2008-11-06
1
1
Konstytucyjne zasady
działalności gospodarczej
PPG
dr Igor Postuła
2
Zasady publicznego prawa
gospodarczego
•
Zasady ustawowe (wspieranie przedsiębiorczości,
poszanowanie uzasadnionych interesów
przedsiębiorców)
•
Zasady konstytucyjne
–
zasady ogólne (demokratyczne państwo prawne,
sprawiedliwość społeczna),
–
zasada społecznej gospodarki rynkowej
–
zasada wolności gospodarczej
–
zasada ochrony własności
–
zasada równego traktowania przedsiębiorców
–
zasada wolności wyboru i wykonywania zawodu
–
zasada wolności zrzeszania się
–
zasada solidarności, dialogu i współpracy
3
Społeczna gospodarka rynkowa
•
Art. 20. Społeczna gospodarka rynkowa (…) stanowi
podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.
- akcentuje współzaleŜność produkcji i podziału, ustroju
gospodarczego i społecznego, praw ekonomicznych i
odpowiedzialności społecznej
- rynek + oddziaływanie państwa dla osiągnięcia celów
społecznych – art. 2 Konstytucji:
RP jest demokratycznym państwem prawnym,
urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej
- zapobieganie naduŜywaniu wolności gospodarczej
(przeciwdziałanie monopolizacji)
- ochrona konsumenta
- gwarancje minimum egzystencji
- interwencja w przypadku kryzysu
- wzmacnianie słabych regionów
Społeczna gospodarka rynkowa
Art. 20 Społeczna gospodarka rynkowa
oparta na wolności działalności
gospodarczej, własności prywatnej
oraz solidarności, dialogu i współpracy
partnerów społecznych stanowi
podstawę ustroju gospodarczego
Rzeczypospolitej Polskiej.
4
5
Wolność gospodarcza (1)
• Art. 20 - wolność gospodarcza jako podstawa
społecznej gospodarki rynkowej
Treść wolności gospodarczej
• Wolność podejmowania i prowadzenia działalności
(swoboda, rejestracja, zezwolenie, koncesja, monopol)
• Swoboda wyboru formy działalności
• Swoboda powoływania przedsiębiorców
• Wolność umów (zawarcie, wybór partnera, określenie
treści
• Wolność konkurowania z innymi przedsiębiorcami
• Wolność komunikowania o prowadzonej działalności
gospodarczej
6
Wolność gospodarcza (2)
•
Art. 22. Ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest
dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na
waŜny interes publiczny.
- ograniczenie wolności jako materia ustawowa
- wymóg waŜnego interesu publicznego (obyczaje,
bezpieczeństwo, prawa innych itp.)
•
Wolność gospodarcza jako prawo obywatelskie i zasada ustroju
gospodarczego jest wyznaczona granicami dopuszczalnego
ingerowania państwa w gospodarkę
2008-11-06
2
7
Wolność gospodarcza (3)
•
TK - wymóg konieczności jest spełniony, jeŜeli ustanowione ograniczenia
wolności są zgodne z zasadą proporcjonalności, czyli:
1. środki zastosowane przez prawodawcę mogą rzeczywiście doprowadzić
do zamierzonych celów
2. muszą być niezbędne do ochrony interesu z którym są powiązane
3. efekty muszą pozostawać w proporcji do nakładanych cięŜarów
Przykłady orzeczeń TK
Ograniczenie działalności gospodarczej osób pełniących funkcje publiczne -
Z
Zakaz przewozu taksówką przez osobę zatrudnioną na inny pełny etat –
NZ
Zawieszanie licencji pracownikom ochrony oskarŜonym o przestępstwo
przeciwko Ŝyciu, zdrowiu i mieniu - Z
Stosowanie marŜ urzędowych w odniesieniu do leków importowanych - NZ
Odmowa udzielenia uprawnień zawodowych w zakresie szacowania
nieruchomości osobie niespełniającej warunków ustawowych - Z
8
Ochrona własności (1)
• Art. 21. 1. Rzeczpospolita Polska chroni własność i
prawo dziedziczenia.
• Art. 64. 1. KaŜdy ma prawo do własności, innych
praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia.
2. Własność, inne prawa majątkowe oraz prawo
dziedziczenia podlegają równej dla wszystkich
ochronie prawnej.
• Autonomiczne decydowanie o korzystaniu z własności
• Ochrona przed ingerencją państwa i faktycznymi
naruszeniami
Ochrona własności (2):
ograniczenie własności, wywłaszczenie
• 64. 3. Własność moŜe być ograniczona
tylko w drodze ustawy i tylko w
zakresie, w jakim nie narusza ona istoty
prawa własności.
• Art. 21. 2. Wywłaszczenie jest
dopuszczalne jedynie wówczas, gdy
jest dokonywane na cele publiczne i za
słusznym odszkodowaniem.
9
10
Ochrona własności (3)
• TK
Obligatoryjny przepadek narzędzi słuŜących do
popełnienia przestępstwa karno-skarbowego będących
własnością osoby trzeciej - NZ
Grunty pokryte wodami płynącymi stanowią własność
Państwa - Z
Wywłaszczenia (ustawa o gosp. nieruchomościami)
- istota (odjęcie lub ograniczenie prawa własności)
- cel publiczny
- wnioskodawca (SP, samorząd terytorialny)
- bezskuteczność rokowań
- słuszne odszkodowanie
- zwrot w przypadku braku wykorzystania
11
Zasada solidarności, dialogu i
współpracy
•
Art. 20. Społeczna gospodarka rynkowa oparta na (…) solidarności,
dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę
ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.
Relacje
- pracownicy - pracodawcy
- państwo – pracownicy
- państwo - pracodawcy
•
Zasada solidarności – ponoszenie uzasadnionych cięŜarów na rzecz innych
grup, równomierne rozłoŜenie cięŜarów kryzysu, pomoc dla jednostek
zagroŜonych
•
Zasada dialogu i współpracy – osiąganie porozumienia w zorganizowany
sposób - ustawa z dnia 6 lipca 2001 r. o Trójstronnej Komisji do Spraw
Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego.
– strona rządowa, pracowników , pracodawców
– wnoszenie spraw o istotnym znaczeniu społeczno –gospodarczym istotnych dla
zachowania pokoju społecznego
– zajmowanie stanowisk przez strony, samodzielnie lub w koalicji
– coroczne konsultacje prognozy budŜetowej, wynagrodzeń, emerytur i rent
12
Równe traktowanie przedsiębiorców (1)
• Art. 32. 1. Wszyscy są wobec prawa
równi. Wszyscy mają prawo do równego
traktowania przez władze publiczne.
2. Nikt nie moŜe być dyskryminowany w
Ŝyciu politycznym, społecznym lub
gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.
• Względny zakaz przywilejów i
dyskryminacji
2008-11-06
3
13
Równe traktowanie przedsiębiorców (2)
• TK – Z zasady równości wynika nakaz jednakowego
traktowania podmiotów prawa w obrębie określonej klasy
(kategorii). Wszystkie podmioty prawa charakteryzujące
się w równym stopniu daną cechą istotną (relewantną)
powinny być traktowane równo, a więc według
jednakowej miary.
- obciąŜenia publiczne
- dostęp do zasobów pracy
- dostęp do surowców
- zamówienia publiczne
14
Równe traktowanie przedsiębiorców (3)
• TK
RóŜnicowanie zasad opodatkowania
przedsiębiorców uspołecznionych i prywatnych
w warunkach gospodarki planowej - Z
Akcjonariuszom posiadającym poniŜej 1%
głosów nie przysługuje prawo do złoŜenia pozwu
o uniewaŜnienie uchwały akcjonariuszy – NZ
15
Zasada wolności wyboru i wykonywania zawodu
(1)
Art. 65. 1. KaŜdemu zapewnia się wolność wyboru i
wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Wyjątki
określa ustawa.
2. Obowiązek pracy moŜe być nałoŜony tylko przez ustawę.
- Wybór zawodu wolny /reglamentowane wykonywanie zawodu
- Swoboda umów o pracę
- po stronie pracodawcy (dobrowolne pośrednictwo pracy, brak
ograniczeń ilościowych zatrudnienia)
- po stronie pracownika (zakaz pracy przymusowej / zakaz nakazów
pracy)
- MoŜe być sądowy zakaz wykonywania zawodu
- Samorządowe uprawnienia do pozbawienia prawa wykonywania
zawodu zaufania publicznego
16
Zasada wolności wyboru i wykonywania
zawodu (2)
• TK
UzaleŜnienie uruchomienia aplikacji dla
rzeczników patentowych o złoŜenia
minimalnej liczby wniosków – NZ
Arbitralne ustalenie maksymalnej liczby
aplikantów adwokackich – NZ
UzaleŜnienie prawa do wykonywania
transportu osobowego od niekaralności -
NZ
17
Zasada wolności zrzeszania się
•
Art. 59. 1. Zapewnia się wolność zrzeszania się w związkach
zawodowych, organizacjach społeczno-zawodowych rolników
oraz w organizacjach pracodawców.
•
Prawo do tworzenia koalicji w celu reprezentacji i obrony interesów
(wolność tworzenia, wolność przynaleŜności, swoboda określania
celów)
- rokowania związków zawodowych i organizacji pracodawców
- zawieranie układów zbiorowych pracy i innych porozumień.
- organizowanie strajków
•
Problem obowiązkowego samorządu gospodarczego