17/19/38/39. Cztery główne sytuacje komunikacyjne – specyfika i różnice.

•

Sytuacje komunikacyjne można klasyfikować w oparciu o dwa kryteria:

o

Pośredniości / bezpośredniości.

o

Liczby osób uwikłanych w daną sytuację komunikacyjną.

•

Można wyodrębnić:

o

Intrapersonalną.



Towarzyszy każdej z pozostałych sytuacji komunikacyjnych.



Obejmuje ich wszystkich uczestników.



Osobista, prywatna, bezpośrednia.

o

Interpersonalną.



Od 2 do 5 osób.



Różni się od publicznej tym,  że bez  formalnego  umawiania  się, uczestnicy mogą się 
sprawnie i szybko wymieniać rolami nadawcy i odbiorcy.

o

Publiczną.



Jedna osoba mówi, wiele osób słucha.

o

Masową.

•

Pierwsze trzy to sytuacje interpersonalne w szerokim zakresie znaczeniowym, ponieważ wszystkie bazują 
na kontaktach bezpośrednich, stycznościowych.

•

Masowa stanowi inną grupę, ponieważ jest pośrednie, bezstycznościowe, nadawca i odbiorca nie spotykają 
się ze sobą.

•

Komunikowanie intrapersonalne:

o

Jedna osoba porozumiewa się sama ze sobą.

o

Robimy to przez cały czas, nieustannie: myśląc, mówiąc, czytając, słuchając…

o

Toczymy wewnętrzny dialog.

o

Towarzyszy nam, gdy jesteśmy sami, jak i w pozostałych sytuacjach komunikacyjnych.

o

Czasami używamy tej formy jako suchej zaprawy, ćwiczenia przed sytuacją interpersonalną.

o

Istnieją hipotezy mówiące, iż porozumiewając się sami ze sobą, robimy to za pomocą słów, a także 
za pomocą obrazów.

•

Komunikowanie interpersonalne:

o

Od 2 do 6 osób.

o

Jest to sytuacja typu face to face.

o

Mogą mieć charakter:



Formalny.



Nieformalne.

o

Najważniejsze cechy:



Bezpośredniość kontaktu.



Niezwłoczność reakcji / szybkość zamieniania się rolami.

•

Można szybko dostosować wypowiedź do odbiorcy.



Osobistość.

•

Komunikowanie publiczne.

o

Jena osoba mówi, wiele słucha.

o

Cechy:



Mniej bezpośrednia.



Mnie osobista.



Bardziej sformalizowana i skonwencjonalizowana.

o

Nie ma możliwości uwzględniania indywidualnej osobowości każdego odbiorcy.

o

Warunkiem   skuteczności   komunikowania   się   w   takiej   sytuacji   jest   przestrzeganie   równowagi 
komunikacyjnej: nadawca mówi, audytorium słucha.

o

Audytorium może wpływać na nadawcę, ale nie natychmiastowo i nie indywidualnie, a raczej 
zbiorowo.

•

Komunikowanie masowe:

o

Ma charakter pośredni w tym sensie, że nadawca i odbiorca się nie stykają.

o

Pozostałe sytuacje komunikowania (również intrapersonalne) także można określić jako pośrednie, 
ale w innym sensie:



Słowa, język, gesty mają charakter symboliczny, charakter środka komunikowania.

•

Należy pamiętać, że granice między tymi sytuacjami są często niejasne.

1

40. Kompetencja komunikacyjna.

•

Zdolność i znajomość reguł / zasad komunikowania werbalnego i niewerbalnego.

•

Umiejętność efektywnego zastosowania tej wiedzy w procesie komunikowania.

•

Składają się na nią:

o

Kompetencja językowa:



Znajomość języka, jego reguł, słów, gramatyki itp.

o

Kompetencja socjolingwistyczna:



Znajomość sytuacji społecznych.



Umiejętność zastosowania się w tych sytuacjach.

3/5/9/42.Schemat komunikowania interpersonalnego:

•

Każdy uczestnik jest zamiennie nadawcą i odbiorcą.

•

Komunikowanie ma charakter kolisty – informacja, raz wysłana, wraca do nadawcy.

•

Informacje   wysyłane   są   kanałami   –   to   zmysły,   którymi   dysponują   uczestnicy:   wzrok,   dotyk,   zapach, 
słuch…

•

Kanałami wysyłane są sygnały – są odpowiednie dla określonych zmysłów / kanałów.

o

Często wysyłane są nieintencjonalnie.

•

Każda sytuacja wywołuje jakiś efekt – mogą to być różne efekty dla każdego z uczestników.

o

Efekt może być:



Natychmiastowy.



Przesunięty w czasie.

•

Wspólny obszar doświadczeń.

o

Znajomość uniwersum symbolicznego, właściwego dla danej kultury.

o

Efektywne komunikowanie dokonuje się we wspólnym obszarze doświadczeń nadawcy i odbiorcy.

o

Możliwe są trzy sytuacje:



Obszary te pokrywają się – to oznacza skuteczne komunikowanie.

•

Zbliżony wiek, wykształcenie, pochodzenie społeczne…

•

Idealne pokrywanie się jest założeniem czysto teoretycznym.



Obszary pokrywają się po części.



Obszary te zupełnie się nie pokrywają.

•

Sprzężenie zwrotne.

o

Natychmiastowe   sprzężenie   zwrotne   jest   cechą   charakterystyczną   komunikowania 
interpersonalnego.

o

Jest to reakcja na wcześniej wysłaną informację.

o

Umożliwia dostosowanie się do drugiej osoby.

•

Sprzężenie samozwrotne.

o

Gdy mówimy, to słyszymy siebie.

o

Gdy popełniamy błąd językowy, to słyszymy to i poprawiamy.

o

Odbieramy informacje nadane przez samych siebie.

•

Szum informacyjny.

o

Szum informacyjny jest nieuchronny.

o

To każdy rodzaj przeszkody / bariery, która pojawia się na drodze biegu informacji od nadawcy do 
odbiorcy.

o

Dlatego właściwie nigdy informacja nadana nie równa się informacji odebranej.

o

Z pojęciem szumu łączą się:

o

Entropia: 



Synonimiczne pojęcie w stosunku do szumu informacyjnego.



Nawiązuje do II zasady termodynamiki, która mówi, że im dłuższy odcinek przebywa 
energia, tym większa jest jej strata.



Sygnał wysłany, ulatnia się i zubaża w drodze do odbiorcy.



Dobrym przykładem jest zabawa w głuchy telefon.

o

Redundancja:



Polega na wtłoczeniu w kanał informacyjny zbyt dużej ilości informacyjnej w stosunku 
do możliwości kanału i zdolności percepcyjnych odbiorcy.



Nadmiar informacji jest rodzajem dezinformacji.

2



Rodzaje szumu informacyjnego:

•

Szum fizyczny / mechaniczny.

o

Hałas maszyny, ruchu ulicznego.

o

Także   ciemne   okulary,   które   ukrywają   reakcję   mimiczną   uczestnika 
komunikowania –zakłócają sprzężenie zwrotne.

o

Druk przebijający z drugiej strony kartki.

•

Szum psychologiczny:

o

Źródłem jego jest nasza psychika.

o

Odbiorca   uprzedzony   do   nadawcy   nie   dostrzega   pozytywnych   i 
neutralnych cech nadawcy, doszukując się samych cech negatywnych.

o

Osoba   o   niskim   poziomie   inteligencji   nie   jest   w   stanie   zrozumieć   i 
odebrać wszystkich informacji.

•

Szum semantyczny:

o

Wynika z posługiwania się specyficznym  językiem, gwarą, slangiem, 
terminologią fachową.

•

Kontekst komunikacyjny.

o

Każda sytuacja komunikacyjna dokonuje się w pewnej czasoprzestrzeni.

o

Wpływa to na jakość porozumiewania się między ludźmi.

o

Często kontekst jest czymś tak oczywistym, że jest niezauważany.

o

Ale często też wpływa bardzo wyraźnie:



Rozmowa na stadionie piłkarskim, w domu pogrzebowym, na wykładzie, na koncercie…

o

Posiada trzy wymiary:



Fizyczny.

•

Świadomi tego byli np. budowniczy gotyckich świątyń, budowniczy banków czy 
fast-foodów.

•

Otoczenie fizyczne ma ogromny wpływ na efektywność komunikacji.



Społeczno-psychologiczny.

•

Charakter więzi / relacji pomiędzy uczestnikami komunikowania:

o

Formalne / nieformalne.

o

Przyjazne / nieprzyjazne.

o

Znajomi / nieznajomi.



Wymiar czasowy.

•

Godzina, dzień, pora roku…

•

Oznacza, czy nasze działania dostosowane są do przyjętego  w naszym  życiu 
towarzyskim zespołu norm:

o

Czarny   dowcip   opowiedziany   przyjacielowi   wkrótce   po   tym,   gdy 
zmarła mu bliska osoba, jest czymś niestosownym.

o

Tak samo, jak wizyta złożona o 23., jest czymś innym, niż łożona o 16.

45. Podstawowe cele komunikowania interpersonalnego.

•

Dążenie tych celów może być intencjonalne lub nieintencjonalne.

•

Są to:

o

Chęć poznania innych osób.



Nasza autopercepcja jest w ogromnym stopniu uzależniona od tego, czego możemy 
nauczyć się o nas samych od innych osób.



Poznajemy się przez pryzmat reakcji innych osób na nas.



Pragniemy poprzez reakcje  innych  na nas  sprawdzić, czy jesteśmy normalni, czy 
nasze zachowanie mieści się w normie.



Jest to rodzaj pozytywnego wzmocnienia.

o

Chęć poznania zewnętrznego świata.



Większą część posiadanej wiedzy czerpiemy z międzyosobowych interakcji.



Często informacje z mediów są tylko pretekstem do dyskusji.

o

Nawiązanie bliskich i intymnych stosunków z innymi osobami.



Kontakty te:

•

Redukują poczucie osamotnienia.

•

Dowartościowują nas.

•

Dostarczają poczucia bezpieczeństwa.

o

Zmienianie postaw i zachowań innych osób.

3



Każdy pragnie swoim sposobem widzenia świata zarazić innych.



Każdy chce porządkować świat na swój sposób.



Perswazja osobista jest dużo bardziej skuteczna niż ta za pomocą mediów.

o

Zabawa i rozrywka.



Pozwala to na zachowanie równowagi psychicznej.

o

Pomaganie.



Każdy jest psychoterapeutą dla innych osób.



Ważna jest tu umiejętność słuchania innych.

46/48/49/50. Podstawowe aksjomaty interpersonalnego komunikowania.

•

Komunikowanie jest nieuchronne.

o

Nikt nie jest w stanie nie komunikować.

o

Każde zachowanie jest komunikowaniem.

o

Komunikowanie nie zawsze jest świadome i intencjonalne.

o

Komunikujemy przez ubiór, sylwetkę, zachowanie lub jego brak, zapach lub jego brak itp.

o

Ludzie, jako istoty symboliczne, interpretują wszystko w kategoriach symbolu.

o

Inną formą nieintencjonalnego przesyłania informacji jest tzw. odzwierciedlanie.



Podczas interakcji mimowolnie odwzorowujemy niewerbalne zachowania drugiej osoby, 
naśladując jej zachowanie.



Oznacza to porozumienie i chęć kontynuowania interakcji

.

o

Dlatego należy przywiązywać większa uwagę na to, co robimy.

•

Komunikowanie jest czynnością złożoną.

o

Kiedy rozmawiają dwie osoby, jest tak, jakby w sensie metaforycznym rozmawiało sześć osób:



Osoba, o której myślę, że jest mną samym.



Osoba, o której mój rozmówca myśli, że jest mną.



Osoba, o której myślę, że mój rozmówca tak myśli o mnie.



Plus trzy osoby ze strony partnera.

o

Plus temat rozmowy, kontekst itp.

o

Ponadto każdy jest odrębną indywidualnością.

•

Komunikowanie jest zjawiskiem odbioru.

o

Komunikowanie się nie zachodzi wtedy, gdy przekaz nie zostaje odebrane.

o

Jest oto wtedy nieudana próba komunikowania.

•

Komunikowanie jest nieodwracalne.

o

Jest to proces nieodwracalny.

o

Informacja, raz przesłana, tworzy nową sytuację.

o

Nawet, gdy odwołamy naszą wypowiedź, nigdy nie będzie tak, jak wcześniej.

o

Trzeba uważać, by nie mówić czegoś, czego będziemy później żałowali.

•

Komunikowanie ma aspekt treściowy i relacyjny / zależnościowy.

o

Wypowiedź zawiera:



Aspekt treściowy.

•

Opis rzeczywistości, zewnętrzny wobec uczestników interakcji.



Aspekt zależnościowy:

•

Określa rodzaj stosunków między nadawcą a odbiorcą.

•

Definiuje sytuację.

o

Np. nauczyciel mówi do ucznia: Zostań po lekcjach albo Czy mógłbym cię prosić, abyś zgłosił się 
do mnie po lekcjach?



Aspekt treściowy jest ten sam, a aspekt relacyjny inny: raz jest to stosunek przełożony / 
podwładny, a raz – stosunek prawie partnerski.



Może być odwrotnie – aspekt treści inny, a aspekt zależności – taki sam.

o

Wiele konfliktów między ludźmi wynika z nie rozróżniania tych aspektów.



Ludzie kłócąc się, myślą, że kłócą się o meritum sprawy, a w rzeczywistości kłócą się o 
to, kto jest ważniejszy.



Spory dotyczące treści jest bardzo łatwo rozwiązać, można np. zajrzeć do encyklopedii.



Ale żeby rozwiązać spór relacyjny, trzeba sobie uświadomić jego charakter, i rozbroić go 
od środka.

4



Np.   szef   nie   ma   racji,   krytykując   pracownika,   a   w   momencie,   gdy   kończą   mu   się 
argumenty, krzyczy: Ja tu decyduję, kto ma rację.

•

Komunikowanie wymaga wzajemnego dostosowania się stron.

o

Proces   komunikowania   obejmuje   tę   przestrzeń,   w  jakiej   uczestnicy  posługują   się   tym   samym 
systemem symboli.

o

Dotyczy to ludzi odmiennych narodowości.

o

Ale także np. rodziców i dzieci, subkultur itp.:



Mają odmienne słowniki.



Często inaczej odczytują znaczenie tych samych słów.

o

Często   ludzie   posługujący   się   tym   samym   językiem,   posługują   się   innym   systemem 
komunikowania niewerbalnego.

o

Sztuka komunikowania po części zależy od nauczenia się, jak odczytywać sygnały przekazywane 
przez innych, co oznaczają ich indywidualne, osobnicze zachowania.

•

Relacje interpersonalne definiowane są przez subiektywny system znaków interpunkcyjnych.

o

Różne przypadki komunikowania składają się na ciągłą interakcję.

o

Gdybyśmy chcieli jakiś przypadek komunikowania oddać w formie graficznej, byłoby to koło.

o

Dlatego nie jest łatwo określić, co jest przyczyną, a co jest skutkiem.

o

Np. Na imprezie mąż flirtuje z jakąś lalą, a żona pije. Mąż twierdzi, że flirtuje, bo po prostu chce 
pogadać z trzeźwą kobietą, a żona, że pije, bo on zarywa do tej laski.



Każdy inaczej umiejscawia inaczej przyczyny i skutki.



Każdy stosuje subiektywny system znaków interpunkcyjnych, wyznaczających początek i 
koniec sekwencji zdarzeń.



Żeby być efektywnym w komunikowaniu, trzeba empatii i zrozumienia, że inne osoby 
mogą inaczej postrzegać przyczyny i skutki.

•

Interakcje mogą być postrzegane jako symetryczne albo komplementarne.

o

Symetryczne:



Zachowania jednej osoby jest odzwierciedlane przez zachowanie drugiej.



Jedna zrzędzi, to i druga zrzędzi, jedna jest pasywna, to druga też.



Takie związki opierają się na minimalizowaniu różnic między dwiema osobami.

o

Komplementarne (uzupełniające):



Zachowanie jednej stanowi impuls do zachowania drugiej osoby.



Różnice między stronami są maksymalizowane.



Jedna osoba jest pasywna, to druga aktywna, jedna rządzi, druga się podporządkowuje.



Te związki określane są nie tylko przez charaktery tych uczestników, ale też przez normy 
kulturowe: profesor / student, lekarz / pacjent.

o

Obie te formy mogą rodzić konflikty:



W   związku   symetrycznym,   dwie   osoby,   naśladując   swoje   zachowania   (zazdrość, 
złośliwość), zmierzają do unicestwienia tego związku.



W   związku   komplementarnym   największym   problemem   jest   nieustępliwość   i   nie 
postrzeganie związku jako dynamicznego (dziecko dorasta, a matka nadal chce się nim 
opiekować).

•

Komunikowanie jest symboliczne.

o

Aksjomat  kontrowersyjny,  bo ludzie komunikują się nie tylko  za pomocą  symboli, ale też za 
pomocą znaków.

o

Nie każdy sygnał jest symbolem zawierającym treść znaczeniową.

5/51. Strategiczne powody rozwoju związków interpersonalnych.

•

Złagodzenie samotności.

o

Samotność fizyczna nie oznacza samotności psychicznej, i odwrotnie.

o

Ludzie pragną dzielić się myślami, uczuciami, towarzystwo daje poczucie bezpieczeństwa.

o

Jednak kontakty powierzchowne i naskórkowe kontakty uwypuklają tylko poczucie wewnętrznej 
samotności.

•

Poszukiwanie źródła pobudzenia i zachęty.

o

Nawet samotnie zamknięte zwierzęta umierają z powodu izolacji.

o

Ludzie są istotami stymulotropicznymi – żeby wszystkie wymiary własnego Ja harmonijnie się 
rozwijały, muszą być stymulowane przez kontakty z innymi.

•

Poznanie samego siebie.

o

Inne osoby są rodzajem zwierciadła dla nas – to już było.

5

•

Maksymalizacja przyjemności i minimalizacja stanów negatywnych.

o

Dzielenie się uczuciami.

•

Teoria społecznej wymiany.

o

Ogólnym motywem wchodzenia ludzi w związki jest motyw ekonomiczny.

o

W zamian za pewne dobra dążymy do uzyskania innych dóbr poprzez ich wymianę.

o

Dążymy do podtrzymywania takich kontaktów, w ramach których subiektywnie więcej zyskujemy, 
niż oddajemy.

o

Koszty to nagrody, które dajemy, by podtrzymać związek.

o

Te korzyści to głównie uczucia, ale też korzyści materialne.

o

Wydatki własne oceniane są przez przyjęcie jako punktu odniesienia dwa rodzaje standardów:



Porównanie wewnętrzne / wewnątrzpsychiczne.

•

Oznacza   porównanie   między   konkretnym   związkiem   a   jego   idealną   wizją, 
między tym, jaki powinien on być.



Porównanie zewnętrzne / zewnątrzpsychiczne.

•

Oznacza porównanie między konkretnym związkiem a wszystkimi, dostępnymi 
jednostce alternatywnymi związkami + możliwością pozostania samotnym.

o

Dlatego czasami osoba ocenia swój aktualny związek całkowicie negatywnie, a jednak pozostaje w 
nim, bo wszelkie dostępne alternatywy ocenia jako jeszcze mniej korzystne.

o

Porównania na poziomie wewnętrznym pozwalają określić stopień zadowolenia ze związku.

o

Porównania na poziomie zewnętrznym określają poczucie przynależności do związku.

o

Związek jest trwały dopóty, dopóki osoby nie zaczną czynić porównań na poziomie zewnętrznym.

o

Stopień poczucia przynależności do związku, utożsamiania się z nim związany jest z zakresem 
władzy danej jednostki w związku.

o

Im większe poczucie przynależności do związku, im bardziej komuś na podtrzymaniu związku 
zależy, tym mniejszą władzę w tym związku posiada.



Ten, kto dystrybuuje dobra, dysponuje systemem nagród i kar, ma większą władzę.



Ten, kto jest od tych dóbr / nagród jest uzależniony, ten ma mniejszą władzę.

Model pięciu etapów związków interpersonalnego De Vito.

•

Model ten dotyczy wielu związków.

•

Etapy te to:

o

Kontakt.



Wymiana podstawowych informacji o sobie.



Jest to tzw. badawcze komunikowanie.



Decyzja o dalszym angażowaniu się zapada w ciągu kilku chwil.



Dlatego bardzo ważne są fizyczne parametry.

o

Angażowanie się.



Testowanie się, próba dowiedzenia się czegoś więcej o drugiej osobie.



Także odsłaniane się.

o

Zażyłość.



Etap kulminacji związku.



Etap wiązania się i integracji.



Uczestnicy  uważają,   że  druga  osoba   jest   niezastępowalna,  jedyna,  że  jest   to  związek 
szczególny.



Można się tak głęboko zaangażować w nie więcej, niż 4 związki.

o

Pogarszanie się.



Pojawia się odczucie, że ten związek nie jest tak ważny, jak się to poprzednio wydawało.



Zmniejsza się kontakt psychiczny.



Pojawiają się częste konflikty i nieporozumienia, które coraz trudniej rozwiązać.



Nie wiadomo, jak się wobec siebie zachowywać.

o

Rozpad.



Wzajemne unikanie się.



Myślenie o sobie, jako o człowieku samotnym.



Etap szczególnie niezręczny.



Rozpoczyna się planowanie następnych etapów.

•

Ruchy w ramach modelu:

o

Na każdym etapie można wyjść ze związku.

o

Związek może zatrzymać się na którymkolwiek etapie.

o

Można przejść do następnego etapu, ale można się także cofnąć.

6

57. Głębokość i szerokość związku interpersonalnego.

•

Związek można scharakteryzować przy pomocy dwu wymiarów:

o

Szerokość związku.



 Jest to liczba, zakres poruszanych tematów.

o

Głębokość związku.



Bezpośredniość, intymność, poruszanych tematów.

•

Ilustrują to trzy koła, utożsamiające trzy  typy związków:

o

Znajomość.

o

Przyjaźń.

o

Związek intymny / osobisty.

•

Koła te mają wewnętrzne, zmniejszające się ku środkowi, kręgi, ilustrujące głębokość poruszanych tematów 
(głębokość związku).

•

Są one też podzielone na części prostymi przechodzącymi przez środek, co obrazuje ilość poruszanych 
tematów (szerokość związku).

o

W przypadku znajomości są poruszane tylko 3 tematy, 2 na głębokość jednego kręgu, a jeden na 
głębokość dwu – jest to związek powierzchowny.

o

W przypadku  przyjaźni, a później trzeciego związku, zarówno ilość tematów, jak i głębokość 
poruszanych tematów rośnie.

•

Pojęcia szerokości i głębokości związku odgrywają ważną rolę w teorii społecznego przenikania (Altman i 
Taylor).

o

Poszczególne tematy przenikają na różną głębokość.

o

Podczas rozpadu związku kurczy się zarówno zakres tematyczny, jak i głębokość ich analizowania.

54. Model “Johari window”, czyli czterech Ja.

•

Jesteśmy w stanie kontrolować nasze myślenie i zachowanie tylko w stopniu, w jakim sami siebie znamy i 
rozumiemy.

•

Twórcami tego modelu są Joseph Luft i Harrison Ingram  i stąd nazwa – Johari.

•

Całe Ja to okno, podzielone na cztery części:

o

Otwarte Ja:



Nasze uczucia, motywacje, poglądy itd. znane nam i innym.



Wobec jednych osób otwieramy się bardziej, wobec innych – mniej.



Im mniejszy obszar otwartego Ja, tym trudniej się nam komunikować.



Im mniejszy obszar otwartego Ja, tym większy obszar zamkniętego Ja.

o

Ślepe Ja:



Informacje na temat nas samych, które znają inni, a które my ignorujemy, których sobie 
nie uświadamiamy.

o

Zamknięte / ukryte Ja:



To, co wiemy o sobie, a inni nie: nasze sekrety i tajemnice.



Otwieramy się selektywnie, najchętniej wobec tych, których lubimy i których znamy.

o

Nieznane Ja:



Część naszej osobowości, której nie znamy sami, ani nie znają jej inni.



Wiemy, że istnieje, z pośrednich przesłanek:

•

Alkohol.

•

Narkotyki.

•

Hipnoza.

•

Sny.

•

Silne wzburzenie emocjonalne.



Nie   musi   to   być   negatywna   część   tej   osobowości:   np.   drobny   pijaczek   skacze   do 
zamarzniętej rzeki i ratuje staruszkę.

58. Cztery postawy wobec życia.

•

W ciągu pierwszych trzech lat życia kształtowane są, w procesie socjalizacji, zręby naszej osobowości.

•

Można wyróżnić cztery schematy:

o

Ja nie jestem OK., a ty jesteś OK.



Pierwsza postawa w życiu dziecka: ja jestem bezbronny i bezradny, a wszyscy dorośli są 
super.



U dziecka jest to normalne, u dorosłego – już nie.



Tacy ludzie unikają kontaktów i izolują się.

7

o

Ja jestem OK., a ty nie jesteś OK.



To ludzie, którzy lubią przebywać samotnie, potrzebują dużej potrzeby.



Są   to   potencjalni   paranoicy,   zwolennicy   spiskowej   teorii   dziejów,   wszędzie   wietrzą 
podstęp i za swoje niepowodzenia obwiniają otoczenie.



Postawa egoistyczna, charakterystyczna dla społeczeństw wysokouprzemysłowionych.

o

Ja nie jestem OK., i ty nie jesteś OK.



Tacy ludzie nie akceptują siebie i innych.



Są to potencjalni kandydaci na samobójców i zabójców.



Podział na te cztery osobowości jest stosowany w kryminalistyce, gdzie przede wszystkim 
określa się osobowość sprawcy, co determinuje jego działania.

o

Ja jestem OK. i ty jesteś OK.



Komunikują się w sposób otwarty i pełen ufności.



Takich ludzi jest niewielu – zwłaszcza jak na kraj chrześcijański.

59. Model trzech wymiarów samego siebie wg Williama Jamesa.

•

Aby odpowiedzieć na pytanie: Kim jestem, można spróbować rozpatrywać własną osobowość w trzech 
wymiarach.

•

Postrzeganie samego siebie jest syntezą tego, czego dowiadujemy się, analizując te trzy wymiary:

o

Fizyczne Ja.



Nasz wygląd zewnętrzny i satysfakcja z tego wyglądu.



Przedmioty, z którymi się utożsamiamy: Jaguar, Rolex…

•

To, co nazywamy standardem urody, to średnia fizyczna.

•

Wszystkie cechy większe od średniej są uznawane za brzydsze (wyjątek: oczy u 
kobiet).



Panuje stereotyp, iż ludzie piękni są też mądrzy i inteligentni.



Nauczycielka, obserwując ładną uczennicę, przypisuje jej bystrość i inteligencję.



I chociaż początkowo nie musi tak być, w rezultacie poświęca jej więcej uwagi, czasu.



Poprzez stosunek otoczenia i nauczycieli, piękna z czasem może stać się też inteligentna.



Jest to wynik działania mechanizmu samospełniającego się proroctwa.

o

Społeczne Ja.



To, jak my postrzegamy innych, i jak inni postrzegają nas.



W sytuacjach komunikacyjnych jesteśmy nieustannie oceniani.



Czy jesteśmy towarzyscy, czy jesteśmy komunikatywni.

o

Duchowe Ja.



To, czy jesteśmy wrażliwi, czy rozwijamy nasz intelekt.



Przesadne koncentrowanie się na duchowym Ja może prowadzić do psychosomatycznych 
problemów.

•

Jeśli wszystkie  trzy wymiary rozwijamy harmonijnie, i potrafimy w sposób zintegrowany obserwować 
siebie w tych trzech wymiarach, to jesteśmy najbardziej efektywni komunikacyjnie.

•

Przesada w jakimkolwiek kierunku jest niezdrowa.

60. Kilka prostych technik ułatwiających poznanie samego siebie.

•

Zatytułować kartkę papieru “Kim jestem?”.

•

Przygotować 15 – 20 początków zdań: Jestem…

•

Następnie szybko uzupełnić te zdania, wpisując cechy, jakie tylko przyjdą nam do głowy, i to nie tylko 
takie, jakie są akceptowalne towarzysko.

•

Inny arkusz podzielić na dwie kolumny: zalety i wady, i każdą z tych kolumn wypełnić tak szybko, jak to 
możliwe.

•

Wykorzystując wyniki tych dwu testów, na trzeciej kartce papieru napiszmy: “Plan samodoskonalenia” i w 
ciągu 5 –10 minut skompletujmy wyrażenie : “Pragnę polepszyć mój…” tyle razy, ile zdążymy.

•

Druga technika: słuchać tego, co inni mówią na nasz temat.

•

Problem w tym, że robią to za naszymi plecami.

•

Można te informacje ignorować, albo wykorzystać do otwarcia ślepego lub nieznanego ja.

8

•

Trzecia technika: aktywnie poszukiwać informacji na swój temat, pytać: Powiedz szczerze, co sądzisz o 
moim ubraniu?

•

Czwarty sposób: Spójrz na siebie z odmiennej perspektywy.

•

Uruchamiając   zdolność   empatii,   spróbujmy   zastanowić   się,   co   myśli   o   nas   sprzedawczyni   w   sklepie 
osiedlowym, jaki obraz nas ma nasza siostra, a jaki profesor od komunikowania?

•

Obraz naszej osoby jest kombinacją wszystkich tych obrazów, które posiadają osoby nas otaczające.

•

Spróbujmy wyprowadzić średnią – przybliży nas to naszego rzeczywistego obrazu.

53?. Zasady inicjowania związków – schodowy model Knappa.

•

Knapp   wyróżnił   5   etapów   wspólnego   wchodzenia   i   5   etapów   osobnego   schodzenia   za   schodów, 
symbolizujących związek.

•

Wchodzenie:

o

Inicjowanie.

o

Experymentowanie – strony się poznają.

o

Intensyfikacja.

o

Integracja.

o

Związanie.

•

Schodzenie:

o

Różnicowanie.

o

Oddzielanie.

o

Stagnacja.

o

Unikanie.

o

Rozpad.

•

Poszczególnym etapom odpowiadają charakterystyczne dialogi, ale nie będę ich spisywał.

1/143.Komunikowanie werbalne a niewerbalne.

•

Komunikowanie niewerbalne:

o

Bardziej nieustrukturyzowane, niż ustrukturyzowane.



Każdy   język   posiada   reguły   syntaktyczne,   gramatyczne   –   brak   tego   w   przekazach 
niewerbalnych.

o

Bardziej nielingwistyczne, niż lingwistyczne.



Brak mu wewnętrznej struktury.

o

Bardziej analogowe, niż digitalne.



W przekazie analogowym jest podobieństwo między formą a treścią.



Gdy ktoś pokazuje, że jest zmęczony, to pokazuje to tak, że to widać.



Gdy ktoś mówi: drzewo, to słowo to nie ma nic wspólnego ze zdrewniałym, liściastym 
obiektem – na tym polega digitalność komunikowania werbalnego.

o

Bardziej ciągłe niż nieciągłe.



Mówimy, kiedy chcemy mówić, a potem przestajemy.



Przekaz   niewerbalny   jest   ciągły,   nie   można   przestać   –   nawet   sama   obecność   jest 
komunikowaniem.

o

Bardziej nieintencjonalne, niż intencjonalne.



Chociaż czasem pokazujemy jakieś gesty z własnej woli, to trudno zmienić kolor oczu 
czy tembr głosu.

o

Bardziej wrodzone, niż wyuczone.



Większość zachowań jest wrodzonych, prawie instynktowny – np. afektatory.

o

Bardziej przetwarzane przez prawą półkulę mózgową, niż przez lewą.



Jednak   ośrodki   kontrolujące   te   dwa   rodzaje   komunikowania,   umieszczone   na   innych 
półkulach, współpracują ze sobą.

•

Sygnały   niewerbalne,   jak   i   werbalne,   zachodzą   zawsze   w   jakimś   kontekście,   który   w   dużym   stopniu 
determinuje znaczenie sygnału.

•

Zachowania   niewerbalne   zawsze   występują   łącznie   z   innymi,   bo   ten   rodzaj   komunikowania   jest 
wielokanałowy w przeciwieństwie do werbalnego.

•

Sygnały językowe mają wyrazisty i ostry charakter, a niewerbalne są niejasne, nieokreślone, ich znaczenie 
wymaga kontekstu.

•

Relacje werbalne / niewerbalne dobrze obrazuje taki krzyżaczek:

9

           Werbalne

   Niewerbalne

Wokalne

Mówienie

        Tempo, głośność…

Niewokalne                 Język migowy, pismo.      Pozycje i ruchy ciała,

        ubiór, przedmioty…

 

11/12/116/117/118. Podstawowe funkcje komunikacyjnych zachowań niewerbalnych.

•

Nie sygnałów, a zachowań:

o

Bo nie każde zachowanie ma wartość komunikacyjną.

o

To zależy od tego, czy zostało to zauważone, i czy przypisano temu zachowaniu przypisano znaczenie.

•

Funkcja może być celem, ale również efektem.

•

Są to:

o

Funkcja informacyjna.



Najbardziej podstawowa funkcja.



Należy wyróżnić zachowania, które:

•

Informują, ale nie komunikują.

•

Informują i są komunikacyjne.

o

Funkcja definiowania i wspierania przekazów werbalnych.



Istnieje 6 subfunkcji przekazów niewerbalnych w stosunku do przekazów słownych:

•

Powtarzanie.

o

Powtarzają to, co mówimy słowami, np. pokazując drogę.

•

Zaprzeczanie.

o

Niektórzy ludzie, wprost trzęsąc się ze zdenerwowania, twierdzą, że wcale 
się nie denerwują.

•

Uzupełnianie.

o

Mówiąc: złowiłem taaaaką rybę, pokazujemy jej długość.

•

Zastępowanie.

o

Czasami   nie   można   przekazać   informacji   werbalnie,   i   wtedy   przekazy 
niewerbalne je zastępują, np. płetwonurkowie, technicy w radiu, trenerzy, 
uczniowie, policjanci.

•

Akcentowanie.

o

Odpowiednik wytłuszczenia w książce.

o

Wykładowca mówi raz głośno, raz cicho, zmienia ton głosu.

•

Regulowanie.

o

W trakcie  interakcji  uczestnicy sygnalizują,  że chcieliby coś  powiedzieć, 
przekazują głos partnerowi itp.

o

Funkcja wyrażania postaw i emocji.



Łatwiej uczucia wyrazić za pomocą gestów niż słów (wstyd, ubogi język…).



Poddenerwowany człowiek mówi głośniej, a zakochany – ciszej.



o

Funkcja definiowania relacji.



Np. komunikowanie wzajemnej atrakcyjności:

•

Ludzie pochylają się ku sobie.

•

Często dotykają się.

•

Spędzają wspólnie czas.

•

Częściej i dłużej patrzą sobie w oczy.



Np. sygnalizowanie władzy.

•

Zachowanie prezydenta Johnsona:

o

Klepanie po ramieniu.

o

Ściskanie za kolano.

o

Wkręcanie palca w brzuch.



Np. sygnalizowanie pobudzenia emocjonalnego / opanowania.

•

Należy   zwracać   uwagę   na   kontekst,   gdyż   te   same   zachowania   (częsty   kontakt 
wzrokowy)   mogą   sygnalizować   coś   skrajnie   przeciwnego   (zdenerwowanie   lub 
opanowanie).

o

Funkcja kształtowania wrażeń i kierowania nimi.

10



Gdy ludzie po raz pierwszy się spotykają, starają się jak najszybciej zdefiniować i określić 
partnera.



Robią to głównie na podstawie wyglądu, głosu i zachowania.



Manipulując nimi, możemy kreować wrażenia i kierować nimi.



Jest to efekt pierwszego wrażenia, spowodowany tym, iż nieznany nam człowiek jest jak 
czysta karta, na której dokładnie widać pierwszy, postawiony tam, znak.



Dlatego tak ważna jest umiejętność autoprezentacji, polegająca na uwypuklaniu pozytywnych 
cech.



Preferowane zachowania:

•

Częsty i bezpośredni kontakt wzrokowy.

•

Konwersacyjny styl i dykcja.

•

Atrakcyjna powierzchowność.

•

Unikanie naruszania prywatności.

•

Minimalizowanie czasu na spotkanie i rozmowę.

14. Kulturowe zróżnicowanie w komunikowaniu niewerbalnym.

•

Jest dość dużo zachowań niewerbalnych, które w różnych kulturach mają różne znaczenie.

•

Np. profesor brytyjski, wykładający gościnnie na uniwersytecie w Kairze w 1952 roku, położył, zwyczajem 
brytyjskich profesorów, nogi na biurku w trakcie wykładu. Jednak w muzułmańskim Kairze gest ten został 
zinterpretowany jako pogarda dla słuchających, co wywołało zamieszki antybrytyjskie. 

•

Niewerbalne zachowania różnią się pod trzema względami:

o

Zakresu akceptowalnych zachowań.

o

Warunków, kontekstów sytuacyjnych, w których dane zachowania są preferowane lub zabronione.

o

Interpretowania znaczeń poszczególnych zachowań. Mogą być interpretowane jako:



Zachowanie przypadkowe.



Idiosynkratyczne – konkretne znaczenia dla konkretnych osób.



Rozpowszechnione.

•

Wymiary różnicujące poszczególne kultury:

o

Bezpośredniość.



Tworzą je zachowania  sygnalizujące  chęć  ustalenia bliższego  kontaktu podczas  interakcji, 
ciepła, życzliwości…

o

Indywidualizm / kolektywizm.



Kultury   indywidualistyczne   (USA,   Kanada)   charakteryzuje   większy   dystans,   ale   większa 
afilatywność niewerbalna.



Kultury   kolektywistyczne   (Chiny,   Indie)   mają   bardziej   szablonowe   i   zsynchronizowane 
zachowania kinezyczne.

o

Męskość / żeńskość.



Męskość – pewność siebie, rywalizacja, ambicje.



Żeńskość – wrażliwość i uprzejmość.

o

Dostęp do władzy.



Im wyższy wskaźnik dostępu do władzy, tym większy poziom autorytaryzmu.



Wysoki współczynnik to Meksyk, Brazylia, Kolumbia.



Niższy jest tam, gdzie nie zaznaczają się tak wyraźnie różnice klasowe.

o

Wysoki i niski kontekst (model różnic kulturowych E.T.Halla).



Jedną z funkcji kultury jest tworzenie szablonów, pozwalających spośród wielości bodźców 
wybierać niektóre i w odpowiedni sposób je interpretować.



Kultury wysocekonteksturalne charakteryzują się tym, iż większą część przekazów zawierają 
w   formie   niewerbalnej   i   zinternalizowanych   normach,   będących   podstawą   dekodowania 
(Orient, kultury latynoskie).  Obcy,  który nie jest wtajemniczony w system  zachowań, jest 
łatwo demaskowany.



Kultury   słabokonteksturalne   większą   część   przekazów   zawierają   w   formie   werbalnej, 
wyraźnej części przekazów.

13. Kulturowe uniwersalizmy w komunikowaniu niewerbalnym.

•

W komunikowaniu niewerbalnym niektóre zachowania mają uniwersalne znaczenie, np. wzruszanie ramionami 
oznacza niewiedzę lub bezradność.

•

Kategorie tego podobieństwa wg. Agryle:

o

Te same części ciała służ do przekazywania niewerbalnych znaczeń.

o

Niewerbalne kanały służą do przesyłania podobnych znaczeń.

11

o

Niewerbalne   przekazy   towarzyszą   komunikowaniu   werbalnemu   i   są   wykorzystywane   w   sztuce   i 
rytuale.

o

Komunikowanie niewerbalne zastępuje werbalne, gdy mówienie jest niemożliwe.

•

Ekman odkrył, że posiadamy niezależne od siebie trzy grupy mięśni twarzy, które służą wyrażaniu emocji – 
dlatego interpretacja emocji w różnych kulturach jest dość zbieżna.

•

Uniwersalnym   aspektem   w   komunikowaniu   niewerbalnym   jest   powszechna   potrzeba   posiadania   własnego 
terytorium.

15/119. Różnice kulturowe w postrzeganiu i wykorzystaniu czasu.

•

Czas można traktować jako:

o

Niewidzialna kategoria komunikowania niewerbalnego.

o

Wymiar kontekstu sytuacyjnego.

o

Czynnik różnic kulturowych w komunikowaniu niewerbalnym.

•

Kultury można podzielić na:

o

Nastawione na przeszłość.



Kult tradycji, wieku.



Brytyjczycy, Chińczycy.

o

Nastawione na teraźniejszość.



Spontaniczność, zabawa, chęć osiągnięcia natychmiastowej przyjemności.



Są przekonane, że ich życie jest kierowane i kontrolowane przez siłę wyższą.



Filipińczycy, mieszkańcy Południowej i Centralnej Ameryki.

o

Nastawione na przyszłość.



Najważniejsze jest jutro.



Czynności wykonywane są nie dla doraźnej, ale dla przyszłej korzyści.

•

Kulturowe nastawienie do czasu.

o

Określa sposób, w jaki jednostki z różnych kultur postrzegają czas i wzory wykorzystywania czasu.



Techniczny system czasu:

•

Precyzyjne,   naukowe   odliczanie   czasu   w   godzinach,   minutach,   sekundach, 
częstotliwości pulsowania atomowego.



Formalne systemy czasu.

•

Tradycyjny i powszechny w danej kulturze.

•

W Europie i USA to wieki, dekady, lata, pory roku, tygodnie, dni…

•

W   innych   kulturach   mogą   to   być   fazy   księżyca,   fazy   uprawy   ziemi,   odpływy   i 
przypływy…

•

Wskaźniki czasu formalnego:

o

Porządkowanie.



Np. kolejność dni tygodnia.

o

Cykliczność.



Dzień po dniu, rok po roku…

o

Wartość.



W kulturze zachodniej czas jest cennym dobrem, nie powinien być 
marnowany.

o

Syntetyzowanie czasu.



Czas to jego zsumowane jednostki.

o

Głębia czasu.



Przekonanie, że teraźniejszość opiera się na przeszłości



Arabowie rozpatrują swoją historię na 6 000 lat wstecz.



Nieformalny system czasu.

•

Może być zrozumiany tylko w kontekście sytuacyjnym.

•

Określany: zaraz, za chwilę, niezwłocznie, natychmiast, krótko, długo.

•

Elementy tego systemu czasu:

o

Nagłość / pilność.



Telefon o drugiej nad ranem oznacza coś pilnego.

o

Aktywność.

o

Monochronemiczność.



Czas postrzegany jest linearnie.



Segmentowany na małe jednostki.



Traktowany jako towar.

12



Tylko jedna czynność jest wykonywana w danym momencie.



Pomagają w tym terminarze, organizery itp.



Charakterystyczna dla kultury zachodniej.

o

Polichronemiczność.



Odwrotnie.



Hiszpania, Ameryka Południowa i Centralna.

16/123. Kontekst sytuacyjny a znaczenie niewerbalnych przekazów.

•

Interpretacja   zachowań   niewerbalnych   jest   uzależniona   od   kontekstu,   wspierana   mową   i   innymi, 
współwystępującymi zachowaniami niewerbalnymi.

•

Interpretując, często opieramy się na schematach.

•

Wymiary kontekstu:

o

Fizyczny.



Liczba miejsc, w których się komunikujemy, jest nieograniczona.



Każde miejsce może narzucać inną interpretację zachowania.

o

Społeczno – psychologiczny.



Interpretacja zachowań zależy od relacji, w jakich pozostają uczestnicy interakcji.



Może być formalny / nieformalny, życzliwy / nieżyczliwy, publiczny / prywatny…

o

Czasowy:



Interpretacja jest uzależniona od panujących w danej kulturze reguł chronemicznych.

121. Kategorie niewerbalnego komunikowania.

•

Istnieją trzy sposoby kategoryzowania elementów kodu niewerbalnego:

o

Model strukturalno-językowy.



Wyodrębnia   i   systematyzuje   najmniejsze   elementów   wewnątrz   kodu,   na   podobieństwo 
morfemów w mowie.

o

Wyodrębnianie wymiarów.



Np. Kategorie czasu technicznego / formalnego / nieformalnego wg. Halla.



Kategorie dystansów Halla.



Kategorie Nolana, pozwalające na grupowanie zachowań werbalnych i niewerbalnych:

•

Kodowa (analogowość / digitalność).

•

Oceniająca świadomość komunikowania.

•

Kanałowa (jeden kanał / wiele).

o

Klasyfikacja wg. funkcji / znaczeń / sposobów postrzegania.



Ekman i Frisen wyodrębnili 5 funkcji gestów:

•

Adaptatory.

•

Regulatory.

•

Ilustratory.

•

Afektatory.

•

Emblematory.

•

Niewerbalne komunikowanie można potraktować jako zespół trzech systemów interakcyjnych:

o

Wizualny.



Najważniejsze źródło niewerbalnych znaczeń.



Zawiera podsystemy:

•

Kinezyczny.

•

Proksemiczny.

•

Związany z wyglądem i przedmiotami osobistego użytku.

o

Audialny:



Wokalne sygnały spełniają trzy podstawowe funkcje:

•

Emocjonalną.

•

Kierowania wrażeniami.

•

Regulacyjną.



Wyróżnia się pięć atrybutów:

•

Głośność.

•

Tempo.

•

Płynność.

•

Ustawienie.

•

Jakość.

13

o

Niewidzialny:



Grupuje podsystemy, nie dające się zakwalifikować do innych systemów.

•

Chronemika.

•

Zapach.

•

Dotyk.

•

Kanały niewerbalnego komunikowania można odróżniać za pomocą kategorii:

o

Szybkości transmisji.

o

Odrębności kanału od innych kanałów.

o

Dokładności.

o

Skuteczności informacyjnej / emocjonalnej.

124. Problem niespójnych przekazów.

•

Sygnały werbalne i niewerbalne wzajemnie się wzmacniają i uzupełniają.

•

Kiedy różne, współwystępujące niewerbalne lub werbalne zachowania są ze sobą sprzeczne, podważona zostaje 
wiarygodność nadawcy.

•

Taka niespójność jest zazwyczaj nieintencjonalna.

•

Ma to zazwyczaj miejsce w przypadku konfliktu pomiędzy odczuwanymi emocjami a obowiązującą konwencją 
towarzyską.

•

Przyczyny:

o

Intencja komunikatorów może być trudna do rozpoznania lub niejasna.

o

Rozpiętość między deklarowaną a rzeczywistą intencją zawartą w przekazie.

o

Konieczność przekazania negatywnych informacji.

o

Różnica pomiędzy stanami wewnętrznymi a kreowanymi na siłę oznakami innych uczuć.

o

Nadawca wkłada w przekaz wiele różnych intencji.

•

Przekaz może być niespójny:

o

Negatywnie.



Kanał niewerbalny niesie informacje o konotacji negatywnej, a werbalny – pozytywnej.

o

Pozytywnie.



Odwrotnie.

142. Dekodowanie niespójnych przekazów.

•

Wobec niespójności przekazów należy zdecydować, któremu kanałowi damy prymat.

•

Najczęściej   jest   to  kanał   niewerbalny,  przede   wszystkim   wizualny,  a   tuż   za  nim  audialny,  ze  względu  na 
trudność wpływania na te kanały zależnie od naszej woli.

•

Jednak w przypadkach bardzo silnej niespójności, małej wiarygodności informacji, prymat ma kanał audialny.

•

Dużą rolę odgrywa też kontekst komunikacyjny (experyment wykazujący różną wiarygodność tej samej miny 
sfilmowanej w kontekście kadrów z horroru, melodramatu czy obyczajówy).

•

W komunikowaniu emocji (szczerość i szacunek) prymat wiedzie komunikowanie niewerbalne.

120. Kompetencja międzykulturowa w komunikowaniu niewerbalnym.

•

Kompetencja kulturowa to znajomość norm i umiejętność ich wykorzystania.

•

Normy   kulturowe,   regulujące   komunikację,   podpowiadające   członkom   danej   kultury,   które   z   zachowań 
niewerbalnych są właściwe, stosowane są podświadomie.

•

Efektywne komunikowanie się z przedstawicielem innej kultury wymaga uświadomienia sobie norm własnej 
kultury oraz norm kultury rozmówcy.

•

Efektywne   komunikowanie   się   międzykulturowe   wymaga   od   jego   uczestników   zdolności   kierowania 
wrażeniami, tak, aby:

o

Dostosować się do wyobrażeń pozytywnych w kulturze rozmówcy.

o

Zdystansować się wobec wyobrażeń negatywnych.

•

Istnieją trzy uniwersalne dla różnych kultur zachowania niewerbalne.

o

Uśmiechanie się.

o

Uważne słuchanie.

o

Bezpośredni kontakt wzrokowy.

•

Ważna jest zdolność i chęć eliminacji błędnych rozumień w zakresie interakcji.

 73/74/75/76/77/78.Klasyfikacja gestów wg Ekmana i Friesena.

•

Mimo, iż sygnały przesyłane za pośrednictwem  ciała obejmują wiele rodzajów zachowań, to w większości 
badacze skupiają się na gestach.

14

•

W oparciu o kryterium funkcji, jakie pełnią różne gesty, Ekman i Friesen wyodrębnili pięć ich rodzajów:

o

Emblematory.



Arbitralnie dobrane, symboliczne zachowania, które w sposób pełny i bezpośredni zastępują 
wypowiadane słowa.



Ponieważ emblematory są wyuczone, mogą mieć różne znaczenia w różnych kulturach.



Np. podniesiony kciuk OK., we Francji może oznaczać “nic”, a w Portugalii może być gestem 
wulgarnym.



Np. Potakiwanie głową w Bułgarii oznacza “nie”.

o

Afektatory.



Odzwierciedlają intensywność odczuwanych emocji.



Wiele z nich to zachowania uniwersalne, intuicyjne.



Są mniej zależne od ilustratorów w zakresie związku z przekazem werbalnym.



W małym stopniu poddają się woli, są nieświadome i nieintencjonalne.



Mogą   być   jednak   dlatego   używane   do   fałszowania   emocji,   gdyż   wydają   się   przez   to 
wiarygodne.



We wszystkich  kulturach podstawowe stany emocjonalne obejmują siedem  podstawowych 
sygnałów lub ich różne połączenia:

•

Szczęścia.

•

Smutku.

•

Gniewu.

•

Strachu.

•

Zaskoczenia.

•

Pogardy.

•

Zainteresowania.



Do   zidentyfikowania   kłamstwa   nadaje   się   analiza   ruchów   niższych   partii   ciała,   mniej 
podatnych na kontrolę.

o

Ilustratory.



Zachowania, towarzyszące bezpośrednio przekazom werbalnym, dosłownie je ilustrujące.



W   przeciwieństwie   do   emblematorów,   nie   zawierają   przekazu   same   w   sobie,   mogą   być 
zrozumiane dopiero przy uwzględnieniu kontekstu słownego.



Są mniej arbitralne, przez co mogą być powszechniej zrozumiane.



Pomagają w kodowaniu i dekodowaniu.



Używają je najczęściej dzieci, póki jeszcze nie przyswoją sobie odpowiedniej liczby słów i 
cudzoziemcy.



Natomiast z wiekiem wzrasta liczba bardziej złożonych i skomplikowanych ruchów rąk.

o

Regulatory.



Pomagają zsynchronizować przebieg interakcji / konwersacji.



Sygnalizują początek i koniec wypowiedzi, zmianę tematu, sprzężenie zwrotne, wypełniają 
ciszę itp.



Ponieważ   każdy   uczestnik   interakcji   może   postrzegać   siebie   jako   mówcę   lub   słuchacza, 
możliwe są 4 relacje:

•

Mówca / słuchacz.

•

Słuchacz / mówca.

•

Mówca / mówca.

•

Słuchacz / słuchacz..



Dwie pierwsze oznaczają normalną i płynną interakcję, dwie ostatnie – jej załamanie.



Regulatory   służą   swobodnemu   przechodzeniu   między   pierwszymi   dwoma,   i   unikaniu 
pozostałych.



Osiągnąć   to   można   poprzez   zmianę   tempa   wypowiedzi,   głośności   i   tonu   głosu,   zmianę 
spojrzenia, ciszę, odwrócenie się, dotyk itp.



Można je klasyfikować jako:

•

Sygnały zwrotne.

•

Sygnały niechęci do zmiany roli.

•

Sygnały prośby o zmianę.

•

Sygnały chęci kontynuowania wypowiedzi itd.

o

Adaptatory / manipulatory.



Ich funkcja polega na zaspokajaniu potrzeb fizycznych lub psychicznych.

•

Fizyczne to np. drapanie się, odgarnianie włosów z oczu.

•

Psychiczne to np. nerwowe gryzienie ołówka.

15



Są zwykle nieświadome i nieintencjonalne.



Mogą być klasyfikowane na podstawie miejsca dotykania się:

•

Dotykanie lewej strony ciała towarzyszy ujawnianie informacji dotyczących przeżyć 
wewnętrznych.

•

Dotykanie prawej strony towarzyszy obawie przed kontaktem zewnętrznym z innymi 
osobami.



Klasyfikacja w zależności od koncentracji ruchów rąk na ciele lub przedmiotach.

•

Skoncentrowane na ciele, ubraniu lub biżuterii  związane są z uważną koncentracją, 
podczas gdy wpływ środowiska taką koncentrację utrudnia.

•

Skoncentrowane   na   przedmiotach   oddalonych   od   ciała   towarzyszy   mówieniu   o 
wewnętrznych lub zewnętrznych przeżyciach.

79. Zachowanie gestykulacyjne a różnice międzykulturowe.

•

Podstawowym  kryterium decydującym  o istnieniu różnic międzykulturowych lub ich braku jest arbitralność 
danego gestu.

•

Wraz z upowszechnianiem się werbalnego angielskiego, upowszechnia się angielski niewerbalny.

•

Gesty wrodzone, intuicyjne jak afektatory czy ilustratory są uniwerslane.

•

Gesty arbitralne, o znaczeniu ustalanym w ramach jednej kultury, w innej mogą znaczyć coś przeciwnego lub 
nie znaczyć nic:

o

Emblematory:



Podniesiony kciuk OK.:

•

“nic”, “zero” we Francji.

•

Wulgaryzm w Portugalii.



V – znak zwycięstwa / pokoju.



Kiwanie głową z góry na dół.

•

W Turcji oznacza, wraz z podniesieniem brwi, “nie”.

o

Ilustratory.



Ze   względu   na   ich   niewielką   arbitralność   różnice   międzykulturowe   dotyczą   bardziej 
częstotliwości ich używania, niż przypisywanego im znaczenia.



Np. Anglicy – mało gestykulują, Włosi – wiadomo.

o

Regulatory.



Kultury wysocekonteksturalne mają bogaty zestaw znaczeń komunikowany przez spojrzenie.



Gdy Euroamerykanie słuchają, patrzą w oczy, a Afrykanie uciekają wzrokiem.



Euroamerykanie identyfikowani są wtedy jako wrodzy, a Afrykanie – nieuważni, mimo, że i 
ci, i ci chcą w ten sposób wyrazić zaangażowanie i szacunek.

126. Typ, kształt i wymiary ciała jako forma komunikowania niewerbalnego.

•

Podstawowy kształt ciała, nad którym mamy pewną kontrolę, często jest podstawą wstępnej oceny człowieka.

•

Istnieją teorie wiążące typ, kształt i wymiary ciała z temperamentem.

•

Hipokrates:

o

Wprowadził   podział   na   cztery   główne   typy   temperamentów   zdeterminowane   ilością   “soków 
żywotnych” w organizmie jednostek.

o

Wyróżnił:



Sangwinika.

•

Aktywny, ale mało wytrwały.



Choleryka.

•

Gwałtowny i wybuchowy.



Flegmatyka.

•

Powolny, lecz wytrwały.



Melancholika.

•

Słaby i zmęczony.

•

Kretschmer (1935).

o

Wyróżnił takie typy, jak:



Astenik / leptosomatyk.

•

Smukła sylwetka, długie kończyny.

•

Schizotymia: zwrócony do wewnątrz, nadwrażliwy, może być oschły i sztywny.



Atletyk.

•

Muskularna sylwetka.

16

•

Typ   wiskozycyjny:   mało   wrażliwy,   nieśmiały   i   mający   tendencje   do   tłumienia 
emocji, spokojny i sumienny.



Pyknik.

•

Sylwetka gruba.

•

Cyklotynik: towarzyski, z tendencją do zmienności nastrojów.



Dysplastyk.

•

Typ patologiczny.

•

Scheldon.

o

Wyróżnił typy fizyczne i przyporządkował im psychologiczne:



Typ endomorficzny (gruby, słaby) = viscerotoniczny (towarzyski, spokojny, wyrozumiały).



Typ   mezomorficzny   (muskularny,   silny)   =   somatotoniczny   (energiczny,   dominujący, 
wybuchowy).



Typ ektomorficzny (chudy, delikatny) = cerebrotoniczny (zakłopotany, spięty, dokładny).

•

Badania wskazują, że:

o

Zaokrąglone, miękkie ciała kojarzone są z lenistwem, wesołością, zmysłowością.

o

Szczupłe i kanciaste – z młodością, nerwowością i pesymizmem.

o

Atletyczne – z siłą, przebojowością, dojrzałością.

•

Chociaż istnienie tych związków nie zostało udowodnione, funkcjonowanie tych stereotypów jest faktem.

•

W związku z tym ludzie postrzegają np. osoby o budowie atletycznej jako dominujące, i to prowadzi do takich 
definicji sytuacji, w których taka rola rzeczywiście im przypada.

•

Typ sylwetki jest też czynnikiem determinującym atrakcyjność jednostki, co z kolei wpływa na komunikowanie 
się.

o

U mężczyzn pożądana sylwetka ma kształt litery V, a ni epożądana – kształt gruszki.

o

U kobiet – wiadomo.

•

Nie tylko inni oceniają nas na podstawie naszego wyglądu – ma on także wpływ na nasze samozadowolenie i 
samopostrzeganie.

127. Ruchy i pozycje ciała.

•

Ułożenie ciała można klasyfikować wg trzech kategorii:

o

Pozycja stojąca.

o

Pozycja zgięta (siedzenie, klęczenie, kucanie).

o

Pozycja leżąca.

•

Płynność zmieniających się postaw powoduje, że mogą być one odbierane jako gesty lub jako zmiany dystansu 
(np. “tańczący” bokser).

•

Badania dowodzą, ze nadawca może być bardziej perswazyjny, jeżeli odbiorca siedzi lub leży, niż jeśli stoi.

•

Sposób ułożenia ciała ujawnia nasze stany wewnętrzne:

o

Stwierdzono występowanie dwu znaków napięcia psychicznego:



Znaki statyki (sztywna postawa, zaciśnięte dłonie…)



Znaki kinezyki (ruchy stóp i dłoni, kiwanie głową, nerwowy chód…)

•

Postawa może komunikować poprzez dwa główne wymiary:

o

Bezpośredniość (wychylanie ciała do przodu, dotykanie, bezpośrednie spojrzenie).

o

Rozluźnienie (wychylanie ciała do tyłu, asymetryczne ułożenie nóg, rozluźnienie rąk).

•

Bardziej rozluźniona postawa zarezerwowana jest dla ludzi o wyższym statusie / władzy, a styl bardziej spięty – 
dla osób o niższym statusie.

•

Stosunki partnerstwa i życzliwości wyrażane są przez kopiowanie postawy partnera, tzw. posturalne echo.

•

Różnice międzykulturowe:

o

W   kulturach   prymitywnych   doszukano   się   ponad   100   wspólnych   postaw,   nie   występujących   w 
kulturach bardziej rozwiniętych.

o

Występujące postawy są różnie interpretowane, np. japończycy za atrakcyjne interpersonalnie kobiety 
uznają takie, które w naszej kulturze uchodzą za zamknięte i skryte.

128. Różnice międzypłciowe a gesty.

•

W procesie socjalizacji internalizujemy  reguły męskiej dominacji i żeńskiej uległości.

•

Tak interpretować też można różnice w kinezyce kobiet i mężczyzn.

•

Np.   kobieta   dlatego   przyjmuje   zwartą,   skupioną   postawę   ciała   w   obecności   mężczyzny,   by   uwolnić   jak 
największą przestrzeń dla mężczyzny.

•

Anka, jak Ci się nie podoba, to nie czytaj!

•

Zachowanie kobiet / mężczyzn:

17

o

Złączone nogi / rozchylone.

o

Ramiona przy ciele / ramiona rozchylone.

o

Postawa zwarta / rozluźniona i otwarta.

o

Rzadkie i płytkie wychylenia ciała / odwrotnie.

o

Podczas chodu biodra rozkołysane i wychylone do przodu / nieruchome i do tyłu.

o

Nieśmiałe spojrzenie / śmiałe, inicjujące spojrzenie.

o

Unikanie dotyku / inicjowanie dotyku.

129. Komunikacyjna funkcja otoczenia.

•

Mikrośrodowisko / otoczenie proksemiczne wywiera ogromny wpływ na zachowanie ludzi.

•

Można powiedzieć, że my kształtujemy otoczenie, a potem ono kształtuje nas.

•

Wpłw otoczenia można regulować poprzez takie czynniki, jak: dekoracje, oświetlenie, kolory, zapachy, dźwięki, 
temperatura.

•

Knapp wyodrębnił sześć aspektów postrzegania otoczenia:

o

Formalność.

•

Kościoły vs wesołe miasteczka.

o

Ciepło.

•

Komfort i ciepło uspokaja i rozluźnia.

•

Gdy właściciele fast-foodów stworzyli taką atmosferę, zmniejszył im się przepływ ludzi i w 
związku z tym obroty, bo ludzie po jedzeniu jeszcze chcieli posiedzieć.

o

Prywatność.

•

W  otoczeniu,  które  uniemożliwia   podsłuchanie  rozmów  przez   osoby  niepowołane,   maleje 
dystans, a przekazy są bardziej osobiste i twórcze.

o

Bliskość.

•

Znajomość otoczenia wpływa  pozytywnie  na przebywających  w nich, dlatego  siedziby tej 
samej firmy rozrzucone po całym świecie wyglądają często tak samo.

o

Skrępowanie lub jego brak.

•

Duży wpływ na postrzeganie danego miejsca, zwłaszcza ciasnego, ma możliwość wydostania 
się z niego.

o

Dystans.

•

Służy kreowaniu władzy.

•

Respektowanie dystansu fizycznego / psychicznego jest dowodem na akceptowanie władzy.

•

Osoby   posiadające   władzę   manifestują   to   nawet,   składając   podpis   zajmujący   większą 
powierzchnię kartki papieru, niż inni.

130. Terytorium, dystans indywidualny i zatłoczenie.

•

E.T.Hall, twórca terminu “proksemika’ twierdzi, że przestrzeń komunikuje.

•

Terytorium.

o

Terytorium to miejsce przez dłuższy czas kojarzone z osobą lub grupą osób.

o

Zwierzęta i ludzie oznaczają zajmowane przez siebie terytoria.

o

Jednak terytorializm ludzi jest bardziej pasywny.

o

W zależności od wielkości terytoria można podzielić na:



Miejsca (zmieści się szklanka lub kubek).



Łokcie (45 cm).



Terytoria personalne / umiejscowienia (kilka łokci).



Moduły (szereg umiejscowień).



Centra.

o

Można także wydzielić:



Podstawowe terytoria, będące pod władzą konkretnej osoby.



Terytoria   drugoplanowe,   które   nie   są   wyłączną   własnością   danej   osoby,   ale   są   z   nim 
kojarzone.



Terytoria publiczne.



Oznaczenia – przedmioty, które służą do definiowania miejsca na terytorium publicznym.

o

Publiczne terytoria mogą być “kolonizowane”, przez co stają się terytoriami domowymi.

o

Terytoria są przyznawane także grupom osób, które prowadzą rozmowy.

o

Istnieje także terytorium wokół ciała, do którego dostęp jest rygorystycznie kontrolowany przez bariery 
kulturowe.

18



Z terytorium wokół ciała wiąże się pojęcie dystansu interakcyjnego.

•

Czynniki wpływające na terytorializm:

o

Płeć (kobiety mają mniejszy).

o

Intensywność inwazji (inna jest reakcja, gdy ktoś staje na naszej wycieraczce, a inna, gdy kładzie się w 
dużym pokoju).

o

Wartość   terytorium   (bardziej   nam   będzie   zależało,   żeby   utrzymać   miejsce   przy   strategicznie 
ulokowanym stoliku niż przy barze).

o

Kultura.

•

Naruszenie terytorium i formy reakcji:

o

Formy naruszenia:



Pogwałcenie.

•

Gdy należące do kogoś terytorium jest wykorzystywane bez jego zezwolenia.

•

Np. pożyczenie przedmiotów bez zgody właściciela.



Inwazja.

•

Przekroczenie granic i zajęcie czyjegoś terytorium.

•

Np. porwanie samolotu.



Skalanie lub zniszczenie.

•

Np. palenie papierosów tam, gdzie jest to zabronione.

o

Reakcje:



Wycofanie się.



Odseparowanie się.



Aktywna obrona.

o

Na naruszenie terytorium reagują nie tylko właściciele, ale także ci, którzy to terytorium nieumyślnie 
naruszyli.



Może to być dla nich równie przykre, jak dla właścicieli.

o

Im   grupa   większa,   tym   mniejsze   prawdopodobieństwo,   że   zostanie   naruszone   jej   terytorium 
interakcyjne.

•

Przestrzeń indywidualna.

o

To przestrzeń otaczająca ciało i poruszająca się razem z nim.

o

Nie jest okrągła.



Może być bardziej rozbudowana z przodu lub z tyłu.



Zazwyczaj jest mniejsza u stóp, a większa w okolicach głowy.

o

Służy zabezpieczeniu i ochronie ciała.



Powiększa się wraz ze wzrostem zagrożenia.

o

Jest uzależniona od innych aspektów niewerbalnego komunikowania.



Zwłaszcza proksemiki: odległości od innych osób, ale też od temperatury…

o

Wpływają nań:



Płeć.

•

Mężczyźni wykorzystują płeć do dominacji nad kobietami.



Wiek.

•

Duża > mała > duża.



Kultura.

•

Im cieplejszy klimat, tym bufory mniejsze.



Status.

•

Ludzie o wyższym statusie władają większą przestrzenią i jej potrzebują.



Relacje z innymi.

•

E.T.Hall wyodrębnił, obserwując Amerykanów, 4 kategorie nieformalnej przestrzeni 
skorelowane z czynnościami:

o

Dystans intymny (0 – 45 cm): miłość i walka.

o

Dystans indywidualny (45 – 120 cm): rozmowa z przyjaciółmi.

o

Dystans   towarzyski   (120   –   360):   bezosobowe   spotkania   towarzyskie   i 
zawodowe.

o

Dystans publiczny (360 i więcej): koncerty, przemówienia…

•

Mierzy się go nie od skóry, ale od osi ciała.

•

Zatłoczenie.

o

Trzeba odróżnić je od zagęszczenia, które jest pojęciem fizycznym i określa ilość ludzi na konkretnej 
powierzchni.

19

o

Zatłoczenie jest kategorią psychologiczną i opisuje sytuację, w której jednostka doświadcza zbyt wielu 
kontaktów społecznych w porównaniu do swoich oczekiwań.

o

Może wynikać z przeciążenia percepcji nadmierną ilością bodźców.

o

Lub z ograniczenia zachowań jednostki.

o

Może być powiązane z zagęszczeniem:



Duże zagęszczenie prowadzi do zatłoczenia, co z kolei prowadzi do powstawania problemów 
społecznych,   takie   jak:   depersonalizacja,   desensytyzacja,   wzrost   agresywności   i 
przestępczości.

131. Aranżacja przestrzeni i główne wzory zachowania siedzącego.

•

Umeblowanie i aranżacja wnętrza przekazują informacje na temat chęci komunikowania lub jej braku.

o

Często ludzie z mebli tworzą bariery, które dają im poczucie bezpieczeństwa, ale zakłócają przebieg 
komunikowania.

o

Pragmatyczne podejście w aranżacji przestrzeni (higiena pomieszczenia, łatwość poruszania się w nim) 
może być dysfunkcjonalne komunikacyjnie.

•

“Władza jest tam, gdzie siedzisz”, twierdzi Korda.

o

Okrągły stół.



Wyraża równość i jedność pomiędzy rozmówcami.



W czasach starożytnych istniała gradacja miejsc: przyznając godzinie 12 pozycję dominującą, 
władza siedzących  malała zgodnie z ruchem  wskazówek zegara, tak, że 11 była  najmniej 
ważna.

o

Kwadratowy stół.



Również wyraża równość, ale podkreśla podziały.

o

Prostokątny stół.



Krótszy bok uznawany jest jako miejsce czołowe, najlepsze, zwłaszcza, jeżeli zajęty jest tylko 
jeden.



Siedzenie przy krótszym boku wpływa dodatnio na postrzeganie takiej osoby.



Przyjmowanie  miejsc  przy takim   stole   jest   uzależnione  od  relacji   między siedzącymi  (od 
przyjacielskich do wrogich):

  

      X 

     X

   X

   X

       X

XX 

        X

      X

     X

•

Na zajmowanie miejsc wpływają także:

o

Extrawertyzm (chęć bliskości fizycznej) / introwertyzm (maksymalizacja dystansu).

o

Dominacja / poddanie się.

o

Kreatywność i ambicja.



Uczniowie o takich cechach siadają z przodu.



O przeciwnych – z tyłu.



Ci, którym to obojętne  - też są ambitni, ale nie przejawiają takiego entuzjazmu.

122. Komunikowanie niewerbalne – definicje.

•

Nie istnieje idealna definicja.

•

Wszystkie próby są bardziej lub mniej udane.

•

Mogą być takie:

•

…jest to komunikowanie pozajęzykowe.

o

Kwestionowana przez tych, którzy przypisują mu strukturalne cechy języka.

•

…jest to komunikowanie bez wypowiadania słów.

o

Nieprawda, bo pisanie też posługuje się słowami, chociaż bezdźwięcznymi.

•

…ma dwa znaczenia:

o

Szersze:   zamierzone   i   niezamierzone   przekazywanie   informacji   za   pomocą   przedmiotów 
(dzieła sztuki nieliterackiej, wystrój pomieszczeń…) oraz ciała.

o

Węższe: za pomocą statycznych i dynamicznych właściwości ciała.



Niedokładna…

•

Można wydzielić grupę definicji kładących nacisk na intencjonalność komunikowania, bardzo je zawężając.

•

Niektórzy   twierdzą,   że   choć   wszystkie   zachowania   mają   wartość   informacyjną,   to   nie   wszystkie   są 

komunikacyjne (spanie, chodzenie).

•

Inna grupa to definicje bazujące na konstatacji Watzlawicka, Beavina i Jacksona, iż każde zachowanie jest 

komunikowaniem, co okazuje się worem bez dna.

20

•

Inne podejście uwypukla problem istnienia nadawcy twierdząc (Domachowski), że komunikowanie się zachodzi 

tylko wówczas, gdy jest odbierane – inaczej jest to próba komunikowania.

•

Alternatywą mogą być definicje, uznające za komunikowanie zachowanie oparte o społecznie uznawany system 

kodowy.

•

Głodo: 

o

…jest   to  posługiwanie   się   przez   komunikatorów   wizualnymi,   audialnymi   i   niewidzialnymi 
systemami   komunikowania   poprzez   systematyczne   kodowanie   i   dekodowanie   symboli   i 
sygnałów, w celu wymiany uzgodnionych znaczeń w konkretnych kontekstach.

132. Główne funkcje komunikacyjne ubioru.

•

Strój informuje obserwatora w zakresie:

o

Zaufania / wiarygodności.



Jest narzędziem identyfikacji kulturowej.

o

Sympatyczności.

o

Atrakcyjności interpersonalnej.

o

Statusu / władzy.

•

Badania:

o

Na czerwonym świetle przebiega facet w garniaku – wszyscy za nim, a gdy przebiega lump – nikt 
za nim nie biegnie.

o

Facet zostawił w budce telefonicznej kasę. Gdy jest w garniaku, to ludzie mu ją oddają, a gdy jest 
lumpem – nikt.

o

Facet zbiera kasę (cel charytatywny lub nie): więcej dają lepiej ubranemu.

o

Faceci  w uniformach  i bez proszą kierowców  o przestawienie zaparkowanych  samochodów – 
wygrywają ci w uniformach.

•

Trzeba   dobrze   pokrywającego   się   wspólnego   obszaru   doświadczeń,   żeby   nie   nastąpiły   abberacje   na   drodze 

kodowanie – dekodowanie.

•

Strój może komunikować:

o

Sytuację ekonomiczną.

o

Kulturę.

o

Wykształcenie.

o

Zawód.

o

Wyznanie.

o

Uznawane normy moralne.

o

Identyfikację z grupą.

o

Itd.

•

Kwestia intencjonalności:

o

Możliwe są 4 sytuacje:



Intencjonalne / odebrane jako intencjonalne.



Intencjonalne / odebrane jako nieintencjonalne.



Nieintencjonalne / odebrane jako intencjonalne.



Nieintencjonalne / odebrane jako nieintencjonalne.

•

Strój wpływa nie tylko na obserwatora, ale też na noszącą go osobę.

o

“Strój zmienia maniery”.

o

“Czuję się dobrze, gdy wyglądam dobrze”.

o

Wpływa na samoakceptację.

134. Techniki kierowania ekspresją mimiczną.

•

Twarze komunikują emocje.

•

Jednak tylko część ekspresji mimicznej jest autentyczna – można nią sterować:

o

Intensyfikowanie emocji.



Presja społeczna powoduje, że powinniśmy wyrazić emocje, które odczuwamy bardzo 
słabo.



Gdy dostajemy prezent, to cieszyć się trzeba.

o

Deintensyfikowanie emocji.



Konwencja społeczna ogranicza ekspresję.



Gdy np. szef nas zdenerwował i musimy z nim pogadać.

o

Neutralizowanie emocji.



Konwencja nie pozwala odczuwać danych emocji.



Mężczyźni nie płaczą.

21

o

Maskowanie emocji.



Powinniśmy odczuwać inne emocje, niż odczuwamy.



Wszystkie kandydatki na miss się cieszą, gdy wygra ich koleżanka.

•

Zasady prezentowania emocji są zinternalizowane w procesie socjalizacji i stosowane podświadomie.

•

Poza naszą kontrolą znajdują się oczy – one są źródłem najbardziej wiarygodnych informacji o emocjach.

•

Wiarygodnym źródłem są też bardzo szybkie zachowania mimiczne zwane minisekundowymi, które jednak dopiero 

można rozpoznać, oglądając w zwolnionym tempie ich zapis filmowy.

135. Uniwersalność i różnice kulturowe w ekspresji mimicznej.

•

Wyróżnia się sześć podstawowych emocji:

o

Radość.

o

Smutek.

o

Gniew.

o

Zaskoczenie.

o

Wstręt.

o

Strach.

•

Pozostałe emocje są ich konfiguracjami.

•

Teoria programu mimicznych emocji.

o

Program   mimicznych   emocji   jest   zdeterminowany   biologicznie   i   polega   na   wysyłaniu   ściśle 
określonych   impulsów   do   określonych   mięśni   twarzy   w   momencie   przeżywania   konkretnych 
emocji.

o

Program ten jest niezależny kulturowo.

•

Jednak w różnych kulturach ludzie różnie uzewnętrzniają swoje emocje, ponieważ kultury te różnią się stopniem 

przyzwolenia na uzewnętrznianie emocji w zależności od kontekstu sytuacyjnego.

o

Kultury różnie definiują, jak i kiedy te uniwersalne wyrażenia mimiczne mogą być stosowane.

•

Istnieje poza tym hipoteza mimicznego sprzężenia zwrotnego, która mówi, że emocje wyrażane wpływają na ich 

odczuwanie.

136. Funkcje komunikacyjne zachowania wzrokowego.

•

Trudno wyodrębnić te funkcje, ponieważ nakładają się na siebie.

•

Knapp i Kendon wyodrębnili cztery:

o

Definiowanie i nawiązywanie relacji.



Kontakt wzrokowy określa rodzaj relacji i to, jak będzie się ona rozwijała.



Spoglądamy częściej i dłużej na kogoś, kogo darzymy większą sympatią.



Nasilający się kontakt wzrokowy jest sygnałem nasilającej się intymności.



Ludzie o wyższym statusie mają większą swobodę w inicjowaniu i przerywaniu kontaktu.



Osoby patrzące prosto w oczy i nie unikające kontaktu wzrokowego są odbierane jako 
szczere.

o

Kontrolowanie kanału komunikowania.



Sygnały zmiany ról w interakcji.



Sygnały zwrotne.



Prezentacja władzy i siły.



Unikanie spojrzeń.

o

Prezentacja emocji.



Kontrolowanie wzroku jako kanału przekazującego emocje jest bardzo trudne, ale nie 
niemożliwe.



Nieobecność kontaktu wzrokowego oznacza niepokój.



Wpatrywanie się z bliskiej odległości wzbudza niepokój.



Kontakt wzrokowy sygnalizuje sympatię

o

Redukowanie rozproszenia.



Gdy chcemy się skoncentrować, zastanowić:

•

Spoglądamy w dół.

•

Rozglądamy się.

•

Odrywamy na chwilę wzrok od pytającego.

•

Kierunek ruchu oczu, dominujący u danej osoby, może być źródłem informacji o jej sposobie myślenia.

o

Ruchy te są określane jako sprzężone ruchy boczne.

o

Spoglądający   częściej   w   lewo,   posługują   się   głównie   prawą   półkulą   w   przetwarzaniu   danych 
(artystyczna), i odwrotnie.

22

o

Nie można jednocześnie myśleć i mrugać (!).

137. Komunikacyjne funkcje dotyku.

•

Funkcja wspierania / pocieszania.

o

Daje poczucie bezpieczeństwa.

o

Rodzice / dzieci, lekarze / pacjenci, przyjaciele.

o

Aby intencje zostały właściwie odczytane, konieczny jest właściwy kontekst.

o

Często   ci,   którzy   najbardziej   tego   dotyku   potrzebują   (bardzo   chorzy,   zastraszeni,   kalecy), 
otrzymują go najmniej.

•

Funkcja władzy.

o

Silne osoby dotykają, a słabe są dotykane (pariasi / niedotykalni nikogo nie mogą dotykać).

o

Jednak zupełny brak dotyku także może świadczyć o niskim statusie w grupie.

•

Funkcja afiliacyjna.

o

Dotyk odgrywa dużą rolę w kształtowaniu bliskich, partnerskich związków.

o

Jest ważny przy podjeżdżaniu.

138. Różnice międzykulturowe w zachowaniu dotykowym.

•

Można wyróżnićkultury:

o

Kontaktowe (Latynosi, Rosjanie).

o

Niekontaktowe (Chińczycy, Skandynawowie, Brytyjczycy – zwłaszcza upper class).

•

Kultury różnią się także co do najczęściej dotykanych miejsc.

o

Dotykanie głowy w Malezji i Tajlandii jest zakazane panującym tabu, a w USA głowy dotyka się 
najczęściej.

o

Malajczycy nie dopuszczają także ściskania rąk na powitanie.

o

W kulturach muzułmańskich zakazane jest publiczne dotykanie osób płci przeciwnej, a często 
praktykowane u osób tej samej płci.

o

W Europie – odwrotnie.

•

Kultury różnią się także w rodzajach sytuacji, w których dopuszcza się dany sposób dotyku:

o

Wyraz emocji.

o

Sygnał kontroli.

o

Dotyk rytualny.

o

Dotyk zawodowy.

139. Funkcje komunikowania parawerbalnego.

•

Funkcja emocjonalna.

o

Mehrabian ocenia, że:



38 % informacji o emocjach przenoszą sygnały wokalne.



55 % mimika.



7 % słowa.

o

Zdolność do kodowania i dekodowania emocji w przekazie parawerbalnym jest różna.

o

Jednak z reguły są one kodowane i dekodowane sprawnie i trafnie.

o

Np. Uczestnicy experymentów potrafili sprawnie kodować różne emocje w tym samym tekście.

o

Najtrudniej (zwłaszcza dzieciom) przychodzi dekodowanie sarkazmu (kontradyktoryjność części 
werbalnej i niewerbalnej).

•

Funkcja kierowania wrażeniami.

o

Ludzie dość pewnie i zgodnie odczytują cechy osobowościowe mówców, bazując na wymiarze 
parawerbalnym (ton, ustawienie, głośność, płynność, jakość…).

o

Mimo, że zwykle zgodne, interpretacje te nie zawsze były prawdziwe.

o

A to oznacza, że te zbiorowe błędy są spowodowane kierowaniem się stereotypami.

o

A to z kolei oznacza, że łatwo jest, używając tych stereotypów, manipulować wrażeniami innych.

o

Manipulacje te mogą dotyczyć kompetencji, statusu, emocji, relacji…

o

Pozytywnie na interakcje wpływa upodobnienie swoich parawerbalnych sygnałów do sygnałów 
rozmówcy.

•

Funkcja regulacyjna.

o

Pozwala regulować przebiegiem interakcji za pomocą:



Zmiany tonu, ustawienia, tempa, głośności głosu…



Dźwięków typu: uhmmm, yyyy, eee itde.

23

o

Knapp wyróżnił sygnały:



Zmiany roli.



Prośby o głos.



Zaprzeczenia chęci zmiany roli.

o

Istnieją   oczywiście   ogromne   związki   pomiędzy   funkcją   kierowania   wrażeniami   a   funkcją 
regulowania, np. osoba, postrzegana jako posiadająca władzę ma większe prawo do inicjatywy w 
interakcji.

143. Komunikowanie parawerbalne a różnice międzypłciowe.

•

Różnice   w   zachowaniu   mężczyzny   i   kobiety   są   zdeterminowane   przede   wszystkim   kulturowo,   a   nie 
biologicznie.

•

Kulturowe wzory dominacji i uległości oparte są na zinternalizowanych stereotypach.

•

Są one widoczne we wszystkich rodzajach komunikacji niewerbalnej, także w komunikacji parawerbalnej.

•

Mężczyźni:

o

Mówią dłużej.

o

Wypełniają wokalizatorami przerwy, nie pozwalając sobie przerywać.

o

Sami przerywają innym.

o

Mówią głośno, pewnie, dobitnie.

•

Kobiety:

o

Częściej pozwalają sobie przerywać.

o

Milkną na dłużej, gdy ktoś im przerwie.

o

Rzadko się zabezpieczają przed przerwaniem ich wypowiedzi.

o

Mówią cicho, wahają się częściej.

o

Lepiej słuchają.

o

Częściej  wykorzystują  reaktywne  wzorce   intonacji  (Ojejku,  to okropne!!!),   co  sprawia,  że  są 
postrzegane jako bardziej emocjonalne i mniej panujące nad sobą.

147. Podobieństwo jako składnik atrakcyjności interpersonalnej.

•

Opiera się to na zjawisku symetryczności związków interpersonalnych.

•

Przeczy   to   jednocześnie   powszechnemu   mniemaniu,   iż   mężczyźni   powinni   dobierać   sobie   kobiety   o 
maksymalnym poziomie atrakcyjności.

•

Wtedy rośnie możliwość odrzucenia przez kobietę takiego związku.

102. Rodzaje pytań w wywiadzie – przykłady.

•

Pytania   w   wywiadzie   nie   muszą   kończyć   się   znakiem   zapytania   –   może   to   być   po   prostu   wypowiedź 
prowokująca do powiedzenia czegoś.

•

Pytania otwarte:

o

Są ogólne i nie nakładają na odpowiadającego ograniczeń czasowych, sugerując tylko temat.

o

Można je podzielić na:



Wysoce otwarte:

•

Opisz mi swoje dotychczasowe doświadczenia.



Umiarkowanie otwarte (wymagają trochę bardziej zwartych odpowiedzi):

•

Dlaczego zdecydowałeś się studiować na UW?

o

Prowadzący powinien zadawać takie pytania, gdy:



Chce rozluźnić respondenta.



Pytania nie są dla respondenta zagrożeniem.



Chce poznać kompetencję komunikacyjną respondenta lub jego wiedzę na jakiś temat.



Chce ustalić, co respondent uważa za ważne dla danego tematu.

o

Pytania takie nie służą zestawianiu ich potem z odpowiedziami innych respondentów – zbyt łatwo 
można zdryfować temat.

o

Są czasochłonne.

•

Pytania zamknięte:

o

Można je podzielić na:



Umiarkowanie zamknięte:

•

Jakie rodzaje kremów pani używała?



Wysoce zamknięte:

•

Ile pan zarabia (poniżej 6000 / 6000 – 8000 / powyżej 8000)?

•

Oceń swoje zadowolenie w skali 1 – 5.

24

•

Uszereguj   przyczyny   swojego   odejścia   z   pracy   (od   najmniej   ważnej   do 
najważniejszej: ble, ble, ble…)

•

Czy mnie lubisz, czy nie? (brak odpowiedzi pośredniej)

o

Pytania zamknięte prowadzący powinien zadać, gdy chce:



Mieć kontrolę nad wywiadem.



Uzyskać konkretne informacje, a nie refleksje respondenta.



Porównać odpowiedzi różnych respondentów.



Zdyscyplinować respondenta.

•

W praktyce powinniśmy dążyć do równowagi między tymi pytaniami.

•

Pytania pierwszoplanowe / drugoplanowe.

o

Pierwszoplanowe (podstawowe / wprowadzające / główne):



Rozpoczynają wywiad lub nowy temat.



Mają sens, gdy inicjatywę w wywiadzie posiada prowadzący.



Mogą być otwarte lub zamknięte.



Np.:

•

Co panią boli – pytanie pierwszoplanowe.

•

Czy boli panią globus? – pytanie drugoplanowe.

o

Drugoplanowe (pogłębiające i uszczegółowiające temat)



Np.: Dlaczego? Powiedz coś jeszcze….



Pozwalają uszczegółowić wiedzę, ale… 



Istnieje niebezpieczeństwo przejęcia przez respondenta postawy defensywnej.

•

Pytania neutralne / tendencyjne.

o

Neutralne:



Nie sugerują respondentowi odpowiedzi.



Np.: Jaki jest twój stosunek do alkoholu?

o

Tendencyjne (naprowadzające):



Sugerują odpowiedź.



Np.: Kiedy się ostatni raz upiłeś?



Takich   pytań   należy   unikać   zwłaszcza   wtedy,   gdy   chcemy   poznać   np.   umiejętności 
respondenta, by nie sugerować mu właściwej, oczekiwanej przez nas odpowiedzi.



Szczególnym rodzajem pytań tendencyjnych są pytania osaczające:

•

Jest to nieetyczne.

•

Chociaż dość skuteczne.

•

Np. Jak to możliwe, że nie było cię wczoraj w domu, skoro przejeżdżając widziałem 
światło?



Pytany w ten sposób zamyka się i traci zaufanie do prowadzącego.

•

Pytania odzwierciedlające:

o

Odbijają przekazy respondenta.

o

Mają one dodać odwagi respondentowi.

o

Ich celem jest potwierdzenie właściwego zrozumienia odpowiedzi.

o

Przekazują inicjatywę w ręce respondenta.

o

Uświadamiają mu, co w rzeczywistości powiedział.

o

Np.: 



A więc uważasz, że…



O ile rozumiem, to…

•

Pytania sondujące:

o

Mają za zadanie wydobyć więcej informacji (coś jak drugoplanowe).

o

Zadawane są po pytaniach wstępnych, z wyjątkiem wywiadów celowo stresujących.

o

Wymagają już jakiegoś zaufania pomiędzy uczestnikami wywiadu.

o

Np.



Dlaczego od tamtej pory nie nakręcił pan jeszcze żadnego filmu?



Czego jeszcze dotyczyły rozmowy?

•

Pytania hipotetyczne:

o

Stawiają Rozmówce wobec wyimaginowanych problemów.

o

Sprawdzają jego szybkość reakcji, kompetencje…

o

Np. A co by było, gdyby…

/103/110. Struktura wywiadu / model lejka / rozmowa fatyczna.

•

Większość wywiadów składa się z:

25

o

Wstępu.

o

Rozwinięcia.

o

Zakończenia.

•

Wstęp.

o

Służy wytworzeniu życzliwej i przyjemnej atmosfery.

o

Zapoznaniu respondenta z celem i tematem wywiadu.

o

Przekonaniu respondenta do tego, by odpowiedział na nasze pytania.

o

Wytworzeniu   miłej   atmosfery   służy   komunikowanie   fatyczne,   pozwalające   na   stworzeniu   pewnej 
wspólnoty.



Jest to krótka rozmowa na błahy temat.



Jego rolą jest otwarcie kanałów komunikowania.



Ma niekontrowersyjny charakter – minimalizuje to ryzyko konfliktu.



Jest   to   okazja   do   rozejrzenia   się,   poznania   partnera,   podjęcia   ostatecznej   decyzji   co   do 
ostatecznego kształtu rozmowy.



Mimo, iż wydaje się płytka i powierzchowna, stanowi podstawę sukcesu dalszej interakcji.

•

Rozwinięcie.

o

Przy ustalaniu listy i kolejności pytań bardzo pomocny jest model lejka.

o

Polega   on   na   rozpoczęciu   rozmowy   od   pytań   otwartych,   po   czym   stopniowym   zawężaniu   ich   i 
precyzowaniu.

o

Każde pytanie jest coraz to bardziej konkretne, a ostatnie zawiera podsumowanie / oświadczenie.

o

Przykład:



Co sądzisz o polskim rynku muzycznym?



Co myślisz o scenie jazzowej w naszym kraju?



Jakiego muzyka jazzowego w Polsce uważasz za najbardziej twórczego?



Która jego płyta jest dla ciebie szczególnie ważna?



Co wpłynęło na taką ocenę?

o

Czasami warto zastosować metodę odwróconego lejka.

o

Polega   ona   na   przechodzeniu   od   pytań   konkretnych,   zamkniętych,   do   coraz   bardziej   ogólnych   i 
otwartych.

o

Jest to przydatne w rozmowach z osobami o niskiej kompetencji komunikacyjnej lub ze szczególnie 
opornymi.

o

Jako ostatnie, najlepiej zadawać pytania szczególnie drażliwe, śliskie, by,  jeśli respondent odmówi 
udzielania odpowiedzi, nie stracić całego wywiadu.

•

Zakończenie.

o

Ważne, by nie wytworzyć wrażenia urwania wywiadu w połowie.

o

Dobrze jest rozmowę spuentować, podsumować.

o

Jeśli   celem   naszym   jest   opublikowanie   rozmowy,   należy   powiadomić   respondenta   o   możliwości 
autoryzacji.

o

Jeśli celem wywiadu jest jakieś działanie (np. zatrudnienie), należy się z respondentem umówić.

!08. Formalny i nieformalny styl wywiadu.
o

Wywiad formalny:

o

Rozmówcy nie uznają swojej indywidualnej tożsamości.

o

Respektują jedynie pełnione przez siebie role społeczne.

o

Prowadzący wywiad traktuje wszystkich rozmówców jednakowo.

o

Rozmówcy,  zwracając  się do siebie, używają  nazwiska, poprzedzonego  często tytułem  albo formą 
grzecznościową.

o

Nieformalność podkreślają także zachowania niewerbalne:



Formalny ubiór.



Formalne przywitanie.



Stosowny dystans, także fizyczny.

o

Brak tu miejsca na spontaniczność, pozwala to jednak na dużą skuteczność.

o

Np.



Rozmowa kwalifikacyjna.



Egzamin.

o

Wywiad nieformalny:

o

Uczestnicy traktują siebie jako indywidualne istoty, nie przywiązując dużej uwagi do ról społecznych.

26

o

Uwzględniają cechy osobowościowe, przez co komunikowanie staje się łatwiejsze i skuteczniejsze.

o

Układ pytań jest nieustrukturalizowany, zmienny, a odpowiedzi niestandardowe.

o

Rozmówcy zwracają się do siebie w sposób przyjacielski i nieformalny.

o

Niewerbalne zachowanie:



Swobodny strój.



Rozluźniona pozycja.



Nieformalne otoczenie i konsytuacja (na przyjęciu, na dworzu, w domu respondenta).

o

Większość wywiadów mieści się pomiędzy tymi skrajnościami.

109. Saldo władzy w wywiadzie.
o

Analizując władzę w wywiadzie, można jego różne rodzaje uszeregować od tego, w którym władza przypada 
respondentowi, do tego, w którym władzę ma prowadzący:

o

Wywiad parafrazujący.

o

Władzę ma respondent, który mówi.

o

A prowadzący paradoksalnie nie prowadzi, a tylko parafrazuje wypowiedzi respondenta.

o

Wywiad partnerski / o proporcjonalnie rozłożonej władzy.

o

Obie strony stawiają pytania, odpowiadają na nie…

o

Cechuje go styl nieformalny.

o

Daje satysfakcję obu stronom.

o

Wywiad autorytarny / dyrektywny.

o

Kierunek rozmowy, tempo, przebieg narzuca prowadzący.

o

Respondent ma mały wpływ na kierunek rozmowy.

o

Jest jednak skuteczny i sprawny.

o

Odbywa się często w nie miłej dla respondenta atmosferze.

o

Odpowiedzi są wobec tego suche i konkretne, niedygresyjne.

o

Wywiad stresujący / stresogenny.

o

Ma na celu sprawdzenie, jak respondent daje sobie radę w takich sytuacjach.

o

Prowadzący celowo wywołuje u respondenta niepewność:



Zadaje szybkich, trudnych pytań.



Stosuje sugestywne przerwy.



Przerywa odpowiedzi



Zadaje pytania – pułapki.

o

Często stosowany przez policję i wobec ściemniających polityków.

111. Metody pośrednie w wywiadzie.

•

Wywiad   pośredni   służy   pomocy   respondentowi   w   celu   rozwiązania   jego   problemu,   bez   jego   oceniania   i 
wartościowania.

•

Stosowany jest w konsultingu, poradnictwie, doradztwie.

•

Metody:

o

Rada.



Pozwala szerzej otworzyć się respondentowi.

o

Własna interpretacja przyczyn.



Należy uważać, by nie oceniać postępowania respondenta.

o

Krzyżowy ogień pytań.



Pozwalają zorientować się w sytuacji, ale mogą rozdrażnić respondenta.

o

Parafrazowanie.



Pozwala na skupienie się na problemach respondenta.



Głównie zdania oznajmujące.



Rozwinięcie czyjejś myśli.



Polega na akceptowaniu, a nie ocenianiu uczuć respondenta.

•

Ogromną rolę odgrywa tu empatia, objawiająca się:

o

Milczeniem w stosownych miejscach.

o

Stawianiem pogłębionych pytań.

o

Dodawaniem odwagi.

•

Przerywanie wypowiedzi, wymaganie długich odpowiedzi odbierane jest jako brak empatii.

112/113Zasady przygotowania do wywiadu / dobre rady.

•

Czynności, jakie należy wykonać jeszcze przed spotkaniem (dotyczy respondenta i prowadzącego):

o

Wstępne, wzajemne rozpoznanie uczestników wywiadu.

27

o

Wstępna analiza tematu i ewentualnych rozbieżności w jego postrzeganiu.

o

Ocena   bilansu   sił   i   kompetencji   –   jeśli   rozmówca   będzie   specjalistą,   to   może   warto   zaprosić   do 
wywiadu kogoś, kto zrównoważy relacje (np. jeszcze jeden dziennikarz).

o

Przegląd posiadanej wiedzy i antycypowanie pytań.



Choć i tak niemożliwe jest przewidzenie wszystkich problemów, pozwala utrzymać kontrolę 
nad rozmową.

•

Dobre rady wuja Głoda:

o

Dokładnie zaplanuj wywiad.

o

Stwórz miłą atmosferę, znajdź miłe miejsce.

o

Przez cały czas miej świadomość celu wywiadu.

o

Słuchaj uważnie.

o

Bądź obiektywny.

o

Odpowiednio do oczekiwanych odpowiedzi dobieraj rodzaj pytań.

o

Nie przemawiaj do rozmówcy z góry.

o

Unikaj pytań tendencyjnych i niezrozumiałych.

o

Zapoznaj   rozmówcę   z   oczekiwaniami   co   do   wywiadu   i   z   zamiarami   wykorzystania   uzyskanych 
informacji.

114.Rodzaje wadliwych odpowiedzi w wywiadzie.

•

Brak odpowiedzi.

o

Można zadać inne pytanie o to samo.

o

Jeśli nie skutkuje, należy zmienić wcześniej ustaloną linię wywiadu.

•

Odpowiedź niepełna.

o

Inne pytanie o to samo.

o

Jeśli problem się powtarza, należy przejrzeć pytania, zbyt długie i rozbudowane rozbijając na mniejsze.

•

Odpowiedź nie na temat.

o

Albo nie zrozumiał pytania, albo zciemnia.

•

Odpowiedź niedokładna.

o

Widocznie respondent nie chce ujawnić szczegółów.

o

Może   czuje   się   zagrożony   i   prezentuje   tylko   takie   informacje,   jakich,   jego   zdaniem,   oczekuje 
prowadzący.

o

Może chce podnieść swój status.

•

Odpowiedź przesadnie rozbudowana.

o

Można naprowadzić go na główny wątek, stosując pytania zamknięte.

•

Odpowiedź statyczna.

o

Gdy ktoś ciągle odpowiada: tak / nie, niezależnie od charakteru pytania.

o

Potakiwacze to ludzie impulsywni, dlatego lepiej mówić do nich językiem bardziej suchym (?).

o

Zaprzeczających można podejść, gdybając i stosując pytania hipotetyczne, w których prezentuje się 
warunki, w których dana osoba zgodziłaby się z prowadzącym.

37. Prowadzący wywiad – umiejętności i błędy.

•

Umiejętność planowania wywiadu.

•

Umiejętność zdobywania informacji.

•

Umiejętność udzielania informacji.

•

Wpływ osobisty.

•

Odpowiednie reagowanie na respondenta.

•

Umiejętność przetwarzania informacji.

•

Zbyt krytyczne podejście.

•

Stereotypowe, rutynowe myślenie.

•

Niedostateczna znajomość celu zatrudnienia kandydata.

o

Powoduje, iż niewłaściwe cechy są brane pod uwagę.

•

Ocenianie kandydata tylko na podstawie jego wyglądu.

•

Branie pod uwagę podobieństwa respondenta do prowadzącego.

•

Efekt kontrastu z innymi respondentami.

•

Ocenianie różnych cech u różnych kandydatów.

•

Przedwczesne ocenianie kandydatów.

28

31. Zachowanie respondenta podczas wywiadu.

•

Niezależnie od stadium wywiadu, każdy z etapów można podzielić na trzy sekwencje:

o

Sekwencja ocieplania.



Ze względu na efekt pierwszego wrażenia pierwsze minuty są decydujące.



Należy się wtedy odpowiednio “sprzedać” niewerbalnie.

o

Sekwencja pytań i odpowiedzi.



Należy odpowiadać, po chwili zastanowienia, płynnie i wyczerpująco na zadawane pytania.



Aby mieć wpływ na przebieg rozmowy, należy zadawać pytania prowadzącemu.



Mają one zaprezentować aktywność respondenta, jego wiedzę na temat firmy i umiejętności 
komunikacyjne.



Należy uważnie, aktywnie słuchać i obserwować prowadzącego.



Należy brać pod uwagę feedback.

o

Sekwencja zamknięcia wywiadu.



Mimo, iż trwa niedługo, jest bardzo ważna.



Nie należy przedłużać lub usilnie skracać interakcji.



Nie należy zaniżać swoich wymagań finansowych, gdyż świadczy to o małej pewności siebie. 

35. Profil pożądanych zachowań niewerbalnych w wywiadzie kwalifikacyjnym.

•

Zachowanie bezpośrednie.

•

Szczery uśmiech w stosownych momentach.

•

Płynność mówienia, dynamiczny, o odpowiedniej głośności głos, brak wahania przy odpowiadaniu.

•

Stały i intensywny kontakt wzrokowy.

•

Potakiwania, częste ilustratory, gesty wyrażające pewność siebie.

•

Otwarta pozycja ciała, dynamiczna postawa, bliska odległość.

36.Pożądane zachowania niewerbalne doradcy.

•

Zachowanie bezpośrednie.

•

Stały i intensywny kontakt wzrokowy.

•

Potakiwanie, częste ilustratory, dotykanie klienta w odpowiedni sposób.

•

Otwarta pozycja ciała, dynamiczna postawa, mała odległość.

•

Spójne sygnały wzmacniające kanał werbalny, informujący o trosce o klienta.

32. Niepożądane zachowania w wywiadzie.

•

Zamykanie się w obecności przełożonego.

•

Przesadna pewność siebie i kompleks wyższości.

•

Nadmierna gadatliwość / małomówność.

•

Sygnały niewerbalne:

o

Pozycja niebezpośrednia.

o

Przerywane zdania, wypowiadane zbyt cichym lub zbyt głośnym, monotonnym głosem.

o

Sztywna postawa, pozycja zamknięta.

o

Używanie regulatorów.

o

Unikanie kontaktu wzrokowego.

o

Brak gestykulacji, statyczna poza, brak ruchów głowy.

o

Nieszczery uśmiech, w niewłaściwych momentach.

10. Funkcje wywiadu jako formy interpersonalnego komunikowania.

•

Zdobywanie informacji.

o

Prowadzący zbiera od respondentów ich opinie, zadając zamknięte, konkretne pytania.

o

Zastosowanie w badaniach, spisach…

•

Zdobywanie poufnych danych.

o

Praca tajnego agenta.

•

Przekazywanie informacji

o

Prowadzący instruuje respondenta.

o

Np. lekarz instruuje pacjenta, jak stosować dietę.

•

Perswadowanie.

o

Prowadzący wpływa na zachowania i przekonania respondentów.

o

Akwizytor.

29

•

Rozwiązywanie problemu.

o

Wspólna analiza problemu.

o

Rodzice rozmawiają z nauczycielem o złych wynikach syna.

•

Udzielanie porady.

o

Wizyta u adwokata.

•

Przyjmowanie do pracy.

•

Przyjmowanie skarg i wniosków.

•

Recenzowanie lub ocena dzieła.

•

Korygowanie i krytykowanie.

o

Wspólne, życzliwe analizowanie sytuacji (np. w pracy) w celu poprawy efektywności.

•

Mierzenie stresu i predyspozycji psycho-fizycznych.

18. Geneza i rozwój badań – komunikowanie interpersonalne.

•

Łączy w sobie dwie tradycje:

o

Tradycja retoryki i erudycji.



Liczy sobie ok. 2 500 lat.



Wtedy   pojawiły   się   główne   pytania   dotyczące   egzystencji   człowieka   (chyba   u   niego   w 
rodzinie).

o

Dwudziestowieczny   nurt   badań   w   ramach   nowopowstałej   subdyscypliny   “komunikowanie 
interpersonalne”.

•

W   ramach   tej   subdyscypliny   prowadzone   są   badania   osobno   ujmujące   aspekty   werbalne   i   niewerbalne 
porozumiewania.

o

Jest to podział sztuczny, laboratoryjny, analityczny, w rzwczywistości bowiem przekazy te występują 
łącznie i tworzą całościowy obraz.

•

Początek badań nad zachowaniem niewerbalnym można umiejscowić w czasach Cycerona, który zajmował się 
sztuką pięknego i logicznego wysławiania się, i towarzyszącym temu gestom.

•

W czasach nowożytnych problematykę tę ujmowano marginalnie, aż do czasu…

•

W 1872 r. Darwin opublikował rozprawę, opisującą związki pomiędzy zachowaniami ludzi i zwierząt.

•

Za nim poszła fala innych badań, skoncentrowanych głównie na dotyku i wzroku.

•

Pionierską rolę odegrał Saussure, którego można nazwać prekursorem podejścia lingwistycznego w badaniach 
komunikowaniem nad niewerbalnym. 

•

Do   lat   50.   pojawiły   się   rozprawy   Kretschmera   i   Sheldona   o   związkach   między   fizycznością   człowieka   a 
temperamentem.

•

Powojenne badania to głównie dzieło Amerykanów:

•

W 1956 r. psychiatra Ruesch opublikował książkę, w której tytule zawarł zwrot “komunikowanie niewerbalne”.

•

Ogromną rolę odegrali:

o

Birdwhistell.

o

E.T.Hall (proksemika).

o

Ekman I Friesen (emblematory, afektatory…).

•

Lata 70. to:

o

Podsumowania (Knapp).

o

Moda na “Język ciała”.

•

Obecnie badania:

o

Oderwały się od nurtu porównawczego (ze zwierzętami).

o

Idą w coraz bardziej wyspecjalizowanych kierunkach.

•

UWAGA! ODNOSZĘ CZĘSTO WRAŻENIE, ŻE ON SAM WYMYŚLA TE NAZWISKA!

66. Główne pułapki w werbalnej interakcji.

•

Mowa poniżająca i wywyższająca się.

o

Jest   to   sposób   dobry   do   porozumiewania   się   w   instytucjach   zbudowanych   hierarchicznie,   gdzie 
informacje biegną z dołu do góry i z góry do dołu.

o

W kontaktach towarzyskich to patologia.



Są ludzie, którzy mówiąc, wyrażają swoją wyższość.



“To jest poza zasięgiem twoich możliwości, ale możesz się postarać”. 

•

Nieustanne instruowanie innych.

o

Tak się np. może zachowywać w domu ojciec – wojskowy czy nauczyciel.

30

•

Przerywanie gry,…

o

…konkurencyjnej sytuacji w momencie, gdy się uzyskało chwilową przewagę ze słowami: “No, musisz 
jeszcze trochę poćwiczyć!”

•

Nieustanne oświadczenia.

o

Zamiast dialogu, uzgadniania, wyjaśnień, słyszymy tylko oświadczenia, rozkazy: “Proszę zrobić to i 
to…”

o

Popularne u osób wyposażonych w jakiś autorytet.

•

Wywyższanie się poprzez pozorne komplementowanie.

o

Wprawdzie nie znam się na tym tak, jak ty, ale myślę, że…

o

Jest to udawana nieudolność.



Zamiast tego – zasada równorzędności.

•

Wykluczanie.

o

Posługiwanie się żargonem w towarzystwie laików.



Zamiast tego – włączanie.

•

Nierównowaga.

o

Mówienie wyłącznie o sobie.

o

Mówienie tylko o innych.

•

Tylko krytykowanie / tylko chwalenie.

67. Bariery w werbalnej interakcji.

•

Bariera polaryzacji.

o

Widzenie, opisywanie świata jako czarno-białego, poprzez skrajności: dobry / zły.

o

Każdy ma ciągotkę do upraszczania sobie świata.

o

Trudno nawet znaleźć słowa, które opiszą średnią wartość, np. między lekki i ciężki.

•

Etykietowanie.

o

Ocenianie, postrzeganie osób, spraw, przez pryzmat  stereotypów, tego, jak się o nich mówi, a nie 
takich, jakimi w rzeczywistości są.

o

Np. Ten sam obraz oceniany jest lepiej, gdy sugeruje się odbiorcy, że namalował go ktoś znany, niż 
wtedy, gdy autorstwo przypisuje się malarzowi nieznanemu.

•

Mieszanie faktów i wniosków.

o

 Pewne stwierdzenia opisują fakty: Ona jest ubrana w niebieską marynarkę.

o

A inne tylko wnioski i wyniki dedukcji: On żywi do ciebie nienawiść.

o

Ale są zbudowane tak samo (pod względem gramatycznym) i ludzie traktują je tak samo.

•

Przesadnej pewności siebie.

o

Świat  jest  skomplikowany,  a  niektórym  wydaje  się,  że, poznawszy jego  cząstkę, mogą  wygłaszać 
arbitralne sądy.

o

Przypowieść o 6 ślepych mędrcach i słoniu:



Jeden dotknął boku słonia, i stwierdził, że jest on podobny do ściany.



Drugi – ucha, i wydał mu się podobny do wachlarza.



Trzeci – trąby – węża.



Czwarty – ogona – sznurka.



Piąty – nogi – drzewa.



Szósty – kła – dzidy.

o

Wszyscy jesteśmy w sytuacji tych mędrców.

o

Człowiek myślący to człowiek, który wątpi.

•

Statecznej oceny.

o

Wszystko się zmienia.

o

Ludzie trzymają się ocen, które się już zdezaktualizowały.

o

Np. SLD już nie chce przywrócenia komunizmu!

o

To, co wiemy o konkretnych ludziach, jest tylko zapamiętaną chwilą, i każdorazowo spotykając ich, w 
rzeczywistości spotykamy innych ludzi.

25. Główne bariery komunikacyjne.

•

Różnice perspektyw.

o

Można to samo zjawisko postrzegać w różny sposób, dlatego pierwszym krokiem w dyskusji powinno 
być zgodne zdefiniowanie problemu.

o

Dwie siostry kłóciły się o pomarańcza. Gdy doszły do porozumienia, iż podzielą się nim pół na pół, 
okazało się, że jedna wzięła skórkę, a druga miąższ.

•

Różnice zasobów wiedzy.

31

o

Ludzie, choć często nie rozumieją wywodu, udają, że rozumieją, bo boją się uznania ich za mało 
inteligentnych.

o

Ludzie mają tendencję do uznawania niezrozumiałych części wywodu jako mniej ważnych.

o

Mają też tendencję do zastępowania np. nieznanych słów słowami o innym znaczeniu, ale o podobnym 
brzmieniu.

•

Hiperinterpretacja, czyli nadczytelność treści.

o

Skłonność do czytania między wierszami i doszukiwania się drugiego dna w prostych przekazach.

•

Nieumiejętność aktywnego słuchania.

•

Redundancja.

•

Niespójność przekazu.

•

Wpływ emocji.

•

Brak zaufania do nadawcy.

•

Wpływ grupy.

o

Obecność w grupie wpływa na postawę > percepcję odbiorcy.

115. Humanistyczny i pragmatyczny model efektywności komunikowania.

•

Humanistyczny (miękki):

o

Nacisk na empatię, otwartość, życzliwość.

o

Najważniejszą rzeczą jest dobry nastrój interakcji, wzajemna satysfakcja, a nie bezwzględne osiąganie 
celów.

o

Warto czasem, w imię dobrych relacji, zrezygnować z celu.

•

Pragmatyczny (twardy):

o

Realizacja celów.

o

Umiejętność kierowania interakcją.

o

Nie wyklucza kreowania dobrej atmosfery, ale tylko jako narzędzia do celu.

61. Wady i zalety pisanej i mówionej formy języka.

•

Pisana.

o

Dominująca w relacjach formalnych i urzędowych.

o

Zalety:

•

Pozwala starannie dobrać słowa i przemyśleć treść.

•

Trwałość.

o

Wady:

•

Pośredniość interakcji.

•

Brak niezwłocznego sprzężenia zwrotnego.

•

Nie pozwala na elastyczne dostosowanie przekazu do cech odbiorcy. 

•

Mówiona.

o

Zalety:

•

Bezpośredniość interakcji.

•

Sprzężenie zwrotne.

•

Możliwość wspomagania przekazu werbalnego niewerbalnym.

o

Wady:

•

Ulotność.

•

Konieczność tworzenia skomplikowanych struktur na poczekaniu.

62. Cechy języka.

•

Wyspecjalizowane narzędzie komunikowania.

•

Możliwość oderwania się od “tu i teraz”.

•

Kreatywność i elastyczność języka (neologizmy, nowe zwroty).

•

Ulotność języka mówionego.

•

Arbitralność.

o

Brak związku słowa z jego znaczeniem.

o

Ikoniczne są niektóre tylko słowa (zazwyczaj onomatopeiczne): syk, szum, plusk, deszcz.

•

Transmisja kultury (Bernstein).

•

Determinowanie myślenia.

65. Właściwość ukierunkowywania myślenia i sugerowania.

•

Uczestnikom experymentu pokazano film o wypadku samochodowym.

32

o

Po projekcji dwu grupom zadano pytanie:



Pierwszej: czy widziałeś TE potłuczone światła?



Drugiej: czy widziałeś JAKIEŚ potłuczone światła? 

o

Nie pokazano tam jednak żadnych potłuczonych świateł.

o

Wyniki:



Pierwsza grupa: 20 x TAK.



Druga grupa: 10 x TAK.

o

Pytanie z zaimkiem TE zasugerowało już obecność potłuczonych świateł.

•

Pytania lekarzy o przypadłości pacjentów też mogą sugerować odpowiedź.

o

Czy boli panią kolano? – powie, że tak.

o

Gdzie panią boli? – kobieta musi pomyśleć.

•

Język może być narzędziem manipulowania ludźmi i ich opinią.

o

Czeczeńców można nazwać: 



Bojownikami o wolność.



Bandytami.

•

Niektóre pytania naprowadzają na odpowiedź, zmuszając do kłamstwa.

•

Reakcje na pytania tendencyjne:

o

Prośba o sprecyzowanie pytania.

o

Zdemaskowanie manipulacji poprzez uświadomienie jej istoty mówiącemu.

80. Z jakich etapów składa się słuchanie?

•

Inicjowanie.

o

Stworzenie odpowiedniej atmosfery.

o

Poprzez:



Przyjęcie otwartej postawy ciała.



Mimikę sygnalizującą zainteresowanie i empatię.



Odpowiednią inicjację werbalną.

•

Odpowiednie reakcje:

o

Gesty wspomagające mówiącego.

o

Stwierdzenia i pytania sugerujące zrozumienie.

•

Pewnie jakieś zakończenie, ale jakie – nie wiem.

82/83. Nieskuteczne słuchanie – powody, zapobieganie.

•

Czynniki zakłócające słuchanie mogą być:

o

Zewnętrzne:



Gwar, hałas, zdarzenia odwracające uwagę.



Należy je zauważyć i uprzedzić partnera o koniecznym wysiłku, jaki jest potrzebny do 
przebicia się przez tę barierę.

o

Wewnętrzne.



Własne zdanie na temat, o którym mówi rozmówca – należy je ignorować, by uniknąć 
subiektywnej selekcji faktów.



Myślenie o własnych problemach, które pochłaniają naszą uwagę – ignorować.



Przerywanie rozmówcy, odrywanie go od tematu – nie przerywać.



Wyprzedzanie wypowiedzi rozmówcy ze świadomością, że i tak wiemy, co za chwilę powie – 
nie wyprzedzać.



Uleganie efektowi pierwszego wrażenia – można sobie robić notatki, aby przemyśleć to 
później.



Popisywanie się zdolnością interpretowania słów rozmówcy – nie popisywać się.

96. Istota konfliktu w interpersonalnych związkach.

•

Konflikty są nie do uniknięcia tam, gdzie ludzie konfrontują swoje wartości, punkty widzenia czy style życia.

•

Do konfliktów między ludźmi najczęściej dochodzi na tle:

o

Kontrowersji wokół dzielenia zasobów.

o

Sprawowania władzy i kontrolowania innych.

o

Koordynacji działań.

•

Konflikty zazwyczaj rozpoczynają się od spięcia wokół jednego problemu,  który pełni rolę wyzwalacza 
dynamicznie rozwijającego się procesu.

33

•

Zwykle chodzi o przypisywany jednej ze stron upór, niechęć do zrozumienia, spojrzenia na problem z innego 
punktu widzenia czy nieżyczliwość.

•

Jak widać, prócz merytorycznego problemu pojawiają się już na wstępie zarzuty dotyczące wymiaru osobistego.

•

Konflikt nie musi być zjawiskiem dysfunkcjonalnym.

o

Powinien być traktowany jako naturalne zjawisko w kontaktach międzyludzkich.

o

Może pomóc w lepszym poznaniu się partnerów.

o

Może przyczynić się do rozwiązania problemu, jeżeli tylko strony będą tego chciały, a nie będą się 
kierowały chęcią dowiedzenia sobie winy.

84. Zasady władzy w związkach interpersonalnych.

•

Władza wynika z dwu czynników – jest transakcją dwu sił:

o

Wewnętrznego (predyspozycje psychofizyczne)

o

Zewnętrzne (gotowość innych do przyznania nam tej władzy: bo mamy wiedzę, pieniądze…).

•

Jednak władza może być zdefiniowana w danej relacji:

o

A ma władzę nad B.

o

B ma władzę nad C,

o

Ale A nie musi mieć władzy nad C.

•

Władza jest związana z zasadą mniejszego zainteresowania.

o

Jeżeli jedna osoba jest mniej zainteresowana otrzymaniem nagrody,…

o

To posiada władzę nad drugą osobą.

o

Bo jeżeli pracownik zabiega o awans, to przyznaje władzę szefowi, który może go tym awansem 
nagrodzić.

o

Jeżeli pracownikowi na awansie nie zależy, bo np. chce się niedługo zwolnić, to on właśnie posiada 
władzę nad szefem (w zakresie dyspozycji władzy – tak to zrozumiałem). 

•

Władzę można mieć w jednej tylko dziedzinie, np. w pracy specjalista, a w domu – potulny baranek, lub w 
wielu.

•

Są silniejsze i słabsze źródła władzy.

o

Siła jakiejkolwiek cechy predestynującej do bycia źródłem władzy zależy od kontekstu.

o

Np. siła fizyczna – ważna wśród nastolatków, w klubie brydżowym – wcale.

•

Nagradzanie posłuszeństwa funkcjonuje lepiej niż karanie nieposłuszeństwa.

•

Władza może być zwiększana lub trwoniona.

o

Trwonienie władzy:



Nieudana próba poddania kontroli czyjegoś zachowania.

•

To był argument przeciwko ustawie antypornograficznej.

•

Władza, która nie może wyegzekwować ustanowionego przez siebie prawa, to żadna 
władza.

•

Matka ciągle upomina syna i grozi, ale nigdy nie karze – i wyrasta Januszek.



Próba rozciągania swojej władzy na inne, obce dziedziny.

•

Policjant próbuje moralizować.

o

Powiększanie:



Poznawanie metod socjotechnicznych.

•

Głównych zasad władzy można się nauczyć i wprowadzić je do praktyki.

85. Pryncypia władzy wg Michaela Kordy:

•

Żeby nie roztrwonić władzy, należy:

o

Działać bezbłędnie i perfekcyjnie.



Ludzie wtedy sami przyznają władzę danej osobie.

o

Przyznawać się do swoich błędów, nie zwalając winy na innych.



Ale tylko nie za często.

o

Nie należy tracić czasu.



Tylko ludzie o niewielkiej władzy mogą sobie pozwolić na stratę czasu.

o

Nie należy odsłaniać się wobec innych.



Ta wiedza może być wykorzystana przeciwko nam.

o

Nie należy szafować władzą.



Bo to napotyka na opór otoczenia.



Należy angażować się tylko w sytuacjach ostatecznych.

88. Stałe źródła władzy:

34

•

Władza wynikająca z pragnienia utożsamiania się.

o

Osoba, która jest wzorem osobowościowym, ma władzę nad swoimi fanami.

•

Władza wynikająca z tendencji konformistycznych.

o

Jeżeli komuś zależy na wejściu do grupy (sekty), to ta grupa ma nad nim władzę.

•

Władza zalegitymizowana.

o

Za taką władzą stoi prawo.



Normy kulturowe.



Akceptacja społeczna urzędu.

•

Władza nagradzania.

•

Władza przymusu.

•

Władza experta.

•

Władza wynikająca ze zdolności perswazji.

89. Główne zasady posługiwania się władzą.

•

Zdobycie wiedzy i umiejętności posługiwania się władzą.

•

Władza jest sposobem życia – trzeba władczo się wypowiadać, poruszać, wszystko robić perfekcyjnie…

•

Sygnalizowanie władzy.

o

Z umiarem.

o

Należy sygnalizować, że posiada się władzę w różnych dziedzinach.

•

Umacnianie władzy – ciągle!

35