„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Emilia Niemiec-Jasińska

Rozpoznawanie objawów niepełnosprawności
podopiecznego 322[15].O2.05

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
dr Marek Żak
mgr Ewa Pastor



Opracowanie redakcyjne:
mgr Emilia Niemiec-Jasińska



Konsultacja:
mgr inż. Teresa Jaszczyk









Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[15].O2.05
„Rozpoznawanie objawów niepełnosprawności podopiecznego”, zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu terapeuta zajęciowy.























Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Przykładowe scenariusze zajęć

7

5. Ćwiczenia

10

5.1. Rodzaje niepełnosprawności

10

5.1.1. Ćwiczenia

10

5.2. Problemy i potrzeby osób niepełnosprawnych

16

5.2.1. Ćwiczenia

16

5.3. Planowanie działań terapeutycznych

19

5.3.1. Ćwiczenia

19

5.3. Umiejętności społeczne terapeuty zajęciowego

22

5.4.1. Ćwiczenia

22

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

24

7. Literatura

36

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie terapeuta zajęciowy.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane,
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy
z poradnikiem,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania–uczenia się
oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego,

−

literaturę uzupełniającą.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np. samokształcenia
kierowanego, tekstu przewodniego, dyskusji, pokazu z objaśnieniem.

Formy

organizacyjne

pracy

uczniów

mogą

być

zróżnicowane,

począwszy

od samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

322[15].O2

Rozwój osobowy i biologiczny człowieka

322[15].O2.01

Analizowanie

psychospołecznych aspektów

rozwoju człowieka

322[15].O2.02

Diagnozowanie problemów

i potrzeb pacjenta

322[15].O2.03

Badanie funkcji organizmu

zdrowego człowieka

322[15].O2.04

Rozróżnianie procesów

patologicznych

w obrębie układów

i narządów

322[15].O2.05

Rozpoznawanie objawów

niepełnosprawności

podopiecznego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

prezentować własne zdanie,

−

współpracować w zespole, przyjmując różne role,

−

przezwyciężać bariery komunikacyjne,

−

stosować techniki ułatwiające komunikowanie się,

−

przeprowadzać konstruktywną dyskusję,

−

formułować i wyrażać opinie,

−

wykazywać empatię i wrażliwość na problemy podopiecznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

określić rodzaje niepełnosprawności,

−

dokonać charakterystyki poszczególnych stopni niepełnosprawności pacjenta,

−

dokonać charakterystyki zespołu Downa, zaburzeń autystycznych, mózgowego porażenia
dziecięcego,

−

określić objawy i rodzaje dysfunkcji narządu ruchu,

−

dokonać charakterystyki niepełnosprawności w obrębie narządów zmysłu: wzroku
i słuchu,

−

opisać istotę problemów osoby niepełnosprawnej,

−

zdiagnozować problemy i potrzeby osób niepełnosprawnych,

−

określić sytuację psychospołeczną osoby niepełnosprawnej,

−

zastosować zasady obowiązujące w kontaktach z osobami niepełnosprawnymi,

−

scharakteryzować rodzaje barier utrudniających proces integracji niepełnosprawnych,

−

opracować plan postępowania terapeutycznego z uwzględnieniem aktualnej diagnozy
terapeutycznej,

−

wykazać empatię i życzliwość wobec osoby niepełnosprawnej,

−

uniknąć pułapek pomagania w kontakcie z pacjentem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca:

........................................................................

Modułowy program nauczania:

Terapeuta zajęciowy 322[15]

Moduł:

Rozwój osobowy i biologiczny człowieka 322[15].O2

Jednostka modułowa:

Rozpoznawanie

objawów

niepełnosprawności

podopiecznego 322[15].O2.05

Temat: Instytucje i organizacje świadczące pomoc osobom niepełnosprawnym w mieście

/regionie.

Cel ogólny: Zidentyfikowanie instytucji i organizacji świadczących pomoc osobom

niepełnosprawnym w mieście/regionie.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

wymienić poszczególne instytucje i organizacje, działające na rzecz osób
niepełnosprawnych,

−

wymienić cele działania poszczególnych instytucji i organizacji,

−

określić zadania, kierunki działań ww. instytucji i organizacji,

−

zaprojektować informator o instytucjach i organizacjach działających na rzecz osób
niepełnosprawnych w regionie.

Metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka,

−

instruktaż,

−

metoda projektu.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca grupowa,

−

praca jednolita.

Czas: 2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

schematy organizacyjne instytucji i organizacji świadczących pomoc społeczną
w mieście/regionie,

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca instytucji i organizacji świadczących pomoc społeczną.

Przebieg zajęć:
1. Nauczyciel przedstawia cele zajęć.
2. Uczniowie zapoznają się z ćwiczeniem do wykonania (ćwiczenie 6, Rozdział 4.1.3.

w Poradniku dla ucznia).

3. Nauczyciel przedstawia zasady wykonania projektów w zespołach.
4. Uczniowie dzielą się na 3–4 osobowe zespoły.
5. Uczniowie pracują w zespołach przygotowując opis projektu oraz harmonogram działań.
6. Nauczyciel ustala z uczniami termin konsultacji.
7. Nauczyciel zawiera kontrakty z zespołami wykonującymi projekty.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

8. Uczniowie wykonują projekt zgodnie z wytycznymi zamieszczonymi w ćwiczeniu – na

wykonanie projektu uczniowie mają 1–2 tygodnie (nauczyciel wyznacza dokładny termin
prezentacji projektów).

9. Uczniowie wykorzystując techniki komputerowe przygotowują efekt materialny

wykonania projektów – Informator o instytucjach i organizacjach świadczących pomoc
społeczną w mieście/regionie.

Zakończenie zajęć

Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy wykonywania projektu sprawiły

im trudności. Nauczyciel powinien podsumować cały projekt oraz wskazać, jakie
umiejętności były ćwiczone.

Praca domowa

Określ jakich form pomocy nie ma w twoim regionie/mieście dla osób

niepełnosprawnych.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

uczeń wyraża w formie pisemnej opinię na temat zajęć oraz ewentualnych
nieprawidłowości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca:

........................................................................

Modułowy program nauczania:

Terapeuta zajęciowy 322[15]

Moduł:

Rozwój osobowy i biologiczny człowieka 322[15].O2

Jednostka modułowa:

Rozpoznawanie

objawów

niepełnosprawności

podopiecznego 322[15].O2.05

Temat: Możliwości osób z różnymi stopniami upośledzenia umysłowego.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności określania możliwości osób z różnymi stopniami

upośledzenia umysłowego.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

określić cechy osób niepełnosprawnych umysłowo,

−

określić zdolności i umiejętności w zależności od stopnia upośledzenia,

−

wykazać możliwości osób z różnymi stopniami upośledzenia umysłowego.

Metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja,

−

pogadanka,

−

burza mózgów.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca w grupach.

Czas: 2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

arkusze papieru,

−

mazaki,

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca osób upośledzonych umysłowo.

Przebieg zajęć:
1. Nauczyciel przedstawia cel zajęć.
2. Nauczyciel zapoznaje uczniów z cechami osób niepełnosprawnych umysłowo,
3. Podział uczniów na grupy.
4. Uczniowie określają cechy charakteryzujące osoby niepełnosprawne z różnym stopniem

upośledzenia umysłowego.

5. Uczniowie przyporządkowują zdolności i umiejętności do stopnia upośledzenia:

−

lekkiego,

−

umiarkowanego,

−

znacznego,

−

głębokiego.

6. Podsumowanie zajęć:

−

wskazanie możliwości osób niepełnosprawnych z różnymi stopniami upośledzenia
umysłowego.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące realizacji zajęć i nabytych umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

5. ĆWICZENIA

5.1. Rodzaje niepełnosprawności

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ następstwa – konsekwencje niepełnosprawności na trzech poziomach.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia

.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się informacjami dotyczącymi problemów osób niepełnosprawnych,
2) określić ograniczenia osób na poziomie biologicznym, psychologicznym i społecznym,
3) opracować wyniki swojej pracy w formie tabeli,
4) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia,
5) zaprezentować pracy na forum grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne,

−

dyskusja frontalna.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca osób niepełnosprawnych,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

arkusze papieru,

−

mazaki.

Tabela do ćwiczenia 1 [opracowania własne]

KONSEKWENCJE

RODZAJ

NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI

BIOLOGICZNE

SPOŁECZNE

PSYCHOLOGICZNE

SENSORYCZNA

1.

USZKODZENIE NARZĄDU

WZROKU

2.

USZKODZENIE

NARZĄDU SŁUCHU

FIZYCZNA

PSYCHICZNA

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Ćwiczenie 2

Ustal jaki stopień niepełnosprawności (zgodnie z przepisami określającymi zasady

przyznawania stopnia niepełnosprawności) otrzymają osoby, w opisanych sytuacjach.

Opis sytuacji I

Paweł cierpi na porażenie mózgowe. Porusza się na wózku inwalidzkim. Komunikuje się

za pomocą kilku słów. Nie sygnalizuje potrzeb fizjologicznych. Wymaga pomocy
w podstawowych czynnościach życiowych, tj. jedzeniu, ubieraniu.

Opis sytuacji II

Pani Wanda od urodzenia nie słyszy całkowicie na prawe ucho, natomiast lewe ucho

zachowało w 70% zdolność odbioru bodźców. Porusza się samodzielnie. Nie wymaga
pomocy przy czynnościach samoobsługowych.

Opis sytuacji III

Pan Kazimierz cierpi na zespół Downa, któremu towarzyszy upośledzenie w stopniu

lekkim oraz epilepsja. Mieszka z rodzicami, ponieważ potrzebuje często wsparcia w pracach
domowych. Szybko nawiązuje kontakty społeczne, samodzielnie porusza się w znanym sobie
otoczeniu. Ze względu na współwystępującą epilepsję nie powinien długo pozostawać bez
opieki.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dokładnie zapoznać się z opisanymi sytuacjami,
2) ustalić, jakie przepisy regulują zasady orzekania o stopniach niepełnosprawności,
3) ustalić, który stopień niepełnosprawności przysługuje osobom wskazanym w opisanych

przypadkach,

4) zaprezentować wyniki swojej pracy,
5) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
6) uczestniczyć w podsumowaniu wykonania ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

analiza przypadku,

−

dyskusja frontalna.

Środki dydaktyczne:

−

ustawa z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu
osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776 z późn. zm.),

−

arkusze papieru,

−

tablica flip chart,

−

mazaki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Ćwiczenie 3

Dokonaj charakterystyki możliwości osób z różnymi stopniami upośledzenia

umysłowego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dokonać wyboru cech charakteryzujących osoby niepełnosprawne z uwzględnieniem ich

stopnia niepełnosprawności pod kątem:

−

umiejętności interpersonalnych,

−

wyrażania emocji,

−

komunikacji,

−

zdolności do samoobsługi,

−

zdolności uczenia się,

−

zdolności do pracy

2) opracować wnioski w tabeli przypisując zdolności i umiejętności do stopnia

upośledzenia:

−

lekkiego,

−

umiarkowanego,

−

znacznego,

−

głębokiego.

3) zaprezentować wyniki swojej pracy,
4) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
5) wziąć udział w podsumowaniu zajęć.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie,

−

dyskusja frontalna.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca osób upośledzonych umysłowo,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

arkusze papieru,

−

mazaki,

−

tablica.

Ćwiczenie 4

Rozpoznaj i określ rodzaj niepełnosprawności na podstawie opisu przypadku.

Opis przypadku

Sara urodziła się po donoszonej ciąży, jako trzecie dziecko w rodzinie. Była ślicznym

dzieckiem, a jej nadzwyczajna uroda stała się przyczyną niekończących się zachwytów
rodziny, krewnych i personelu szpitala. Niedługo po porodzie matka zwróciła uwagę, że
dziecko zachowuje się nie tak jak inne dzieci. Dziewczynka nie reagowała na przytulanie,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

leżała sztywna i wyprostowana, zamiast układać się w skulonej pozycji. Utrudniało to opiekę
nad nią i karmienie. Z tego powodu szybko została odstawiona od piersi.

Rozwój fizyczny Sary przebiegał szybciej niż u innych dzieci, zwłaszcza motoryczny.

Natomiast rozwój zdolności komunikacyjnych był raczej opóźniony. Nie gaworzyła tak jak
inne dzieci, niezwykle trudno było „rozmawiać” z nią w języku, który zwykle rozumieją
rodzice i dzieci, a który ma duże znaczenie we wczesnych kontaktach między nimi. Niepokój
rodziców nasilił się po kilku następnych miesiącach. Trudności sprawiało nauczenie Sary
podstawowych elementów toalety, przede wszystkim dlatego, że nie była w stanie spełniać
najprostszych poleceń. Papugowała polecenia i zdania powtarzając je wielokrotnie
i rytmicznie. Trudności sprawiało dziewczynce skupianie uwagi, unikała kontaktu
wzrokowego lub patrzyła w taki sposób, że rozmówca odnosił wrażenie, że patrzy przez niego
na wylot. Zdarzało się, że matka znajdowała dziewczynkę siedzącą na podłodze pokoju
patrzącą na swoją lewą rękę, którą wymachiwała szybko przed oczami. Próby przerwania tej
czynności powodowały opór i płacz Sary. W tym czasie dziewczynka nie miała kolegów
i koleżanek. Każda zmiana w czynnościach dnia codziennego, do których przywykła, budziła
jej strach. Unikała kontaktów z innymi dziećmi, odsuwała się od nich. Najbardziej
zadowolona była z samotnej zabawy. W ciągu dnia czas spędzała układając godzinami
rzeczy, patrząc na swoje ręce, gestykulując i wydając niespójne dźwięki. Czasami biegała
dookoła pokoju, kręcąc się przy tym w kółko.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z opisem przypadku,
2) wynotować te zachowania, które można uznać za chorobowe,
3) zakwalifikować rodzaj

niepełnosprawności,

wykorzystując

informacje zawarte

w Poradniku dla ucznia,

4) przeanalizować objawy różnych chorób i zidentyfikować niepełnosprawność,
5) zaprezentować wyniki swojej pracy,
6) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia – zwrócić uwagę na zespół objawów

charakteryzujących konkretną niepełnosprawność.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

analiza przypadku,

–

dyskusja frontalna.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca rodzajów niepełnosprawności i typów chorób,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

arkusze papieru,

−

mazaki,

−

tablica flip-chart,

−

magnesy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Ćwiczenie 5

Określ rodzaje wsparcia oraz formy pomocy świadczone niepełnosprawnym i ich

rodzinom.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) sporządzić plan poznania wskazanej przez nauczyciela lub wybranej przez siebie

instytucji,

2) wziąć udział w wycieczkach tematycznych do różnego typu instytucji i organizacji

wspierających osoby niepełnosprawne pomocy społecznej,

3) podczas wycieczek uzyskać informacje o:

−

celach i zadaniach realizowanych przez poznawaną instytucję lub organizację,

−

świadczeniach/usługach realizowanych przez daną placówkę,

−

metodach oraz formach pomocy stosowanych w danej placówce w pracy
z podopiecznym i/lub jego rodziną,

−

warunkach i trybie przyjęcia lub uzyskania świadczeń oferowanych przez placówkę,

−

specjalistach zatrudnionych w danej placówce,

4) sporządzić sprawozdanie z wycieczki do placówki,
5) zaprezentować wyniki swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

lista

instytucji

i

organizacji

pomocy

społecznej

działających

w

danej

miejscowości/regionie,

–

notatnik.

Ćwiczenie 6

Opracuj informator o instytucjach i organizacjach wspierających osoby niepełnosprawne

działających w Twojej miejscowości/regionie.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia. Ćwiczenie należy wykonać w 4–5 osobowych grupach.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) uporządkować zebrany materiał według następującego schematu:

−

nazwa, adres i telefony instytucji,

−

adresaci, do których kierowana jest oferta danej instytucji,

−

zakres jej działalności,

−

rodzaje udzielanego wsparcia i formy pomocy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

2) przygotować w grupie redakcyjnie tekst informatora,
3) opracować szatę graficzną informatora,
4) wydrukować przygotowany przez grupę tekst informatora,
5) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia,
6) zaprezentować wyniki pracy grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenie,

–

dyskusja frontalna.

Środki dydaktyczne:

−

ulotki,

−

foldery,

−

papier,

−

komputer,

−

drukarka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

5.2. Problemy i potrzeby osób niepełnosprawnych

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ niezaspokojone potrzeby osób niepełnosprawnych.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia. Ćwiczenie należy wykonać w 3–4 osobowych grupach.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z opisem sytuacji (problemu) osoby niepełnosprawnej np. upośledzonej

umysłowo, głuchej, niewidomej itp.,

2) uporządkować informacje na temat danego rodzaju niepełnosprawności,
3) zaprezentować na forum grupy efekty pracy grupy i uzasadnienie przyjętego rozwiązania,
4) wziąć udział w podsumowaniu ćwiczenia prowadzącego do określenia potrzeb różnych

grup osób niepełnosprawnych.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

dyskusja,

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

opisy sytuacji, problemów osób niepełnosprawnych,

−

artykuły poświęcone problemom osób niepełnosprawnych.

Ćwiczenie 2

Przygotuj mapę problemów osób niepełnosprawnych w środowisku lokalnym na

podstawie danych uzyskanych z różnych instytucji pomocy społecznej. Ćwiczenie należy
wykonać w 4–5 osobowych grupach.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać z zasadami funkcjonowania instytucji i organizacji wspierających osoby

niepełnosprawne działającymi w środowisku lokalnym,

2) uporządkować zebrany materiał według następującego schematu:

−

obszar działania instytucji,

−

problemy, z którymi stykają się osoby niepełnosprawne na danym obszarze,

3) opracować szatę graficzną mapy,
4) wydrukować przygotowaną przez grupę mapę problemów,
5) zaprezentować wyniki pracy grupy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenie,

–

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

ulotki,

−

foldery,

−

papier,

−

komputer,

−

drukarka.

Ćwiczenie 3

Opracuj scenariusz obchodów Dnia Godności Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z przedstawionymi przez nauczyciela przykładowymi scenariuszami zajęć,
2) określić zasady prawidłowego planowania działań,
3) ustalić cele obchodów Dnia Godności Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną,
4) opracować scenariusz uwzględniający możliwości ukazania różnorodnych aspektów

godności osób niepełnosprawnych,

5) zaprezentować wyniki pracy grupy,
6) dokonać oceny poprawności sporządzonych scenariuszy zajęć,
7) wprowadzić ewentualne potrzebne zmiany do opracowanego scenariusza.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenie,

–

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

papier,

−

pisaki.

Ćwiczenie 4

W warunkach symulowanych odegraj rolę osoby niepełnosprawnej poruszającej się na

wózku inwalidzkim i osoby prowadzącej wózek.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia uwzględniają przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Ćwiczenie należy wykonać w parach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dobrać koleżankę/kolegę do wykonania ćwiczenia w parze (osoba A i osoba B),
2) jako osoba A odegrać rolę osoby niepełnosprawnej poruszającej się na wózku,
3) jako osoba B odegrać rolę osoby towarzyszącej przy wyjściu na dwór,
4) zamienić się rolami z koleżanką/kolegą w parze,
5) podzielić się swoimi refleksjami dotyczącymi występowania w obu rolach,

6)

wziąć udział w dyskusji mającej na celu uświadomienie problemów i ograniczeń,
z jakimi stykają się osoby poruszające się na wózkach inwalidzkich.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

metoda odgrywania ról,

–

inscenizacja.

Środki dydaktyczne:

−

wózek inwalidzki.

Ćwiczenie 5

Sporządź wykaz obiektów i instytucji z barierami architektonicznymi w Twoim miejscu

zamieszkania.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia uwzględniają przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić miejsca, które mogłaby odwiedzać osoba niepełnosprawna (np. poruszająca się

na wózku) mieszkająca w najbliższej okolicy (sklep, przychodnia lekarska, urząd miasta,
gminy, poczta, bank itp.),

2) przeanalizować występowanie barier architektonicznych w tych obiektach, lub ich

dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych,

3) wskazać, jakie bariery architektoniczne występują w wybranych obiektach i jakie

powodują ograniczenia dla osoby niepełnosprawnej,

4) zaprezentować efekty swojej pracy na forum grupy,
5) wziąć udział w dyskusji podsumowującej ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenie,

–

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

–

arkusze papieru A4,

–

przybory do pisania,

–

tablica flip-chart.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

5.3. Planowanie działań terapeutycznych

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opracuj plan postępowania terapeutycznego uwzględniając opis sytuacji podopiecznej.

Opis sytuacji

Marysia, 17-letnia dziewczyna ze znacznym stopniem niepełnosprawności intelektualnej

oraz zdiagnozowanym niedosłuchem. Jako kilkuletnie dziecko trafiła do Domu Pomocy
Społecznej odrzucona przez rodzinę, z którą do dziś nie ma kontaktu.

Przebywa w licznej, różnorodnej grupie opiekuńczej. Marysia ma zaburzone poczucie

bezpieczeństwa, izoluje się od grupy, nie lubi tłoku, często wyszukuje sobie miejsca na
uboczu.

Dziewczynka komunikuje się za pomocą mimiki twarzy. Rozumie proste gesty. Jest

samodzielna w niektórych czynnościach samoobsługowych takich jak: poruszanie się,
spożywanie posiłków, ubieranie się. Nie kontroluje i nie sygnalizuje potrzeb fizjologicznych.
Nawiązuje krótkotrwały kontakt wzrokowy z opiekunem i otoczeniem. Sama wybiera sobie
przedmioty, które ją interesują, najczęściej są to maskotki pluszowe.

Zna

przeznaczenie

podstawowych

przedmiotów

z

najbliższego

otoczenia.

Jest dziewczynką zamkniętą w sobie, nieufną, mało aktywną.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia uwzględniają przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dokładnie zapoznać się z opisem sytuacji,
2) dokonać analizy możliwości i ograniczeń podopiecznej,
3) zaproponować odpowiednie działania terapeutyczne, uwzględniające możliwości

i ograniczenia podopiecznej w sferach: fizycznej, psychicznej i społecznej,

4) uzasadnić swój wybór, zwrócić uwagę na zasady pracy z osobą niepełnosprawną,
5) zaprezentować wyniki swojej pracy,
6) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia pod względem planowania

postępowania terapeutycznego dostosowanego do potrzeb, możliwości i ograniczeń
podopiecznej.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

dyskusji wielokrotna,

–

analiza przypadku.

Środki dydaktyczne:

−

arkusze papieru,

−

przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Ćwiczenie 2

Dobierz odpowiednią formę terapii zajęciowej uwzględniając możliwości i ograniczenia

osoby niepełnosprawnej uwzględniając opis przypadku.

Opis przypadku

Podopieczny jest osobą upośledzoną w stopniu lekkim. Czuje się niedowartościowany.

Wycofuje się w sytuacjach społecznych, nie chce podejmować żadnego wysiłku, żadnych
prac. Mówi, że boli go głowa. Kiedyś rysował piękne ilustracje komiksowe. Do tej pory
w jego komputerze w domu znajdują się przez niego wykonane prace.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dokładnie zapoznać się z opisem przypadku,
2) dokonać analizy możliwości i ograniczeń podopiecznego,
3) zaproponować odpowiednią formę terapii zajęciowej, uwzględniającą możliwości

i ograniczenia podopiecznego,

4) uzasadnić swój wybór, zwrócić uwagę na zasady pracy z osobą niepełnosprawną,
5) zaprezentować wyniki swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

dyskusja,

–

analiza przypadku.

Środki dydaktyczne:

−

arkusze papieru,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 3

Zaplanuj i przeprowadź gry i zabawy towarzyskie dla określonej grupy podopiecznych.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia uwzględniają przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Ćwiczenie należy wykonać w 3–4 osobowych grupach.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wylosować przygotowany przez nauczyciela opis grupy, dla której należy przygotować

gry i zabawy (liczebność grupy, wiek, niepełnosprawność) wraz z opisem warunków
(pomieszczenie, warunki pogodowe, czas trwania),

2) przeprowadzić analizę możliwości psychofizycznych oraz potrzeb podopiecznych,
3) określić cel podejmowanych gier i zabaw,
4) dobrać odpowiednie formy zajęć,
5) opracować plan przeprowadzenia zajęć i przygotować odpowiednie pomoce,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

6) przeprowadzić zaplanowane gry i zabawy (pozostali uczestnicy zajęć wcielą się

w podopiecznych),

7) zaprezentować wyniki swojej pracy,
8) dokonać oceny poprawności planowania i organizowania gier i zabaw.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne,

−

gra dydaktyczna (symulacyjna).

Środki dydaktyczne:

−

gry planszowe,

−

kredki,

−

papier,

−

mazaki,

−

skakanki,

−

balony,

−

magnetofon,

−

instrumenty muzyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

5.4. Umiejętności społeczne terapeuty zajęciowego

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ czynniki wpływające na rozwój wypalenia zawodowego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące czynników wpływających

na rozwój wypalenia zawodowego,

2) sporządzić notatkę w formie tabeli,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja frontalna.

Środki dydaktyczne:

−

notatnik,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca wypalenia zawodowego.

Ćwiczenie 2

Zaplanuj i przeprowadź symulację samodzielnego poruszania się osoby niepełnosprawnej

– niewidomej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia uwzględniają przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wziąć udział w symulacji wcielając się w rolę osoby niewidomej kolejno wykonując

następujące zadania z zawiązanymi oczami:

−

przejście pomiędzy ławkami, krzesłami,

−

poszukiwanie przedmiotu, który upadł na podłogę,

−

spakowanie swoich rzeczy,

−

poruszanie się za pomocą laski,

2) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia zwracając uwagę na odczucia jakie

towarzyszą osobie niewidomej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

metoda gry ról.

Środki dydaktyczne:

−

inscenizacja,

−

dyskusja.

Ćwiczenie 3

Zaplanuj i przeprowadź dyskusję plenarną na temat sposobów przeciwdziałania

wypaleniu zawodowemu.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić objawy wypalenia zawodowego,
2) wskazać zachowania, które mogą skutecznie przeciwdziałać wypaleniu,
3) określić, w jaki sposób można zapobiegać wypaleniu zawodowemu,
4) przygotować argumenty do dyskusji, wykorzystując informacje i wnioski,
5) uczestniczyć w dyskusji, jasno formułując swoje argumenty i odnosząc się

do argumentów koleżanek/kolegów,

6) uczestniczyć w wypracowaniu wniosków z dyskusji.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja plenarna.

Środki dydaktyczne:

−

kartki,

−

pisaki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test 1

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Rozpoznawanie objawów
niepełnosprawności podopiecznego”

Test składa się z 21 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 5, 6, 7, 8, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 19, 20, 21 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 3, 4, 9, 10, 18 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej13 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu
ponadpodstawowego,

Klucz do odpowiedzi: 1. c, 2. d, 3. d, 4. d, 5. b, 6. c, 7. d, 8. a, 9. c, 10. c, 11. d,
12. b, 13. a, 14. a, 15. c, 16. b, 17. a, 18. b, 19. d, 20. d, 21. b.

Plan testu

Nr
zad

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Zidentyfikować rodzaje niepełnosprawności

B

P

c

2

Rozpoznać rodzaje niepełnosprawności

B

P

d

3

Scharakteryzować różne stopnie
niedorozwoju umysłowego

B

P

d

4

Scharakteryzować różne stopnie
niedorozwoju umysłowego

B

P

d

5

Wskazać na podstawie objawów rodzaj
niepełnosprawności

B

P

b

6

Wskazać na podstawie objawów rodzaj
niepełnosprawności

B

P

c

7

Zidentyfikować rodzaje potrzeb człowieka

B

P

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

8

Zidentyfikować

charakter przyczyn

niezaspokojenia potrzeb człowieka

B

PP

a

9

Scharakteryzować sposoby zaspokajania
potrzeb dziecka niepełnosprawnego

B

PP

c

10

Scharakteryzować wskaźniki akceptacji
dziecka niepełnosprawnego

B

PP

c

11

Dokonać diagnozy niezaspokojonych potrzeb
podopiecznego

C

P

d

12

Zidentyfikować rodzaje diagnozy

B

PP

b

13

Wskazać mechanizmy funkcjonowania
człowieka niepełnosprawnego

B

P

a

14

Wskazać źródła powstawania problemów
społecznych

B

P

a

15

Wskazać rodzaje kompensacji

B

P

c

16

Dobrać odpowiedni rodzaj terapii

D

P

b

17

Scharakteryzować rodzaje techniki
terapeutycznych

B

P

a

18

Zaprojektować terapię dla podopiecznego

D

PP

b

19

Określić aspekty etyczne pracy terapeuty
zajęciowego

B

P

d

20

Zastosować zasady pracy z podopiecznym

B

P

d

21

Wymienić objawy wypalenia zawodowego

B

P

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Przed rozpoczęciem sprawdzianu przedstaw uczniom zasady przebiegu testowania.
3. Podkreśl wagę samodzielnego rozwiązania zadań testowych.
4. Rozdaj uczniom przygotowane dla nich materiały (instrukcję, zestaw zadań testowych,

kartę odpowiedzi).

5. Udzielaj odpowiedzi na pytania formalne uczniów.
6. Przypomnij o upływającym czasie na 10 i 5 minut przed końcem sprawdzianu.
7. Po upływie czasu sprawdzianu poproś uczniów o odłożenie przyborów do pisania.
8. Zbierz od uczniów karty odpowiedzi oraz zastawy zadań testowych.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 21 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Zadania wymagają prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed wskazaniem

poprawnego wyniku.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie

zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

9. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Osoby z uszkodzonym narządem słuchu to osoby z niepełnosprawnością

a) fizyczną.
b) psychiczną.
c) sensoryczną.
d) złożoną.

2. W warsztatach terapii zajęciowej uczestniczy 19-letni chłopak, z utrwalonym

skrzywieniem kręgosłupa, który z tego powodu ma trudności w samodzielnym
poruszaniu się. Porusza się przy pomocy balkoniku, a lewa kończyna dolna zaopatrzona
jest w but ortopedyczny. Objawy zaobserwowane u podopiecznego wskazują na
a) niepełnosprawność zmysłowa, sensoryczną.
b) niepełnosprawność psychiczną lub umysłową.
c) niepełnosprawność fizyczną czasową.
d) niepełnosprawność fizyczną trwałą.

3. Dobra pamięć mechaniczna, brak spójności logicznej wypowiedzi, perseweracje,

zachowana zdolność czytania i pisania to cechy charakterystyczne dla osób
upośledzonych w stopniu
a) głębokim.
b) znacznym.
c) umiarkowanym.
d) lekkim.

4. Iloraz inteligencji w granicach 25–30 charakteryzuje osoby upośledzone w stopniu

a) lekkim.
b) umiarkowanym.
c) znacznym.
d) głębokim.

5. Charakterystyczny mysi zapach, jasna karnacja skóry oraz małogłowie to cechy

charakterystyczne dla osób cierpiących na
a) autyzm.
b) fenyloketonurię.
c) zespół Downa.
d) zespół Turnera.

6. Zaburzenia równowagi, trudności w koordynacji ruchów, niezborność ruchu i postawy

powodująca brak możliwości stania prosto i chodzenia po linii prostej, niemożność
zahamowania ruchu w dowolnym momencie, drżenie zamiarowe oraz oczopląs to objawy
a) obustronnego niedowładu kurczowego.
b) obustronnego niedowładu połowiczego.
c) postaci móżdżkowej mózgowego porażenia dziecięcego.
d) postaci mieszanej mózgowego porażenia dziecięcego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

7. Do potrzeb ludzkiego rozwoju niższego rzędu według A. Maslowa należą potrzeby

a) estetyczne, wiedzy i rozumienia, samourzeczywistnienia.
b) estetyczne, bezpieczeństwa, fizjologiczne.
c) estetyczne, przynależności i miłości, fizjologiczne.
d) przynależności i miłości, fizjologiczne, bezpieczeństwa.

8. Względna przeszkoda w zaspokojeniu potrzeb nie pojawi się na drodze osoby, która

a) jest przystosowana.
b) łatwo się poddaje.
c) nie potrafi zmienić sposobu zaspokojenia potrzeby.
d) wypiera ją ze świadomości.

9. Poznanie i zrozumienie potrzeb dziecka niepełnosprawnego wyraża się poprzez

a) akceptowanie odmienności społecznej rodziny.
b) dążenie do kontaktu z dzieckiem.
c) stosowanie adekwatnych do poziomu rozwoju i stopnia niepełnosprawności dziecka

metod rehabilitacji.

d) rozwijanie potencjałów dziecka i umiejętne reagowanie na niewłaściwe zachowanie.

10. Zaspokojenie odczuwanej przez dziecko niepełnosprawne potrzeby uznania powinno

przejawiać się w
a) stawianiu dziecku wysokich wymagań przez opiekunów.
b) stałej obecności opiekunów w pobliżu dziecka.
c) chwaleniu nawet najdrobniejszych osiągnięć dziecka.
d) wyręczaniu dziecka w wykonywaniu wszystkich czynności.

11. Kilka dni temu w Domu Pomocy Społecznej zamieszkał 70-letni mężczyzna. Z rozmowy

z podopiecznym wnioskujesz, że bardzo tęskni za bliskimi. Odmawia uczestnictwa w
zajęciach organizowanych dla mieszkańców domu. Unika kontaktu z innymi osobami.
Obserwowane zachowanie wskazuje na niezaspokojenie u podopiecznego potrzeb
a) szacunku, akceptacji i poszanowania godności.
b) samorealizacji, rozwoju własnych możliwości, pracy.
c) kontaktu z zabawą i rozrywką, kulturą, sztuką, religią.
d) kontaktu z najbliższą rodziną, przynależności, miłości.

12. Ocena potencjału opiekuńczego środowiska lokalnego (w tym barier) dokonywana jest na

podstawie
a) diagnozy rodzinnej.
b) diagnozy społeczności lokalnej.
c) diagnozy indywidualnej.
d) diagnozy emocjonalnej.

13. Obrona A – „Idę do przodu, bez względu na to” stosowana przez osobę niepełnosprawną

w momencie uświadomienia sobie swojego kalectwa sprzyja
a) rozwiązywaniu problemów.
b) zaakceptowaniu niepełnosprawności.
c) czasowemu obniżeniu napięcia emocjonalnego.
d) poprawie psychologicznego funkcjonowania osoby niepełnosprawnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

14. Proces godzenia się z własną niepełnosprawnością przez osoby z wrodzonymi

dysfunkcjami ciała
a) następuje stopniowo.
b) ma znamiona traumy.
c) powoduje zaburzenia procesów poznawczych.
d) jest krótkotrwały.

15. Uczestnictwo w zajęciach nauki czytania z ust przez osobę głuchą jest przykładem

kompensacji
a) psychospołecznej.
b) biologicznej.
c) biologiczno-psychologicznej.
d) społecznej.

16. Podopieczni z zespołem Turnera z ograniczeniem w zakresie ruchów kończyn dolnych

zostali zakwalifikowani do usprawniania fizycznego. Zalecane dla tych podopiecznych
działania terapeutyczne to
a) gry i rozrywki intelektualne, biblio terapia.
b) warsztaty plastyczne i elementy muzykoterapii.
c) zajęcia z treningu budżetowego i kulinarnego.
d) gimnastyka i lekkoatletyczny turniej sportowy.

17. Socjoterapia ma na celu przede wszystkim

a) przywrócenie samodzielności w wypełnianiu ról.
b) przywrócenie zdolności do aktywności na rynku pracy.
c) wyrównywanie braków środowiskowych.
d) zmniejszenie fizycznych i psychicznych następstw choroby.

18. Projektujesz indywidualną terapię zajęciową dla podopiecznego upośledzonego

w stopniu umiarkowanym. Najistotniejsze elementy planu terapii, które powinien
zawierać projekt to
a) czas i miejsce odbywania zajęć, warunki atmosferyczne.
b) diagnoza terapeutyczna, cel i dobór techniki terapii.
c) diagnoza terapeutyczna, zwyczaje podopiecznego.
d) zainteresowania i hobby podopiecznego, atmosfera i klimat zajęć.

19. W pracy z osobami niepełnosprawnymi terapeuta zajęciowy powinien kierować się

następującymi zasadami
a) indywidualizacji, neutralności, subiektywizmu.
b) neutralności, małych kroków, poufności.
c) uporze w realizacji podejmowanych działań, poufności, samostanowienia.
d) indywidualizacji, akceptacji, obiektywizmu.

20. Przyjmowanie podopiecznego takim jaki jest oznacza zasadę

a) komunikacji.
b) indywidualizacji.
c) uczestnictwa.
d) akceptacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

21. Organizacyjną płaszczyznę wypalenia zawodowego charakteryzują objawy takie jak

a) niepewność, niska samoocena, zmiana charakteru pracy.
b) brak przejrzystych zasad obowiązujących w firmie, nikłe perspektywy awansu,

sprzeczne z własnym systemem wartości cele organizacji.

c) przemoc psychiczna, konflikty ze współpracownikami, zbyt duże zaangażowanie

emocjonalne.

d) bierność, niskie poczucie skuteczności, silna motywacja do pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Rozpoznawanie objawów niepełnosprawności podopiecznego

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

21

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

Test 2
Test

praktyczny

nisko

symulowany

do

jednostki

modułowej

„Rozpoznawanie objawów niepełnosprawności podopiecznego”

Test praktyczny składa się z zadania praktycznego nisko symulowanego i zawiera

polecenie do wykonania, opis sytuacji i kartę odpowiedzi.

Zadanie praktyczne wymaga wykazania się przez ucznia umiejętnościami z poziomu

ponadpodstawowego.

Uczeń powinien być oceniany według następujących kryteriów:

Lp.

Kryterium

Punktacja

1

Scharakteryzowanie osoby upośledzonej w stopniu lekkim

0–1–2 punkty

2

Dobranie odpowiedniego rodzaju pracy.

0–1–2 punkty

3

Zaproponowanie metod/metody terapii zajęciowej.

0–1–2 punkty

4

Wskazanie możliwości zaangażowania instytucji
znajdujących się w środowisku lokalnym.

0–1–2 punkty

5

Uwzględnienie potrzeb, możliwości i ograniczeń
podopiecznych.

0–1–2 punkty

6

Uzasadnienie celowości zaproponowanych działań.

0–1–2–3 punkty

Sposób punktowania:

Kryteria 1–5 oceniane są w skali 3-stopniowej,
0 – nie wykazuje umiejętności – nie udzielił odpowiedzi,
1 – wykazuje umiejętność w ograniczonym zakresie, odpowiedź jest niepełna lub

częściowo poprawna,

2 – wykazuje umiejętność w pełnym zakresie – udzielił pełnej i wyczerpującej

odpowiedzi.

Kryterium

6 oceniane jest od 0–3 punktów:

0 – za brak uzasadnienia, lub uzasadnienie całkowicie błędne,
1 – lub 2, jeżeli odpowiedź jest niepełna lub obarczona błędami
3 – za pełną, wyczerpującą i logiczną odpowiedź.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – uczeń uzyskał co najmniej 6 punktów, w tym przynajmniej po 1 punkcie
za dobór metod terapii zajęciowej i uzasadnienie celowości podjętych działań,

−

dostateczny – uczeń uzyskał co najmniej 8 punktów, w tym przynajmniej po 1 punkcie za
dobór metod terapii zajęciowej i uzasadnienie celowości podjętych działań,

−

dobry – uczeń uzyskał co najmniej 10 punktów, w tym przynajmniej po 2 punkty za
dobór metod terapii zajęciowej i uzasadnienie celowości podjętych działań,

−

bardzo dobry – uczeń uzyskał co najmniej 12 punktów, w tym 2 punkty za dobór metod
terapii zajęciowej i 3 za uzasadnienie celowości podjętych działań.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Przed rozpoczęciem sprawdzianu przedstaw uczniom zasady przebiegu testowania.
3. Podaj uczniom zasady oceniania wykonania zadania.
4. Uczniowie wykonują zadanie praktyczne indywidualnie.
5. Daj uczniowi przygotowane: instrukcję dla ucznia i treść zadania praktycznego

(dla każdego ucznia).

6. Udzielaj odpowiedzi na pytania formalne uczniów.
7. Oceniaj wykonywanie zadania przez ucznia na przygotowanej karcie oceny,

uwzględniając podane kryteria i sposób punktowania.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Zapoznaj się z poleceniem zamieszczonym w zadaniu.
3. Przeczytaj opis sytuacji.
4. Udzielaj odpowiedzi wyłącznie na załączonej karcie odpowiedzi.
5. Na wykonanie sprawdzianu osiągnięć masz 45 minut.
6. Jeżeli masz pytania i wątpliwości, podnieś rękę i zadaj pytanie nauczycielowi.
7. Pamiętaj, że Twoja praca musi być samodzielna.
8. Przed oddaniem karty odpowiedzi sprawdź poprawność udzielonych odpowiedzi.
9. Sprawdź ponownie, czy Twoja karta odpowiedzi jest prawidłowo podpisana.

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja dla ucznia,

−

treść zadania praktycznego,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

Zadanie praktyczne

Zapoznaj się z opisem sytuacji, a następnie wykonaj zadanie zgodnie z podanymi

wytycznymi.

Opis sytuacji

Do Domu Pomocy Społecznej został tymczasowo skierowany przez Miejski Ośrodek

Pomocy Społecznej 35-letni mężczyzna, Pan Antoni K., z powodu trudności w wykonywaniu
codziennych czynności samoobsługowych. W Domu Pomocy Społecznej mieszka od trzech
tygodni. Pan Antoni jest upośledzony w stopniu lekkim. W przeszłości mieszkał na wsi
z rodzicami w domku jednorodzinnym. Zajmował się prowadzeniem gospodarstwa
domowego – doglądał zwierząt, pomagał w pracy na polu. W wypadku samochodowym,
który wydarzył się 5 miesięcy temu, zginęli jego rodzice, a on z ciężkimi obrażeniami ciała
został przewieziony do szpitala. Stwierdzono u niego złamanie kości miednicy, które
po leczeniu szpitalnym pozostawiło trudność w samodzielnym poruszaniu się.

Mężczyzna porusza się przy pomocy laski. Po wypadku pozostały mu blizny na dłoni

lewej, uniemożliwiające wykonywanie ruchów prostowania i zginania palców. Pan Antoni
ciężko przeżył śmierć swoich bliskich, do dnia dzisiejszego nie może otrząsnąć się z tej
tragedii. Często płacze i ogląda zdjęcia rodziny. Rzadko wychodzi z pokoju i nie uczestniczy
w zajęciach i imprezach okolicznościowych organizowanych na terenie domu. Często
odmawia spożywania posiłków. Czasami ożywia się, kiedy pokazuje wykonane przed
wypadkiem rysunki. W pokoju, w którym mieszka pan Antoni, na ścianach jest dużo
rysunków i zdjęć najbliższej rodziny. Na półkach znajdują się komiksy.
(powyżej opisana sytuacja i występujące w niej postaci są fikcyjne)

Wytyczne do wykonania zadania:
1. Scharakteryzuj stopień lekki upośledzenia umysłowego.
2. Dobierz odpowiedni rodzaj terapii.
3. Zaproponuj metodę/metody terapii zajęciowej.
4. Wskaż możliwość zaangażowania instytucji znajdujących się w środowisku lokalnym.
5. Uwzględnij potrzeby, możliwości i ograniczenia podopiecznego.
6. Uzasadnij celowość zaproponowanych działań.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Rozpoznawanie objawów niepełnosprawności podopiecznych

1. Charakterystyka upośledzenia w stopniu lekkim.
.......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
2. Rodzaj terapii zajęciowej
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
3. Zaproponowana metoda/metody terapii zajęciowej
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
4. Propozycja zaangażowania instytucji
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
5. Potrzeby, możliwości i ograniczenia podopiecznych
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
6. Uzasadnienie celowości zaproponowanych działań
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

Numer zadania

Punkty

1

2

3

4

5

6

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

7. LITERATURA

1. Affolter F.: Spostrzeganie, rzeczywistość, język. WSiP, Warszawa 1997
2. Aronson E., Wilson T.D., Alert R.M.: Psychologia społeczna, Serce i umysł. Zysk

i S- ka, Poznań 1997

3. Aronson E.: Człowiek istota społeczna. PWN, Warszawa 2004
4. Barański J., Piątkowski W. (red.): Zdrowie i choroba. Wybrane problemy socjologii

medycyny. WWO, Wrocław 2002

5. Błędowski P.: Pomoc społeczna i opieka nad osobami starszymi. BPS, Warszawa, 1996
6. Bogdanowicz M., Budzińska A.: Autyzm w świetle DSM – IV. Biuletyn Nr 1 (23).

Stowarzyszenie pomocy Osobom Autystycznym w Gdańsku, Gdańsk 1994

7. Cunningham C.: Dzieci z zespołem Downa. Poradnik dla rodziców. Wydawnictwa

Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1994

8. Dąbrowski K.: Trud istnienia. WP, Warszawa 1986
9. Formański J.: Psychologia środowiska. PZWL, Warszawa 2004
10. Gerstman St-w.: Rozmowa i wywiad w psychologii. PWN, Warszawa 1987
11. Goleman D.: Inteligencja emocjonalna. Media Rodzina, Poznań 1997
12. Grzesiuk L., Tryjarska B.: Jak pomagać sobie, rodzinie i innym. PWN, Warszawa 1987
13. Hamer H.: Rozwój przez wprowadzanie zmian. CEM, Warszawa 1998
14. Hamer H.: Rozwój umiejętności społecznych. WEDA, Warszawa 1999
15. Hebanowski M. Kliszcz J., Trzeciak B.: Poradnik komunikowania się lekarza

z pacjentem. PZWL, Warszawa 1999

16. Jarosz M., Cwynar S. (red.): Podstawy psychiatrii. PZWL, Warszawa, 1980
17. Kirenko J.: Wsparcie społeczne osób z niepełnosprawnością. WSUPiZ, Ryki 2004
18. Kott T.: Zajęcia pozalekcyjne i terapia zajęciowa z osobami o obniżonej sprawności

umysłowej. WAPS, Warszawa 2002

19. Kruś S.: Patologia. PZWL, Warszawa 2004
20. Michałowicz R.: Mózgowe porażenie dziecięce. Wydawnictwo Lekarskie PZWL,

Warszawa 2004

21. Milerski B., Śliwiński B.: Pedagogika – leksykon, PWN, Warszawa 2000
22. Pisula E.: Autyzm. Fakty, wątpliwości, opinie. WSPS, Warszawa 1993
23. Sęk H., Cieślak R. (red.): Wsparcie społeczne, stres i zdrowie. PWN, Warszawa, 2004
24. Sęk H.: Wypalenie zawodowe. Przyczyny, mechanizmy, zapobieganie. PWN, Warszawa 2000
25. Sillamy N.: Słownik psychologii. Wydawnictwo Książnica, 1994
26. Taranowicz I., Majchrowska A., Kawczyńska-Butryn Z.: Elementy socjologii dla

pielęgniarek. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2000

27. Tomaszewski T. (red.): Psychologia ogólna. PWN, Warszawa 1995
28. Ustawa z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu

osób niepełnosprawnych (Dz.U. Nr 123, poz. 776 z późn. zm.)

29. Zimbardo Ph. G., Ruch F. L.: Psychologia i życie. PWN, Warszawa 1998