1
PROGRAM ŁĄCZĄCY TREŚCI POLONISTYCZNE
Z UMIEJĘTNOŚCIAMI INTERPERSONALNYMI
DLA KLASY IV
TREŚCI POLONISTYCZNE
Cele Działania Czas Materiał
Co uczeń wie i potrafi robić
po zakończonej lekcji?
Jak to zrobić?
Ile jednostek
lekcyjnych?
Z czego korzystać?
•
wie, jakimi
cechami powinien
się
charakteryzować
prawdziwy
przyjaciel
•
docenia znaczenie
i wartość przyjaźni
•
wie, że przyjaźń
wymaga
wzajemnego
dopasowania i
kompromisów
•
„burza mózgów” na temat:
- cech, jakimi się powinien
charakteryzować przyjaciel
- zasad rządzących przyjaźnią
- dobrych stron związanych z
posiadaniem przyjaciela
- swobodne wypowiedzi na
temat przyjaciół i wspólnych
przeżyć
2
Cz. Janczarski, Pamiątka z
wakacji, s. 9
D. Wawiłow, Chcę mieć
przyjaciela, s. 176
•
zna samego siebie
•
docenia wartość
kultury osobistej,
dobrego
zachowania i
manier
•
potrafi
wykorzystać
wiedzę na temat
kultury osobistej w
codziennym
zachowaniu
•
scenki dramowe obrazujące
właściwe zachowania
zaobserwowane wśród
rówieśników
•
swobodne wypowiedzi (na
podstawie scenek) na temat
tego, jak jest postrzegana przez
otoczenie osoba grzeczna i
niegrzeczna
•
tworzenie zasad dobrego
wychowania, obowiązujących
w szkole, np.
- wszyscy wstajemy, gdy do
klasy wchodzi osoba dorosła
- spokojnie i grzecznie
odnosimy się do koleżanek i
kolegów
- kłaniamy się personelowi
administracyjnemu szkoły
- nie żujemy gumy podczas
lekcji
- zachowujemy dobre maniery
podczas spożywania posiłku na
terenie jadalni szkolnej
2
C. S. Lewis, Pierwsze
spotkanie, s. 12
A. Śmiałkowska-Płaneta,
Stół, s. 114
•
potrafi spokojnie
mówić o tym, co go
denerwuje
•
umie grzecznie
•
układanie dialogu między
dwiema zwaśnionymi osobami:
- podawanie argumentów,
których w grzecznej
2 A.
Fredro,
Paweł i Gaweł, s.
106
D. Wawiłow, Szybko!, s. 256
2
zwrócić uwagę innej
osobie
•
potrafi otwarcie
mówić o tym, z
czym się nie zgadza
•
potrafi mówić o
swoich potrzebach
rozmowie mogą użyć strony
konfliktu (komunikat JA, np.
Źle się czuję, gdy muszę
zwracać ci uwagę na twoje
zachowanie, w miejsce
komunikatu TY, np. Ty
zachowujesz się
skandalicznie)
•
scenki dramowe obrazujące
szczerą i bezpośrednią
wypowiedź skierowaną do:
- koleżanki, której zwracamy
uwagę np. na zbyt głośne
jedzenie jabłka
- rodziców, których poprosimy
o to, żeby poświęcali nam
więcej czasu itp.
•
docenia posiadanie
domu rodzinnego,
rodziców i rodziny
•
czuje, że jest
kochany i że kocha
•
czuje się dobrze w
swoim domu
•
zna swoje prawa i
obowiązki
•
uczniowie mają do dyspozycji
różnokolorowe karteczki (w
kolorach zimnych i ciepłych,
np. niebieskim i czerwonym)
•
odpowiadają na pytania
nauczyciela, podnosząc do góry
wybraną kartkę (nauczyciel
podlicza liczbę karteczek w
danym kolorze, uniesionych w
odpowiedzi na każde pytanie):
- Z jakimi uczuciami kojarzy ci
się mama ?
- Z jakimi uczuciami kojarzy ci
się tata?
- Czy lubisz przebywać ze
swoim rodzeństwem?
- Jak czujesz się w swoim
domu?
•
ewaluacja: omówienie
nastrojów związanych z domem
•
swobodne wypowiedzi uczniów
na temat:
- Co dobrego JA mogę zrobić
dla członków mojej rodziny?
- Co chciałbym, aby rodzina
zrobiła dla mnie?
2 B.
Wiza,
Sami w domu, s. 69
K. Kofta, Malowanie, s. 95
M. Krüger, Ja chcę do domu!,
s. 66
•
pamięta o
imieninach,
urodzinach
członków rodziny i
innych świętach
rodzinnych
•
pisanie oryginalnych życzeń dla
bliskich z okazji ich świąt
•
wybieranie fragmentu (z
materiału muzycznego
przygotowanego przez
nauczyciela)
2 W.
Chotomska,
Wiersz dla
Babci, s. 286
T. Chudy, 26 maja, s. 289
3
•
nagrywanie na taśmę
magnetofonową życzeń z
podkładem muzycznym
•
potrafi nawiązywać
kontakt z
rówieśnikami
•
podaje pomysły
wesołych zabaw
•
zna różnicę między
żartami a
błaznowaniem
•
potrafi bawić się w
zgodzie z innymi
•
uczniowie wymieniają
najważniejsze, ich zdaniem,
zasady dobrej zabawy i
zapisują je na tablicy
•
każdy uczeń wybiera jedną
zabawę (spośród kilku
przygotowanych w domu na
zajęcia), zgodną z wypisanymi
zasadami, zapisuje jej nazwę na
karteczce, którą następnie
wrzuca do kapelusza
•
wybrana osoba losuje zabawę, a
jej pomysłodawca objaśnia jej
reguły
•
po akceptacji uczniowie
wspólnie się bawią,
przestrzegając przyjętych zasad
•
swobodne wypowiedzi na temat
zajęć i ich klimatu
2 A.
Kamieńska, Miasto, s. 158
J. Sempé, R. Goscinny,
Tajemny szyfr, s. 223
S. Grochowiak, Wyliczanka, s.
158
M. Terlikowska, Zaklęta
Dorota, s. 133
•
potrafi żartować tak,
by nie ośmieszać
innych
•
formułuje opinie w
taki sposób, by nikt
nie czuł się nimi
urażony
•
potrafi przeprosić za
swoje niewłaściwe
słowa czy
zachowanie
•
przypomnienie sobie sytuacji,
w których żarty lub opinie
innych osób dotknęły nas i
zabolały
•
poszukiwanie odpowiedzi na
pytania:
- Jakich zasad postępowania
należy przestrzegać w
stosunku do innych osób, by
nie wyrządzić im przykrości?
- Jak naprawić krzywdę, którą
się wyrządziło?
.
2
M. Łastowiecka, O Ali,
Wojtku, kocie i rysowaniu na
płocie, s. 168
J. Christa, Kajko i Kokosz.
Dzień Śmiechały, s. 172
L. Maud Montgomery,
Rozżalenie, s. 18
E. Szelburg-Zarembina, List
do kolegi, s. 181
•
potrafi otwarcie
mówić o swoich
marzeniach i
pragnieniach
•
umie nazywać
uczucia im
towarzyszące
•
przedstawianie na rysunku
siebie w świecie swoich marzeń
(dowolną techniką)
•
prezentowanie prac i
omawianie ich treści i znaczeń
•
nazywanie przez uczniów
uczuć, jakie im towarzyszą, gdy
oddają się marzeniom – uczenie
się mówienia o swych
marzeniach i pragnieniach w
czasie teraźniejszym, np.
- odbywam podróż dookoła
świata...
- wychowawca wręcza mi
świadectwo z czerwonym
2 J.
Tuwim,
Dyzio marzyciel, s.
258
Dosięgnąć gwiazd, s. 269
I. Laris, Sen, s. 255
4
paskiem...itp.
•
docenia wartości
takie jak uczciwość,
dobroć, siła
charakteru
•
swobodne wypowiedzi na
temat:
- Jakie cechy charakteru
człowieka uznaję za
najcenniejsze?
- Kogo chciałbym naśladować i
dlaczego?
- Czy byłaby to osoba z
rodziny, znajomy, postać
literacka, filmowa lub
historyczna?
•
wypisanie na tablicy wniosków
na temat wartości cenionych
przez człowieka w życiu
2
Baśń o złotym kubku, s. 264
Na północnym wierzchołku
Ziemi, s. 272
J. Urbanowicz, Zwyciężyć
siebie, s. 275
•
zna pojęcia: patriota,
patriotyzm
•
potrafi okazać
szacunek symbolom
narodowym
•
wie, jak chronić
przyrodę ojczystą
•
przypomnienie wiersza
Władysława Bełzy Katechizm
polskiego dziecka
•
wyjaśnianie pojęć: patriota,
patriotyzm, ojczyzna, symbol
narodowy, ekologia (za pomocą
słownika lub opisywanie
znaczenia, lub zbieranie
szeregu wyrazów
bliskoznacznych)
•
uczniowie otrzymują kartkę z
naszkicowaną postacią
człowieka, zapisują dookoła
postaci cechy prawdziwego
patrioty, np.
- mówi poprawną polszczyzną,
pisze bez błędów
- szanuje Polaków i wytwory
ich pracy
- nie niszczy przyrody itd.
2 J.
Ficowski,
Tutaj, s. 204
T. Ferenc, Matka Ziemia, s.
206
20
5
UMIEJĘTNOŚCI INTERPERSONALNE
Cele Działania Czas
Co uczeń wie i potrafi po zakończonej lekcji?
Jak to zrobić?
Ile jednostek
lekcyjnych?
ĆWICZENIE 1. Byłem, jestem, będę
ĆWICZENIE 2. Pierwsze koty...
1
1
ĆWICZENIE 3. Lustereczko,
lustereczko...
1
•
zna odpowiedzi na pytania
dotyczące siebie
ĆWICZENIE 4. Czarodziejska
różdżka
1
POZNAJE
ODPOWIEDZI
NA PYTANIA
DOTYCZĄCE
SIEBIE
•
uświadamia sobie, że
samopoznanie jest
warunkiem dobrego
funkcjonowania i pracy nad
sobą
ĆWICZENIE 5. Co z Ciebie za
typ?
ĆWICZENIE 6. Strefa
bezpieczeństwa
1
1
ĆWICZENIE 7. Mamy problem
ĆWICZENIE 8. Jak złożyć w
całość?
1
1
ROZWIJA
ZMYSŁ
OBSERWACJI –
DOSTRZEGA
PROBLEMY
•
potrafi rozpoznać problem i
go zdefiniować
•
umie właściwie ocenić
wagę problemu
ĆWICZENIE 9. Waga problemu 1
ĆWICZENIE 10. Już mam!
ĆWICZENIE 11. Układamy
historyjkę
1
1
ĆWICZENIE 12. Czytam i
rozumiem
ĆWICZENIE 13. Ekologiczny
komiks
1
1
ZNAJDUJE
WŁAŚCIWE
ROZWIĄZANIE
PROBLEMU
•
potrafi rozwiązywać
problemy w twórczy sposób
•
wie, iż proces twórczy
angażuje wiele torów
myślenia człowieka
•
rozumie, że czynności
człowieka przebiegają
według pewnych reguł
(najpierw rozwiązuje się
najważniejsze problemy,
później – mniej ważne)
ĆWICZENIE 14. Serdeczne
pozdrowienia
1
ĆWICZENIE 15. Skąd są?
ĆWICZENIE 16. Temat dla artysty
1
1
•
docenia ludzi myślących i
tworzących w oryginalny
sposób
•
potrafi sam sprostać trudowi
oryginalnego myślenia
ĆWICZENIE 17. Udoskonalamy
podręcznik metodą metaplanu
ĆWICZENIE 18. Skojarzenia
1
1
MYŚLI
ORYGINALNIE
•
umie podsumować nabyte
umiejętności i zaplanować
ich wykorzystanie
Sondaż (19). Niedokończone zdania 1
6
ĆWICZENIE 1. Byłem, jestem, będę
Polecenie dla uczniów:
1. Zastanówcie się chwilę i uzupełnijcie poniższe zdania. Bądźcie szczerzy, piszcie to, co
przychodzi wam do głowy i co czujecie.
! Byłem:
- ...................................
- ...................................
- ...................................
! Jestem:
- ...................................
- ...................................
- ...................................
! Będę:
- ...................................
- ...................................
- ...................................
2. Teraz czas na podzielenie się zapiskami z innymi uczniami – przedstawienie siebie innym
od mniej znanej strony. Możecie przeczytać wszystko, co zapisaliście, albo tylko to, co
chcecie odkryć przed innymi. Wybór należy do Was.
ĆWICZENIE 2. Pierwsze koty...
Polecenie dla uczniów:
1. Zastanówcie się i podajcie po cztery przykłady:
•
zdań, od których moglibyście rozpocząć rozmowę z nieznaną lub mało znaną wam
osobą,
•
pytań, które zadaje się podczas pierwszego kontaktu z nieznaną osobą.
Odegrajcie kilka scenek z zastosowaniem ułożonych zdań i pytań, spróbujcie podtrzymać
rozmowę.
2. Powiedzcie coś o sobie. Możecie rozpocząć od tego, co mówiliście podczas I zajęć
(ćwiczenie 1.), lub sformułować wypowiedź nieco inaczej, np.
•
Kiedy byłem dzieckiem ......
•
W wolnych chwilach ..........
•
Lubię, gdy ..........................
•
Zależy mi ..........................
ĆWICZENIE 3. „Lustereczko, lustereczko...”
Polecenie dla uczniów:
1. Każdy z nas dostrzega w swym wyglądzie jak i charakterze zarówno to, co mu się podoba,
jak i to, co przeszkadza, nadaje się do poprawy. W poniższej tabeli wypiszcie kilka
elementów swego wyglądu, z których jesteście zadowoleni, i kilka takich, które wolelibyście
zmienić.
JEST OK!
DO POPRAWY
WYGLĄD CHARAKTER WYGLĄD CHARAKTER
7
2. Przeczytajcie jeszcze raz wszystko, co napisaliście po stronie JEST OK! (kolumna
WYGLĄD) i narysujcie swój kolorowy portret „w lustrze”.
3. Teraz odczytajcie jeszcze raz to, co według was nadaje się do poprawy, zarówno w
wyglądzie, jak i w charakterze. Spróbujcie wypowiedzieć zaklęcie mające sprawić, byście
przestali się od dzisiaj tym przejmować, a zaczęli zauważać przede wszystkim swoje zalety.
Zaklęcie zapiszcie wewnątrz lustra i patrzcie na nie zawsze wtedy, gdy zajdzie taka potrzeba
– sami najlepiej wiecie, kiedy się to zdarza najczęściej...
ĆWICZENIE 4. „Czarodziejska różdżka”
Polecenie dla uczniów:
1. Otrzymujecie różdżkę, którą pewien czarodziej wypożyczył Wam tylko na dzisiejszy dzień.
Możecie się nią posłużyć, by spełnić dwa swoje największe marzenia, o których myślicie od
długiego czasu. Aby marzenia się spełniły, musicie je najpierw zapisać, a także podać termin,
w jakim chcielibyście, aby się zrealizowały.
1. ......................................................................................
..........................................................................................
..........................................................................................
2. ......................................................................................
..........................................................................................
..........................................................................................
3. Teraz już możecie użyć różdżki i wypowiedzieć (odczytać na głos lub po cichu) oba
życzenia.
.....................
.....................
.....................
.....................
.....................
.....................
8
ĆWICZENIE 5. Co z ciebie za typ?
Polecenie dla uczniów (praca zespołowa):
Na kartkach, które macie przed sobą, widzicie trzy rubryki, z wpisanymi wyrazami: widzę,
słyszę, dotykam. Będę teraz odczytywać kilkanaście wyrazów, a wy wpisujcie je do jednej z
trzech rubryk. Nie zastanawiajcie się, tylko zdecydujcie od razu, czy dany wyraz w swojej
wyobraźni widzicie, czujecie czy dotykacie.
Przykładowe wyrazy do odczytania przez nauczyciela: piosenka, wodospad, piłka, babcia,
wiosna, spacer, drzewo, ciasto, auto, kaktus, ciastko, deszcz, przyjaciel, relaks, telewizor, kot,
telefon, szkoła, wiatr, sen.
WIDZĘ
SŁYSZĘ DOTYKAM
Ta rubryka, która będzie zawierała największą liczbę wyrazów, będzie zarazem wskazywała
na wasz indywidualny sposób odbioru świata:
•
Ci z was, którzy zapisali najwięcej wyrazów w rubryce I, należą do tzw. wzrokowców,
czyli tych, którzy najwięcej zapamiętują, patrząc.
•
Ci z was, którzy zapisali najwięcej wyrazów w rubryce II, należą do tzw. słuchowców,
czyli tych, którzy najwięcej zapamiętują, słysząc.
•
Ci z was, którzy zapisali najwięcej wyrazów w rubryce III, należą do tzw.
działających (kinestetyków), czyli najwięcej zapamiętują poprzez działanie.
Powyższe informacje mogą wam ułatwić naukę, bo jeśli np. jesteście wzrokowcami, to
możecie zapisywać sobie ważniejsze informacje na karteczkach i rozwieszać w pokoju na
wysokości wzroku. Dzięki temu na pewno szybciej i bez większego wysiłku zapamiętacie ich
treść. Spróbujcie.
ĆWICZENIE 6. Strefa bezpieczeństwa
Do wykonania ćwiczenia będą potrzebne: słownik języka polskiego i plansza z informacją o
strefach dystansu.
Na wstępie uczniowie odszukują w słownikach znaczenia pojęć: strefa, dystans, poczucie
bezpieczeństwa i na tej podstawie rozszyfrowują główny temat zajęć. Nauczyciel przedstawia
uczniom planszę prezentującą strefy dystansu, jakie zachowują ludzie w określonych
relacjach:
Ω
⇐
15 – 45 cm
⇒
Ω
STREFA
INTYMNA
Ω
⇐
46 – 1,2 m
⇒
Ω
STREFA
OSOBISTA
Ω
⇐
1,2 m – 3,6 m
⇒
Ω
STREFA
SPOŁECZNA
Ω
⇐
powyżej 3,6 m
⇒
Ω
STREFA
PUBLICZNA
9
Następnie nauczyciel przystępuje do krótkiego omówienia stref, np.
•
w strefie intymnej pozostają ludzie najbliżsi, rodzina, zachodzi możliwość dotyku,
przytulenia,
•
w strefie osobistej toczy się prywatne rozmowy z przyjaciółmi, bliskimi znajomymi,
zachodzi możliwość przyjacielskich gestów typu poklepanie po ramieniu, dotknięcie
ręki,
•
w strefie społecznej załatwia się sprawy służbowe, kontaktuje się w szkole, pracy; są
to kontakty o charakterze oficjalnym,
•
w strefie publicznej odbywają się większe spotkania, np. wygłaszanie wykładu,
spotkanie z dużą grupą ludzi.
Uczniowie przystępują do sprawdzenia swoich stref dystansu, czyli określenia odległości od
drugiego człowieka, przy zachowaniu której czują się bezpiecznie.
Polecenie dla uczniów (praca indywidualna):
1. Stań w miejscu, które jest w miarę puste.
2. Poproś, by któryś z uczniów zaczął się do ciebie zbliżać.
3. „Przyglądaj” się temu, co czujesz. Gdy zaczniesz się źle czuć, powiedz to zbliżającej
się osobie.
4. Pokieruj kolegą w taki sposób, by stanął w odległości, która – według ciebie – jest
akceptowalna. W ten sposób określisz własną strefę bezpieczeństwa.
ĆWICZENIE 7. Mamy problem
Polecenia dla uczniów:
1. Podzielcie się na 4-8-osobowe grupy.
2. Każda grupa przygotowuje duży arkusz papieru pakowego i ołówek.
3. Wybierzcie spośród siebie dwie osoby – Myśliciela i Rysownika, którzy jako pierwsi
będą wykonywali zadanie: jeden wymyśla hasło, drugi rysuje, a wy odgadujecie, co to
jest.
Nauczyciel podaje kategorie, np. przedmiot, tytuł książki, przysłowie, itd. Myśliciele z
każdego zespołu mają czas na zastanowienie, np. 2 minuty, po czym na komendę nauczyciela
podchodzą do Rysownika innego zespołu i po cichu na ucho podają mu hasło, które on stara
się wiernie odtworzyć tak, by członkowie jego grupy szybko je odgadli. Rysownikowi nie
wolno w trakcie pracy nic mówić, pisać, może tylko rysować. Myśliciel czuwa nad całością
do końca pracy grupy.
Po odgadnięciu hasła następuje zmiana ról w zespole i zabawa toczy się dalej. Nauczyciel
decyduje, w którym momencie nastąpi koniec zabawy. Wygrywa zespół, który najszybciej
poradził sobie z problemem, czyli odgadł najwięcej haseł. Pozostałe zespoły zajmują kolejne
miejsca w zależności od tempa i efektów pracy.
ĆWICZENIE 8. Jak złożyć w całość?
Uczniowie przygotowują w domu 5 kart pocztowych, które tną (w dowolny sposób) na części
(maksymalnie 4), tekturowe pudło, nożyczki, taśmę klejącą.
Polecenie dla uczniów:
1. Podzielcie się na 4-osobowe grupy.
2. Członkowie grupy wsypują do pudła przyniesione z domu pocięte kartki pocztowe,
dokładnie mieszają, a następnie wymieniają się pudełkami z innymi grupami.
3. W ciągu 15 minut macie odnaleźć i połączyć ze sobą elementy kart pocztowych.
Zwycięski zespół to ten, który najszybciej poradził sobie z tym problemem.
10
Prawidłowość wykonanego zadania sprawdzają eksperci, czyli uczniowie z zespołu,
do którego należały pocięte karty.
4. Możecie na zakończenie ćwiczenia porozmawiać o zadaniu, o jego wykonaniu,
trudnościach, a także o tym, czy łatwiej jest radzić sobie z problemem samemu czy w
zespole. Wyciągnijcie wnioski. Powodzenia.
ĆWICZENIE 9. Waga problemu
Polecenia dla uczniów:
1. Podzielcie się na zespoły 4-5-osobowe zespoły.
2. Przygotujcie klej, kartki z dużego bloku technicznego (jedna na zespół) i narysujcie na
niej trzy prostokąty (jeden w drugim) w następujący sposób:
III
3. Teraz otrzymacie koperty z małymi prostokątnymi kartkami, na których zapisane są
problemy o różnej wadze i znaczeniu. Rozłóżcie je przed sobą, odczytajcie półgłosem, a
następnie ustalcie, które problemy mają według was największą wagę (I), nieco mniejszą (II) i
najmniejszą (III).
Przykładowe problemy do zapisania na kartkach:
•
spóźnienie do szkoły
•
agresywne zachowania
•
głodujące dzieci w Etiopii
•
jedynka z matematyki
•
brak ciepłej kurtki na zimę
•
kłótnie rodziców
•
kłótnie z rodzeństwem
•
brak własnego pokoju
•
brak zrozumienia ze strony rodziców dla moich problemów
•
bezrobocie itp.
II
I
11
4. Kartki z problemami naklejcie zgodnie z tym, co ustaliliście w zespole, a następnie
wybierzcie osobę, która omówi przyjęty przez was sposób ustalenia ważności problemów i go
uzasadni.
ĆWICZENIE 10. Już mam!
Polecenie dla uczniów:
1. Dobierzcie się w pary.
2. Wymyślcie dla siebie nawzajem 6-7-literowe wyrazy i zapiszcie każdy na swojej
kartce raz od góry do dołu, raz od dołu do góry:
3. Wymieńcie się swoimi kartkami i uzupełniacie wyrazy w poziome – macie podaną
pierwszą i ostatnią literę, np. B – A to może być: BELKA czy BIEŻNIA itd.
4. Jeśli jedna osoba skończy, to druga musi przerwać. Możecie grać przez np. 2-3 rundy
lub, jeśli twórczy sposób rozwiązywania problemu jest dla was interesujący, możecie
zwiększyć liczbę rund.
ĆWICZENIE 11. Układamy historyjkę
Polecenie dla uczniów:
1. Dobierzcie się w pary.
2. Przygotujecie podręcznik, czasopismo lub dowolną książkę, a także ołówki, kartki i
długopisy.
3. Jeden z was bierze ołówek do ręki i zamyka oczy. Drugi otwiera książkę czy gazetę w
dowolnym miejscu – najlepiej tam, gdzie jest najwięcej tekstu.
4. Uczeń z zamkniętymi oczami zakreśla ołówkiem 6–8 wyrazów (może to robić na
jednym lub na kilku tekstach).
5. Odczytajcie zakreślone wyrazy i umówcie się na nastrój historyjki, którą każdy z was
ułoży. Jeśli np. umówiliście się na wesoły nastrój historyjki, to wygrywa ten, który na
podstawie zakreślonych wyrazów ułoży najśmieszniejszą historyjkę.
ĆWICZENIE 12. Czytam i rozumiem
Uczniowie wykonują to ćwiczenie indywidualnie. Każdy uczeń otrzymuje skserowany test,
rozwiązuje go w wyznaczonym czasie, np. w ciągu 15 minut. Po napisaniu testu przez
uczniów nauczyciel podaje prawidłowe odpowiedzi.
Polecenie dla uczniów (praca indywidualna):
Wiesz zapewne, że myślenie angażuje wiele torów myślenia człowieka. Dobrym tego
przykładem jest tekst, który powinieneś najpierw dokładnie przeczytać ze zrozumieniem, a
B.....................................A
R.....................................K
A....................................M
M....................................A
K.....................................R
12
następnie wybrać prawidłową odpowiedź do każdego z 10 pytań. Na rozwiązanie testu masz
15 minut. Sprawdź siebie. Powodzenia!
Tajemniczy list
W pogodny, pachnący bzami wieczór majowy Smok siedział na ławie przed Jamą i
swoim zwyczajem pykał fajeczkę, spoglądając na przeciwległy brzeg Wisły. W oknach
niedawno zbudowanego hotelu zapalały się coraz liczniejsze światła, przez most Dębnicki
przejeżdżały samochody i motocykle. Wracali nimi ci, którzy tę piękną wiosenną niedzielę
spędzili za murami miasta.
Za dawnych czasów – rozmyślał – nie trzeba było uciekać z Grodu Kraka na wieś.
Powietrze było tu tak samo dobre jak w Puszczy Książęcej. Ileż to kominów dymiło na
obszarze miasta? Pięć, może dziesięć... Jeden z nich, najwyższy, należał do zamkowej
piekarni, wypiekającej wspaniały żytni razowiec o chrupkiej skórce, drugi do wędzarni imć
pana Trąby, trzeci do miejskiej kuźni, gdzie wykuwano lemiesze do pługów i zbroje dla
rycerzy...Dym z owych kominów woniał bukowym drewnem, jako że jeszcze nie znał węgla
ani gazu. W samym Grodzie drzew rosło co niemiara, nie mówiąc już o krzewach i kwiatach,
które książę rad wielce widział. Inna sprawa, że ludzi było znacznie mniej niż dziś, a jedyny
samochód, jak wiadomo, napędzany słoną wodą, wcale nie psuł powietrza. Siadywali więc
ludzie nad brzegami czystej Wisły, a wędkarze, których nigdy nie brakowało, łowili w niej
jesiotry, łososie i pstrągi. Ryb tych nie było czuć fenolem jak teraz, toteż nic dziwnego, że
Bartolini przyrządzał z nich smakowite dania, o których później poeci pisali wiersze.
Stanisław Pagaczewski, Gąbka i latające talerze, Kraków 1979.
1. Smok spoglądał na przeciwległy brzeg Wisły:
A. pykając fajeczkę i spacerując w pogodny wieczór majowy,
B. siedząc na ławce przed hotelem w pachnący bzami wieczór,
C. pykając fajeczkę w pogodny, pachnący bzami majowy wieczór,
D. siedząc na ławce przed Jamą, w pachnące bzami, pogodne południe.
2. Ci, którzy spędzili niedzielę za murami miasta, wracali:
A. samochodami i rowerami przez most Dębnicki,
B. motocyklami i samochodami przez most dębowy,
C. samochodami i rowerami przez most dębowy,
D. samochodami i motocyklami przez most Dębnicki,
3. Gród Kraka to dawna nazwa:
A. Karkonoszy,
B. Krakowa,
C. Krasnegostawu,
D.
Krotoszyna.
4. Powietrze w Grodzie Kraka było tak samo dobre jak w Puszczy Książęcej, bo na obszarze
miasta:
A. dymiło więcej niż dziesięć kominów,
B. dymiło pięć, może dziesięć kominów,
C. dymiło mniej niż pięć kominów,
D.
nie dymił żaden komin.
5. Na terenie Grodu Kraka nie było:
A. kuźni,
B. piekarni,
C. wędzarni,
D. szwalni.
6. Zdanie: W samym Grodzie drzew rosło co niemiara oznacza, że w Grodzie:
A. rosły bardzo wysokie drzewa,
B. drzew było bardzo dużo,
C. drzew rosło zaledwie kilka,
D. rosły bardzo niskie drzewa.
13
7. Lemiesz to część:
A. pługu,
B. zbroi,
C. mostu,
D.
motocykla.
8. Samochód, który nie psuł powietrza, był napędzany:
A. bukowym drewnem,
B. słodką wodą,
C. słoną wodą,
D. sosnowym drewnem.
9. Bartolini przyrządzał smakowite dania z:
A. pstrąga i łososia, które było czuć fenolem,
B. jesiotra i karpia, których nie było czuć fenolem,
C. pstrąga i karpia, które było czuć fenolem,
D. jesiotra i łososia, których nie było czuć fenolem,
10. O potrawach Bartoliniego utwory pisali:
A. imć pan Trąba,
B. sam Bartolini,
C. poeci,
D.
nadworni pisarze
.
ĆWICZENIE 13. Ekologiczny komiks
Polecenie dla uczniów:
Pomyślcie twórczo i zdecydujcie, co wy i wasi rówieśnicy moglibyście zrobić, by chronić
przyrodę przed zniszczeniem. Swoje propozycje zapiszcie w punktach, a następnie wyraźcie
je w formie komiksu na kartkach z bloku. Możecie być głównymi bohaterami komiksu.
ĆWICZENIE 14. Serdeczne pozdrowienia
Polecenie dla uczniów:
1. Przygotujcie materiały potrzebne do pracy plastycznej: widokówki, różne materiały
plastyczne, narzędzia.
2. Wykonajcie pocztówkę przedstawiającą najpiękniejszy zakątek przyrody, jaki dotychczas
widzieliście. Na drugiej stronie napiszcie pozdrowienia przybliżające nieco ten zakątek
osobie, do której zaadresujecie tę pocztówkę.
14
.............................................
.............................................
.............................................
.............................................
Na zakończenie prześlijcie swoje prace po klasie. Możecie zrobić kilka konkursów, np. na
najpiękniejszą pracę plastyczną, na najlepszy tekst, na zgodny z regułami zapis adresu, na
zgodny z regułami ortograficznymi zapis pozdrowień itp.
ĆWICZENIE 15. Skąd są?
Do wykonania tego ćwiczenia będą potrzebne kartki i długopisy.
Polecenie dla uczniów:
1. Puśćcie wodze fantazji i napiszcie w 10 zdaniach, skąd – według was – bierze się burza
lub tęcza?
2. Wykonajcie ilustrację obrazującą to, co wyraża wasz tekst.
Każdy uczeń prezentuje w widocznym miejscu ilustrację i odczytuje swoje opowiadanie, inni
słuchają, nie komentują, notują uwagi, na podstawie których wybiorą te teksty, które
najbardziej ich poruszyły zarówno słowem, jak i obrazem.
Po zakończeniu prezentacji uczniowie, korzystając z notatek, zgłaszają swoje propozycje
najlepszej ilustracji, opatrując je krótkim komentarzem.
ĆWICZENIE 16. Temat dla artysty
Przed wykonaniem tego ćwiczenia uczniowie mają za zadanie rozejrzeć się po najbliższym
terenie i otaczającej ich przyrodzie.
Polecenie dla uczniów:
1. Dostrzegliście zapewne coś ciekawego, np. temat przyrodniczy interesujący dla fotografa (i
w negatywnym, i w pozytywnym tego słowa znaczeniu). Sformułujcie w grupach argumenty,
którymi przekonacie artystę, że warto albo że powinien zająć się tym tematem.
3. Każda z grup odczytuje swoje argumenty, wybieracie najlepsze, najtrafniejsze, najbardziej
przekonujące.
4. Spisujecie je w jednym miejscu, a następnie wraz z nauczycielem ustalacie adresata
swojej przesyłki.
ĆWICZENIE 17. Udoskonalamy podręcznik metodą metaplanu
Do wykonania tego ćwiczenia uczniowie będą potrzebowali: pisaki, karteczki samoprzylepne,
duży arkusz papieru.
15
Metoda metaplanu jest pierwszorzędnym sposobem wymiany poglądów, gdy mamy do
rozwiązania jakiś problem. Jest nas, powiedzmy, trzydzieścioro i każdy z nas ma własny
pogląd na rozwiązanie tego problemu.
Polecenia dla uczniów:
1. Podzielcie się na pięć 6-osobowych grup.
2. Przyjmijcie albo jednakowe sformułowanie problemu we wszystkich grupach, albo
problem główny podzielcie na kilka zagadnień roboczych.
Sformułowanie problemu jest ważne, ponieważ od tego zależy, jakie przyjmiemy pytania
pomocnicze, np.
Problem główny: Co zrobić, żeby...?
Pytania pomocnicze: Jak jest?
Dlaczego nie jest tak, jak być powinno?
Jak
powinno
być?
Wnioski.
lub
Problem główny: Jak udoskonalić działanie...?
Pytania pomocnicze: Jakie są wady (niedoskonałości) działania...?
Jakie
powinno
być działanie...?
Co
należy zrobić?
Jak być powinno?
Jak jest?
Dlaczego nie jest tak, jak
być powinno?
WNIOSKI
PROBLEM GŁÓWNY,
który jest przedmiotem dyskusji
16
3. Ustalcie czas i przystępujecie do pracy.
4. Temat waszych rozważań, który rozpatrzycie metodą metaplanu, może brzmieć np. Jak
udoskonalić podręcznik „Między nami” do klasy IV?”. Wyniki – w postaci plakatów –
prześlijcie na adres wydawnictwa.
ĆWICZENIE 18. Skojarzenia
Nauczyciel zapisuje na kilkunastu paskach papieru po 3 wyrazy lub wyrażenia typu: słońce –
wycieczka piesza – radość; mecz piłkarski – przegrana – rozpacz; konkurs tańca – aplauz
publiczności – nagrodzenie zwycięzców itd.
Uczniowie podzieleni na trzyosobowe zespoły losują dwa paski, następnie naradzają się, jak
najbardziej sugestywnie odegrać na migi dane scenki (każdy uczeń w zespole ma do
odegrania swoją część scenki, na którą wskazuje wyraz lub wyrażenie zapisane na pasku). Na
przygotowanie scenek uczniowie mają 10 minut.
Kiedy jeden zespół przestawia swoją scenkę, pozostali uważnie obserwują i próbują
odgadnąć, co jest jej tematem. Na zakończenie uczniowie odgrywający scenkę odczytują
zapisane na pasku wyrazy i wyrażenia. Uczniowie odgadujący mogą sprawdzić, na ile ich
skojarzenia były trafne z tym, co chcieli odegrać członkowie zespołu.
ĆWICZENIE 19. Niedokończone zdania
Polecenie dla uczniów:
Kończymy cykl ćwiczeń, które miały na celu wzbogacić cię w określoną wiedzę i wykształcić
w tobie pewne określone umiejętności. Czy założone cele zostały osiągnięte? Tego dowiemy
się, gdy dokończysz poniższe zdania (możesz to zrobić jawnie lub anonimowo – wybór
należy do ciebie).
•
Najbardziej podobało mi się ćwiczenie ............................................................................
•
Najmniej podobało mi się ćwiczenie ...............................................................................
•
Zamierzam wykorzystać ..................................................................................................
•
Dowiedziałem się, że .......................................................................................................
•
Podobało mi się to, że ......................................................................................................
•
Po wykonaniu ..................................................................czuję się ..................................
•
Myślę, że nasza klasa .......................................................................................................
Za zgodą klasy omówcie wraz z nauczycielem otrzymane wyniki i wyciągnijcie wnioski do
dalszych działań.