuwania kopyt końskich  

 
 
 
 
 

 
 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

44

5. SPRAWDZIAN  OSIĄGNIĘĆ 

 

Instrukcja dla ucznia

 

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję. 
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 
3.  Zapoznaj się z zestawem pytań testowych. 
4.  Test  zawiera  22  pytania  dotyczących  wykonywania  prac  związanych  z  podkuwaniem 

kopyt końskich.  

 

Pytania:  1,  2,  4,  5,  7,  8,  11,  17,  19,  21,  22  są  to  pytania  wielokrotnego  wyboru  i  tylko 
jedna odpowiedź jest prawidłowa; pytania: 3, 6, 9 10, 12, 13, 14, 15, 16, 18, 20 to pytania, 
na które należy udzielić krótkiej odpowiedzi. 

5.  Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi: 

−

 

w pytaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedź X (w przypadku 
pomyłki  należy  błędną  odpowiedź  zaznaczyć  kółkiem,  a następnie  ponownie 
zakreślić odpowiedź prawidłową), 

−

 

w pytaniach z krótką odpowiedzią wpisz odpowiedź w wyznaczone pole, 

6.  Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 
7.  Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie 

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. 

8.  Na rozwiązanie testu masz 45 min.  

 

 

 

 

 

Powodzenia 

 

Materiały dla ucznia: 

− 

instrukcja, 

− 

zestaw zadań testowych, 

− 

karta odpowiedzi. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

45

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH 

1.  Określ jaka to podkowa:  

a)  sportowa,  
b)  korekcyjna,  
c)  warszawska, 
d)  pantoflowa. 

 

2.  Zabiegi pielęgnacyjne kopyt końskich powinno się stosować: 

a)  raz na tydzień, 
b)  raz na miesiąc, 
c)  codziennie, nawet kilka razy, 
d)  według uznania. 

 
3.  Określ, kiedy stosuje się podkuwanie korygujące? 

 
 

4.  Podstawową zasadą podkuwania jest:  

a)  dopasowanie kopyta do podkowy,  
b)  dopasowania podkowy do kopyta,   
c)  dobranie najlżejszej podkowy,   
d)  dopasowanie podkowy do masy konia.  

 

5.  Jaki rodzaj kopyta przedstawiono na rysunku : 

a)  ostrokończyste, 
b)  normalne,  
c)  tępokończyste, 
d)  pęcina niedźwiedzia. 

 

6.  Wymień podstawowe wady postawy kończyn przednich występujące u koni.  
 
7.  Dutka jest to: 

a)  specjalny młotek do podkuwania,  
b)  rodzaj gwoździa kowalskiego,  
c)  rodzaj podkowy,  
d)  środek fizycznego poskramiania konia. 

 
8.  Zatrat jest to: 

a)  nieprawidłowe wbicie podkowiaka, 
b)  rana miażdżona korony kopyta,   
c)  rozkuwanie kopyta,  
d)  wadliwa podkowa. 

 

9.  Określ etapy przebiegu rozkuwania kopyta.  
 
10.  Na czym polega rozczyszczanie kopyt. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

46

 

11.  Kopystka jest to: 

a)  specjalna szczotka do czyszczenia kopyta, 
b)  podkowa korygującej, 
c)  młotek do podkuwania,  
d)  węzeł do umocowania nogi konia. 

 

12.  Określ działanie substancji pielęgnacyjnych stosowanych do kopyt końskich .  
 
13.  Dlaczego wykonuje się zabiegi podkuwania koni . 
 
14.  Dlaczego stosujemy nóż wałkowy?  
 
15.  Określ zasady bezpiecznego postępowania z koniem.  
 
16.  Kiedy stosujemy podkowy hacelowe? 
 
17.  Idealny kąt osi pęcinowo kopytowej z podłożem w kończynach przednich wynosi: 

a)  65

o

, 

b)  50

o

, 

c)  40

o

, 

d)  60

o

. 

 
18.  Określ kolejność wbijania podkowiaków przy mocowaniu podkowy. 
 
19.  Zagwożdżeniem nazywamy:  

a)  ranę wywołaną przez źle wbity podkowiak,  
b)  skaleczenie wywołane przez szkło lub kamień, 
c)  założenie podkowy, 
d)  wkręcenie sztyftów. 

 

20.  Wypisz do jakich typów koni należą przedstawione kończyny. 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

 

1 

2 

3 

4 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

47

 

21.  Bezpieczny węzeł stosujemy, aby: 

a)  można było łatwo uwolnić konia który swoim zachowaniem stwarza zagrożenie, 
b)  unieść nogę konia za pomocą liny, 
c)  nie można było łatwo uwolnić konia który swoim zachowaniem stwarza zagrożenie, 
d)  związać włosie ogona. 

22.  Poskrom jest to: 

a)  lekarstwo uspokajające dla koni, 
b)  specjalne łańcuchy dla konia narowistego, 
c)  specjalne ogrodzenie unieruchamiająca konia, 
d)  pętla zakładana na wargę konia. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

48

KARTA ODPOWIEDZI 

 
 
Imię i nazwisko …………………………………………………….. 
 

Wykonywanie prac związanych z podkuwaniem kopyt końskich 

 
Zakreśl poprawną odpowiedź, wpisz brakujące części zdania lub opisz. 
 

Numer 
pytania 

Odpowiedź 

 

Punktacja 

1.    a 

b 

c 

d 

 

2.    a 

b 

c 

d 

 

3.     

 
 

4.    a 

b 

c 

d 

 

5.    a 

b 

c 

d 

 

6.     

 
 

7.    a 

b 

c 

d 

 

8.    a 

b 

c 

d 

 

9.     

 
 

10.    

 
 

11.   a 

b 

c 

d 

 

12.    

 

 

 

 

 

13.    

 

 

 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

49

14.    

 

 

 

 

 

15.    

16.    

 

 

 

 

 

17.   a 

b 

c 

d 

 

18.    

 

 

 

 

 

19.   a 

b 

c 

d 

 

20.   1………………………………                       3…………………………………….. 

2……………………………….                      4…………………………………….. 

21.   a 

b 

c 

d 

 

22.   a 

b 

c 

d 

 

 

                                                                                                Razem   

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

50

 

6. LITERATURA 

 

1.  Antczak J. Materiały własne [mistrz kowalstwa] 
2.  Holstrung R. Salmanowicz P: Stachurska A. Pielęgnacja i podkuwanie kopyt końskich. 

Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 2004 

3.  www.konie.kary.pl 
4.  www.ciolekciolek.pl