Fotograf_313[05]_Z1.02

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Teresa Lange

Dobieranie sprzętu i materiałów do wykonania prac
fotograficznych
313[05].Z1.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Obsługa i zastosowanie aparatów fotograficznych

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Dobór obiektywów do aparatów fotograficznych

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3 Dobór materiałów zdjęciowych

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Dobór i stosowanie sprzętu oświetleniowego

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Stosowanie filtrów fotograficznych

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

4.6. Dobór i stosowanie sprzętu do makrofotografii

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające

4.6.3. Ćwiczenia

4.6.4. Sprawdzian postępów

4.7. Dobór i stosowanie sprzętu pomocniczego

4.7.1. Materiał nauczania

4.7.2. Pytania sprawdzające

4.7.3. Ćwiczenia

4.7.4. Sprawdzian postępów

4.8. Użytkowanie sprzętu ciemniowego

4.8.1. Materiał nauczania

4.8.2. Pytania sprawdzające

4.83. Ćwiczenia

4.8.4. Sprawdzian postępów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Jesteś w posiadaniu „Poradnika dla ucznia”, który będzie Ci pomocny w przyswajaniu

wiedzy i podstawowych umiejętności dotyczących zasad dobierania sprzętu fotograficznego
i pomocniczego oraz materiałów światłoczułych do prac fotograficznych z wykorzystaniem
technik klasycznych oraz cyfrowych.

Wybór sprzętu fotograficznego i pomocniczego oraz materiałów światłoczułych zleży

głównie  od  rodzaju  zdjęć  jakie  mamy  wykonać  i  od  przeznaczenia  tych  zdjęć.  Od  tych
czynników  zależeć  będzie  wybór  aparatu  fotograficznego.  Do  aparatu  musimy  dobrać
obiektyw  ale  także  i  sprzęt  dodatkowy.  Nie  bez  znaczenia  jest  rozpoznanie  warunków
terenowych  i  oświetleniowych  w  jakich  przyjdzie  nam  fotografować,  od  tego  zależy  dobór
czułości  materiału  światłoczułego  czy  dobór  dodatkowego  sprzętu  oświetleniowego.  Mam
nadzieję,  że  niniejszy  poradnik  będzie  Ci  pomocny  w  uzyskaniu  podstawowych  umiejętności
z zakresu

dobierania sprzętu i materiałów do wykonania prac fotograficznych, które w przyszłości

dadzą ci szansę na osiągnięcia mistrzostwa w tej dziedzinie

Zapoznaj się dokładnie z treścią rozdziału Wprowadzenie ponieważ umożliwi Ci to

skuteczne  korzystanie  z  poradnika  i  osiągnięcie  sukcesu  w  nauce,  w  ramach    jednostki
modułowej  „Dobieranie  sprzętu  i  materiałów  do  wykonania  prac  fotograficznych”  dla
zawodu Fotograf  313[05] (patrz pozycja 8 w załączonej tabeli).

Zawód: Fotograf 313[05]
Lp.

Kod

Nazwa jednostki modułowej w programie nauczania dla zawodu

313[05].O1.01

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska

313[05].O1.02

Zastosowanie elementów wiedzy o sztuce w realizacji zadań zawodowych

313[05].O1.03

Posługiwanie się terminologią zawodową

313[05].O1.04

Rozróżnianie materiałów fotograficznych

313[05].O1.05

Magazynowanie i przechowywanie materiałów fotograficznych

313[05].O1.06

Wykonywanie podstawowych czynności fotograficznych

313[05].Z1.01

Organizowanie stanowiska pracy

313[05].Z1.02

Dobieranie sprzętu i materiałów do wykonania prac fotograficznych

313[05].Z1.03

Przygotowywanie roztworów do chemicznej obróbki materiałów fotograficznych

10.

313[05].Z1.04

Wykonywanie prac fotograficznych metodami tradycyjnymi i technikami cyfrowymi

11.

313[05].Z1.05

Wykonywanie zdjęć portretowych

12.

313[05].Z1.06

Wykonywanie zdjęć plenerowych

13.

313[05].Z1.07

Wykonywanie zdjęć architektonicznych

14.

313[05].Z1.08

Wykonywanie zdjęć reportażowych

15.

313[05].Z1.09

Wykonywanie zdjęć reklamowych

16.

313[05].Z1.10

Wykonywanie zdjęć technicznych

Poradnik składa się z pięciu części: Wymagania wstępne, Cele kształcenia, Materiał

nauczania, Sprawdzian osiągnięć, Literatura.

W części Wymagania wstępne, określono katalog podstawowych umiejętności, które

powinieneś posiadać przed przystąpieniem do realizacji niniejszej jednostki modułowej. Jeśli po
analizie uznasz, że któreś z umiejętności nie są dostatecznie przez Ciebie opanowane, wówczas
powinieneś  ponownie  przestudiować  materiał  nauczania  zawarty  w  poradnikach  z poprzednich
jednostek modułowych. W dotarciu do właściwego poradnika pomoże  Ci załączona powyżej
lista  jednostek  modułowych,  która  obejmuje  swym  zakresem  cały  program  nauczania  dla
zawodu.  W  przypadku  trudności  skonsultuj  się  z nauczycielem  w  celu  trafnego  wyboru
poradnika.

W części Cele kształcenia znajduje się wykaz umiejętności jakie będziesz posiadał po

zakończeniu realizacji materiału nauczania zawartego w poradniku. W ocenie, czy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

rzeczywiście takie umiejętności opanowałeś, pomogą Ci załączone w poradniku sprawdziany
postępów oraz sprawdzian osiągnięć.

Materiał nauczania jest podstawowym składnikiem poradnika i zawiera kompendium

informacji, które powinieneś starannie przyswoić, aby przystąpić do wykonania zaplanowanych
ćwiczeń oraz zaliczenia sprawdzianu osiągnięć. Przykład takiego  sprawdzianu jest zawarty na
końcu  poradnika.  Ponadto  materiał  nauczania  zawiera  Pytania  sprawdzające  stan  Twojej
wiedzy,  która  jest  wymagana  do  realizacji  danego  ćwiczenia.  Każde z  Ćwiczeń zawartych  w
poradniku opisane jest w formie polecenia co należ wykonać. Natomiast uszczegółowieniem
tego  polecenia    jest  lista  działań  (czynności)  określająca  Sposób  wykonania  ćwiczenia.
Ćwiczenia będziesz realizował indywidualnie lub pracując w zespole z innymi uczniami.

Ponadto każde z ćwiczeń zawiera Wskazówki do realizacji poszczególnych ćwiczeń
Składnikiem opisu każdego z ćwiczeń jest również Lista wyposażenia stanowiska

pracy.  Lista  ta  umożliwia  sprawdzenie  czy  stanowisko  ćwiczeniowe  jest  wyposażone
w  środki  dydaktyczne    niezbędne  do  prawidłowego  wykonania  ćwiczenia.  W  celu dokonania
samooceny,  (określenia  jaki  jest  efekt  nabycia  wiedzy  i  umiejętności  z  danego  zakresu
materiału  nauczania)  możesz  posłużyć  się  narzędziem,  które  nazywa  się  Sprawdzian
postępów.  Jest  to  lista  kontrolna,  którą  powinieneś  wypełnić  odpowiadając  na  pytanie  „tak”
lub  „nie”,  co  jest  równoznaczne  z  oceną,  że potrafisz wykonać  daną czynność  lub  jeszcze jej
nie  potrafisz.  W  tym  drugim  przypadku  powinieneś  powtórzyć  trening  wykonując  ponownie
odpowiednie  ćwiczenie.  Zasadne  jest  również  to,  abyś  wówczas  jeszcze  raz  przestudiował
zakres  materiału  nauczania  potrzebny  do  realizacji  tych  ćwiczeń.  Pomoże  Ci  w  tym  Twój
nauczyciel, do którego powinieneś zwracać się z pytaniami i wątpliwościami.

Kolejna część poradnika to Sprawdzian osiągnięć, który umożliwia sprawdzenie

poziomu  Twoich  wiadomości  i  umiejętności  po  zakończeniu  realizacji  programu  jednostki
modułowej.  Pozytywnie  rozwiązany  przez  Ciebie  sprawdzian  osiągnięć  oraz  załączony  do
oceny    w  formie  „portfolio”  efekt  realizacji  ćwiczeń

będzie stanowił dowód, że potrafisz

zrealizować zdanie zawodowe polegające na

dobieraniu sprzętu i materiałów do wykonania

prac  fotograficznych.  W przypadku  sprawdzianu  osiągnięć  powinieneś  również  wiedzieć,
że  ma  on  formę  testu  podobnego  do  tych,  jakie  występują  w  części  teoretycznej  egzaminu
zewnętrznego  dla  potwierdzenia  kwalifikacji  w  zawodzie.  Dlatego  też  istotne  jest  to,  żebyś
nabrał  wprawy  w  rozwiązywaniu  tego  typu  testów,  co  z  pełnością  będzie  procentować
w przypadku Twojego egzaminu zewnętrznego.

W celu poszerzenia i pogłębienia posiadanej wiedzy w zakresie tej jednostki modułowej

możesz również skorzystać z listy materiałów źródłowych zamieszczonych w części poradnika
nazwanej  Literatura.    Jednakże  wymaga  to  od  Ciebie  inicjatywy  aby  dotrzeć
do  rekomendowanego  zastawu  literatury.  Zestaw  ten  powinien  być  dostępny  w  zbiorach
biblioteki  szkolnej  lub  innych  bibliotek  publicznych.  Wiele  cennych  i  ciekawych  informacji
możesz  również  uzyskać  korzystając  z zasobów  internetowych.  Jeśli  będziesz  miał
jakiekolwiek  trudności  ze  zrozumieniem  treści  materiału  nauczania  lub  ćwiczeń  to  poproś
nauczyciela o dodatkowe wyjaśnienie i pomoc.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W trakcie realizacji ćwiczeń musisz przestrzegać regulaminów, przepisów

bezpieczeństwa  i  higieny  pracy  oraz  instrukcji  przeciwpożarowych  wynikających
z prowadzonych  prac.  Przepisy  te  już  wcześniej  poznałeś  lub  poznasz  w trakcie  nauki.
W czasie  pracy  poza  terenem  szkoły  koniecznie  musisz  stosować  się  do  przepisów  ruchu
drogowego oraz

dbać o ochronę środowiska naturalnego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

313[05].Z1

Technologia prac fotograficznych

313[05].Z1.01

Organizowanie stanowiska pracy

313[05].Z1.02

Dobieranie materiałów i sprzętu do

wykonania prac fotograficznych

313[05].Z1.03

Dobieranie materiałów i sprzętu do

wykonania prac fotograficznych

313[05].Z1.04

Dobieranie materiałów i sprzętu do

wykonania prac fotograficznych

313[05].Z1.05

Wykonywanie

zdjęć

portretowych

313[05].Z1.06

Wykonywanie

zdjęć

plenerowych

313[05].Z1.07

Wykonywanie

zdjęć

architektonicznych

313[05].Z1.08

Wykonywanie

zdjęć

reportażowych

313[05].Z1.09

Wykonywanie

zdjęć

reklamowych

313[05].Z1.10

Wykonywanie

zdjęć

technicznych

Schemat układu jednostek modułowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

scharakteryzować podstawowe właściwości światła,

−

wyjaśnić pojęcia: ognisko, odległość ogniskowa, przedmiotowa, obrazowa,

−

rozróżnić źródła światła stosowane w fotografii,

−

znać pojęcie temperatury barwowej,

−

ustalać warunki ekspozycji,

−

kontrolować powstawanie obrazu optycznego, jego cech i skali odwzorowania,

−

rozróżnić barwy podstawowe i dopełniające,

−

rozróżnić rodzaje obiektywów fotograficznych,

−

rozróżnić rodzaje, kierunki i funkcje oświetlenia,

−

określić elementy budowy aparatu fotograficznego,

−

rozróżnić aparaty fotograficzne pod względem stosowanego materiału światłoczułego,

−

określić zastosowanie aparatów fotograficznych,

−

rozróżnić tryby pracy aparatu fotograficznego,

−

wyjaśnić jak działa autofokus,

−

znać budowę materiałów światłoczułych,

−

rozróżnić rodzaje oraz określić właściwości użytkowe materiałów światłoczułych,

−

sklasyfikować rodzaje materiałów światłoczułych ze względu na zastosowanie,

−

sklasyfikować rodzaje materiałów światłoczułych ze względu na sposób obróbki,

−

wyjaśnić mechanizm cyfrowego zapisu obrazu,

−

sklasyfikować metody obrazowania według właściwości i przeznaczenia,

−

wyjaśnić znaczenie pojęć, definicji i terminologii stosowanej w dziedzinie cyfrowego

przetwarzania obrazów,

−

zastosować tradycyjne i cyfrowe techniki rejestracji obrazów,

−

określić zasady cyfrowego zapisu obrazu, kompresji, przenoszenia i wizualizacji,

−

obsługiwać sprzęt komputerowy,

−

posługiwać się komputerem w zakresie obróbki obrazu cyfrowego,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

organizować stanowiska pracy,

−

wykonywać podstawowe prace i procesy technologiczne z zachowaniem przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska,

−

posługiwać się terminologią zawodową.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

rozpoznać i oceniać jakość oraz przydatność materiałów światłoczułych do prac
fotograficznych,

−

rozróżnić i dobrać sprzęt fotograficzny do prac fotograficznych,

−

dobrać sprzęt pomocniczy do określonych prac fotograficznych,

−

dobrać rodzaj obiektywu do określonych sytuacji zdjęciowych,

−

przedstawić zasady stosowania filtrów fotograficznych,

−

korzystać z filtrów zdjęciowych w fotografii czarno-białej,

−

korzystać z filtrów zdjęciowych w fotografii barwnej,

−

dobrać sprzęt do makrofotografii,

−

dobrać rodzaj źródła światła do sytuacji zdjęciowych,

−

dobrać oświetlenie do efektu oświetleniowego,

−

dobrać rodzaj materiału fotograficznego do określonego zadania fotograficznego
w zależności od przeznaczenia,

−

dobrać rodzaj materiału fotograficznego do określonego zadania fotograficznego
w zależności techniki zdjęciowej,

−

dobrać rodzaj materiału fotograficznego do określonego zadania fotograficznego
w zależności warunków oświetleniowych,

−

dobrać

kontrastowość

papieru

fotograficznego

czarno-białego

zależności

od kontrastowości negatywu,

−

określić szacunkowo ilość potrzebnego materiału;

−

dobrać wymienne nośniki pamięci do aparatu cyfrowego;

−

dobrać parametry obrazu cyfrowego w zależności od przeznaczenia i warunków
zdjęciowych;

−

dobrać skanery i parametry skanowania,

−

dobrać drukarki i określać parametry drukowania,

−

dobrać wyposażenie studia fotograficznego,

−

dobrać oprogramowanie graficzne,

−

użytkować narzędzia, urządzenia i sprzęt zgodnie z instrukcją obsługi,

−

zastosować narzędzia , sprzęt i urządzenia zgodnie z przeznaczeniem,

−

porozumieć się ze współpracownikami i przełożonymi,

−

wykonać pracę z zachowaniem przepisów bhp, ochrony ppoż. oraz ochrony środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1.

Obsługa i zastosowanie aparatów fotograficznych.

4.1.1. Materiał nauczania

Nie istnieją uniwersalne aparaty nadające się do realizacji wszystkich zadań

fotograficznych. Obecne aparaty fotograficzne są w pełni zautomatyzowane, jeśli jednak
chcemy aby aparat spełniał wszystkie nasze wymagania i oczekiwania, należy poznać jego
funkcje i nauczyć się je stosować w określonych warunkach, by uzyskać zamierzony efekt.

Aparaty małoobrazkowe. Zarówno wśród amatorów jaki i profesjonalistów najbardziej

popularne  są  aparaty  na  film  o  szerokości  35mm.  Wśród  nich  podstawowe  typy  to:  aparaty
kompaktowe  z  zamontowanym  na  stałe  obiektywem,  o  stałej  lub  zmiennej  ogniskowej  oraz
aparaty  lustrzane  jednoobiektywowe  z  obiektywami  wymiennymi.  Główną  zaletą  aparatu
lustrzanego  jest  precyzja  ujęcia,  brak  błędu  paralaksy  (obraz  zarejestrowany na  materiale  jest
taki  sam  jak  widziany  w  celowniku).  Lustrzanka  jednoobiektywowa  (SLR)  to  aparat
fotograficzny  wyposażony  w  jeden  obiektyw  i  wbudowane  w  korpus  lustro,  które  kieruje
światło padające przez obiektyw na matówkę gdzie tworzy się obraz fotografowanego obiektu
a następnie przez pryzmat pentagonalny, do wizjera.

Rys. 1. Zasada działania aparatu lustrzanego. Bieg promienia świetlnego podczas obserwowania obrazu

w wizjerze, lustro odbija światło . Po zwolnieniu migawki lustro podnosi się do góry i światło dociera do

materiału światłoczułego.

Źródło: Ailsa McWhinnie, Fotografia podręcznik,

Arkady 2004, s.10

Wybierając aparat fotograficzny musimy wziąć pod uwagę kilka jego głównych funkcji:

−

Sposób pomiaru światła. Większość lustrzanek jednoobiektywowych ma kilka systemów
pomiaru światła pomagających w uzyskaniu jak najlepszego naświetlenia w różnych
warunkach.

−

Wbudowany mechanizm automatycznego transportu filmu pozwalający na fotografowanie
do kilku klatek na sekundę. Do aparatów nie wyposażonych w tę funkcje można dokupić
silnik, jest on przydatny do fotografowania obiektów poruszających się .

−

Migawka powinna mieć zakres czasów od 1 do 1/1000 sek. lub więcej i czas B, umożliwia
on fotografowanie w różnych warunkach oświetlenia i uzyskanie efektów specjalnych.

−

Większość lustrzanek wyposażona jest w funkcje automatycznego odczytywania czułości
filmu z kodem DX. [Poz. 8, s.10]

Lustrzanki małoobrazkowe możemy podzielić na mechaniczne i elektroniczne. Lustrzanki

elektroniczne dają możliwość wyboru trybu fotografowania. W trybie automatycznym
korzystamy

wbudowanego

autofokusa,

automatycznego

pomiaru

światła.

W trybie manualnym ustawiamy ręcznie ostrość i warunki ekspozycji. Możemy też skorzystać
z programów, czyli definiowanych przez producenta ustawień: np. program zdjęć sportowych,
krajobrazowych, portretowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Mają wszechstronne zastosowanie, nadają się do fotografowania z ręki, umożliwiając

podążanie za fotografowanym obiektem: reportażowe, sportowe, wykorzystywane są do zdjęć
portretowych, krajobrazowych, makro.

Do lustrzanek produkowana jest duża ilość sprzętu dodatkowego takich jak: wymienne

wizjery, matówki, soczewki powiększające do wizjerów, osłonki na okular, silniki
automatycznego przesuwania filmu, wymienne ścianki tylnie.

Aparaty średnioformatowe
Większy

format

negatywu

pozwala

uzyskanie

większych

powiększeń,

a w zastosowaniach cyfrowych przewaga średniego formatu wynika z większej ilości danych
poddawanych skanowaniu, co pozwala uzyskać lepsze rezultaty końcowe.

Jedną z cech systemów średnioformatowych są wymienne kasety na film. Niektóre typy

aparatów  średnioformatowych    przystosowane  są  do  obiektywów  z  migawką  centralną.
W  przypadku  systemów  małoobrazkowych  z  migawką  szczelinową  synchronizacja  z  lampa
błyskową  jest  możliwa  w  zakresie  1/60  do  1/250  sek.  Obiektywy  z  migawką  centralną
pozwalają  na  pełną  synchronizację  czasów migawki  do  1/400  lub 1/500 sek. z każdym typem
lampy.  Praca  z  wizjerami  aparatów  średnioformatowych  jest  prostsza  i  mniej  męcząca  niż
z  lustrzankami  małoobrazkowymi;  pozwala  też  na  uchwycenie  większej  ilości  detali,  które
w  małym  wizjerze  mogą  być  niewidoczne.  Lustrzanki  średnioformatowe  pod  względem
automatyki  i  osprzętu  dorównują  lustrzankom  małoobrazkowym.  Są  również  modele
aparatów  średnioformatowych,  w  których  obraz  odwrócony  stronami na  matówce  obserwuje
się  bezpośrednio  z  góry,  bez  pryzmatu  i  wizjera  -  utrudnia  to  fotografowanie  obiektów
poruszających  się.  Wyposażenie  w  celownik  z  pryzmatem  pentagonalnym  rozwiązuje  ten
problem.

Ponadto do tych aparatów dostępne są przystawki cyfrowe

Modele studyjne pozwalają na

uzyskanie bardzo wysokiej rozdzielczości, można je również podłączyć do komputera.[Poz.
1,s24-29]. Aparaty te znajdują zastosowanie w fotografii studyjnej, portretowej, reklamowej.

Aparaty wielkoformatowe
W celu uzyskania obrazów o jak największej ostrości i jak najmniejszym ziarnie niezbędne

są  aparaty  wielkoformatowe.  Mają  zastosowanie  głównie  do  pracy  w  studio,  do  otrzymania
zdjęć  o  maksymalnej  ostrości  w  takich  dziedzinach  jak  fotografia:  reklamowa,  architektury,
katalogowa,  krajobrazowa,  makrofotografia.  W  wielu  innych,  jak  fotografia  portretowa  lub
artystyczna

daje

rezultaty

niemożliwe

osiągnięcia

małym

obrazku.

Ze względu na duże rozmiary i ciężar nie znajdują zastosowania w fotografii sportowej,
reportażowej, czyli ogólnie w sytuacjach szybkiej akcji.

Aparaty wielkoformatowe umożliwiają precyzyjne kontrolowanie: zbieżności pionów,

perspektywy  oraz  głębi  ostrości.  Kontrolę  tę  uzyskujemy  dzięki  tzw  „ruchom  aparatu”
Aparatem  wielkoformatowym  możemy  zrobić  zdjęcie  ustawiając  wszystkie  ruchy
w  pozycjach  zerowych,  czyli  współosiowo  i równolegle  przód  i  tył.  Równoległe  podnoszenie
i opuszczanie czołówki z obiektywem pozwala na kadrowanie w górę i w dół z zachowaniem
równoległości linii pionowych. Przesuwanie poprzeczne czołówki na boki  wykorzystuje się by
przesunąć pozornie na bok miejsce, z którego robimy zdjęcie.

Fot. 1. Pokłony kamery wielkoformatowej

Źródło: Freeman M, Fotografia studyjna,

Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa 1993, s.53

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 2. Zasada Scheimpfluga pokazuje jak można zmienić i obliczyć położenie płaszczyzny ostrości.

poprzez nachylenie płyty czołowej i tylnej ramy kamery można uzyskać płaszczyznę

Źródło: Freeman M, Fotografia studyjna,

Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa 1993, s.51

Aparat cyfrowy to aparat fotograficzny rejestrujący obraz w postaci cyfrowej (tzw. mapy

bitowej). Układ optyczny tworzy obraz na przetworniku optoelektronicznym (CCD, CMOS), a
współpracujący  z  nim  układ  elektroniczny  odczytuje  informacje  o  obrazie  i  przetwarza  na
postać  cyfrową  w  układzie  zwanym  przetwornikiem  analogowo-cyfrowym.  Dane  w  postaci
cyfrowej są zapisywane w jednym z formatów zapisu obrazu (zazwyczaj JPEG/JPG, TIFF lub
RAW,)  w  cyfrowej  pamięci  aparatu  albo  przesyłane  bezpośrednio  do  komputera.  Najczęściej
wykorzystywanymi "trwałymi" pamięciami w aparatach cyfrowych są pamięci typu flash.

Rozróżnia się kilka typów aparatów cyfrowych:
- Aparaty kompaktowe - Należą do najprostszych pod względem konstrukcji,

o niewielkich rozmiarach. Oferują jednak duże ułatwienia w fotografowaniu i wiele
automatycznych funkcji. Dedykowane raczej dla amatorów.

- Hybrydy - obraz w wizjerze realizowany poprzez mały wyświetlacz LCD dokładnie

odpowiada obrazowi rejestrowanemu przez matrycę. Dzięki temu fotografujący może
obserwować zmiany, jakie następują przy różnych ustawieniach czasu, przysłony itp.

- Lustrzanki- są to najbardziej zaawansowane aparaty, skierowane do zaawansowanych

amatorów  i  profesjonalistów.  W  optycznym  wizjerze  widoczny  jest  obraz  bezpośrednio
z  obiektywu  aparatu.  Największą  zaletą  lustrzanek  jest  jednak  możliwość  wymiany
obiektywów.  Przy  zdjęciach  reportażowych  należy  wziąć  pod  uwagę  trzy  właściwości
lustrzanek  cyfrowych:  liczbę  zdjęć,  jakie  można  zrobić  jedno  po  drugim,  pojemność  karty
pamięci oraz czas potrzebny na zapisanie zdjęć. Pierwsza cecha określa liczbę zdjęć seryjnych,
na  których  wykonanie  pozwoli  elektronika  aparatu.  Pojemność  to  liczba  zdjęć,  jakie  można
wykonać, zanim aparat zatrzyma się aby przetworzyć informację.

Dla aparatów z zapisem cyfrowym najbardziej istotnym parametrem rejestracji obrazu jest

element światłoczuły – matryca CCD. Aparaty cyfrowe wyposażone są najczęściej
w matryce: CCD lub CMOS, nowsze to matryca Foveon.

W aparatach cyfrowych zdjęcia zapisuje się na kartach pamięci. Są to najczęściej pamięci

typu  FLASH,  rzadziej  miniaturowe  dyski  twarde.  Powstało  wiele  formatów  kart  pamięci,
najczęściej  niekompatybilnych  między  sobą.  Do  najpopularniejszych  należą:  Secure  Digital
Card  (SD),  Compact  Flash  (CF-I  and  CF-II),  Memory  Stick,  Multi  Media  Card  (MMC),
SmartMedia, xD-Picture Card

Jednym z głównych kryteriów przy doborze aparatu cyfrowego jest jego rozdzielczość.

Większość aparatów cyfrowych pod względem sposobu obsługi nie różni się od aparatów
analogowych . Mamy w nich dodatkowe funkcje cyfrowe:
-

związane z zapisem zdjęć tj. korekcja balansu bieli, wybór formatu zapisu i stopnia
kompresji,

związane z edycją: przeglądanie, kasowanie, kadrowanie i korekcja, przesyłanie.
Jedną z głównych zalet aparatu cyfrowego jest możliwość natychmiastowego podglądu

wykonanego przed chwilą zdjęcia. Nieudane zdjęcia można skasować. Aparaty cyfrowe
znajdują wiele zastosowań np: fotografia reklamowa, zdjęcia do katalogów wysyłkowych,
W fotografii prasowej aparaty cyfrowe wyparły prawie całkowicie aparaty analogowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jak można podzielić aparaty małoobrazkowe?
2.  Jakie są zalety lustrzanek?
3.  Wymień sprzęt dodatkowy do aparatu małoobrazkowego?
4.  Jakie fotografowanie umożliwia automatyczny transport filmu?
5.  Jaka jest  zaleta średniego formatu?
6.  W jaką migawkę wyposażone są lustrzanki małoobrazkowe?
7.  Do jakich aparatów stosuje się przystawki cyfrowe?
8.  Jakie zalety ma obraz uzyskany aparatem wielkoformatowym?
9.  Na jaką kontrolę obrazu pozwala nam praca kamerami wielkoformatowymi?
10.  Gdzie zapisywane są dane w aparatach cyfrowych?
11.  Wymień rodzaje matryc stosowanych w aparatach cyfrowych.
12.  Jakie czynniki wpływają na wybór aparatu cyfrowego do zdjęć reportażowych?
13.  Jakie jest główne kryterium doboru aparatu cyfrowego?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj zestawienie aparatów, które nadają się do wykonania reportażu sportowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się ze sposobem wykonywania zdjęć sportowych,
2) zapoznać się z rodzajami aparatów fotograficznych i sposobem ich wykorzystania przy

wykonywaniu zdjęć w różnych warunkach oświetleniowych i terenowych,

3)  zaplanować w formie pisemnej rodzaj aparatu  fotograficznego,
4)  wybrać z dostępnych katalogów  przykłady aparatów,
5)  uruchomić  komputer  i  przeglądarkę  internetową,  wyszukać  na  stronach  producentów

sprzętu fotograficznego zaplanowany wcześniej typ aparatu,

6)  dokonać zestawienia i zaprezentować w formie pisemnej rezultaty  realizacji ćwiczenia,
7)  uzasadnić wybór aparatu do wykonywania zadania,
8)  uczestniczyć aktywnie w dyskusji podsumowującej realizację ćwiczenia,
9)  uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
10)  dołączyć pracę do portfolio dokumentującego realizację ćwiczeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

katalogi aparatów fotograficznych,

−

zestaw książek i czasopism zawodowych,

−

komputer PC z dostępem Internetu ,

−

arkusze A4, długopis.

Ćwiczenie 2

Wykorzystując zasadę Scheimpfluga uzyskaj na matówce aparatu wielkoformatowego

ostry obraz klawiatury komputerowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku

ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które może być realizowane
indywidualnie lub w zespołach (3-5 osób),

2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie

z listą wyposażenia dla tego stanowiska,

3) zapoznawać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego

oraz udostępnionymi instrukcjami obsługi kamery wielkoformatowej,

4) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiedni sprzęt fotograficzny: kamerę wielkoformatową

z obiektywem,

5)  zapoznać się z zasadą Scheimpfluga,
6)  ustawić  klawiaturę  do fotografowania,
7)  oświetlić fotografowany przedmiot,
8)  ruchami pochyłu czołówki i matówki ustawić ostry  na matówce obraz,
9)  odczytać wielkość pokłonów,
10)  zapisać uzyskane wyniki, narysować schemat ustawienia pokłonów aparatu,
11)  uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
12)  przedstawić pracę nauczycielowi do oceny,
13)  dołączyć pracę do portfolio dokumentującego realizację ćwiczeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

aparat wielkoformatowy z obiektywem,

−

instrukcje obsługi aparatu wielkoformatowego,

−

przedmiot do fotografowania- klawiatura,

−

sprzęt oświetleniowy z instrukcją obsługi,

−

arkusze A4, długopis.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić zastosowanie lustrzanek małoobrazkowych??



2) omówić zasadę działania aparatu lustrzanego?



3) omówić funkcje automatyczne w aparatach lustrzanych?



4) wskazać zastosowanie aparatów cyfrowych?



5) wskazać zastosowanie średnioformatowych?



6) wskazać zastosowanie aparatów wielkoformatowych?



7) rozróżnić elementy budowy kamery wielkoformatowej?



8) wyjaśnić zasadę działania aparatu cyfrowego?



9) wskazać różnice w użytkowaniu między aparatem cyfrowym analogowym



10) wskazać zastosowanie aparatów cyfrowych?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.

Dobór obiektywów do aparatów fotograficznych

4.2.1. Materiał nauczania

Cały zakres obiektywów pozwala na wykonanie zdjęć, których nie udałoby się zrobić przy

użyciu  obiektywu  standardowego,  umożliwia  twórcze  podejście  poprzez  stworzenie
fotografującemu  szansy  na  ujęcie  odległych  obiektów,  bardzo  rozległych  scen  czy  też  detali.
Oprócz  zmiennego  odwzorowania  skali  obiektów  wynikającego  z  punktu  widzenia
i  odległości,  poszczególne  obiektywy  ze  względu  na  swoją  konstrukcją  optyczna  nadają
własny,    różny  charakter  fotografowanym  obiektom.  Różnice  w  ogniskowej  oraz  budowie
optycznej powodują w zdjęciach zmiany zakresu głębi ostrości i perspektywy.

Posiadanie wymiennych obiektywów oznacza poszerzenie możliwości fotografowania

na różny sposób:

-  poprzez zmianę skali powiększenia bez zmiany pozycji aparatu,
-  poprzez wpływ na odwzorowanie perspektywy w zdjęciu,
-  poprzez zmniejszanie lub zwiększanie głębi ostrości. [Poz.3,s.108,110]

Fot. 2. wpływ ogniskowej na skalę powiększenia obrazu i perspektywę

Źródło: Daye D, Praktyczny kurs fotografii, Wyd.R Kluszczyński, Kraków 1995, s.13

Obiektyw standardowy
Standardowe obiektywy mają najbardziej uniwersalne zastosowanie, można nimi

fotografować dalekie krajobrazy, jak i portrety obejmujące górną część sylwetki modela. Pod
względem skali odwzorowania i perspektywy dają obraz podobny do kąta widzenia ludzkiego
oka.

Obiektyw długoogniskowy i teleobiektyw.
Obiektywy te charakteryzują się wąskim kątem widzenia i przy wykonywaniu zdjęcia

z  tego  samego  punktu  umożliwiają  przedstawianie  fotografowanego  przedmiotu  w  większej
skali  niż  obiektyw  standardowy.  Obiektywy  długoogniskowe  stosowane  są  np.  gdy  nie  ma
możliwości  bezpośredniego  podejścia  do  obiektu  (fotografia  krajobrazowa,  sportowa,
reporterska)    lub  to  podejście  wiąże  się;  to  z  zagrożeniem  życia  (np.  fotografia  dzikich
zwierząt).  Przy  wykonywaniu  zdjęć  obiektywami  długoogniskowymi  należy  pamiętać  o  dużo
większej  niż  przy  krótszych  obiektywach  możliwości  poruszenia  zdjęcia,  spowodowanego
ciężarem  obiektywu  oraz  przeniesieniem  drgania  ręki  na  obiektyw.  Z  tego  powodu  czas
otwarcia migawki musi być adekwatny do długości ogniskowej (im dłuższa tym czas krótszy).
Obiektywy  te  mają  wpływ  na  kompozycję  fotograficzną,  spłaszczają  oddanie  perspektywy
na zdjęciu, odwrotnie do obiektywu szerokokątnego, który wydobywa głębię i przestrzeń.

Obiektywy krótkoogniskowe (obiektywy szerokokątne)
Perspektywa tworzona przez obiektyw szerokokątny jest nienaturalna. Efekt jest tym

większy im krótsza ogniskowa są na zdjęciu. Obiektywy szerokokątne powiększają obiekty

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

znajdujące  się  na  pierwszym  planie,  w  związku  z  czym  stają  się  dominujące  w  obrazie
i  nabierają  dodatkowego  znaczenia.  Zjawisko  to  występuje  tym  wyraźniej,  im  krótsza  jest
ogniskowa  obiektywu  w  stosunku  do  formatu  zdjęcia.  Znajduje  to  zastosowanie  w  zdjęciach
reklamowych, na których model wyciąga w stronę widza przedmiot nienormalnie powiększony
w jego ręku w porównaniu z resztą jego ciała i tła.

Duża głębia ostrości obiektów szerokokątnych umożliwia tworzenie obrazów, ostrych od

pierwszego planu aż do nieskończoności. Obiektyw o ogniskowej 18mm, nastawiony na 0,5m i
przymknięty do otworu przysłony f/22 rysuje ostro w zakresie od 30cm do nieskończoności.

Obiektywy szerokokątne stosuje się głównie do fotografowania pejzaży, grup ludzi,

panoram lub do zdjęć ukazujących efekty świetlne na niebie. Używane są do fotografowania w
ciasnych wnętrzach. Nie należy stosować ich do portretów z bliskiej odległości, chyba
że celowo pragniemy uzyskać efekt przerysowania, często niekorzystny dla modela.

Fot. 3. Obiektyw szerokokątny

Źródło:Hedgecoe J, Fotografia-jak lepiej fotografować, ARKADY, Warszawa 1995,s.25

Obiektyw „rybie oko"
Obiektywy te charakteryzują się gwałtownym zmniejszeniem skali odwzorowania

fotografowanych  przedmiotów  w  miarę  ich  oddalania  od  aparatu.  Obiektywy  te  dają  obraz
o  perspektywie  krzywoliniowej  -  linia  prosta  zostaje  odwzorowana  jako  krzywa.
Używane  w  metrologii  do  kontrolowania stopnia  zachmurzenia nieba  ,  do  uzyskania  efektów
specjalnych.  Rejestrują  obrazy  o  specjalnie  zniekształconych  kształtach  nadające  się
do wykorzystania w kreatywnych pracach, zarówno dla użytku zawodowego, jak i domowego.

Obiektywy zmiennoogniskowe (zoom).
Obiektyw o zmiennej ogniskowej (zoom) pozwala na bardziej swobodne poruszanie się po

planie zdjęciowym. Ogranicza ilość sprzętu zabieranego ze sobą, pozwala na zmianę odległości
ogniskowej

jednym

obiektywie.

Zmiana

ogniskowej

obiektywu

powoduje,

że zmieniają się na zdjęciu proporcje między obiektami bliskimi i dalekimi.

Fot. 4. Obiektyw zmiennoogniskowy

Źródło: Hedgecoe J, Fotografia-jak lepiej fotografować, ARKADY, Warszawa 1995, s 25

Obiektywy lustrzane
W obiektywach tych wiązka światła na drodze do materiału zdjęciowego napotyka na dwa

lustra,  pierwsze  to  pierścieniowate  lustro  wklęsłe  umieszczone  w  tylnej  części  obudowy,
drugie - to zwierciadło wypukłe umieszczonego w centralnej części pierwszego zespołu. Taki
przebieg  wiązki  świetlnej  pozwala  na  znaczne  skrócenie  długości  konstrukcyjnej
w porównaniu ze swoją ogniskową., a wiąże się to ze zmniejszeniem wagi takiego obiektywu.
Obiektywy  lustrzane  osiągają  ogniskowe  500mm  i  więcej.  W  widoku  z  przodu  obiektyw

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

lustrzany ma nieporównywalnie dużą średnicę z charakterystycznym, czarnym krążkiem
w środku. Obiektywy lustrzane maja stałą przesłonę, nie pozwalają na regulację głębi ostrości.

Rys. 3. Schemat biegu promienia w obiektywie lustrzanym

Źródło: Kotecki A, Fotografia czarno-biała, HWiU Libra, Warszawa 1981, s.83

Obiektywy z możliwością zmiany perspektywy.
Obiektywy te zwane są obiektywami typu Shift znajdują głównie zastosowanie

w  fotografii  architektury,  w  sytuacjach  kiedy  nie  ma  możliwości  odejścia  z  aparatem  do  tyłu
i  wykonania  zdjęcia  obiektywem  o  dłuższej  ogniskowej.  Przy  wykonywaniu  zdjęć  z  bliska
wysokich obiektów nieuniknione jest pochylenie aparatu do góry - powstająca nierównoległość
płaszczyzny  materiału  zdjęciowego  i  płaszczyzny  fotografowanego  obiektu  prowadzi  do
zniekształceń  geometrycznych.  Obiektywy  te  umożliwiają  skorygowanie  tych  zniekształceń,
mają

konstrukcję

pozwalającą

dodatkowe

przesuwanie

pionie,

a niektóre z nich pochylanie.

Fot. 5. Obiektyw z możliwością zmiany perspektywy Fot. 6. Zdjęcie wykonane normalnym obiektywem

i obiektywem typu Shift

Źródło: Langford M, Fotografia od A do Z , Muza, Warszawa 1992, s 121

Obiektywy do makrofotografii
Obiektywy te skonstruowano tak, aby przy dużej skali powiększenia dawały obraz

o  najwyższej  jakości.  Obiektywy  do  makrofotografii  dają  o  wiele  wyższa  jakość  obrazu  niż
soczewki  nasadkowe  lub  odwrócone  obiektywy  standardowe,  są  też  specjalnie  korygowane
w celu  wyeliminowania  zniekształceń  na obrzeżach obrazu.  Można  je  używać  do normalnego
fotografowania.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie zmiany w obrazie powoduje zmiana ogniskowej?
2.  Jakie jest zastosowanie obiektywów standardowych?
3.  Który obiektyw ma kąt widzenia zbliżony do kąta widzenia oka ludzkiego?
4.  Jakie są właściwości obiektywu długoogniskowego?
5.  Jakie jest zastosowanie obiektywów długoogniskowych?
6.  Jak obiektyw długoogniskowy wpływa na perspektywę na zdjęciu?
7.  Jak obiektywy krótkoogniskowe oddają perspektywę na zdjęciu?
8.  Jaką głębię ostrości dają obiektywy krótkoogniskowe?
9.  Co to są obiektywy „rybie oko”?
10.  Co to są obiektywy zoom?
11.  Jaka jest zasada działania obiektywu lustrzanego?
12.  Który obiektyw daje możliwość przesunięcia osi optycznej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wskaż właściwości i zastosowanie obiektywów o różnych odległościach ogniskowej.

Zestawienie wykonaj na plakacie wg schematu:

kąt widzenia

perspektywa

przykłady zastosowania

Obiektyw krótkoogniskowy

Obiektyw standardowy

Obiektyw długoogniskowy

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zgromadzić informacje na temat obiektywów krótkoogniskowych,
2)  zgromadzić informacje na temat obiektywów standardowych,
3)  zgromadzić informacje na temat obiektywów długoogniskowych,
4)  zrobić zestawienie,
5)  wykonać plakat według schematu,
6)  przedstawić pracę nauczycielowi do oceny,
7)  dołączyć pracę do portfolio dokumentującego realizację ćwiczeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura, poradniki zawodowe,

−

arkusze A4, mazaki.

Ćwiczenie 2

Dokonaj doboru obiektywu do wykonania zdjęcia krajobrazowego aparatem

małoobrazkowym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  rozpoznać aparat fotograficzny do którego masz dobrać obiektyw,
2)  rozpoznać obiektywy  wykorzystywane w fotografii krajobrazu,
3)  wyjaśnić zastosowanie obiektywów o różnej odległości ogniskowej  przydatnych w fotografii

krajobrazowej,

4)  dobrać obiektyw do wykonania zadania,
5)  uzasadnić dokonany wybór,
6)  zaprezentować w formie pisemnej rezultaty realizacji ćwiczenia,
7)  dokonać analizy poprawności wykonanego ćwiczenia,
8)  dołączyć pracę do portfolio dokumentującego realizację ćwiczeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura, poradniki zawodowe,

−

arkusze A4, mazaki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Mając do dyspozycji aparat cyfrowy z obiektywem zoom zaobserwuj jak zmienia się skala

powiększenia obrazu przy zmianie ogniskowej obiektywu, bez zmiany pozycji aparatu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku

ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które powinno być realizowane w
zespołach 2 - 3 osobowych,

2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie

z listą wyposażenia dla tego stanowiska,

3) zapoznawać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego

oraz udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego,

4)  dobrać z zestawu wyposażenia odpowiedni aparat fotograficzny  z obiektywem zoom,
5)  określić zakres fotografowanej przestrzeni,
6)  ustawić odpowiednie warunki ekspozycji,
7)  wykonać  3  zdjęcia tego samego motywu przy trzech różnych odległościach ogniskowych

nie zmieniając punktu z którego fotografujesz,

8) przenieść zdjęcia na komputer i na monitorze porównać uzyskane obrazy,
9) zanalizować i opisać jak zmienia się skala powiększenia w zależności od ogniskowej

obiektywu,

10)  uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
11)  przedstawić pracę nauczycielowi do oceny,
12)  dołączyć pracę do portfolio dokumentującego realizację ćwiczeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer PC ,

−

lustrzanka cyfrowa,

−

obiektyw zoom,

−

zestaw lamp studyjnych,

−

arkusze A4, długopis ,

−

literatura, poradniki zawodowe.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) dopasować rodzaj obiektywu do sytuacji zdjęciowej?



2) wyjaśnić różnicę między obiektywem długoogniskowym a teleobiektywem?



3) wyjaśnić zależność kąta widzenia od ogniskowej?



4) dobrać obiektywy do fotografowania architektury?



5) dobrać obiektywy do fotografowania z bliskiej odległości?



6) dobrać obiektywy do fotografowania w ciasnych wnętrzach?



7) wskazać zastosowanie obiektywów krótkoogniskowych?



8) wyjaśnić jak ogniskowa wpływa na zmianę skali powiększenia?



9) wyjaśnić jak zmiana ogniskowej wpływa na głębię ostrości obrazu?



10) wymienić zalety obiektywu lustrzanego?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Dobór materiałów zdjęciowych

4.3.1. Materiał nauczania

Wybór filmu fotograficznego
Decyzja o użyciu określonych materia

ów ma ogromny wp

yw na efekt końcowy. Nawet

w przypadku dysponowania najbardziej zaawansowanym technologicznie aparatem
fotograficznym nie uzyska się dobrych wyników, jeżeli zastosowana b

ona jest s

abej jakości

lub jest nieodpowiednia d

a wybranego typu fotografii. Jednym z kryteriów doboru materiału

światłoczułego  jest  rodzaj  aparatu  fotograficznego.  I  tak:  fotografując  aparatem
średnioformatowym potrzebny mam będzie materiał typu 120, dla aparatów małoobrazkowych
materiał  typu  135,  a  dla  kamer  wielkoformatowych  –  błony  arkuszowe.  Ogólnie  im  większy
format  filmu  tym  lepsza  jakość  ostatecznego  obrazu.  Główne  rodzaje  filmów:  negatywowy
barwny, odwracalny barwny oraz negatywowy czarno-biały.

Film odwracalny czy negatywowy?

Barwne filmy negatywowe cechuje duża tolerancja naświetlenia, daje to fotografującemu

duże bezpieczeństwo uzyskania poprawnie naświetlonego obrazu. Dzięki temu że negatywy są
kopiowane można je używać do fotografowania w oświetleniu o różnej temperaturze
barwowej.

Filmy odwracalne są najczęściej bardziej kontrastowe niż filmy negatywowe,

Charakteryzują się mniejszą tolerancją naświetlenia, trudniej jest więc na nich uzyskać
poprawną ekspozycję. Filmy odwracalne pozwalają na uzyskanie dobrego odwzorowania barw
i dużego kontrastu. Jakość ich sprawia, że nadają się do reprodukcji zdjęć
w czasopismach oraz książkach.

Zdjęcia portretowe wymagają jednak mniejszego kontrastu i mniejszej liczby szczegółów,

co poprawia wygląd osoby portretowanej. Do takich zdjęć stosuje się więc filmy negatywowe,
pozwalają one na uzyskanie obrazu bez zbędnych szczegółów, a zredukowany kontrast
wygładza powierzchnię skóry. [Poz.8,s23]

Filmy czarno–białe czy barwne ?
Na siłę oddziaływania fotografii czarno-białej wpływają duże możliwości graficzne oraz

zdolność  do  tworzenia  nastroju  i  atmosfery.  Film  czarno-biały  daje  dużą  możliwość
kształtowania  wyglądu  ostatecznej  postaci  odbitki.  Pozwala  na  stosowanie  szerokiej  gamy
filtrów  barwnych  umożliwiających  zmianę  tonów  obrazu.  Znacznie  łatwiejsze  jest  też
operowanie  w  ciemni  materiałami  cz-b niż barwnymi. Można stosować dodatkowe częściowe
doświetlanie  dla  zmiany  miejscowej  gęstości,  lub  kopiować  na  papierze,  który  daje  ogólnie
zimno-niebieski,  albo  ciepło-brunatny  obraz.  Jednak  szereg  scen  traci  wiele  w  postaci
jednobarwnych  obrazów,  dotyczy  to  między  innymi  fotografii  przyrodniczej  i  krajobrazowej,
do której materiały czarno- białe mniej się nadają. [Poz.5,s.52 ]

Inną grupą dającą cz-b obrazy są cz-b filmy chromogenne, przeznaczone

do wywoływania w procesie C-41. W porównaniu z tradycyjnymi filmami barwnymi cechują
się znacznie niższą ziarnistością obrazu i często większą tolerancja naświetlenia.

Fot. 7. Negatyw cz-b, odbitka cz-b, negatyw barwny, odbitka barwna.

Żródło Hedgecoe J, Fotografia-jak lepiej fotografować, ARKADY, Warszawa 1995, s.30

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Czułość filmów fotograficznych.
Wybierając czułość filmu musimy dobrać ją do warunków oświetleniowych. Wybór ten

zależy też od zdjęć, jakie zamierzamy wykonać, uwzględniając kontrast i nasycenie barw jakie
można na nich uzyskać.

Im czulszy jest film, tym większe jest ziarno. Postęp technologiczny sprawił, ze rozmiary

ziarna są mniejsze a filmy o wysokich czułościach lepiej również odwzorowują barwy, mają
lepszą ostrość, większą tolerancję na niedoświetlenie. [Poz.8,s.24]

Filmy niskoczułe o czułości pomiędzy ISO 25/15

a ISO 100/21

znajdują zastosowanie

do  fotografowania  jasno  oświetlonych  przedmiotów  lub  gdy  chcemy  uzyskać  na  zdjęciach
efekt ruchu lub rozmycia  obiektu. Używamy jej gdy będziemy wykonywać duże powiększenia,
a  chcemy  uzyskać  drobnoziarnisty,  o  dużej  liczbie  szczegółów  i  dużym  kontraście  obraz.
Uzyskanie  nasyconych  barw  i  drobnego  ziarna  na  tych  filmach,  kiedy  mamy  słabsze  warunki
oświetleniowe  wymaga  fotografowania  z  długim  czasem  otwarcia  migawki  i  skorzystania  ze
statywu. [Poz.2,s 32]. Polecane do zdjęć przyrodniczych, krajobrazowych, portretowych.

Filmy średnioczułe o ISO 200/24

– o ogólnym zastosowaniu. Idealne do wielu

zastosowań, ich czułość nadaje się do wykonywania zdjęć z ręki przy świetle dziennym.
Przydatne przy zdjęciach portretowych , bo realistycznie oddają barwy skóry.

Filmy wysokoczułe ISO 800/30

i więcej, wykorzystywane do fotografowania przy

słabym oświetleniu, w czasie fotografowania we wnętrzach lub w sytuacjach, kiedy stosowanie
lampy błyskowej nie jest dozwolone. Uzyskuje się na nich efekt wyraźnie zaznaczonego ziarna.
Nie należy jednak zapominać, że im czulszy jest film, tym słabsze jest nasycenie barw oraz
ostrość obrazu. [Poz.8,s24]

Możliwe jest użycie filmu tak aby jego czułość była większa niż w rzeczywistości

a później poddać procesowi obróbki forsownej. Forsowanie, czyli pozorne zwiększanie
światłoczułości poprzez wydłużenie wywoływania powiększa ziarno i pogarsza ostrość.

Film do światła dziennego czy żarowego
Jednym z czynników mających wpływ na wybór filmu jest rodzaj zastosowanego

oświetlenia Filmy przeznaczone do światła dziennego dają obrazy o zrównoważonych barwach
przy  oświetleniu  o  Tc  5500K-w  bezpośrednim  oświetleniu  słonecznym,  czy  świetle  lamp
błyskowych.  Filmy  do  światła  sztucznego  przeznaczone  są  do  oświetlenia  o  Tc  3200K.
Dobranie  właściwego  zbalansowania  (zrównoważenia)  barwnego  filmu  i  oświetlenia  jest
szczególnie ważne przy filmach odwracalnych.

Przy połączeniu oświetlenia mieszanego np. światło żarówek połączonych ze światłem

dziennym dobrze jest stosować filmy negatywowe. [Poz.1,s.45]

Błona przeznaczona do światła

dziennego,

przy

zastosowaniu

światła

żarowego

wykaże

dominantę pomarańczową.

złe zastosowanie dobre zastosowanie

Błona przeznaczona do światła

żarowego , zastosowana dla światła
dziennego

wykaże

dominantę

błękitną.

dobre zastosowanie złe zastosowanie

Fot. 8. – błona zrównoważona na światło dzienne i żarowe.

Żródło Hedgecoe J, Fotografia-jak lepiej fotografować, ARKADY, Warszawa 1995, s.31

Filmy uczulone na promieniowanie podczerwone

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Filmy uczulone na podczerwień przeznaczone są do uzyskiwania efektów specjalnych,

mogą  ona  rejestrować  obrazy  za  pomocą  promieniowania,  które  jest  niewidoczne  dla  oka
ludzkiego.    Używa  się  je  wraz  z  założonym  na  obiektyw  filtrem  przepuszczającym
promieniowanie  czerwone  (ciemno  czerwonym  albo  czarnym),  a  zatrzymującym
promieniowanie widzialne.

Załadowanie filmu uczulonego na podczerwień musi odbywać się w całkowitej ciemności,

aby uniknąć jego zadymienia. Stosowanie barwnego lub czarno-białego filmu uczulonego na
podczerwień wymaga wykonania kilku zdjęć przy prześwietleniu oraz niedoświetleniu błony o
dwa stopnie przesłony, ponieważ ustalenie prawidłowego naświetlenia jest trudne. [Poz.8.s25]

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Wymień rodzaje filmów fotograficznych.
2.  Które filmy cechuje duża tolerancja naświetlenia ?
3.  Który film jest mniej kontrastowy i ma mniejszą tolerancje na błędy naświetlenia?
4.  Co to są czarno-białe filmy chromogenne?
5.  Jaka jest zależność między czułością błony a ziarnistością?
6.  Jakie jest zastosowanie filmów niskoczułych?
7.  Jakie jest zastosowanie filmów średnioczułych?
8.  Jakie jest zastosowanie filmów wysokoczułych?
9.  Do jakiej temperatury barwowej dostosowane są materiały do światła dziennego?
10.  Jakie jest przeznaczenie filmów uczulonych na podczerwień?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobierz film do wykonania reprodukcji czarno-białej mapy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) powtórzyć materiał dotyczący techniki wykonywania zdjęć reprodukcyjnych,
2) zaplanować w formie pisemnej wybór filmu uwzględniając:

dobór formatu filmu do aparatu,

dobór barwoczułość filmu,

dobór czułość filmu do warunków oświetleniowych,

3)  zaprezentować w formie pisemnej rezultaty  realizacji ćwiczenia,
4)  uzasadnić wybór,
5)  przedstawić pracę nauczycielowi.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

katalogi materiałów światłoczułych,

−

zestaw książek i czasopism zawodowych,

−

arkusze A4 ,długopis.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Zrób rozpoznanie dostępnych na rynku materiałów światłoczułych z podziałem

na materiały: negatywowe cz.-b, negatywowe barwne, barwne odwracalne.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przejrzeć dostępne ulotki informacyjne,
2) uruchomić komputer i przeglądarkę internetową, wyszukać na stronach producentów

materiałów fotograficznych i sklepów zaplanowany wcześniej typ materiału
światłoczułego,

3)  dokonać zestawienia i zaprezentować w formie pisemnej rezultaty  realizacji ćwiczenia,
4)  uczestniczyć aktywnie w dyskusji podsumowującej realizację ćwiczenia,
5)  uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
6)  przedstawić pracę nauczycielowi do oceny,
7)  dołączyć pracę do portfolio dokumentującego realizację ćwiczeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

materiały informacyjne i katalogi materiałów fotograficznych,

−

zestaw książek i czasopism zawodowych,

−

komputer PC z dostępem Internetu i podstawowym oprogramowaniem,

−

arkusze A4, długopis.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) dobrać typ materiału światłoczułego wykorzystywanego w aparatach

wielkoformatowych?



2) dobrać typ materiału światłoczułego wykorzystywanego w aparatach

średnioformatowych?



3) dobrać typ materiału światłoczułego wykorzystywanego w aparatach

małoobrazkowych?



4) rozróżnić materiały pod względem czułości?



5) dobrać czułość filmu do fotografowania jasno oświetlonych scen?



6) dobrać

czułość

filmu

fotografowania

słabych

warunkach

oświetleniowych?



7) wskazać zależność miedzy czułością filmu a ziarnistością?



8) wskazać różnice w kontrastowości filmu odwracalnej i negatywowej?



9) omówić podział filmu fotograficznych ze względu na dostosowanie do

temperatury barwowej.



10) wyjaśnić różnice między filmem odwracalnym a negatywowym?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4 Dobór oświetlenia i stosowanie sprzętu oświetleniowego

4.4.1. Materiał nauczania

Rodzaj światła i kierunek jego padania to elementy, które wpływające na twórcze

kształtowanie obrazu. Światło może podkreślić lub minimalizować fakturę i kształt
fotografowanego przedmiotu.

Rodzaje oświetlenia
Światło skierowane daje nam dość silne oświetlenie ogólne, wytwarza za przedmiotami

ostre  i  odcinające  się  cienie.  Można  w  ten  sposób podkreślić  i uwidocznić nawet  najmniejsze
nierównomierności  powierzchni,  zwłaszcza  jeśli  światło  pada  z  boku.  Wtedy  nawet  na
powierzchni  matowej  otrzymujemy  odblaski.  Nadaje  się  do  oświetlania  wszystkich
przedmiotów  o  powierzchniach  błyszczących,  zwłaszcza  jeśli  chcemy  uzyskać  na  nich
specjalne  efekty.  Światło  skierowane  uwidacznia  i  podkreśla  obrysy  oraz  formę.  Jest  to więc
rodzaj oświetlenia, który charakteryzuje się wzrostem kontrastu fotografowanego przedmiotu i
nadaje się specjalnie do przedstawiania drobnych detali.

Światło rozproszone cechuje miękkość i słaba plastyczność, daje bardzo równomierne

oświetlenie  na  dość  dużych  powierzchniach  nawet  wtedy,  jeśli  ich  luminancja  jest  niewielka.
Światło  rozproszone  nie  zwiększa  kontrastów,  gdyż  dochodzące  ze  wszystkich  stron
promienie świetlne uniemożliwiają uzyskanie cienia i oświetlają równomiernie wszystkie części
przedmiotu.  Jest  to  oświetlenie  przydatne  do  ciemnych  lub  silnie  błyszczących  przedmiotów,
szczególnie w fotografii katalogowej, w której nie operujemy zbyt silnymi odblaskami. Światło
rozproszone zmniejsza kontrasty i "spłaszcza" przedmioty, wygładza nierówności powierzchni.
Jest to oświetlenie, w którym giną drobne szczegóły.

Światło bezpośrednie bardziej podkreśla kontrasty niż światło odbite i daje mniej lub

więcej dokładne rozgraniczenie cieni. Pozwala uzyskać refleksy na gładkich powierzchniach.

Światło odbite – to światło padające na obiekt po odbiciu się od innych przedmiotów.

Oświetlenie pośrednie jako odbite przyjmuje zawsze barwy otaczających przedmiotów.

Kierunki oświetlenia
W zależności od ustawienia źródła światła względem motywu decydujemy, które jego

fragmenty będą silniej oświetlone, które słabiej, a które znajdą się w cieniu.

oświetleniu

przednim

przedmioty

wydają

się

płaskie,

mało plastyczne,

a  oddziaływanie  przestrzenne  jest  zmniejszone.  W  ogóle  wrażenia  głębi  przestrzeni
za  pomocą  oświetlenia  przedniego  nie  możemy  uzyskać.  Nie  nadaje  się  ono  również
do  dokładnego  oddania  struktury  powierzchni  przedmiotów.  Przy  portretach  oświetlenie
przednie zmniejsza plastyczność twarzy i wyrazistość skóry, czyni twarz bardziej płaską.

Oświetlenie boczne stosujemy gdy zależy nam na plastycznym przedstawieniu

fotografowanego  przedmiotu.  Wyostrza  ono  kontury  i  kształty,  podkreśla  szczegóły,
podwyższa  kontrast,  działa  silnie  dramatyzująco.  Światło  boczne  skierowane  jest  stosowane
głównie  w  zdjęciach  technicznych,  architektury  itp.  Światło boczne rozproszone daje bardziej
miękką i wyrazistą plastykę i stosowane jest w zdjęciach portretowych lub w zdjęciach mody.

Oświetlenie konturowe podkreśla zarysy przedmiotu. W portretach i fotografiach osób

oświetlenie  konturowe  jest  korzystne  wtedy, gdy chcemy podkreślić  zarysy  głowy lub  figury.
Oświetlenie  konturowe  dzięki  wytworzeniu  obramowania  świetlnego  oddziela  przedmiot  od
ciągłej  przestrzeni  tła    i  powiększa  wrażenie  głębi  przestrzeni.  Wszystkie  przedmioty,
znajdujące się między światłem a aparatem, rzucają przy oświetleniu konturowym ostre długie
cienie,  które  podkreślają  perspektywę.  Oświetlenie  konturowe  nadaje  zdjęciu  specyficzny
nastrój.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Oświetlenie górne odpowiada naturalnemu oświetleniu słonecznemu, gdy prawie pionowe

promienie  słoneczne  w  godzinach  południowych  oświetlają  przedmioty.  Dzieli  dość  ostro
przedmiot  na  dwie  części  oświetloną  i  zacienioną.  Właściwość  ta  bywa  wykorzystywana  w
celu  lepszego  scharakteryzowania  fotografowanych  przedmiotów.  Przy  wykonywaniu  zdjęć
osób  oświetlenie  górne  bez  dodatkowego,  innego  oświetlenia  nie  może  być  stosowane,  gdyż
oczy oraz usta znajdą się w cieniu i portretowana osoba wyglądał sztywno,  niesamowicie, bez
podobieństwa. Oświetlenie górne daje obrazy ciężkie i smutne.

Oświetlenie dolne. Portrety w których występuje oświetlenie dolne wyglądają

nieprzyjemnie i demonicznie, gdyż obserwator nie jest przyzwyczajony do oglądania twarzy, na
której cienie są skierowane ku górze. Może być stosowane w fotografii reklamowej, gdy jest
uzależnione od innych rodzajów oświetlenia lub efektów nastrojowych. Przy fotoreportażach z
zastosowaniem

światła

sztucznego

(np.

przy

stanowisku

pracy,

cyrku,

w teatrze) musimy się liczyć z występowaniem tego rodzaju oświetlenia.

Fot. 9. Efekty oświetlenia:

przednie, boczne, tylne, górne, dolne

Źródło: Fedak J, Fotografia cyfrowa od A do Z, ,Muza S.A., Warszawa2004, s.64

Sprzęt oświetleniowy
Ponieważ nie zawsze wystarczające jest światło naturalne, dla celów fotograficznych

stosowane jest dodatkowe oświetlenie w postacie oświetlenia żarowego, lamp błyskowych,
lamp studyjnych. Wybór sprzętu oświetleniowego zależeć będzie od rodzaju zdjęć jakie
wykonujemy, warunków w jakich będziemy fotografować i efektów jakie chcemy uzyskać.

Lampy błyskowe
Rozróżnić możemy podstawowe typy lamp błyskowych:

−

lampy samodzielne, które mocuje się na szynie lub specjalnej stopce u góry aparatu,

−

lampy pierścieniowe montowane na obiektyw,

−

lampy wbudowane w aparat fotograficzny, stanowiące integralne cześć aparatu,

−

studyjne lampy błyskowe.

Praktycznie wszystkie nowoczesne lampy błyskowe posiadają elementy światłoczułe,

które dokonują pomiaru światła odbitego od przedmiotu i kontrolują czas błysku. Niektóre
lampy błyskowe dokonują pomiaru błysku światła odbitego od błony i przerywają błysk, kiedy
jest ona odpowiednio naświetlona. Po zamocowaniu ich w stopce od aparatu stają się
integralną częścią aparatu.

Oświetlenie studyjne.
W studio światło jest całkowicie zależne od fotografującego. Są dwa rodzaje oświetlenia

studyjnego: oświetlenie tradycyjne(żarowe i halogenowe) i oświetlenie błyskowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Studyjne lampy błyskowe.
Systemy studyjnych lamp błyskowych dzielą się na dwie główne kategorie: całkowicie

samodzielne  z  integralnymi  głowicami,  wymagające  jedynie statywu  i  kabla  zasilającego,  oraz
korzystające  z  oddzielnych  zasilaczy.  W  przypadku  tej  drugiej  kategorii  głowice    zawierają
jedynie  lampy  pilotujące  i  palniki  lampy  błyskowej,  wszystkie  zaś  części  zasilające
(kondensatory  itd.)  umieszczone  są  w  oddzielnym,  stojącym  na  podłodze  urządzeniu,
do którego przyłącza się głowice. Takie lampy na ogól mają większą moc.

Systemu studyjnych lamp błyskowych nie charakteryzuje liczba przewodnia, ponieważ

ta wielkość będzie całkowicie zależeć od zastosowanych akcesoriów. Wszystkie elementy
sterowania samodzielnej studyjnej lampy błyskowej znajdują się na jej tylnej płycie.

Jako lampy pilotującej używa się zazwyczaj żarówki fotograficznej umieszczonej blisko

palnika lampy błyskowej. Zadaniem jej jest zapewnienie ciągłego oświetlenia dającego
możliwość zorientowania się, jakiego efektu można spodziewać po świetle błyskowym.

Lampa błyskowa połączona jest z aparatem za pomocą kabla, który umożliwia

wyzwolenie błysku w chwili otwarcia migawki. Jednak w przypadku stosowania większej liczb
trzeba zsynchronizować błysk całego zestawu za pomocą fotokomórki. [Poz. 8, s.131-135].

Fot. 10.

1. reflektor do żarówek fotograficznych

2. reflektor do lamp halogenowych

Fot. 11. urządzenia zmiękczające światło-

parasolki odbijające i rozpraszające światło

Źródło : Landgford M, Fotografia od A do Z, Muza s.a., Warszawa 1992, s 32

Większość głowic studyjnych lamp błyskowych wymaga, by dołączyć do nich

oprzyrządowanie, które ukierunkowuje błysk. Stosując właściwy osprzęt, można kontrolować
charakter światła. Do najpopularniejszych akcesoriów należą:

- dyfuzor (softbox) w kształcie skrzynki z transparentną ścianka przednią. Daje szeroki

strumień równomiernego, miękkiego światła;

- parasolki o różnym kształcie i powierzchni;
- reflektor, metalowa czasza okalająca źródło światła w celu uzyskania dość

kontrastowego, kierunkowego światła. Mają różny kształt i rozmiary;

- strumienice dają wąski strumień światła i zazwyczaj odgrywają pomocniczą rolę;
- nasadki ogniskujące – które dzięki zastosowaniu soczewki Frensela pozwalają światło

zogniskować tak, aby tworzyło małe kółko o ostrych krawędziach. [Poz.8, s.131-135]

Jeżeli światło jest zbyt ostre i ukierunkowane lub zbyt rozproszone, można je skorygować

i dostosować do naszych potrzeb za pomocą są ekranów rozpraszających.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Wymień rodzaje oświetlenia.
2.  Jakie oświetlenie daje za przedmiotami ostre cienie?
3.  Jakie oświetlenie uzyskujemy przy użyciu światła rozproszonego?
4.  Wymień kierunki oświetlenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.  Światło o jakim kierunku silnie oddziela przedmiot od tła?
6.  Wymień rodzaje lamp błyskowych.
7.  Jak można podzielić oświetlenie studyjne?
8.  Jakie jest zadanie elementów światłoczułych w nowoczesnych lampach błyskowych?
9.  Jakie jest zadanie lampy pilotującej?
10.  Jak połączone są studyjne lampy błyskowe z aparatem?
11.  Co to jest dyfuzor?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaobserwuj efekty oświetleniowe przy różnych kierunkach oświetlenia. Ustaw dowolny

przedmiot i za pomocą jednego reflektora uzyskaj kolejno oświetlenie: przednie, boczne,
górne, dolne, tylne i przednio-górno-boczne.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku

ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia,

2) zapoznać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego oraz

udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu oświetleniowego,

3) zaplanować w formie schematu jak uzyskasz oświetlenie: przednie, boczne, górne, dolne,

tylne i przednio-górno-boczne,

4)  dobrać z zestawu wyposażenia  reflektor ze światłem żarowym lub halogenowym,
5)  ustawić model lub przedmiot trójwymiarowy,
6)  ustawiać źródło światła kolejno zgodnie z zaplanowanym schematem,
7)  zaobserwować i zapisać efekty oświetleniowe,
8)  uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia.
9)  przedstawić pracę nauczycielowi do oceny,
10)  dołączyć pracę do portfolio dokumentującego realizację ćwiczeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

sprzęt oświetleniowy,

−

model lub przedmiot trójwymiarowy,

−

stanowisko do fotografowania,

−

tło,

−

arkusze A4, długopis.

Ćwiczenie 2

Aparatem cyfrowym wykonaj 2 zdjęcia: na jednym oświetl fotografowany przedmiot

światłem skierowanym, na drugim oświetl światłem rozproszonym. Porównaj uzyskane efekty
oświetleniowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku

ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które ma być realizowane
w zespołach 3-5 osobowych,

2) zapoznać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego oraz

udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego i oświetleniowego,

3) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiedni sprzęt fotograficzny i oświetleniowy

do wykonywania ćwiczenia (aparat, obiektyw, reflektor fotograficzny, płaszczyzna
rozpraszająca lub parasolka),

4)  ustawić model lub przedmiot trójwymiarowy,
5)  oświetlić przedmiot światłem skierowanym,
6)  dokonać pomiaru oświetlenia,
7)  ustawić odpowiednie parametry naświetlania,
8)  wykonać zdjęcie,
9)  oświetlić przedmiot światłem rozproszonym,
10)  dokonać pomiaru oświetlenia,
11)  ustawić odpowiednie parametry naświetlania,
12)  wykonać zdjęcie,
13)  zaobserwować i efekty oświetleniowe przedstawić w postaci pisemnej,
14)  uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
15)  przedstawić pracę nauczycielowi do oceny,
16)  dołączyć pracę do portfolio dokumentującego realizację ćwiczeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

sprzęt oświetleniowy,

−

model lub przedmiot trójwymiarowy,

−

stanowisko do fotografowania, tło,

−

aparat cyfrowy lustrzany z obiektywem,

−

kartki papieru i długopisy.

Ćwiczenie 3

Stosowanie ekranów rozpraszających - porównaj jak zmienia się charakter odbitego

światła w zależności od ustawienia i koloru ekranu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku

ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które ma być realizowane
w zespołach 4-5 osobowych,

2) zapoznać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego oraz

udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego i oświetleniowego,

3) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiedni sprzęt oświetleniowy do wykonywania

ćwiczenia ( reflektor fotograficzny, ekrany rozpraszające :biały, srebrny, złoty),

4)  ustawić model lub przedmiot trójwymiarowy,
5)  oświetlić przedmiot światłem bezpośrednio padającym zaobserwować efekt,
6)  oświetlić przedmiot światłem rozproszonym przez biały ekran, zaobserwować efekt,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7)  oświetlić przedmiot światłem rozproszonym przez srebrny ekran, zaobserwować efekt,
8)  oświetlić przedmiot światłem rozproszonym przez złoty ekran, zaobserwować efekt,
9)  porównać  efekty  oświetleniowe  i  zapisać  wnioski  jak  zmienia  się  charakter  odbitego

światła w zależności od ustawienia i koloru ekranu,

10)  uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
11)  przedstawić pracę nauczycielowi do oceny,
12)  dołączyć pracę do portfolio dokumentującego realizację ćwiczeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

sprzęt oświetleniowy,

−

model lub przedmiot trójwymiarowy,

−

stanowisko do fotografowania,

−

ekrany rozpraszające: biały, srebrny, złoty,

−

arkusze A4 ,długopis.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić działanie światła skierowanego?



2) wyjaśnić działanie światła rozproszonego?



3) określić różnice między światłem bezpośrednim a odbitym?



4) przewidzieć efekty oświetlenia przedniego?



5) przewidzieć efekty oświetlenia bocznego?



6) przewidzieć efekty oświetlenia konturowego?



7) przewidzieć efekty oświetlenia górnego?



8) przewidzieć efekty oświetlenia dolnego?



9) rozróżnić sprzęt oświetleniowy?



10) rozróżnić urządzenia zmiękczające i rozpraszające światło?



11) wymienić sprzęt dodatkowy do lamp studyjnych.



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Stosowanie filtrów fotograficznych

4.5.1. Materiał nauczania

Filtrem nazywamy element optyczny, który przepuszcza tylko część promieniowania

padającego  na  niego,  a  pozostałą  część  zatrzymuje.  Każdy  filtr  barwny  przepuszcza  światło
o  barwie  filtru,  a  zatrzymuje  pozostałą  część  o  barwie  dopełniającej  do  barwy  białej.
Zastosowanie filtrów zdjęciowych może podkreślić jak i zmienić obraz i to bez względu na to,
czy fotografujemy na materiale barwnym, czy cz-b.

Filtry wykonuje się ze szkła lub tworzyw sztucznych.
Dostępne są w dwóch podstawowych kształtach. Filtry okrągłe przykręcane są do

obiektywu, filtry kwadratowe lub prostokątne wsuwane są do uchwytu mocującego,
wkręcanego przez przejściówkę na obiektyw.

Filtry możemy podzielić na filtry:
- uniwersalne, do fotografii barwnej, do fotografii czarno-białej, do efektów specjalnych.

Rys.4 Zasada działania filtra

Źródło: Opracowanie autorskie

Filtry uniwersalne
Filtrami uniwersalnymi są filtry które bezpośrednio nie zmieniają układu tonalnego

fotografii, a stosować je możemy bez obaw do wszystkich filmów fotograficznych, są to:

- Nasadki zmiękczające (zwane też dyfuzorami). Stosujemy je, gdy chcemy uzyskać

miękki lub rozmyty obraz. Generalnie używa się ich do słabszego lub silniejszego łagodzenia
kontrastów. Często stosowane w fotografii portretowej.

- Nasadki dyfrakcyjne. Światło przechodzące przez takie nasadki, ulega załamaniu.

W efekcie zamiast punktów świetlnych otrzymujemy gwiazdki. Ilość ramion takiej gwiazdki,
jest uzależniona od rodzaju użytej nasadki.

- Filtry polaryzacyjne. Ich zadaniem jest polaryzacja przechodzącego, przez nie światła.

Zasada działania, polega na wygaszeniu wszelkiego rodzaju odblasków, występujących
na różnych powierzchniach np. szkle, wodzie. Zastosowanie polaryzera w fotografii pejzażu
daje

efekt

przyciemnienia

nieba

wydobycia

chmur.

założeniu

filtru

na obiektyw, obracamy specjalnym pierścieniem, obserwując efekt działania w celowniku.

Filtry polaryzacyjne produkowane są w dwóch rodzajach - liniowe, stosowane przy wszystkich
aparatach manualnych oraz kołowe, potrzebne przy aparatach z autofokusem i matrycowym
pomiarem światła.

- Filtry UV- odcinają promieniowanie UV. Promieniowanie UV niekorzystnie wpływa

na naświetlane materiały. W przypadku materiałów barwnych objawia się to zaniebieszczeniem
całego obrazu, natomiast w fotografii czarno-białej daje się obserwować spadek kontrastu. UV
nie wpływa na reprodukcję barw. Na zdjęciach wykonanych z tymi filtrami uzyskamy mieli
nieco poprawiony kontrast, zostanie usunięta mgiełka, która często unosi się w powietrzu.
Dobrze wpływają na oddanie kolorów, są ochroną dla obiektywu.

- Filtry szare. Ich funkcją jest równomierne osłabienie światła na całej długości spektrum

światła widzialnego, bez naruszania sposobu odwzorowania barw i kontrastów. Często

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

stosujemy, aby przedłużyć czas naświetlania np. przy mocno otwartej przysłonie. Mogą być
przydatne przy robieniu zdjęć w dzień, kiedy będzie ostre, mocne słońce.

Filtry do fotografii barwnej
Filtry konwersyjne – służą do zmiany temperatury barwowej. Umożliwiają wykonywanie

zdjęć w świetle sztucznym na materiale do światła dziennego i odwrotnie. W fotografii
cyfrowej jego rolę pełni balans bieli.

Filtry kolorowe (korekcyjne) stosujemy, gdy chcemy świadomie deformować barwy

występujące w rzeczywistości. Wśród filtrów kolorowych mamy jeszcze podział na filtry
jednobarwne, połówkowe i wielobarwne. Filtry korekcyjne są podstawą procesu barwnego
negatywowo-pozytywowego.

Filtry do fotografii czarno-białej
Zadaniem filtru do fotografii czarno-białej jest przyciemnienie barwy dopełniającej,

a  rozjaśnienie  kolorów  zbliżonych  i  identycznych  z  kolorem  filtra.  Dzięki  stosowaniu  filtrów
uzyskujemy  lepsze  zróżnicowanie  odcieni, które w innym przypadku odwzorowałyby się jako
identyczne tony szarości. Siła działania filtra zależy od jego gęstości.
Filtry do fotografii czarno-białej dają najlepsze efekty, kiedy przy doborze filtra bierze się pod
uwagę także zabarwienie światła. Do tej grupy filtrów zaliczamy:

- Filtry żółte. Rozjaśniają żółte elementy, lekko przyciemniając niebieski. Wydobywają

subtelne  różnice  między  odcieniami  zieleni  i  podkreślają  naturalną  tonację  nieba.  Polecany
do  pejzażu  i  przy  fotografowaniu  roślin-  zwiększają  kontrasty  na  zdjęciach  roślin,  likwidują
zamglenia. Tonują przebarwienia i defekty skóry na portretach przy świetle dziennym, niwelują
kontrasty  i  podkreślają  jasny  kolor  włosów.  Filtry  ciemno-żółte.  wyraźne  oddają  fakturę  np.
śniegu lub piasku.

- Filtry zielone. Rozjaśniają zieleń, przyciemniając czerwień. Te filtry różnicują odcienie

zieleni, co przydaje się późną wiosną i latem. Polecane do zdjęć roślin, różnicowania odcieni w
fotografii martwej natury oraz do korekcji czerwieni na portretach wykonywanych przy użyciu
filmów o wysokiej czułości.

- Filtry niebieskie. Rozjaśniają niebieski, przyciemniają zieleń i czerwień. Polecane są do

korekcji światła sztucznego z nadmiarem żółci i czerwieni np. przy zastosowaniu starszych
lamp fotograficznych lub zwykłego oświetlenia domowego. Przyciemniają skórę na portretach
i aktach w oświetleniu naturalnym. Filtry niebieskie akcentują naturalny wygląd nieba,
podkreślają mgłę i wydobywają promienie światła w mglistym pejzażu.

- Filtry czerwone. Zastosowane w fotografii pejzażu lub architektury dają surrealistyczne

efekty np. "burzowe chmury", przyciemniaja niebo i podwyższają kontrast między niebem
a chmurami. Niezbędne do różnicowania odcieni w fotografii martwej natury i przy reprodukcji
nieczytelnych dokumentów.

Filtry do efektów specjalnych
Filtry – maski. Stosujemy je, gdy chcemy zasłonić część kadru. Mogą mieć dowolne

kształty. Niektóre z nich mają zastosowanie w wielokrotnej ekspozycji.

Filtry pryzmatyczne- składają się one z kilku płaszczyzn pryzmatycznych o różnych

kształtach i ułożeniu. Dają na zdjęciu efekt wielokrotnego powtórzenia motywu; liczba
powtórzeń zależy od liczby pryzmatów. Położenie powtórzonych obrazów względem siebie
zależy od budowy filtra i może być modyfikowane poprzez obracanie filtra. Dodatkowe efekty
kolorystyczne można uzyskać łącząc filtry pryzmatyczne z innymi rodzajami filtrów.

Filtry do efektów specjalnych - np. efekt gwiazdek, może być efektem specjalnym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co to jest filtr optyczny i jakie jest jego działanie?
2.  Jak możemy podzielić filtry?
3.  Czy filtry uniwersalne zmieniają  układ tonalny fotografii?
4.  Jakie jest zadanie nasadek zmiękczających?
5.  Do czego służą filtry polaryzacyjne?
6.  Jakie jest zadanie filtrów UV?
7.  Jakie jest działanie i zastosowanie  filtru szarego?
8.  Do czego służą filtry konwersyjne?
9.  W jakim celu zastosujesz w fotografii czarno-białej filtr czerwony?
10.  Jakie jest zadanie filtrów barwnych w fotografii czarno-białej?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sprawdzenie bez użycia aparatu fotograficznego jak działa filtr polaryzacyjny.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  spośród filtrów fotograficznych wybrać filtr polaryzacyjny,
2)  wybrać powierzchnię na której obserwujemy odbicia (np. szyby, blat stołu,
3)  zaobserwować te powierzchnie poprzez filtr polaryzacyjne,
4)  obracając  pierścień  filtru  polaryzacyjnego  doprowadzić  do  sytuacji  kiedy  wygaszenie

odbić będzie największe,

5)  sprawdzić jaka jest skuteczność wygaszenie odbić na innych powierzchniach,
6)  wyciągnąć wnioski: od czego zależy skuteczność wygaszania odbić,
7)  zapisać wnioski z wykonania ćwiczenia,
8)  podać inne przykłady zastosowania filtru polaryzacyjnego,
9)  uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
10)  przedstawić pracę nauczycielowi,
11)  dołączyć pracę do portfolio dokumentującego realizację ćwiczeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw książek i czasopism z dziedziny fotografii,

−

zestawy filtrów zdjęciowych do fotografii czarno–białej oraz korekcyjnych do fotografii
barwnej w tym filtry polaryzacyjne,

−

katalogi filtrów fotograficznych różnych firm,

−

zdjęcia obrazujące efekt działania filtrów,

−

kartki papieru i długopisy.

Ćwiczenie 2

Jakiego filtru użyjesz do wykonania zdjęcia cz-b krajobrazu, w celu uwydatnienia chmur

na niebie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  rozróżnić filtry stosowane w fotografii cz-b,
2)  wybrać filtr który uwydatni chmury,
3)  uzasadnić wybór, omawiając jego działanie,
4)  zapisać wnioski z wykonania ćwiczenia,
5)  podać inne przykłady zastosowania filtrów  w fotografii cz-b,
6)  zaprezentować w formie pisemnej rezultaty  realizacji ćwiczenia,
7)  przedstawić pracę nauczycielowi do oceny,
8)  dołączyć pracę do portfolio dokumentującego realizację ćwiczeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw książek i czasopism z dziedziny fotografii,

−

katalogi filtrów fotograficznych różnych firm,

−

kartki papieru i długopisy.

Ćwiczenie 3

W oparciu o dostępną literaturę i informacje w Internecie zrób zestawienie filtrów

wykorzystywanych w fotografii.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku

komputerowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które powinno być realizowane
indywidualnie,

2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie

z listą wyposażenia stanowiska komputerowego,

3) przejrzeć dostępne katalogi filtrów fotograficznych,
4) zaplanować jakie hasła będą wpisywane w celu poszukiwania stron internetowych

z filtrami fotograficznymi,

5) uruchomić komputer i przeglądarkę internetową, wpisać hasła do wyszukiwania,
6) wchodząc na strony www. dokonaj selekcji filtrów, przeanalizować ich działanie

i zastosowanie,

7)  zrobić zestawienie filtrów wykorzystywanych w fotografii barwnej,
8)  uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
9)  zaprezentować w formie pisemnej rezultaty  realizacji ćwiczenia,
10)  przedstawić pracę nauczycielowi do oceny,
11)  dołączyć pracę do portfolio dokumentującego realizację ćwiczeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

stanowisko komputerowe podłączone do Internetu,

−

zestaw książek i czasopism z dziedziny fotografii,

−

zestawy filtrów zdjęciowych,

−

kartki papieru i długopisy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) podzielić filtry uniwersalne?



2) określić działanie filtru polaryzacyjnego?



3) wyjaśnić działanie filtru UV?



4) wymienić sytuacje zdjęciowe kiedy zastosujesujemy filtr szary?



5) podać zastosowanie filtrów barwnych w fotografii cz-b



6) omówić filtry do efektów specjalnych ?



7) wyjaśnić działanie filtru żółtego w fotografii czarno-białej?



8) dokonać rozróżnienia zdjęć które były robione z użyciem filtrów?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Dobór i stosowanie sprzętu do makrofotografii

4.6.1. Materiał nauczania

Do wykonywania zdjęć w zakresie makrofotografii w celu zwiększenia skali

odwzorowania należy zastosować sprzęt typowy dla makro.

Soczewki nasadkowe wkręca się je z przodu obiektywu tak jak filtry. Stanowią one

najprostszy i najtańszy sposób na fotografowanie z bliska. Dostępne są w różnych wielkościach
zdolności  skupiającej.  Im  większa  liczba  dioptrii,  tym  silniejsze  powiększenie  uzyskuje  się  na
filmie.  Soczewka nasadkowa działa na zasadzie załamania przechodzących przez nią promieni
świetlnych,  dzięki  czemu  ich  zogniskowanie  następuje  bliżej.  Zaletą  soczewek  nasadkowych
jest  to  że  nie  zmniejszają  ilości  światła  wpadającego  do  obiektywu,  nie  wymagają  też
kompensacji  ekspozycji.  Ich  główną  wadą  jest  to  że,  pogarszają  jakość  obrazu,  ponieważ
stanowią  dodatkowy  element  optyczny  na  drodze  światła.  Możliwość  uzyskania  dzięki  nim
dużego  powiększenia  jest  ograniczona,  chyba  że  połączy  się  kilka  nasadek,  ale  wtedy
pogorszenie jakości będzie znaczne.

Pierścienie pośrednie montuje się między obiektywem a korpusem aparatu. To

zwiększenie  odległości  pomiędzy  obiektywem  a  płaszczyzną  błony  pozwala  na  bliższe
podejście  do  fotografowanego  przedmiotu  niż  przy  zastosowaniu  samego  obiektywu.
Zazwyczaj  sprzedaje  się  je  jako  komplet  pierścieni  o  różnych  grubościach.  Podobnie  jak
soczewki  nasadkowe  mogą  być  używane  pojedynczo  lub  łącznie.  Im  większa  będzie  grubość
pierścieni, tym silniejsze można uzyskać powiększenie odwzorowania.

Pierścienie pośrednie dzięki temu, że nie mają żadnych elementów optycznych, nie

powodują  pogorszenia  ostrości  obrazu.  Zmniejszają  jednak  ilość  światła  docierającego  do
filmu.  Powoduje  to  konieczność  szerszego  otwierania  przesłony  lub  używana  czulszej  błony.
Stosowanie  większości  pierścieni  (chociaż  nie  wszystkich)  zachowuje  sprzężenie  aparatu
z  przesłoną  obiektywu.  Dzięki  temu  nie  trzeba  ustawiać  przesłony  ręcznie  i  działa  pomiar
światła przez obiektyw. Może nie działać funkcja automatycznego nastawiania ostrości, ale ma
ona ograniczone zastosowanie w makrofotografii.

[Poz.8, s.144]

Mieszek montuje się również pomiędzy korpusem a obiektywem. Działa w ten sam

sposób  jak  pierścienie  pośrednie.  Jeden  koniec  mieszka  łączy  się  z  gniazdem  mocowania
obiektywu  w  korpusie  aparatu,  a  w  drugim  mocuje  się  obiektyw  (może  co  być  obiektyw
standardowy,  szerokokątny).  Długość  mieszka  zazwyczaj  reguluje  się  w  sposób  płynny
za  pomocą  dającej  się  blokować  zębatki  znajdującej  się  u  jego  podstawy,  dzięki  czemu skalę
odwzorowania  można  zmniejszać  lub    zwiększać  obrotem  pokrętła.  Mieszki  są  bardziej
wszechstronne niż pierścienie.

Obiektywy makro to najwygodniejszy, ale i najdroższy sprzęt do makrofotografii.
Można tu wyróżnić dwie grupy - obiektywy makro i obiektywy zmiennoogniskowe

z  funkcją  makro.  Obiektywy  makro  są  optymalizowane  pod  kątem  uzyskania  najlepszych
właściwości  optycznych  przy  minimalnych  odległościach  ostrzenia.  Zazwyczaj  umożliwiają
uzyskanie  skali  odwzorowania  od  1:2  lub  1:1.  Przy  tych  dających  1:2  często  dołączana  jest
dedykowana  soczewka  nasadkowa  umożliwiająca  uzyskanie  skali  1:1.  Obiektywy  makro  są
często  używane  do  reprodukcji  i  zazwyczaj  są  projektowane  tak,  że  powierzchnia  ostrzenia
(czyli  powierzchnia,  na  której  leżą  punkty  tworzące  ostry  obraz  na  filmie)  jest  płaska  (dla
zwykłych  obiektywów  powierzchnia  ta  jest  zazwyczaj  wycinkiem  sfery).  Konstrukcja  taka
umożliwia  uzyskanie  ostrego  obrazu  całej  reprodukowanej  płaszczyzny  przy  pełnej  jasności
obiektywu. Można je również wykorzystywać jako bardzo dobre obiektywy do innych celów,
niż makrofotografia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Obiektywy zmiennoogniskowe z funkcją makro są zazwyczaj tanimi obiektywami

amatorskimi,  nie  zapewniającymi  zbyt  dużych  skal  odwzorowania  -  najczęściej  1:4  lub  1:5,
czasami  ok.  1:2.5,  sporadycznie  1:2.  Ich  parametry  optyczne  z  reguły  bardzo  ustępują
obiektywom  makro,  tym  niemniej  jeśli  uzyskiwana  skala  odwzorowania  jest  wystarczająca,
a planowany format odbitki umiarkowany, mogą stanowić niezłe rozwiązanie

Telekonwertery stosuje się głównie w celu przedłużenia efektywnej odległości

ogniskowej obiektywu. Są to dodatkowe zestawy optyczne które umożliwiają uzyskanie
większego powiększenia przy najbliższym nastawieniu odległości. Można ich używać
w połączeniu z pierścieniami pośrednimi i mieszkami. [Poz.8, s.145]

Pierścienie odwracające są to cienkie metalowe pierścienie z gwintem do filtru po jednej

stronie  i  mocowaniem  obiektywu  po  drugiej.  Pierścień  odwracający  montuje  się  pomiędzy
korpusem  aparatu  a  odwróconym  obiektywem  Dzięki  nim  można  odwrotnie  zamocować
obiektyw. Wadą jest całkowita utrata sprzężenia z obiektywem - łącznie z regulacją przesłony i
pomiarem  światła.  Uzyskiwana  skala  jest  niezmienna,  a  zakres  odległości  ograniczony.
Pierścienie  odwracające  nie  współpracują  dobrze  z  obiektywami,  których  przesłona
umieszczona  jest  bliżej  tylu  obiektywu,  ponieważ  po  odwróceniu  znajdzie  się  z  przodu,
powodując dyfrakcję i tym samym pewną stratę ostrości.

[Poz.8, s.146]

Pierścienie sprzęgające są podobne do pierścieni odwracających, ale zamiast mocowania

obiektywu  z  jednej  strony  mają  po  obu  stronach  gwint  jak  oprawa  filtru.  Pozwala  to  na
umocowanie  odwróconego  obiektywu  na  drugim,  zamocowanym  do  aparatu.  Odwrócony
obiektyw  staje  się  w  rezultacie  skomplikowaną  soczewką  nasadkową,  która  pozwala  na
uzyskanie  znacznie  lepszej  jakości  i  większego  powiększenia.  Pierścienie  te  dają  możliwość
uzyskania dużych powiększeń przy bardzo niskich kosztach. [Poz.8, s.147]

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Gdzie umieszcza się  soczewki nasadkowej?
2.  Jaka jest wada soczewek nasadkowych?
3.  Jaką odległość zwiększają pierścienie pośrednie?
4.  Czy pierścienie pośrednie posiadają elementy optyczne?
5.  Gdzie mocowany jest mieszek podczas wykonywania zdjęć makro?
6.  W jaki sposób reguluje się długość mieszka?
7.  Jaka skalę odwzorowania umożliwiają obiektywy makro?
8.  W jakim celu stosujemy telekonwertery?
9.  Jakie są wady zastosowania pierścieni odwracających?
10.  Jaki jest przeznaczenie pierścieni sprzęgających?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

W jaki sposób wielkość pierścieni pośrednich wpływa na skalę odwzorowania obrazu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku

ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które może być realizowane
indywidualnie lub w zespołach (2-4 osób),

2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie

z listą wyposażenia dla tego stanowiska,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) zapoznawać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego

oraz udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego,

4) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiedni sprzęt fotograficzny: aparat z obiektywem

standardowym, pierścienie pośrednie,

5)  zamontować  pierścień o najmniejszej wielkości i zaobserwować wielkość obrazu,
6)  zamontować pierścień o średniej wielkości i zaobserwować wielkość obrazu,
7)  zamontować pierścień o największej wielkości i zaobserwować wielkość obrazu,
8)  zaprezentować w formie pisemnej rezultaty  realizacji ćwiczenia,
9)  uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

aparaty fotograficzne: lustrzanki analogowe lub cyfrowe,

−

obiektywy standardowe do poszczególnych typów aparatów,

−

statywy z głowicami, ,

−

reflektory fotograficzne,

−

pierścienie pośrednie, mieszki,

−

kartki papieru i długopisy.

Ćwiczenie 2

Spośród dostępnych obiektywów wybierz obiektyw który zastosujesz do zdjęć z bliskich

odległości.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie

z listą wyposażenia dla tego stanowiska,

2)  zapoznawać się z poszczególnymi obiektywami,
3)  sprawdzić który z nich ma oznaczenie makro,
4)  wybrać i omówić zastosowanie obiektywów makro,
5)  zaprezentować w formie pisemnej rezultaty  realizacji ćwiczenia,
6)  uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw obiektywów wśród nich obiektyw makro.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić sprzęt stosowany w makrofotografii?



2) określić działanie i użytkować soczewki nasadkowej?



3) określić działanie i użytkować pierścienia pośredniego?



4) określić działanie i użytkować mieszka?



5) określić działanie i użytkować telekonwertera?



6) określić działanie i użytkować pierścienia odwracającego?



7) omówić różnicę między użytkowaniem pierścieni pośrednich a mieszków?



8) omówić różnicę między zwykłym obiektywem a obiektywem makro?



9) dobrać sprzęt do makrofotografii?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7. Dobór i stosowanie sprzętu pomocniczego

4.7.1. Materiał nauczania

Do współczesnych aparatów fotograficznych dostępna jest cała gama wyposażenia

dodatkowego, które ułatwiają i poszerzają możliwości fotografowania.

Statywy fotograficzne są niezbędnym sprzętem podczas pracy w studio - zdjęcia

portretowe,  katalogowe,  ale  także    i  do  pracy  w  terenie  –  krajobraz,  makro.  Statyw  bywa
przydatny  gdy  czas  otwarcia  migawki  jest  dłuższy  od  1/30  s.  Statyw  umożliwia  również
uzyskiwanie  dużej  głębi  ostrości,  bo  możemy  sobie  pozwolić  na  stosowanie  długich  czasów
naświetlania  ,  a  co  za  tym  idzie  stosować  dużą  liczbę  przesłony.  Używanie  obiektywów
długoogniskowych  ze  względu  na  duża  długość  i  wagę    obiektywu  zwiększa  możliwość
poruszenia  zdjęć,    może  powodować  poruszenie  na zdjęciu, nawet przy stosunkowo krótkich
czasach naświetlenia. Użycie statywu zwiększa szanse uzyskania poprawnego zdjęcia.

Przy wyborze statywu należy się kierować kilkoma podstawowymi właściwościami.

Statyw musi w sposób stabilny utrzymywać korpus aparatu wraz z obiektywem, lekkie statywy
nadają się do małych aparatów. Problemem wynikającym z niewielkiej wagi statywów jest fakt
występowania drgań podczas naciskania spustu migawki, wtedy przydatny jest wężyk
spustowy lub pilot.

Oprócz stabilności istotna jest również wygoda użytkowania. Bardziej profesjonalne

statywy  mają    wymienne  głowice.  Wyróżnia  się głowice  sterowane  za  pomocą  pokręteł,  oraz
głowice  kulowe.  Głowice  kulowe  posiadają płynny  zakres  ruchów  a obrotowa tuleja pozwala
osiągać  wiele  kątów  ustawień  aparatu.  Najczęściej  statyw  posiada  tzw.  płytkę
szybkowymienną, którą przykręca się do korpusu aparatu.

Fot. 12. statyw

Fot. 13. Głowice fotograficzne 3-kierunkowe

Fot. 14. płytka szybkowymienna

Żródło : http://www.foto7

Monopod jest to najprostszy rodzaj statywu fotograficznego, składający się tylko z jednej

nogi. Służy do podparcia aparatu w sytuacjach, kiedy fotograf jest ograniczony przestrzenią,
zaś waga i ilość sprzętu transportowanego powinna być zredukowana do minimum.

Przy zdjęciach sportowych (np. na trybunach, w tłumie) gdzie niewygodny może być

statyw , nieruchome trzymanie aparatu i długiego obiektywu ułatwi nam uchwyt pistoletowy
lub karabinowy.

Zdalne wyzwalanie migawki. Wężyk spustowy umożliwia wyzwolenie migawki bez

dotykania  aparatu.  Stosowany  w  celu  uniknięcia  poruszenia  aparatu  w  czasie  otwarcia
migawki.  Wężyki  pneumatyczne    lub  systemy  bezprzewodowego  wyzwalania  migawki
(sterowane podczerwienią) pozwalają na zwolnienie migawki z większych odległości, znajdują
zastosowanie np. do fotografowania zwierząt z ukrycia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Światłomierze wbudowane w aparat z reguły pozwalają osiągać dobre wyniki przy

przednim  oświetleniu  sceny  o  wyrównanej  jasności.  Przy większych  kontrastach  w  scenie  lub
tylnym  oświetleniu  obiektów  pokazywany  pomiar  może  wprowadzać  w  błąd.  Oddzielny
światłomierz  pozwala  na  selektywny  pomiar  ilości  światła  zarówno  w  świetle  odbitym,
jak i padającym. Można także łączyć te dwie metody.

Urządzenia dodatkowe do studia.
Tła- które możemy podzielić na tła papierowe i płócienne.
Ekrany rozpraszające o różnych kolorach.
Namioty do fotografowania małych przedmiotów.
Kable synchronizacyjne.
Kolumny reprodukcyjne

Wyposażenie do zabezpieczenia sprzętu
Jak każdy sprzęt precyzyjny aparaty i ich dodatkowe wyposażenie wymaga dbałości

i  ochrony.  Powinno  się  używać  pokrywki  na  obiektyw  lub  futerału.  Obiektywy  wymienne,
które  nie  są  akurat  w  użyciu,  powinny  mieć  pokrywki  na  obu  swoich  końcach  i  być
zapakowane  w  ochraniające  je  etui.  Przy  większej  ilości  sprzętu  przydatna  jest  torba
fotograficzna.

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jaki czas otwarcia migawki wymaga zastosowania statywu?
2.  Jaki jest cel stosowania statywu?
3.  Co to jest monopod?
4.  Kiedy stosujemy uchwyt pistoletowy na aparat?
5.  W jakim celu stosujemy wężyk spustowy?
6.  W jakich sytuacjach zdjęciowych lepszy jest oddzielny światłomierz?
7.  Wymień urządzenia dodatkowe wyposażenia studia.
8.  Jak powinno się chronić obiektyw?

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opierając się na dostępnej literaturze i informacjach z Internetu dobierz sprzęt pomocniczy

do wyposażenia studia fotograficznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku

komputerowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które powinno być realizowane
w zespołach 3-5 osobowych ,

2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie

z listą wyposażenia stanowiska komputerowego,

3)  zaplanować jakie podstawowe wyposażenie powinno się znaleźć w atelier,
4)  wybrać  katalogi ze sprzętem pomocniczym,
5)  zaplanować  jakie  hasła  będą  wpisywane  w  celu  poszukiwania  stron  internetowych

z wyposażeniem atelier fotograficznego,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6) uruchomić komputer i przeglądarkę internetową,

wpisać hasła do wyszukiwania i wchodząc na odpowiednie strony wyszukać potrzebne
informacje,

8) dokonać wyboru i sporządzić listę statywów,
9) dokonać wyboru i sporządzić listę wyposażenia dodatkowego aparatów fotograficznych,

10)

dokonać wyboru i sporządzić listę urządzeń dodatkowych do studia,

11)

dokonać wyboru i sporządzić listę sprzętu i akcesoriów oświetleniowych

12) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
13) przedstawić listy dobranego sprzętu pomocniczy do wyposażenia studia fotograficznego

na forum grupy,

14) dołączyć listę do teczki zawierającej portfolio z pracami realizowanymi w ramach tej

jednostki modułowej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer PC z dostępem Internetu i podstawowym oprogramowaniem do eksploracji
Internetu,

−

zestaw książek, katalogów sprzętu i czasopism z dziedziny fotografii,

−

kartki papieru i długopisy.

Ćwiczenie 2

Porównaj budowę i sposób użytkowania statywu trójnożnego i jednonożnego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku

ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które powinno być realizowane w
zespołach 3-5 osobowych ,

2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie

z listą wyposażenia stanowiska,

3) zapoznawać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego

oraz udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu,

4)  dobrać z zestawu wyposażenia statyw trójnożny i jednonożny,
5)  porównać  budowę statywu trójnożnego i jednonożnego,
6)  porównać sposób użytkowania statywu trójnożnego i jednonożnego,
7)  zaprezentować w formie pisemnej rezultaty  realizacji ćwiczenia,
8)  uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
9)  dołączyć  zestawienie  do  teczki  zawierającej portfolio  z  pracami realizowanymi w ramach

tej jednostki modułowej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

katalogi sprzętu pomocniczego,

−

statywy trójnożne z głowicami i statywy jednonożne,

−

kartki papieru i długopisy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić rodzaje statywów?



2) dobrać statyw do prac atelierowych?



3) wyjaśnić wykorzystanie wymiennych głowic?



4) wyjaśnić działanie wężyka spustowego?



5) dobrać sprzęt pomocniczy do zdjęć plenerowych?



6) dobrać wyposażenie do zabezpieczenia sprzętu fotograficznego?



7) dobrać wyposażenie w sprzęt pomocniczy do zdjęć studyjnych?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. 8. Użytkowanie sprzętu ciemniowego

4.8.1. Materiał nauczania

Aby samodzielnie wywołać film i mieć pełną kontrolę nad końcowym wynikiem

potrzebny jest nam następujący sprzęt:

-  koreks- tj. światłoszczelna puszka w której przeprowadzamy obróbkę chemiczną,
-  menzurki, pozwalające na precyzyjny pomiar chemikaliów,
-  termometr.
Proces kopiowania można przeprowadzić 2-oma metodami:
Kopiowanie  stykowe  -  kiedy  podczas  kopiowania  negatyw  jest  w  styku  z  materiałem

pozytywowym. Otrzymujemy obraz o takiej samej wielkości jak negatyw. Urządzeniem
do kopiowania jest kopiarka.

Kopiowanie optyczne - na drodze negatyw- materiał pozytywowy znajduje się układ

optyczny. Proces ten podobny jest do procesu zdjęciowego. Powiększalnik - służy
do przeniesienia obrazu z negatywu na papier fotograficzny i powiększenia go do żądanych
rozmiarów odbitki.

Powiększalnik
Powiększalniki - składają się one z podstawy, kolumny i głowicy. Podstawę stanowi deska

do którego przykręcamy kolumnę. Kolumny mogą mieć różną konstrukcję. Głowica do
fotografii czarno-białej składa się z: korpusu, komory z układem oświetlającym, szufladki na
filtry, kondensora, ramek na negatywy, mieszka i pokręteł do ustawiania ostrości oraz uchwytu
na obiektyw.

Głowica do fotografii barwnej ponadto wyposażona jest w komplet filtrów korekcyjnych,

służących  do  uzyskania  właściwej  korekcji  barw.  Podczas  wykonywania  powiększeń
na papierach cz-b wielogradacyjnych używamy filtrów, które pomogą nam w uzyskaniu obrazu
o  różnym  kontraście.  Kiedy  kopiujemy  na  papierach  stałogradacyjnych  czarno-białych
kontrastowość  papieru  dobierana  jest  do  kontrastu  negatywu.  Filtry  w  głowicy  filtracyjnej
podczas pracy  na papierach barwnych pozwalają na korekcję dominanty barwnej. Aby usunąć
dominantę  barwną-  zwiększamy  gęstość filtrów o  barwie dominanty  lub  zmniejszamy gęstość
filtrów o barwie dopełniającej do dominanty.

Powiększalnik ma możliwość zastosowania pokłonów czołówki z obiektywem oraz

pochylania  całej  głowicy.  Ruchy  te  powodują korekcję   zbieżności linii, co jest bardzo istotne
na  przykład  w  fotografii  architektury.  Możliwość  obracania  głowicy do położenia  poziomego
wykorzystuje  się  do  rzutowania  obrazu  negatywowego  na  ścianę  podczas  wykonywania
wyjątkowo dużych powiększeń.

Najważniejsze wymagania stawiane obiektywom powiększalnikowym to: dobra korekcja

aberracji  sferycznej  i  krzywizna  pola  obrazowego  (aby  obraz  był  równomiernie  płasko
odwzorowany  w  płaszczyźnie  papieru  fotograficznego),  minimalna  dystorsja  oraz   wysoka
zdolność  przenoszenia  kontrastu.  Dobór  ogniskowej  obiektywu  powiększalnikowego,  zależy
ona  od  formatu  stosowanego  negatywu.  (dla  negatywu  małoobrazkowego  ~  50mm,  dla
negatywu  średnioformatowego  ~  80mm).  Nie  należy  stosować  obiektywów  o  ogniskowych
krótszych,  ponieważ  obraz  na  brzegach  kadru  zostanie  odwzorowany  nieostro.  Gdy
zastosujemy  obiektyw  o  ogniskowej  nieco  większej  niż  wymagana  nie  będziemy
wykorzystywali pełnego pola obrazowego obiektywu lecz tylko jego centralną część.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Lampa ciemniowa
Abyśmy mogli swobodnie poruszać się po ciemni a jednocześnie nie zaświetlić papieru,

niezbędna  będzie  specjalna  lampa  ciemniowa,  dająca  światło  które  nie  działa  na  materiał
światłoczuły.  Źródło  światła  ciemniowego  powinno  być  umieszczone  w  odległości
co  najmniej  jednego  metra  od  blatu  powiększalnika.  Jeżeli  papier  wystawiony  na  działanie
takiego światła przez okres 1-1,5 minuty ulega zadymieniu oznacza to, że powinniśmy odsunąć
lampę  ciemniową  na  większą  odległość.  Najczęściej  w  przypadku  obróbki  cz-b  stosuje  się
światło czerwone lub oliwkowe.

Sprzęt pomocniczy-maskownica, lupka powiększalnikowa, stoper i zegar ciemniowy
Podczas wykonywania powiększeń papier powinien leżeć idealnie płasko na blacie

powiększalnika - zapewnia to maskownica.

Podczas nastawiania ostrości obrazu, który ma być utworzony z negatywu na papierze

fotograficznym, przydatna może się okazać specjalna lupka powiększalnikowa.

Do odmierzania czasu naświetlania – zegary powiększalnikowe, podłączane do źródła

światła w powiększalniku, dozujące czas naświetlania papieru według ustawionej wartości,
zapewniają powtarzalne wyniki.

Obróbka chemiczna materiałów barwnych wymaga bardzo ścisłego przestrzegania

warunków jej przeprowadzenia. Na większą skale w laboratoriach fotograficznych stosowany
jest sprzęt, który zapewnia automatyczną obróbkę materiałów zdjęciowych.

- procesory- przeznaczone do wywoływania filmów, stabilizują obróbkę pod względem
temperatury i czasu,

minilaby są to urządzenia które wykonują odbitki na papierze fotograficznym

z nośników tradycyjnych i cyfrowych.

4.8.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Do czego służy koreks?
2.  Wskaż urządzenie do kopiowania optycznego.
3.  Do czego służy powiększalnik?
4.  Do czego służą filtry korekcyjne w głowicy filtracyjnej
5.  Od czego zależy dobór ogniskowej obiektywu powiększalnikowego?
6.  Jakie światło stosujemy w lampach ciemniowych?
7.  Jaki jest cel stosowania zegara ciemniowego?
8.  Jakie jest przeznaczenie maskownicy?

4.8.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Uzasadnij wybór barwy światła lampy ciemniowej do pomieszczenia w którym

przeprowadzana będzie obróbka chemiczna papierów czarno-białych o stałym kontraście.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wiedzieć na jakie światło uczulony jest materiał pozytywowy stałogradacyjny i wybrać

światło które nie zadziała na ten papier. Informacje takie znajdują się na opakowaniu
materiału lub w ulotce reklamowej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2)  przejrzeć ofertę dostępnych lamp ciemniowych i wybrać odpowiednią,
3)  uzasadnić wybór,
4)  zaprezentować w formie pisemnej wybór koloru światła ochronnego,
5)  dołączyć  zestawienie  do  teczki  zawierającej portfolio  z pracami realizowanymi w ramach

tej jednostki modułowej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kartki papieru i długopisy,

−

ulotki informacyjne,

−

zestawy książek i czasopism fotograficznych.

Ćwiczenie 2

Wykonujesz barwną odbitkę pozytywową za pomocą powiększalnika wyposażonego w

głowicę filtracyjną. Uzasadnij jakie filtry należy zastosować, aby usunąć niebieską dominantę
na odbitce.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z subtraktywną metoda usuwania dominanty barwnej,
2) przeanalizować w których warstwach materiału barwnego powstał barwnik który daje

nam dominantę,

3)  wskazać filtry i uzasadnić dobór filtrów,
4)  zaprezentować w formie pisemnej wybór barwy lampy ciemniowej,
5)  opis  dołączyć  do  teczki  zawierającej  portfolio  z  pracami  realizowanymi  w  ramach  tej

jednostki modułowej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura zawodowa,

−

kartki papieru i długopisy.

4.8.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) porównać kopiowanie optyczne z kopiowaniem stykowym?



2) wyjaśnić zasadę działania powiększalnika?



3) rozróżnić elementy powiększalnika?



4) Dobrać obiektyw do formatu negatywu?



5) wyjaśnić jakie światło może być bezpiecznie używane w lampach

ciemniowych?



6) sprawdzić czy światło lampy ciemniowej jest bezpieczne dla danego rodzaju

materiału światłoczułego?



7) dobrać rodzaj światła ciemniowego do materiału światłoczułego?



8) wymienić sprzęt użytkowany w ciemni fotograficznej?



9) wymienić urządzenia do automatycznej obróbki materiałów zdjęciowych.?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9. Dobór i użytkowanie sprzętu komputerowego i programów

do cyfrowej obróbki obrazu

4.9.1. Materiał nauczania

Wybór komputera.
Centrum dla zapisu cyfrowego stanowi komputer. Jest to ośrodek kontrolny, do którego

przyłącza  się  większość  urządzeń  cyfrowych  i  przez które  przechodzą  prawie  wszystkie dane
cyfrowe na pewnym etapie. Chociaż niektóre drukarki pozwalają na bezpośrednie połączenie z
aparatem  cyfrowym  i  tym  samym  ominięcie komputera,  to w  praktyce  prawie zawsze  zdjęcia
cyfrowe trzeba poddać pewnej obróbce (regulacja jasności, kontrastu, barwy, kadrowanie, itd.)
przed  ich  wydrukiem.  [Poz.8,  s.162].Trudno  jest  określić  standardowe  wymagania  dla
cyfrowej obróbki obrazu. Należy zwrócić uwagę na : procesor (CPU), RAM, twardy dysk.

Monitor
Pracując z obrazem rozdzielczość ekranu powinna wynosić min. 1024 x 768 pikseli lub

więcej.  Monitor  powinien  umożliwiać  regulację  wielkości  obrazu  na  ekranie  i  zmianę  takich
czynników,  jak  kształt  i  położenie  obrazu.  Monitory  z  lampą  kineskopową  dają  obraz
o  bardzo  wysokiej  jakości,  jednak  występują  w  nim  pewne  zagrożenia  zdrowia  związane
z  emisją  promieniowania  oraz  zmęczeniem  operatora  spowodowane  migotaniem  obrazu.
Migotanie  to,  chociaż  nie  jest  widoczne,  powoduje  męczenie  oczu.  Monitory
ciekłokrystaliczne dają stabilny obraz o wysokiej jakości. [Poz.1,s.53]

Oprogramowanie
W uzupełnieniu oprogramowania użytkowego, które umożliwia komunikację między

komputerem,  aparatem  i  skanerem,  potrzebny  jest  też  program  do  przetwarzania  obrazu.
Najpowszechniejszym jest Adobe Photoshop. Instalując takie oprogramowanie należy zwrócić
uwagę  na:  wymagania  dotyczące  systemu  operacyjnego,  minimalną  pamięć  RAM  i  minimum
miejsca  na  dysku.  Inne  programy:  Corel  Photo-Paint,  PhotoRetouch  Program,  Adobe
Photoshop Elements, Paint Shop Pro, Picture Publisher. [Poz.1,s.60].

Podstawowe funkcje w programach graficznych :

-  regulacja jasności, kontrastu i barwy,
-  zmiana wielkości , kadrowanie i  obrót,
-  renowacja starych, zniszczonych fotografii,
-  tworzenie montażu z kilku oryginałów,
-  dodawanie efektów, ramki, tekstu,
-  stosowanie filtrów; wyostrzanie, ziarno, izohelia,
-  tworzenie panoram,
-  przygotowanie stron internetowych. [Poz.8,s.178]

Wprowadzanie zdjęć do komputera.
Istnieją dwa sposoby przenoszenia zdjęć wykonanych aparatem cyfrowym. Pierwszy

to podłączenie aparatu bezpośrednio do komputera kablem łącza USB, drugi – przeniesienie
karty pamięci z aparatu do czytnika kart, który np. łączem USB podłącza się do komputera.

Skanery
Obrazy negatywowe i pozytywowe wykonane tradycyjną fotografią można również

zamienić w postać cyfrową i przenieść do komputera za pomocą skanera.

Skanery działają podobnie jak aparat cyfrowy- czujniki zamieniają różnice wartości światła

na sygnały elektryczne. Główna różnica polega na tym, że skaner ma własne źródło światła
oświetlające obiekt, którym najczęściej jest odbitka pozytywowa lub film.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wewnątrz obudowy znajduje się rząd czujników biegnących przez szerokość skanera,

na  którym  umieszczany  jest  skanowany  przedmiot. W  czasie  skanowania czujniki  przebiegają
całą  długość  przedmiotu.  Aby  skierować  światło  ze  źródła  –  zazwyczaj  z  zimnej  katody  lub
zestawu diod święcących (LED) – na czujniki odczytujące wartość światła, używa się  różnych
urządzeń  optycznych,  takich  jak  lustra  i  soczewki.  Jakość  skanera  zależy  od  jakości  tych
elementów  optycznych.  Ilość  światła  odbitego  przez  odbitkę  lub  przepuszczonego  przez  film
rejestruje  czujnik,  który  wytwarza  sygnał  elektryczny.  Sygnał  ten  zostaje  przekształcony  w
strumień informacji cyfrowych. [Poz.1,s.54-55].

Najczęściej w fotografii cyfrowej używa się skanerów płaskich i do filmów. Skanery

płaskie działają podobnie jak fotokopiarka zapisując dane w postaci cyfrowej na dysku
komputera. Pozwalają na skanowanie zdjęć, rysunków, tekstu do formatu A4.

Przy wyborze rozdzielczości powinniśmy wziąć pod uwagę jakie jest docelowe

przeznaczenie  skanowanych  materiałów.  Jeżeli  grafika  będzie  zamieszczona  na  stronie
internetowej  można  zastosować  rozdzielczość  72 dpi. Kiedy skanujemy na użytek materiałów
drukowanych to  rozdzielczość nie mniejszą niż 300 dpi., tekst też 300 dpi.

Podczas skanowania należy wybrać podstawowe opcje programu do skanowania:

tryb skanowania,

wielkość skanowanego obrazu,

rozdzielczość w jakiej ma być zeskanowany obraz,

skalowanie.
Skanery płaskie można dostosować do skanowania przezroczy dzięki przystawce.

Przezrocza wymagają wyższych rozdzielczości niż odbitki na papierze.

Wybór skanera do filmu zależy od rozdzielczości optycznej i formatu skanowanych

negatywów.  Większość  skanerów  do  filmów  pozwala  na  skanowanie  zarówno  pociętych
pasków błon, jak i oprawionych przezroczy, dzięki zastosowaniu karetek do błon lub oprawek
do  slajdów.  Rozdzielczość  powinna  być  duża,  co  najmniej  2700  dpi,  do  wydruków  A3
z  drukarki  atramentowej  lub  A4  w  poligrafii.  Skaner  podłączony  jest  do  komputera  łączem
USB, Fire Wire lub SCSI stosowanym w sprzęcie profesjonalnym.[ Poz.1,s.58,59]

Drukarki
Drukarka - urządzenie współpracujące z komputerem, służące do drukowania tekstu

i obrazu. Niektóre drukarki potrafią również pracować bez komputera, np. drukować zdjęcia
wykonane cyfrowym aparatem fotograficznym, po podłączeniu go do drukarki lub
po włożeniu karty pamięci z zapisanymi zdjęciami do wbudowanego w drukarkę slotu.

Drukarki można podzielić na: atramentowe, laserowe i termiczne. Drukarki kolorowe

dysponują zwykle czterema barwnikami w kolorach podstawowych: niebieskozielony(Cyjan),
purpurowym (Magenta), żółtym (Yellow), czarnym (Black). Niektóre drukarki oprócz
barwników CMYK dysponują jeszcze atramentami w innych barwach, umożliwiając uzyskanie
wysokiej jakości reprodukcji fotograficznych.

Rozdzielczość drukarki jest podawana w punktach na cal tzw. dpi (ang. dots per inch).

Znaczy to jaką ilość kropek drukarka stawia w linii prostej o długości jednego cala. Im większa
rozdzielczość  to  lepszej  jakości  wydruki,  ponieważ  większe  jest  zagęszczenie  kropek  na
odcinku  długości  jednego  cala.  Do  fotografii  cyfrowej  drukarka  powinna  mieć  rozdzielczości
minimum  300  dpi,  jeszcze  lepiej  jak  drukarka  posiada  rozdzielczość  1200  dpi
i drukuje w trybie fotograficznej jakości.

Drukarki mogą komunikować się z komputerem poprzez łącze LPT, USB, JrDA.
Po uruchomieniu programu drukującego w oknie z podstawowymi parametrami

drukowania wybieramy między innymi: drukarkę , typ nośnika na którym drukujemy, źródło
papieru, jakość wydruku, ustawienia strony.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Inny przydatny sprzęt :
Tablet – urządzenie wejściowe pozwalające na precyzyjną i podlegającą modyfikacji

kontrolę wyglądu obrazu w programie do obróbki obrazu. Tabliczka graficzna jest naładowaną
elektrostatycznie płytą podłączoną do komputera. Praca odbywa się za pomocą pióra, które
współpracuje z komputerem dostarczając informacji o miejscu i sile nacisku końcówki.

Przenośne nośniki danych – obrazy przenoszone są z aparatu na dysk twardy komputera

a później zapisywane na nośnikach wymiennych: dyski ZIP, płyty CD, płyty DVD.

4.9.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie zadanie w fotografii cyfrowej pełni komputer?
2.  Jakie znasz rodzaje monitorów?
3.  Wskaż  program do obróbki cyfrowej obrazu.
4.  Jakie jest przeznaczenie czytnika kart?
5.  Jaka jest różnica między skanerem a aparatem cyfrowym?
6.  Od czego zależy jakość skanera?
7.  Jak można podzielić skanery?.
8.  Od czego zależy wybór skanera do filmu?
9.  Jak można podzielić drukarki?
10.  Do czego służy tablet?

4.9.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz format zdjęcia zapisanego z rozdzielczością 2560x1920 po wydruku na drukarce

atramentowej z rozdzielczością 300dpi.

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) obliczyć szerokość obrazka w calach:

(2560:300) x 1 cal (czyli 2,54 cm)=21,6 cm

2) obliczyć długość obrazka w calach:

(1920:300) x 1 cal (czyli 2,54 cm) =16,2 cm

3) odbitka będzie miała rozmiar : 21,6 cm x16,2 cm przy rozdzielczości wydruku 300dpi.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kartki papieru i długopisy,

−

kalkulator.

Ćwiczenie 2

Zmniejszanie obrazów wykonanych aparatem cyfrowym 3,2 megapikselowym ustawionym

na najwyższą jakość i rozdzielczość do wysyłania poczta elektroniczną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia :

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku

komputerowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które powinno być realizowane
indywidualnie,

2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie

z listą wyposażenia stanowiska komputerowego,

3)  uruchomić komputer ,
4)  uruchomić program graficzny np .Adobe Photoshop,
5)  otworzyć wskazany przez nauczyciela obraz o wielkości 2048x1536 pikseli, rozdzielczości

72 ppi,

6)  ustalić jaka wielkość powinien mieć obraz przeznaczony do wysłania pocztą elektroniczną,
7)  wybrać polecenie Obrazek/ wielkość obrazka,
8)  w  oknie  dialogowym  zaznaczyć  opcję  „Zachowaj  proporcje’  i  „Metoda  ponownego

próbnikowania”,

9) wprowadzić nowe wartości, wpisać tylko jedną wartość długość albo szerokość drugi

parametr zostanie wpisany automatycznie,

10) zapisać obraz po zmniejszeniu pod zmodyfikowana nazwą w oknie dialogowym zapisu

wybrać format zapisu,

11)  porównać objętość pliku przed i po zmianie wielkości,
12)  zamknąć program graficzny, wyłączyć komputer,
13)  uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
14)  opisać ćwiczenie i dołączyć do portfolio.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z odpowiednim oprogramowaniem,

−

zdjęcia wykonane aparatem cyfrowym, 2048x1536 pikseli, 72 ppi,

−

kartki papieru i długopisy.

Ćwiczenie 3

Kopiowanie obrazów wykonanych aparatem cyfrowym do komputera.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku

komputerowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które powinno być realizowane
indywidualne,

2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie

z listą wyposażenia stanowiska komputerowego,

3) uruchomić komputer,
4) włączyć aparat i podłączyć go do komputera za pomocą dołączonego do aparatu

przewodu USB,

5)  w oknie dialogowym zaznaczyć w polu wyboru obrazy które chcesz skopiować,
6)  wybrać nazwę i miejsce docelowe zdjęć, skopiować,
7)  po zakończonym kopiowaniu wyłączyć komputer,
8)  uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
9)  opisać ćwiczenie i dołączyć do portfolio.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie potrzebne do wykonania ćwiczenia:

−

komputer z odpowiednim oprogramowaniem,

−

aparat cyfrowy,

−

kabel USB,

−

kartki papieru i długopisy.

4.9.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić cechy monitora stosowanego w fotografii cyfrowej?



2) wymienić programy graficzne?



3) podać podstawowe funkcje programów graficznych wykorzystywane w

edycji zdjęć?



4) ustawić opcje skanowania?



5) wskazać różnice między skanerem płaskim a skanerem do filmów?



6) dobrać rodzaj skanera do typu skanowanego materiału?



7) wskazać sposoby wprowadzania zdjęć do komputera?



8) wyjaśnić pojęcie dpi?



9) wskazać wielkość zdjęcia po wydruku?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.  Test zawiera 20 pytania o różnym stopniu trudności.
5.  Udzielaj  odpowiedzi  tylko  na  załączonej  karcie  odpowiedzi  stawiając  znak  „X”  lub

wpisując prawidłową odpowiedź. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź
zaznaczyć kółkiem a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności: I część – poziom

podstawowy, II część – poziom ponadpodstawowy.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi na jakieś pytanie sprawi ci trudność, wtedy odłóż jego

rozwiązanie na później i wróć do niego gdy zostanie ci czas wolny.

9. Na rozwiązani testu masz 45 min.

Powodzenia.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Część I – Poziom podstawowy

1) Aparat na ławie optycznej to aparat:

a)  miniaturowy,
b)  małoobrazkow,
c)  śednioformatowy,
d)  wielkoformatowy.

2) Do przeglądania zdjęć w aparacie cyfrowym służy:

a)  matówka,
b)  migawka,
c)  ekran LCD,
d)  pryzmat.

3) Zadaniem płaszczyzny rozpraszającej jest :

a)  wyrównanie i zmiękczenie światła,
b)  spolaryzowanie światła,
c)  stworzyć tło fotografowanemu przedmiotowi,
d)  zasłonić część przedmiotu fotografowanego.

4) Który z podanych filtrów nie zmienia składu spektralnego światła:

a)  konwersyjne,
b)  kontrastujące,
c)  korekcyjne,
d)  neutralnie szare.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5) Który film ma najmniejsze ziarno:

a)  wysokoczuły,
b)  średnioczuły,
c)  niskoczuły,
d)  ziarno nie zależy od czułości.

6) Obiektyw typu zoom oznacza obiektyw:

a)  stałoogniskowy,
b)  stałej ostrości,
c)  jednoogniskowy,
d)  zmiennoogniskowy.

7) Które urządzenie pozwala na płynną zmianę odległości obrazowej?

a)  soczewka nasadkowa,
b)  mieszek,
c)  telekonwerter,
d)  pierścienie pośrednie.

8) Wyjaśnij co to jest monopod?

9) W jakiej rozdzielczości drukują drukarki atramentowe?

a)  95dpi,
b)  300 dpi,
c)  600 dpi,
d)  1200 dpi.

10) Oświetlenie dające efekt oddzielenia przedmiotu od tła to oświetlenie?

a)  Przednie,
b)  górne,
c)  dolne,
d)  konturowe.

11) Efekt w postaci czerwonych plamek w oczach fotografowanej osoby spowodowany jest

a)  bezpośrednim odbiciem się promienia światła lampy błyskowej od siatkówki oka,
b)  odbiciem się promienia światła lampy błyskowej od czerwonej ściany,
c)  czerwonym oświetleniem studyjnym,
d)  czerwonym światłem lampy błyskowej.

12) powiększenie obrazu negatywowego na papier fotograficzny umożliwia nam:

a)  maskownica,
b)  powiększalnik,
c)  kopiarka,
d)  luneta.

13) Wyjaśnij na czym polega kopiowanie stykowe?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14) Jaki filtr zatrzymuje promieniowanie czerwone:

czerwony,

niebieski,

purpurowy,

żółty.

Część II – Poziom ponadpodstawowy

15) Jaki zastosujemy obiektyw przy fotografowaniu meczu piłkarskiego, gdy mamy

utrudniony dostęp na boisko a chcemy pokazać bramkarza w akcji ?
a)  rybie oko,
b)  krótkoogniskowy,
c)  długoogniskowy,
d)  szerokokątny.

16) Jaki należy zastosować obiektyw , aby przy wykonywaniu zdjęć krajobrazowych uzyskać

dużą głębię ostrości?
a)  krótkoogniskowy.
b)  standardowy.
c)  długoogniskowy.
d)  teleobiektyw

17) W celu uzyskania zdjęcia w promieniowaniu podczerwonym oprócz specjalnie uczulonych

filmów należy  zastosować filtr:
a)  zatrzymujący( odcinający) promieniowanie widzialne,
b)  przepuszczający promieniowanie widzialne,
c)  zatrzymujący promieniowanie podczerwone,
d)  zatrzymujący promieniowanie niewidzialne.

18) Filmy chromogenne cz-b przeznaczone są do obróbki w procesie:

a)  czarno-białym,
b)  C-41,
c)  RA-4,
d)  E-6.

19) Zaproponuj rodzaj filmu do aparatu średnioformatowego do wykonania zdjęcia barwnego

we wnętrzu, gdy nie możemy używać lampy błyskowej.

20) Uzasadnij dlaczego aby otrzymać efekt burzowych chmur na materiale cz-b zastosujesz

filtr czerwony.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Dobieranie sprzętu i materiałów do wykonania prac fotograficznych

Zakreśl poprawną odpowiedź, wpisz odpowiedzi

zadania

Odpowiedź

Punkty

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Razem: