plik

stycze

ń 2000

POLSKI

KOMITET

NORMALIZACYJNY

POLSKA NORMA

PN-EN 1097-2

Badania mechanicznych i

fizycznych w

łaściwości

kruszyw

Metody oznaczania odporno

ści na rozdrabianie

Zamiast:

PN-79/B-06714/42

Grupa katalogowa

ICS 91.100.20

EN 1097-2:1998, IDT

This national document is identical with EN 1097-2:1998 and is published
with the permission of CEN; rue de Stassart 36; B-1050 Bruxelles, Belgium.

Niniejsza Polska Norma jest identyczna z EN 1097-2:1998 i jest publikowana
za zgod

ą CEN; rue de Stassart 36; B-1050 Bruksela, Belgia.

PRZEDMOWA KRAJOWA

Niniejsza norma jest oficjalnym t

łumaczeniem EN 1097-2:1998.

Niniejsza norma zast

ępuje normę PN-79/B-06714/42 Kruszywa mineralne - Badania - Oznaczanie ścieralności w

ębnie Los Angeles.

W normie stosowane s

ą odsyłacze krajowe oznaczone od

N1)

N3)

Norma zawiera za

łącznik krajowy NA (informacyjny), w którym podano wykaz norm powo łanych w normie europejskiej

EN 1097-2:1998 i ich odpowiedników krajowych.

nr ref. PN-EN 1097-2:2000

Norma europejska

EN 1097-2:1998

ma status Polskiej Normy

Ustanowiona przez Polski Komitet Normalizacyjny

dnia 11 stycznia 2000 r.

(Uchwa

ła nr 1/2000-o)

PN-EN 1097-2:2000 Badania mechanicznych i fizycznych w

łaściwości kruszyw Metody oznaczania odporności na rozdrabianie

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 1

NORMA EUROPEJSKA
EUROPEAN STANDARD
NORME EUROPÉENNE
EUROPÄISCHE NORM

EN 1097-2

kwiecie

ń 1998

ICS 91.100.20

Deskryptory: kruszywa, badania, w

łaściwości fizyczne, właściwości mechaniczne, wytrzymałość mechaniczna,

rozdrabianie.

Wersja polska

Badania mechanicznych i fizycznych w

łaściwości kruszyw -

Arkusz 2: Metody oznaczania odporno

ści na rozdrabianie

Tests for mechanical and physical

properties of aggregates - Part 2:

Methods for the determination of

resistance to fragmentation

Essais pour déterminer les

caractéristiques mécaniques et

physiques des granulats - Partie 2:

Méthodes pour la détermination de la

résistance la fragmentation

Prüfverfahren für mechanische und

physikalische Eigenschaften von

Gesteinskörnungen - Teil 2: Verfahren zur

Bestimmung des Widerstandes gegen

Zertrümmerung

Niniejsza norma jest polsk

ą wersją normy europejskiej EN 1097-2:1998. Zosta ła ona przetłumaczona przez Polski

Komitet Normalizacyjny i ma ten sam status co wersje oficjalne.

Norma europejska zosta

ła przyjęta przez CEN 25 marca 1998 r.

Zgodnie z wewn

ętrznymi przepisami CEN/CENELEC członkowie CEN są zobowiązani do nadania normie europejskiej

statusu normy krajowej bez jakichkolwiek zmian. Aktualne wykazy norm krajowych (powsta

łych w wyniku nadania

normie europejskiej statusu normy krajowej),

łącznie z ich danymi bibliograficznymi, można otrzymać w Sekretariacie

Centralnym CEN lub w krajowych jednostkach normalizacyjnych b

ędących członkami CEN.

Norma europejska zosta

ła opracowana w trzech oficjalnych wersjach j ęzykowych (angielskiej, francuskiej, niemieckiej).

Wersja w ka

żdym innym języku, przetłumaczona na odpowiedzialność danego członka CEN i zarejestrowana w

Sekretariacie Centralnym CEN, ma ten sam status, co wersje oficjalne.

łonkami CEN są krajowe organizacje normalizacyjne nast ępujących państw: Austrii, Belgii, Czech, Danii, Finlandii,

Francji, Grecji, Hiszpanii, Holandii, Irlandii, Islandii, Luksemburga, Niemiec, Norwegii, Portugalii, Szwajcarii, Szwecji,
W

łoch i Zjednoczonego Królestwa.

CEN

Europejski Komitet Normalizacyjny

European Committee for Standardization

Comité Européen de Normalisation

Europäisches Komitee für Normung

nr ref. EN 1097-2:1998 E

PN-EN 1097-2:2000 Badania mechanicznych i fizycznych w

łaściwości kruszyw Metody oznaczania odporności na rozdrabianie

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 2

Spis tre

ści

Przedmowa
1 Zakres normy
2 Normy powo

łane

3 Definicje
4 Aparatura
5 Oznaczanie odporno

ści na rozdrabianie metodą Los Angeles

5.1 Zasada metody
5.2 Przygotowanie próbki do badania
5.3 Metoda badania
5.4 Obliczanie i przedstawienie wyników
5.5 Sprawozdanie z badania
6 Oznaczanie odporno

ści na rozdrabianie metodą badania odporności na uderzenia

6.1 Zasada metody
6.2 Przygotowanie próbki do badania
6.3 Metoda badania
6.4 Obliczanie i przedstawienie wyników
6.5 Sprawozdanie z badania

łącznik A (informacyjny) Alternatywne badanie kruszyw o wąskich przedziałach uziarnienia metodą Los Angeles

łącznik B (informacyjny) Urządzenie do badania odporności na uderzenia: konstrukcja, zasada dzia łania i wymagania

bezpiecze

ństwa

łącznik C (informacyjny) Sprawdzenie urządzenia do badania odporności na uderzenia

łącznik D (informacyjny) Dokładność

łącznik E (informacyjny) Roboczy przykład obliczenia odporności na uderzenia SZ

łącznik F (informacyjny) Bibliografia

Przedmowa

Niniejsza norma zosta

ła opracowana przez CEN/TC 154 "Kruszywa"

N1)

, którego sekretariat prowadzi BSl.

Niniejsza norma stanowi jedn

ą z serii norm dotyczących badań mechanicznych i fizycznych właściwości kruszyw.

Metody bada

ń innych właściwości kruszyw będą ujęte w arkuszach następujących norm europejskich

N2)

EN 932

Tests for general properties of aggregates

EN 933

Tests for geometrical properties of aggregates

EN 1367

Tests for thermal and weathering properties of aggregates

EN 1744

Tests for chemical properties of aggregates

prEN 13179

Tests for filler aggregate used in bituminous bound fillers

Innymi arkuszami EN 1097

N2)

ędą:

PN-EN 1097-2:2000 Badania mechanicznych i fizycznych w

łaściwości kruszyw Metody oznaczania odporności na rozdrabianie

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 3

EN 1097-1

Tests for mechanical and physical properties of aggregates
Part 1: Determination of the resistance to wear (micro-Deval)

prEN 1097-3

Tests for mechanical and physical properties of aggregates
Part 3: Determination of loose bulk density and voids

prEN 1097-4

Tests for mechanical and physical properties of aggregates
Part 4: Determination of the voids of dry compacted filler

prEN 1097-5

Tests for mechanical and physical properties of aggregates
Part 5: Determination of the water content by drying in a ventilated oven

prEN 1097-6

Tests for mechanical and physical properties of aggregates
Part 6: Determination of particle density and water absorption

prEN 1097-7

Tests for mechanical and physical properties of aggregates
Part 7: Determination of the particle density of filler - Pyknometer method

prEN 1097-8

Tests for mechanical and physical properties of aggregates
Part 8: Determination of the polished stone value

prEN 1097-9

Tests for mechanical and physical properties of aggregates
Part 9: Method for the determination of the resistance to wear by abrasion from studded tyres: Nordic test

prEN 1097-10

Tests for mechanical and physical properties of aggregates
Part 10: Water suction height

Niniejsza norma europejska powinna uzyska

ć status normy krajowej, przez opublikowanie identycznego tekstu lub

uznanie, najpó

źniej do października 1998 r., a normy krajowe sprzeczne z dan ą normą powinny być wycofane

najpó

źniej do grudnia 1999 r.

Zgodnie z przepisami wewn

ętrznymi CEN/CENELEC, do wprowadzenia niniejszej normy europejskiej s ą zobowiązane

nast

ępujące kraje: Austria, Belgia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Islandia,

Luksemburg, Niemcy, Norwegia, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, W

łochy i Zjednoczone Królestwo,

1 Zakres normy

W niniejszej normie europejskiej podano metody oznaczania odporno

ści kruszywa grubego na rozdrabianie. Podano

dwie metody:

a) badanie metod

ą Los Angeles (metoda zalecana);

b) badanie odporno

ści na uderzenia (metoda alternatywna).

UWAGA: Jako alternatywne dla badania metod

ą Los Angeles może być zastosowane badanie odporności

na uderzenia, pod warunkiem

że uprzednio zostały przeprowadzone badania korelacyjne w celu unikni ęcia

podwójnego badania upewniono si

ę o wzajemności uznania wyników. W przypadkach spornych zaleca si ę

przeprowadza

ć badanie metodą Los Angeles (metoda zalecana).

Niniejsza norma europejska dotyczy kruszyw naturalnych i pochodzenia sztucznego, stosowanych w budownictwie.

2 Normy powo

łane

N3)

Do niniejszej normy europejskiej wprowadzono, drog

ą datowanego lub niedatowanego powo łania się, wymagania

zawarte w innych publikacjach. Powo

łania te znajdują się w odpowiednich miejscach w tek ście normy, a wykaz

PN-EN 1097-2:2000 Badania mechanicznych i fizycznych w

łaściwości kruszyw Metody oznaczania odporności na rozdrabianie

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 4

publikacji podano poni

żej. W przypadku powołań datowanych późniejsze zmiany lub nowelizacje którejkolwiek z

wymienionych publikacji maj

ą zastosowanie do niniejszej normy europejskiej tylko wówczas, gdy zostan ą wprowadzone

do tej normy przez jej zmian

ę lub nowelizację. W przypadku powołań niedatowanych stosuje się ostatnie wydanie

powo

łanej publikacji.

EN 932-1:1996

Tests for general properties of aggregates - Part 1: Methods for sampling

prEN 932-2

Tests for general properties of aggregates - Part 2: Methods for reducing laboratory samples

prEN 932-5

Tests for general properties of aggregates - Part 5: Common equipment and calibration

EN 933-1:1997

Tests for geometrical properties of aggregates - Part 1: Determination of particle size distribution

- Sieving method

EN 933-2:1995

Tests for geometrical properties of aggregates - Part 2: Determination of particle size distribution

- Test sieves, nominal size of apertures

prEN 1097-6

Tests for mechanical and physical properties of aggregates - Part 6: Determination of particle
density and water absorption

EN 10025:1993

Hot rolled products of non-alloy structural steels

Technical delivery conditions (includes amendment A1.1993)

3 Definicje

Na potrzeby niniejszej normy przyj

ęto następujące definicje

3.1 wspó

łczynnik Los Angeles, LA: Część masy próbki analitycznej, wyrażona w procentach, która po zakończeniu

badania przesz

ła przez sito 1,6 mm.

3.2 odporno

ść na uderzenia: Odporność kruszywa na dynamiczne kruszenie mierzona jako warto ść SZ. Jest ona

równa jednej pi

ątej sumy masy badanej próbki analitycznej, wyra żonej w procentach, uzyskanych zgodnie z badaniem

wg rozdz. 6, przechodz

ącej przez 5 wymienionych sit.

3.3 próbka do badania: Próbka u

żyta w pojedynczym oznaczaniu, gdy metoda badawcza wymaga wi ęcej niż jednego

oznaczania w

łaściwości.

3.4 próbka analityczna: Próbka u

żyta w całości w pojedynczym badaniu.

3.5 próbka laboratoryjna: Pomniejszona próbka pobrana do bada

ń laboratoryjnych z próbki ogólnej.

3.6 sta

ła masa: Masa próbki, która po kolejnych suszeniach co najmniej przez 1h nie ró żni się więcej niż o 0,1 %.

UWAGA: W wielu przypadkach sta

łą masę można osiągnąć po wysuszeniu próbki do badania przez okre ślony

czas, w okre

ślonej suszarce (patrz 4.1.3) w temperaturze (110 ± 5) °C. Na podstawie badania laboratoryjnego w

zale

żności od wydajności suszenia użytej suszarki, można określić czas potrzebny do osiągnięcia stałej masy

okre

ślonych typów i wielkości próbek.

4 Aparatura

żeli nie podano inaczej, aparatura powinna spe łniać ogólne wymagania prEN 932-5.

4.1 Podstawowa aparatura

4.1.1 Sita badawcze o wymiarach otworów wymienionych w tablicy 1, zgodne z EN 933-2.

4.1.2 Waga, do wa

żenia próbki z dokładnością 0,1 % masy próbki analitycznej.

PN-EN 1097-2:2000 Badania mechanicznych i fizycznych w

łaściwości kruszyw Metody oznaczania odporności na rozdrabianie

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 5

4.1.3 Suszarka z wentylacj

ą, z regulacją utrzymania temperatury (110 ± 5) °C.

Tablica 1: Sita badawcze

Badanie

Wymiary otworów

Metoda Los Angeles

1,6; 10; 11,2 (lub 12,5); 14

Badanie odporno

ści na urządzenia (patrz uwaga)

0,2; 0,63; 2; 5; 8; 10; 11,2; 12,5

UWAGA: W badaniu odporno

ści na uderzenia, ze względu na tolerancje otworów sit, zaleca si ę stosować takie samo

sito badawcze 8 mm, jak przygotowania próbki analitycznej i do oceny badania

4.2 Dodatkowa aparatura potrzebna do oznaczania odporno

ści na rozdrabianie metodą Los Angeles

4.2.1 Sprz

ęt do pomniejszania próbki laboratoryjnej do wielko ści odpowiadającej próbce analitycznej jak podano w

prEN 932-2.

4.2.2 Urz

ądzenie do badania metodą Los Angeles składające się z następujących głównych części.

UWAGA: Przyk

ład urządzenia spełniającego wymagania przedstawiono na rysunku 1.

Rysunek 1 : Typowe urz

ądzenie do badania metodą Los Angeles

PN-EN 1097-2:2000 Badania mechanicznych i fizycznych w

łaściwości kruszyw Metody oznaczania odporności na rozdrabianie

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 6

4.2.2.1 B

ęben urządzenia, wykonany z płyty o grubości (

) mm ze stali konstrukcyjnej, zgodnej z S275 wg EN

10025:1993, odpowiednio uformowanej bez nadmiernej si

ły, i spawany bez znaczących odkształceń, powinien być

zamkni

ęty po obu końcach. Wewnętrzna średnica powinna wynosić (711 ± 5) mm a wewnętrzna długość (508 ± 5) mm.

ęben powinien być podtrzymywany przez dwie poziome końcówki osi przymocowanych do obu końcowych ścian, lecz

nie wchodz

ących do jego wnętrza; bęben powinien być zamontowany tak, by obracał się wokół poziomej osi.

Otwór o szeroko

ści (150 ± 3) mm powinien znajdować się, o ile to możliwe, na całej długości bębna, dla ułatwienia

ładowania próbki i jej usunięcia po badaniu. W czasie badania otwór powinien by ć zamknięty, tak aby zapewnić

łoszczelność; poprzez zastosowanie ruchomej pokrywy zapewniony jest cylindryczny kszta łt wewnętrznej powierzchni.

Na wewn

ętrznej cylindrycznej powierzchni powinna być w wystająca półka, umieszczona między 380 mm i 820 mm od

najbli

ższej krawędzi otworu. Odległość powinna być mierzona wzdłuż wnętrza bębna w kierunku jego obrotów. Półka

powinna mie

ć prostokątny przekrój (długość równa długości bębna, szerokość (90 ± 2) mm, grubość (25 ± 1) mm,

powinna by

ć umieszczona w płaszczyźnie średnicy, wzdłuż linii tworzącej bębna i sztywno zamocowana.

Pó

łka powinna być wymieniona, gdy pod wpływem ścierania jej szerokość w jakimkolwiek punkcie jest mniejsza ni ż 86

mm, a jej grubo

ść w jakimkolwiek punkcie krawędzi jest mniejsza niż 23 mm.

Podstawa m

łyna powinna stać bezpośrednio na wypoziomowanym betonie lub posadzce z bloków kamiennych.

UWAGA: Zaleca si

ę aby pokrywa była wykonana z tej samej stali co bęben. Zaleca się, aby wystająca półka była

wykonana z tej samej stali, lub twardszej.

4.2.2.2

Ładunek kul składa się z 11 stalowych kul, każda o średnicy od 45 mm do 59 mm (patrz załącznik A). Każda

kula powinna wa

żyć od 400 g do 445 g, a całkowita waga ładunku powinna wynosić od 4690 g do 4860 g.

UWAGA: Nominalna masa

ładunku nowych kul wynosi 4840 g. Dodatnia tolerancja 20 g dotyczy dozwolonej

odchy

łki produkcyjnej, a ujemna tolerancja 150 g dotyczy dozwolonego ścierania kul w czasie badania.

4.2.2.3 Silnik zapewniaj

ący prędkość obrotową bębna od 31 obr/min do 33 obr/min.

4.2.2.4 Kuweta do zbierania materia

łu i kul po badaniu.

4.2.2.5 Licznik obrotów z automatycznym wy

łącznikiem silnika po osiągnięciu wymaganej liczby obrotów.

4.3 Dodatkowa aparatura niezb

ędna do oznaczania odporności na rozdrabianie metodą badania odporności na

uderzenia

4.3.1 Urz

ądzenie do badania odporności na uderzenia, patrz załącznik B.

4.3.2 Wyposa

żenie do sprawdzenia dokładności urządzenia do badania odporności na uderzenia, patrz załącznik C.

UWAGA: Za

łączniki B i C są załącznikami informacyjnymi i nie zawierają żadnych normatywnych warunków

stosowania niniejszej normy europejskiej. Jednak

że w czasie wykonywania badania wg rozdz. 6 zaleca si ę

przestrzega

ć wszystkich warunków podanych w tych załącznikach.

4.3.3 Szczotki i misy.

5 Oznaczanie odporno

ści na rozdrabianie metodą Los Angeles

5.1 Zasada metody

Próbka kruszywa wraz ze stalowymi kulami jest obtaczana w obracaj

ącym się bębnie. Po zakończeniu pełnego cyklu

obrotów okre

śla się ilość materiału pozostającego na sicie 1,6 mm.

5.2 Przygotowanie próbki do badania

PN-EN 1097-2:2000 Badania mechanicznych i fizycznych w

łaściwości kruszyw Metody oznaczania odporności na rozdrabianie

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 7

Masa próbki przes

łanej do laboratorium powinna wynosi ć co najmniej 15 kg ziarn o wymiarach od 10 mm do 14 mm.

Badanie nale

ży wykonywać na kruszywie przechodzącym przez sito 14 mm i pozostającym na sicie 10 mm. Dodatkowo

uziarnienie próbki analitycznej powinno by

ć zgodne z jednym z następujących wymagań:

a) zawarto

ść kruszywa o uziarnieniu do 12,5 mm wynosi od 60 % do 70 %, lub

b) zawarto

ść kruszywa o uziarnieniu do 11,2 mm wynosi od 30 % do 40 %.

UWAGA: W przypadku próbki analitycznej utworzonej z produktu o uziarnieniu innym ni

ż 10/14 są stosowane

dodatkowe wymagania uziarnienia (patrz za

łącznik A).

Przesia

ć próbkę laboratoryjną z wykorzystaniem sit badawczych 10 mm, 11,2 mm (lub 12,5 mm) i 14 mm celem

otrzymania wydzielonych frakcji od 10 mm do 11,2 mm (lub 12,5 mm) i od 11,2 mm (lub 12,5 mm) do 14 mm. Wymy

oddzielnie ka

żdą frakcję zgodnie z EN 933-1:1997, rozdz. 6 i wysuszyć ją w suszarce w temperaturze (110 ± 5) °C do

sta

łej masy.

Och

łodzić frakcję kruszywa do temperatury otoczenia. Wymieszać dwie frakcje dla uzyskania zmodyfikowanej próbki

laboratoryjnej o uziarnieniu od 10 mm do 14 mm, zgodnie z podanymi wy

żej dodatkowymi wymaganiami uziarnienia.

Pomniejszy

ć zmodyfikowaną próbkę laboratoryjną przygotowaną z wymieszanych frakcji celem otrzymania próbki

analitycznej zgodnie z prEN 932-2. Masa próbki analitycznej powinna wynosi

ć (5000 ± 5) g.

5.3 Metoda badania

Przed za

ładowaniem próbki sprawdzić, czy bęben jest czysty. Ostrożnie umieścić w młynie kule, a następnie próbkę

analityczn

ą. Zamknąć pokrywę, wykonać 500 obrotów ze stałą prędkością od 31 obr/min do 33 obr/min.

Wysypa

ć kruszywo na tacę umieszczoną pod urządzeniem, mając na uwadze, aby jego otwarcie nastąpiło powyżej

tacy celem unikni

ęcia strat materiału. Wyczyścić młyn z drobnych pozostałości, szczególnie wokół wystającej półki.

Ostro

żnie wyjąć kule na kuwetę, uważając aby nie stracić przy tym ziarn kruszywa.

Przesia

ć materiał z tacy zgodnie z EN 933-1:1997, przemywając i przesiewając na sicie 1,6 mm. Pozostałość na sicie

1,6 mm wysuszy

ć w temperaturze (110 ± 5) °C do osiągnięcia stałej masy.

5.4 Obliczanie i przedstawienie wyników

Obliczy

ć współczynnik Los Angeles LA według następującego wzoru:

w którym:

m masa pozostaj

ąca na sicie 1,6 mm, w gramach.

Wynik poda

ć z dokładnością do liczby całkowitej.

UWAGA: Zalecenia dotycz

ące dokładności w badaniu metodą Los Angeles podano w załączniku D.

5.5 Sprawozdanie z badania

W sprawozdaniu z badania nale

ży podać, że badanie metodą Los Angeles zostało przeprowadzone zgodnie z niniejszą

norm

ą. Powinno ono zawierać następujące informacje:

a) nazw

ę i pochodzenie próbki;

b) wymiary frakcji, z których uzyskano próbk

ę analityczną;

PN-EN 1097-2:2000 Badania mechanicznych i fizycznych w

łaściwości kruszyw Metody oznaczania odporności na rozdrabianie

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 8

c) wspó

łczynnik metodą Los Angeles LA.

6 Oznaczanie odporno

ści na rozdrabianie metodą badania odporności na uderzenia

6.1 Zasada metody

Miar

ą mechanicznej odporności kruszywa na uderzenia jest wartość SZ. Ziarna frakcji od 8 mm do 12,5 mm s ą

kruszone w urz

ądzeniu badawczym w wyniku 10 uderzeń z wysokości 370 mm. Stopień rozdrobienia określany jest

metod

ą analizy sitowej z wykorzystaniem 5 sit badawczych.

6.2 Przygotowanie próbki do badania

6.2.1 Próbk

ę laboratoryjną należy pobrać zgodnie z EN 932-1. Masa próbki powinna wynosi ć co najmniej 5 kg dla

frakcji o wymiarze ziarn od 8 mm do 10 mm i po 2,5 kg dla ka

żdej frakcji o wymiarze ziarn od 10 mm do 11,2 mm i od

11,2 mm do 12,5 mm.

6.2.2 Ilo

ść materiału dla frakcji o wymiarze ziarn od 8 mm do 10 mm, od 10 mm do 11,2 mm i od 11,2 mm do 12,5 mm

powinna by

ć wystarczająca do przygotowania co najmniej 3 próbek do badania (patrz 6.2.3 i 6.2.4) z próbki

laboratoryjnej przy u

życiu sit wymienionych w 4.1.1. Ilość tą należy wymyć i wysuszyć w temperaturze (110 ± 5) °C do

sta

łej masy i ochłodzić do temperatury od 15 °C do 35 °C.

6.2.3 Do badania odporno

ści na uderzenia należy przygotować materiał na co najmniej 3 próbki do badania w sposób

podany poni

żej (patrz 6.2.4) i na tych 3 próbkach przeprowadzić badanie. Badane próbki powinny składać się z 50 %

frakcji o wymiarze ziarn od 8 mm do 10 mm, 25 % frakcji o wymiarze ziarn od 10 mm do 11,2 mm i 25 % frakcji o
wymiarze ziarn od 11,2 mm do 12,5 mm. Nale

ży wymieszać dokładnie 3 wymienione frakcje, jak podano w 6.2.4,

zwa

żone z dokładnością do 0,5 g.

6.2.4 Masa próbki do badania, wyra

żona w kilogramach, powinna stanowi ć 0,5 wartości gęstości ziarn, wyrażonej w

megagramach na metr sze

ścienny, oznaczanej zgodnie z prEN 1097-6 na próbce przygotowanej wg 6.2.3.

Mog

ą być wykorzystane wyniki pomiarów gęstości uzyskane w poprzednich badaniach.

Masy ka

żdej próbki do badania w kilogramach wynosz ą:

a) frakcja: od 8 mm do 10 mm

b) frakcja: od 10 mm do 11,2 mm

c) frakcja: od 11,2 mm do 12,5 mm

= 0,25 g

ęstości ziarn;

= 0,125 g

ęstości ziarn;

= 0,125 g

ęstości ziarn.

Masa próbki przed badaniem nie powinna ró

żnić się więcej niż 1 % od masy nominalnej.

6.3 Metoda badania

6.3.1 Próbk

ę do badania należy umieścić w moździerzu urządzenia do badania odporności na uderzenia, a jej

powierzchni

ę, nie wstrząsając wyrównać ręcznie. Tłuczek powinien naciskać na próbkę do badania przez odpowiednie

urz

ądzenie, a młotek powinien być podnoszony na wysokość 370 mm. Próbka do badania powinna by ć poddana 10

uderzeniom m

łotka.

6.3.2 Po uderzeniach podnie

ść tłuczek i wyjąć moździerz z urządzenia. Następnie pokruszoną próbkę ostrożnie

przenie

ść do miski. Drobne cząstki przylegające do moździerza powinny być przeniesione do miski za pomocą szczotki,

a próbka do badania zwa

żona.

6.3.3 Pokruszon

ą próbkę do badania należy przesiać, zgodnie z EN 933-1:1997, na 5 sitach wymienionych w 4.1.1

rozpoczynaj

ąc od sita 8 mm.

0,2 mm; 0,63 mm; 2 mm; 5 mm; 8 mm.

Frakcje pozostaj

ące na 5 sitach i w misce nale ży zważyć z dokładnością do 0,5 g.

6.3.4 Je

żeli masa całkowita próbki do badania po przesianiu ró żni się od masy wyjściowej więcej niż 0,5 %, badanie

PN-EN 1097-2:2000 Badania mechanicznych i fizycznych w

łaściwości kruszyw Metody oznaczania odporności na rozdrabianie

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 9

odporno

ści na uderzenia należy powtórzyć na następnych próbkach.

6.4 Obliczanie i przedstawienie wyników

Wyrazi

ć masy pozostające na każdym z 5 sit badawczych i w misce dla każdej próbki do badania jako procent masy

próbki przed badaniem. Na tej podstawie obliczy

ć procent mas przechodzących przez każde z 5 sit.

Doda

ć masy wyrażone w procentach, przechodzące przez każde z 5 sit badawczych, otrzymując sumę mas w

procentach M.

Obliczy

ć wartość odporności na uderzenia SZ według następującego wzoru:

SZ = M/5 % (patrz rozdz. 3 i przyk

ład obliczeń podany w załączniku E)

w którym: M jest sum

ą mas w procentach przechodzących przez każde z 5 sit badawczych.

UWAGA: Sposób wyra

żenia dokładności w badaniu odporności na uderzenia podano w załączniku D.

6.5 Sprawozdanie z badania

Sprawozdanie z badania powinno podawa

ć, że badanie zostało przeprowadzone zgodnie z niniejszą normą. Powinno

ono zawiera

ć następujące informacje:

a) nazw

ę i pochodzenie próbki;

b) frakcje, z których przygotowano próbk

ę analityczną;

c) wynik g

ęstości ziarn frakcji o wymiarze ziarn od 8 mm do 12,5 mm podany z dok ładnością do 0,01 Mg/m

oznaczan

ą zgodnie z prEN 1097-6;

d) wynik badania, warto

ść odporności na uderzenia SZ, wyniki badania pojedynczych próbek do badania podane

z dok

ładnością do 0,01 % i średnią arytmetyczną z dokładnością do 0,1 %.

łącznik A (informacyjny)

Alternatywne badanie kruszyw o w

ąskich przedziałach uziarnienia metodą Los Angeles

W zalecanym badaniu (patrz 5.2) mo

żna zastosować następujące zmiany mogące dostarczyć dodatkową informację

dla okre

ślonego końcowego zastosowania.

żna zastosować kruszywa o wąskich przedziałach uziarnienia podane w tablicy A.1.

Zamiast podanych w 4.1.1 i 5.2 zastosowa

ć sita badawcze o rozmiarach dobranych dla kruszyw o w ąskich przedziałach

uziarnienia

Tablica A.1: Alternatywne badanie kruszyw o w

ąskich przedziałach uziarnienia

PN-EN 1097-2:2000 Badania mechanicznych i fizycznych w

łaściwości kruszyw Metody oznaczania odporności na rozdrabianie

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 10

Przedzia

ł uziarnienia

Liczba kul

Masa za

ładowanych kul

od 4 do 8

od 3410 do 3540

od 6,3 do 10

od 3840 do 3980

od 8 do 11, 2

od 4260 do 4420

od 11, 2 do 16,00

od 5120 do 5300

łącznik B (informacyjny)

Urz

ądzenie do badania odporności na uderzenia: konstrukcja, zasada dzia łania i wymagania bezpieczeństwa

B.1 Postanowienia ogólne

Wszystkie wymiary podano w milimetrach.

Dla tolerancji ogólnych, stopie

ń dokładności m jak w ISO 2768-1 i ISO 2768-2.

B.2 Konstrukcja

Podstawowe cz

ęści urządzenia do badania odporności na uderzenia biorące udział w badaniu odporności na uderzenia

przedstawiono na rysunku B.1.

Urz

ądzenie do badania odporności na uderzenia składa się z 4 podzespołów:

a) urz

ądzenia podnoszącego, składającego się z młota spadowego, prowadnic, silnika podnoszenia i nap ędu,

liczników (patrz B.3);

b) uchwytu sk

ładającego się z tłuczka, moździerza z automatycznym naciskiem i zmiennego oprzyrządowania

(patrz B.4);

c) kowad

ła (patrz B.5);

d) podstawy i amortyzatorów (patrz B.6).

W B.3 do B.6 opisano rodzaj operacji, wymiarowanie, jako

ść materiału, jakość powierzchni i twardość powierzchni

podzespo

łów.

Zaleca si

ę, aby wszystkie ruchy odbywały się wzdłuż wspólnej osi młota spadowego, tłuczka moździerza i kowadła. Młot

spadowy i mo

ździerzowe urządzenie naciskowe mają wspólną prowadnicę (patrz rysunek B.2), która jest

odprowadzona do pionowej pozycji, gdy ustawione jest urz

ądzenie do badania odporności na uderzenia (patrz także

B.4.2).

Zaleca si

ę, aby konstrukcja ta charakteryzowała się następującymi parametrami odnoszącymi się do uderzenia młota

spadaj

ącego z wysokości 400 mm (średnia arytmetyczna z 10 uderzeń):

PN-EN 1097-2:2000 Badania mechanicznych i fizycznych w

łaściwości kruszyw Metody oznaczania odporności na rozdrabianie

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 11

- si

ła uderzenia

- impuls

- czas trwania impulsu

max

= (830 ± 60) kN

= (510 ± 20) ms

Sprawdzanie urz

ądzenia do badania odporności na uderzenia, patrz B.8.

B.3 Urz

ądzenie podnoszące

Urz

ądzenie podnoszące składa się z młota spadowego, prowadnic, silnika podnoszenia i nap ędu oraz liczników.

B.3.1 M

łot spadowy

łot spadowy przedstawiony na rysunku B.3 składa się z trzonka i głowicy o cylindrycznym członie udarowym o

smuk

łości w przybliżeniu 4:1. Ma wymienną głowicę o stożku skierowanym ku powierzchni uderzeniowej. Zaleca si ę,

aby powierzchnia styku pomi

ędzy trzonkiem i głowicą była wykończona w taki sposób, aby zajmowała co najmniej 80 %

łkowitej powierzchni. Zaleca się aby trzonek i głowica były połączone za pomocą 4 śrub z przewężonym trzpieniem

(patrz rysunek B.3) w taki sposób, aby ci

ężar śrub nie był przenoszony podczas uderzeń.

Zaleca si

ę, aby elementy młota spadowego były wykonane z następujących materiałów:

a) trzonek z hartowanej stali 20 MnCr 5 wg ISO 683-11;

UWAGA1 : Metoda hartowania; g

łębokości hartowania nie mniejsze niż 1 mm; wymagana twardość

powierzchni 54 HRC do 56 HRC (jak podano w EN 10109-1).

UWAGA 2: Hartowanie przeprowadzi

ć wg ISO 683-11.

b) g

łowica ze stali narzędziowej 60 WCrV 7 wg ISO 4957; Twardość Rockwella po hartowaniu w środku i

na kraw

ędzi powierzchni udarowej: 54 HRC do 56 HRC (jak podano w EN 10109-1).

Patrz tak

że B.8 i załącznik C.

B.3.2 Prowadnice

Po wyregulowaniu elementów konstrukcyjnych, m

łot spadowy powinien opadać swobodnie. Wymienne boki prowadnic

przedstawione na rysunku B.4 zabezpieczaj

ą młot spadowy w rowkach prowadnic. Rowki prowadnic zapewniaj ą mały

stopie

ń tarcia i dobrą stabilność. Zaleca się, aby prowadnice były wykonane z polerowanej niestopowej stali St 52-3

(materia

ł numer 1.0570) wymienionej w EN 10025.

B.3.3 Silnik podnoszenia i nap

ędu, liczniki

Silnik podnoszenia podnosi m

łot spadowy na żądaną pozycję. Zaleca się, aby wysokość spadania, obliczona od dna

kraw

ędzi młota spadowego do kopuły tłuczka wynosiła od 200 mm do 500 mm w odstępach 1 mm.

Zaleca si

ę, aby wysokość spadania była automatycznie korygowana przez silnik napędu z wartości udaru, tak aby

punkt spadania by

ł stały z 2 mm odchyleniem w czasie trwania całego badania.

Zaleca si

ę, aby dwa elektryczne liczniki zapisywały liczbę uderzeń. Jeden z liczników powinien wyłączać silnik

podnoszenia po po

żądanej liczbie uderzeń, a drugi licznik powinien rejestrowa ć całkowitą liczbę uderzeń.

B.4 Uchwyt próbki

Zaleca si

ę, aby uchwyt składający się z tłuczka i moździerza, w czasie badania odporności na uderzenia był

umieszczony pomi

ędzy młotem spadowym a kowadłem. Podczas gdy moździerz jest ściśle spasowany z kowadłem,

łuczek poprzez sprężyny urządzenia naciskowego powinien naciska ć na próbkę w moździerzu.

B.4.1 Mo

ździerz

Zaleca si

ę, aby moździerz, przedstawiony na rysunku B.5 był wykonany z hartowanej stali tej samej jako ści co trzonek

PN-EN 1097-2:2000 Badania mechanicznych i fizycznych w

łaściwości kruszyw Metody oznaczania odporności na rozdrabianie

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 12

łota spadowego (patrz B.3.1). Powinien mieć płaską, nie wpuszczaną w podstawę, obudowę o twardości Rockwella

od 54 HRC do 56 HRC (jak podano w EN 10109-1). Mniejsza powierzchnia do utrzymywania próbki wewn

ątrz

ździerza, dobrana doświadczalnie, powinna zapewnić jednolity nacisk z powierzchnią kowadła.

B.4.2 T

łuczek

Zaleca si

ę, aby tłuczek przedstawiony na rysunku B.6 był wykonany z tej samej stali co głowica młota spadowego (patrz

B.3.1); w ten sam sposób cieplnie ulepszony, ze wzgl

ędu na występujące podczas badań odporności na uderzenia

wielkie si

ły udaru. Twardość Rockwella powierzchni młota powinna wynosić od 54 HRC do 56 HRC (jak podano w EN

10109-1).

Zaleca si

ę, aby siła była przyłożona do tłuczka w jednym punkcie. Dlatego punkt styku t łuczka powinien mieć kształt

sferyczny. Cylindryczna cz

ęść zapewni niezbędne prowadzenie tłuczka w moździerzu.

Kontakt urz

ądzenia naciskającego z tłuczkiem zapewniają dwa ściągacze. Ściągacze powinny być wykonane z

ulepszonej cieplnie stali 1C 45 (materia

ł o liczbie 1.0503) wg EN 10083-2.

żliwa jest kontrola ustawienia tłuczka i moździerza w osi młota spadowego poprzez sprawdzenie, czy ruch pionowy

łuczka, odbywa się automatycznie do, i z moździerza. Prawidłową pozycję osiąga się, gdy tłuczek centralnie wchodzi w

ździerz, mając na uwadze współpracę między tłuczkiem i moździerzem. Gdy tłuczek osiągnął swoją końcową

pozycj

ę, nie powinno się zauważyć gołym okiem żadnej zmiany jego położenia w stosunku do boków.

B.4.3 Urz

ądzenie naciskowe i urządzenie nastawne

W czasie wykonywania badania zaleca si

ę utrzymywany nacisk na tłuczek i próbkę w moździerzu o wartości (1 000 ±

100) N. Gdy próbka jest coraz bardziej

ściskana, nacisk styku jest korygowany przez silnik nap ędu, tak że wymagany

nacisk jest utrzymywany po ka

żdym uderzeniu. Do tłuczka może być zastosowany elastyczny nacisk np: przez użycie 6

spr

ężyn o stałej sile około 5 N/mm poprzez zastosowanie 66 centrycznych poliamidowych pier ścieni, wg ISO 1874-1,

umieszczony wewn

ątrz stalowego pierścienia.

Dla nastawienia funkcji konieczne jest, aby t

łuczek wywierał początkowy nacisk styku na stopkę z siłą 250 N. W

warunkach obci

ążenia zaleca się zastosować dodatkowo nacisk 750 N, stosuj ąc o 8 mm większy skok sprężyny w

czasie procedury uderzania.

B.5 Kowad

ło

Zaleca si

ę, aby kowadło (patrz rysunek B.7) miało kształt cylindryczny. Jego powierzchnia powinna mie ć kształt stożka

ściętego. Całkowita masa ma być skupiona i jednolita w kierunku uderzenia. Zaleca si ę, aby końcowa powierzchnia
b

ędąca gniazdem dla moździerza była płaska. W tym miejscu powinny znajdować się także elementy mocujące

ździerz do kowadła. Zaleca się, aby elementy mocujące były nastawne i pozwalały umieścić moździerz na kowadle.

W kowadle powinny by

ć przewidziane otwory na amortyzatory. Zaleca się, aby kowadło było wykonane z szarego

żeliwa gatunku 250 wg ISO 185.

B.6 P

łyta podstawy i amortyzatory

łyta podstawy przedstawiona na rysunku B.7 powinna być wykonana ze stali St 37-2 (materiał numer 1.0037) wg EN

10025. Rama i kowad

ło powinny stać pionowo i oddzielnie na tej samej podstawie (patrz rysunek B.2). Rama powinna

pasowa

ć do podstawy. Podstawa powinna być płaska o poziomej powierzchni nośnej, przymocowana do podłoża za

pomoc

ą śrub fundamentowych. Statyczne obciążenie powierzchni nośnej, pochodzące od masy urządzenia do badania

odporno

ści na uderzenia poprzez podstawę, wynosi około 14 000 N. W przypadku tłuczka o wysokości 400 mm,

krótkotrwa

łe dodatkowe obciążenie powierzchni wynosi około 27 000 N. "Sinusoidalne" obciążenie trwa około 1 ms.

Cztery t

łumiki drgań, pokazane na rysunku B.8, powinny być umieszczone pomiędzy płytą a kowadłem.

żdy tłumik drgań powinien mieć nośność co najmniej 10 000 N.

UWAGA: Wytyczne dotycz

ące przedziału wartości:

- skok przy maksymalnym obci

ążeniu: od 2,5 mm do 4,5 mm;

- cz

ęstotliwość drgań przy maksymalnym obciążeniu: od 500 mm

-1

do 600 mm

-1

;

- jako

ść gumy: naturalna mieszanka gumowa o twardo ści od 60 IRHD do 80 IRHD wg ISO 48;

- tolerancje wymiarów: klasa M4 wg ISO 3302.

PN-EN 1097-2:2000 Badania mechanicznych i fizycznych w

łaściwości kruszyw Metody oznaczania odporności na rozdrabianie

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 13

Kowad

ło, tłumiki drgań i podstawa powinny być połączone za pomocą sworzni gwintowanych. Tłumiki drgań

umo

żliwiają ustawienie kowadła, w określony sposób w stosunku do podstawy i spe łniają rolę tłumika dźwięków

wytworzonych przez powierzchni

ę nośną.

B.7 Wymagania bezpiecze

ństwa i badania

B.7.1 Zaleca si

ę, aby młot spadowy był zabezpieczony za pomocą urządzenia wieszakowego przed niezamierzonym

uruchomieniem podczas wk

ładania lub wyjmowania moździerza z urządzenia do badania odporności na uderzenia.

B.7.2 Zaleca si

ę, aby osłona zapewniała dostęp do obszaru niebezpiecznego młota spadowego w czasie pracy.

Zapewni

ć to można na przykład przez zamontowanie, podczas badania, ruchomego sita.

Zaleca si

ę, aby wymagania bezpieczeństwa podane w B.7.1 i B.7.2 były sprawdzone podczas badania wizualnego.

B.7.3 W czasie badania odporno

ści na uderzenia zaleca się zastosować niezbędne środki tłumienia dźwięków, np.

pomieszczenie d

źwiękoszczelne, osłonę dźwiękoszczelną.

UWAGA: Patrz tak

że Unfallverhütungsvorschrift "Lörm" (VBG 121) (Regulamin zabezpieczenia przed wypadkiem

"Ha

łas").

B.8 Sprawdzenie urz

ądzenia do badania odporności na uderzenia

Po zamontowaniu urz

ądzenia do badania odporności na uderzenia, zaleca się poddać go badaniu sprawdzającemu

przez jednostk

ę niezależną, jak podano w załączniku C. Badanie sprawdzające zaleca się powtarzać co dwa lata.

PN-EN 1097-2:2000 Badania mechanicznych i fizycznych w

łaściwości kruszyw Metody oznaczania odporności na rozdrabianie

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 14

łącznik C (informacyjny)

Sprawdzanie urz

ądzenia do badania odporności na uderzenia

C.1 Zakres i obszar zastosowania

Badanie urz

ądzenia do badania odporności na uderzenia opisane w B.8 jest niezbędne dla zapewnienia powtarzalności

warunków uderze

ń wszystkich badań odporności na uderzenia.

Badanie to ustala, czy urz

ądzenie do badania odporności na uderzenia wymienione w załączniku B spełnia wymagania

i jest przydatne do badania odporno

ści na uderzenia, opisanej w niniejszej normie.

C.2 Zakres sprawdzenia

Sprawdzenie obejmuje nast

ępujące pozycje:

a) prawid

łowe pionowe ustawienie i współpraca pomiędzy tłuczkiem i moździerzem;

b) oznaczanie twardo

ści głowicy młota, tłuczka, moździerza i kowadła;

c) jako

ść powierzchni;

d) jako

ść śrub z przewężeniem trzpieni;

e) urz

ądzenie nacisku tłuczka;

f) sta

łość wyłącznika wysokości;

g) oznaczanie efektu uderzenia.

C.3 Aparatura i odczynniki

C.3.1 Poziomica alkoholowa o dok

ładności do 0,2 mm/m.

C.3.2 Urz

ądzenie badawcze do oznaczania efektu uderzenia sk ładające się z:

a) czujnika pomiarowego;
b) przetwornika; i
c) wska

źnika.

Czujnik pomiarowy sk

łada się z przetwornika kwarcowego o maksymalnej no śności 1 100 kN. Na rysunku C.1

przedstawiono przyk

ład ustawienia czujnika pomiarowego.

W celu przetworzenia zmierzonych warto

ści zmierzone sygnały są wzmacniane i wprowadzane do analizatora

impulsów. Sk

łada się on z licznika cyfrowego do zapisu czasu trwania impulsów, rejestratora szczytowego napi ęcia dla

oznaczania maksymalnej amplitudy i zintegrowanego wzmacniacza do oznaczania warto

ści impulsu (przykładowy

zestaw do badania, patrz rysunek C.2). Zaleca si

ę, aby błąd aparatu nie przekraczał ± 1 %.

Do przedstawienia zmierzonych warto

ści służą 3 indywidualne sygnalizatory, na przykład wydruki poprzez

analogowy/cyfrowy transformator. Stosunek si

ły do czasu jest przedstawiony na oscylatorze, jako krzywa napi ęcia w

czasie i mo

że być utrwalony na fotografii.

C.3.3 Aparat do nieniszcz

ącego oznaczania twardości Rockwella.

C.3.4 Stalowy pr

ęt o długości co najmniej 200 mm.

C.3.5 Znormalizowany papier do drukarki.

C.3.6 Klucz dynamometryczny.

C.3.7 Pr

ęty pomiarowe o długości 398 mm i 402 mm.

C.4 Metoda badania

C.4.1 Sprawdzenie pionowego ustawienia i wspó

łpracy pomiędzy tłuczkiem i moździerzem

PN-EN 1097-2:2000 Badania mechanicznych i fizycznych w

łaściwości kruszyw Metody oznaczania odporności na rozdrabianie

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 23

Pionowe ustawienie jest sprawdzane za pomoc

ą poziomicy spirytusowej i na podstawie centrycznego, swobodnego

wchodzenia t

łuczka do moździerza.

C.4.2 Oznaczanie twardo

ści głowicy młota, tłuczka, moździerza i kowadła

Podczas badania sprawdzaj

ącego urządzenie do badania odporności na uderzenia zaleca się sprawdzić, czy:

a) powierzchnia uderzenia w

środku głowicy i na krawędzi;

b) powierzchnia uderzenia t

łuczka; i

c) podstawowa powierzchnia mo

ździerza

maj

ą twardość Rockwella od 54 HRC do 56 HRC (jak podano w EN 10109-1).

Zaleca si

ę, aby w powtórnym badaniu, twardość Rockwella wynosiła co najmniej 54 HRC.

Gdy urz

ądzenie badawcze zostało ustawione po raz pierwszy, zaleca się także zmierzyć twardość Rockwella

wewn

ętrznej powierzchni moździerza i powierzchni kowadła.

C.4.3 Badanie powierzchni

C.4.3.1 Dla sprawdzenia czy podstawowa powierzchnia mo

ździerza i powierzchnia kowadła są płaskie zaleca się użyć

linia

łu mierniczego (zgarniak) pokrywającego całą powierzchnię badaną.

Do badania jako

ści powierzchni zaleca się użyć źródła światła, aby ustalić, czy nie pojawia się lub czy częściowo

pojawia si

ę światło pomiędzy liniałem mierniczym a przedmiotem obrabianym i czy dotyczy to ca łej mierzonej

powierzchni.

C.4.3.2 Zaleca si

ę porównać powierzchnię styku pomiędzy głowicą młota i trzonkiem za pomocą znakowania

atramentem z zalecanym wzorcem, po usztywnieniu i napr

ężeniu udarowym celem sprawdzenia, czy styk przekracza

80 % powierzchni.

C.4.3.3 Wizualne porównanie z normowymi powierzchniami zaleca si

ę przeprowadzić, gdy głowica młota i trzonu

stykaj

ą się i gdy podstawowa powierzchnia moździerza i powierzchnia kowadła spełniają wymagania podane na

rysunku B.3, B.5 i B.7.

C.4.4 Ocena

śrub z przewężonym trzpieniem

Za pomoc

ą klucza dynamometrycznego zaleca się sprawdzić, czy wstępne napięcie śrub, z przewężeniem trzpieni do

łączenia głowicy młota z trzonkiem, wynosi 67 N • m.

C.4.5 Badanie urz

ądzenia naciskowego

Zaleca si

ę sprawdzenie, czy siła napięcia sprężyny urządzenia naciskowego wynosi (1 000 ± 100) N. Do tego celu

żna wykorzystać urządzenie badawcze do oznaczania efektów uderzenia (patrz C.3.2).

C.4.6 Badanie sta

łości wyłącznika wysokości

Sprawdzenie wysoko

ści punktu 400 mm, z dokładnością do 2 mm, zaleca się przeprowadzić za pomocą prętów

pomiarowych.

C.4.7 Oznaczanie efektu uderzenia

Zaleca si

ę zmierzyć siłę uderzenia, impuls i czas trwania impulsu z dziesi ęciu uderzeń z wysokości 400 mm. Zaleca się

sprawdzi

ć, czy średnia arytmetyczna zmiennych znajduje się w przedziałach podanych w B.2.

Podobne

średnie arytmetyczne siły uderzeń, impulsu i czasu trwania impulsu z 10 uderze ń z wysokości 200 mm i 300

mm zaleca si

ę oznaczać i zapisać.

PN-EN 1097-2:2000 Badania mechanicznych i fizycznych w

łaściwości kruszyw Metody oznaczania odporności na rozdrabianie

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 24

Rysunek C.2: Przyk

ład urządzenia badawczego do oznaczania efektu uderzenia

łącznik D (informacyjny)

Dok

ładność

D.1 Zasada ogólna

Wyniki podane w D.2 i D.3 s

ą interpretowane zgodnie z ISO 5725-2:1994.

D.2 Badanie metod

ą Los Angeles

Powtarzalno

ść r

i odtwarzalno

ść R

, s

ą oznaczane według europejskiego programu bada ń na trzech poziomach

wspó

łczynników Los Angeles (LA) o zakresie wartości od 8 do 37 w 28 laboratoriach

- Powtarzalno

ść r

= 0,06 X

- Odtwarzalno

ść R

= 0,17 X

Gdzie X reprezentuje wspó

łczynnik LA.

PN-EN 1097-2:2000 Badania mechanicznych i fizycznych w

łaściwości kruszyw Metody oznaczania odporności na rozdrabianie

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 26

D.3 Badanie odporno

ści na uderzenie

Powtarzalno

ść r

i odtwarzalno

ść R

ą oznaczane według europejskiego programu bada ń w 16 laboratoriach na tych

samych trzech poziomach jak badania metod

ą Los Angeles. Dla odporności na uderzenie (SZ) w zakresie od 11,0 do

27,7 uzyskano nast

ępującą dokładność:

- powtarzalno

ść r

= 0,350 + 0,0129 X

- odtwarzalno

ść R

= 0,106 X

Gdzie X reprezentuje warto

ść SZ.

łącznik E (informacyjny)

Roboczy przyk

ład obliczenia odporności na uderzenia SZ

Sito badawcze

Masa wyj

ściowa 1350,0 g

Otwory perforowane /Sita

tkane

Prze

świt w mm

Masa pozostaj

ąca

Masa przechodz

ąca

0,63

0,2

Denko

721,5

304,5

181,0

86,0

30,0

26,0

53,5

22,6

13,4

6,4

2,2

1,9

46,5

23,9

10,5

4,1

1,9

Suma

1 349,0

100,0

86,9

Warto

ść odporności na uderzenie

PN-EN 1097-2:2000 Badania mechanicznych i fizycznych w

łaściwości kruszyw Metody oznaczania odporności na rozdrabianie

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 27

łącznik F (informacyjny)

Bibliografia

F.1 Normy europejskie

EN 10025:1990

Specification for hot rolled products of non-alloy structural steels. Technical delivery conditions

EN 10083-2:1991

Quenched and tempered steels. Part 2: Technical delivery conditions for unalloyed quality

steels

EN 10109-1:1994

Metallic minerals - Hardness test - Part 1: Rockwell test (scales A, B, C, D, E, F, G, H, K) and

Rockwell superficial tests (scales 15N, 30N, 45N, 15T, 30T and 45T)

F.2 Normy ISO

ISO 48:1994

Rubber, vulcanized or thermoplastic - Determination of hardness (hardness between 10 IRHD
and 100 IRHD)

ISO 185:1988

Grey cast iron - Classification

ISO 683-11:1987

Heat-treatable steels, alloy steels and free cutting steels - Part 11: Wrought case hardening

steels

ISO 1847-1:1992

Plastics - Polyamide (PA) moulding and extrusion materials - Part 1: Designation

ISO 2768-1:1989

General tolerances - Part 1: Tolerances for linear and angular dimensions without individual

tolerance applications

ISO 2768-2:1989

General tolerances - Part 2: Geometrical tolerances for features without individual tolerance

applications

ISO 3302:1990

Rubber - Dimensional tolerances for use with products

ISO 4762:1989

Hexagon socket head cap screws - Product grade A

ISO 4957:1980

Tool steels

ISO 5725-2:1994

Accuracy (trueness and precision) of measurement methods and results - Basic method for the

determination of repeatability and reproducibility of a standard measurment method

ISO 8062:1994

Castings - System of dimensional tolerances and machining allowances

F.3 Normy krajowe

PN-EN 1097-2:2000 Badania mechanicznych i fizycznych w

łaściwości kruszyw Metody oznaczania odporności na rozdrabianie

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 28

AFNOR P 18-573

Aggregates - Los Angeles test (1990 edition)

ASTM C 131

Resistance to abrasion of small size coarse aggregate by use of the Los Angeles machine
(1989 edition)

DIN 52115 - Part 1

Determination of impact resistance of mineral aggregates; impact testing machine (1988

edition)

DIN 52115 - Part 3

Determination of impact resistance of mineral aggregates; testing of particles 8 to 12,5 mm

nominal size (1988 edition)

ONORM B 3128

Testing of natural stone and inorganic building materials. Testing of aggregates by use of the
Los Angeles machine (1986 edition)

SN 670 835a

Mineral aggregates - Los Angeles test (1991 edition)

UNI 8520 (Part 19a) Aggregates for use in concrete - Determination of weight loss of coarse aggregates (1984

edition)

F.4 Projekty ISO

ISO/TC 71/SC 3/WG 1 N 446

Third working draft aggregates for concrete - Determination of abrasion in a Los
Angeles machine

łącznik krajowy NA

(informacyjny)

NORMY POWO

ŁANE W TREŚCI NORMY EUROPEJSKIEJ

I ICH ODPOWIEDNIKI KRAJOWE

UWAGA -Zaleca si

ę sprawdzić, czy podane w wykazie normy i ich odpowiedniki krajowe nie zosta ły

zaktualizowane.

Normy powo

łane w EN

Odpowiedniki krajowe

EN 932-1.1996

- PN-EN 932-1:1999 Badania geometrycznych w

łaściwości kruszyw - Metody pobierania

próbek

prEN 932-2

- (Norma opracowywana w CEN/TC 154; PN w przygotowaniu w NKP nr 108)

prEN 932-5

- (Norma opracowywana w CEN/TC 154; PN w przygotowaniu w NKP nr 108)

EN 933-1:1997

- PrPN-EN 933-1 Badania geometrycznych w

łaściwości kruszyw - Oznaczanie składu

ziarnowego. Metoda przesiewania

EN 933-2:1995

- PN-EN 933-2:1999 Badania geometrycznych w

łaściwości kruszyw - Oznaczanie składu

ziarnowego. Nominalne wymiary sit badawczych

prEN 1097-6

- (Norma opracowywana w CEN/TC 154; PN w przygotowaniu w NKP nr 108)

EN 10025:1993

- PrPN-EN 1 0025 Wyroby walcowane na gor

ąco z niestopowych stali konstrukcyjnych -

Warunki techniczne dostawy

PN-EN 1097-2:2000 Badania mechanicznych i fizycznych w

łaściwości kruszyw Metody oznaczania odporności na rozdrabianie

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 29