Technik_organizacji_produkcji_filmowej_i_telewizyjnej_313[07].Z3.02

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Paweł Pirosz
Marcin Makowski

Planowanie produkcji audycji telewizyjnej
313[07].Z3.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Materiał nauczania

4.1. Struktura organizacyjna producenta telewizyjnego

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Zasady organizacji pracy w produkcji telewizyjnej

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Etapy produkcji audycji telewizyjnych i ich charakterystyka

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy na temat planowania produkcji

audycji telewizyjnej.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć juŜ ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy
z poradnikiem,

−

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia załoŜonych celów
kształcenia i ukształtowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,

−

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy jesteś juŜ przygotowany do wykonywania
ć

wiczeń,

−

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne; w przypadku pytań i ćwiczeń, których rozwiązanie sprawia
Ci trudności, zwracaj się o pomoc do nauczyciela,

−

sprawdziany postępów, czyli zestawy pytań, na które naleŜy odpowiedzieć dla
samooceny,

−

test osiągnięć, przykładowy zestaw zadań: pozytywny wynik testu potwierdzi,
Ŝ

e dobrze pracowałeś podczas zajęć i ukształtowałeś umiejętności z tej jednostki

modułowej,

−

literaturę, do której naleŜy sięgać w celu pogłębienia wiedzy i przygotowania się do zajęć.

Bezpieczeństwo i higiena pracy.

W czasie realizacji zajęć w pracowni komputerowej musisz przestrzegać regulaminu,

stosować się do przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji wynikających
z rodzaju wykonywanych prac.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

313[07].Z3.01

Zarządzanie programem

telewizyjnym

313[07].Z3.02

Planowanie produkcji

audycji telewizyjnej

313[07].Z3

Organizacja produkcji

telewizyjnej

313[07].Z3.03

Przygotowanie i organizacja

produkcji audycji telewizyjnej

313[07].Z3.04

Prowadzenie dokumentacji

finansowej związanej z produkcją

audycji telewizyjnych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

korzystać z róŜnych źródeł informacji,

−

współpracować w grupie,

−

przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy podczas zajęć

−

obsługiwać komputer w stopniu podstawowym,

−

wyjaśniać zasady działania sprzętu oświetleniowego,

−

rozróŜniać podstawowe telewizyjne zestawy zdjęciowe i ich wyposaŜenie,

−

rozróŜniać podstawowe telewizyjne zestawy montaŜowe,

−

rozróŜniać rodzaje studiów telewizyjnych,

−

wyjaśniać zasady działania sprzętu stosowanego w produkcji telewizyjnej,

−

określać technologię wytwarzania specjalnych efektów dźwiękowych i wizualnych,

−

wyjaśniać procesy związane z obróbką taśmy filmowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

scharakteryzować zakres działania, wyposaŜenie i sytuację rynkową funkcjonujących
przedsiębiorstw w zakresie produkcji telewizyjnej,

−

scharakteryzować strukturę organizacyjną producenta telewizyjnego z wyjaśnieniem jego
działów, wyposaŜenia i zadań,

−

wskazać źródła finansowania produkcji audycji telewizyjnej,

−

scharakteryzować system pracy w produkcji telewizyjnej,

−

wskazać stanowiska robocze w systemie pracy w telewizji,

−

zdefiniować pojęcia związane z produkcją i opracowaniem audycji telewizyjnej, jej
i dystrybucją,

−

zdefiniować pojęcia usługi produkcyjnej, koprodukcji w produkcji telewizyjnej,

−

opisać tok produkcji audycji telewizyjnej z uwzględnieniem róŜnych gatunków

−

scharakteryzować poszczególne etapy realizacji audycji telewizyjnej,

−

wskazać ekipę realizacyjną audycji telewizyjną,

−

scharakteryzować pracę poszczególnych członków ekipy realizacyjnej audycji
telewizyjnej,

−

określić komórki organizacyjne w przedsiębiorstwie telewizyjnym w zakresie produkcji
telewizyjnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Struktura organizacyjna producenta telewizyjnego

4.1.1. Materiał nauczania

Struktura organizacyjna producenta telewizyjnego

Struktura organizacyjne producenta telewizyjnego zostanie omówiona na przykładzie

przedsiębiorstwa spółki Telewizja Polska Spółka Akcyjna.

W skład przedsiębiorstwa wchodzą: zakład główny (m.in. Program 1, Program 2,

Program satelitarny TV Polonia i inne) oraz oddziały terenowe (m.in. w Warszawie, Gdańsku,
Katowicach, Poznaniu, Wrocławiu, Krakowie).

W skład jednostek organizacyjnych, w zaleŜności od potrzeb programowych, zakresu

działania, charakteru zadań oraz wielkości zatrudnienia, mogą wchodzić:

−

zakłady, działy, zespoły, sekretariaty i redakcje – jako pierwszy stopień struktury
organizacyjnej,

−

wydziały i pracownie – jako drugi stopień struktury organizacyjnej,

−

sekcje – jako trzeci stopień struktury organizacyjnej.
Struktury wewnętrzne oraz szczegółowe zadania jednostek organizacyjnych określają

wewnętrzne regulaminy tych jednostek, opracowane przez ich dyrektorów i na wniosek
nadzorującego jednostkę Członka Zarządu, zatwierdzone przez Zarząd. KaŜda zmiana
wewnętrznego regulaminu jednostki organizacyjnej wymaga zatwierdzenia przez Zarząd.

Prowadzenie spraw Spółki przez Zarząd obejmuje w szczególności:

−

prowadzenie stałego nadzoru nad działalnością przedsiębiorstwa Spółki,

−

wytyczanie strategicznych kierunków rozwoju Spółki,

−

określanie wieloletniej polityki programowej, finansowej, inwestycyjnej i kadrowej,

−

zatwierdzanie dokumentów i opracowań, które przeznaczone są dla pozostałych organów
Spółki oraz instytucji zewnętrznych, pełniących funkcje kontrolne wobec Spółki, w tym
rocznego sprawozdania finansowego oraz sprawozdania z działalności Spółki,

−

zatwierdzanie rocznych planów ekonomiczno-finansowych i kontrola ich realizacji,

−

zatwierdzanie ramowych układów programów,

−

zatwierdzanie rocznych i innych okresowych sprawozdań (ustalonych w odrębnym trybie)
z działalności jednostek organizacyjnych Spółki,

−

dokonywanie podziału scentralizowanych przychodów jednostek organizacyjnych,

−

zapewnienie  wykonania,  ustalonych  w  odrębnym  trybie  zadań  nadzoru  nad  realizacją
zadań  ogólno-obronnych  i  obrony  cywilnej,  ochrony  informacji  niejawnych  oraz
w zakresie spraw bezpieczeństwa i higieny pracy w Spółce.
Dyrektor  jednostki  organizacyjnej  kieruje  podległą  jednostką, odpowiada za prawidłową

i  terminową  realizację  zadań  określonych  w  regulaminie  oraz  zleconych  przez  Zarząd  bądź
poszczególnych Członków Zarządu w zakresie nadzorowanych jednostek. Dyrektor jednostki
organizacyjnej  zorganizowanej  w  formie  redakcji,  pełni  jednocześnie  funkcję  redaktora
naczelnego.  Dyrektor  jednostki  organizacyjnej  odpowiada  za  merytoryczną  i  finansową
działalność kierowanej jednostki, zapewniając wykonanie zadań zgodnie z przepisami prawa.
Dyrektor jednostki organizacyjnej w szczególności:

−

organizuje pracę jednostki organizacyjnej,

−

kontroluje jakość i terminowość wykonywanych zadań,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

składa Zarządowi i właściwemu Członkowi Zarządu informacje o realizacji nałoŜonych
zadań, informuje o stwierdzonych nieprawidłowościach i występujących problemach oraz
przedstawia propozycje ich rozwiązań,

−

wnioskuje oraz uzasadnia merytorycznie opracowanie aktów prawnych Spółki, a takŜe
opiniuje przedstawione projekty takich aktów,

−

przygotowuje projekty rocznych planów rzeczowo-finansowych jednostki,

−

gospodaruje przydzielonymi środkami finansowymi w ramach udzielonych przez Zarząd
pełnomocnictw z zastrzeŜeniem ust. 5 niniejszego paragrafu,

−

nadzoruje i na bieŜąco kontroluje przestrzeganie obowiązujących przepisów dotyczących
wydatkowania środków,

−

przedstawia wnioski o obsadzie personalnej pracowników jednostki organizacyjnej
zgodnie z trybem określonym w odrębnych przepisach obowiązujących w Spółce,

−

określa zakresy obowiązków pracowników jednostki i kontroluje ich wykonanie,

−

inicjuje szkolenia i podnoszenie kwalifikacji zawodowych przez pracowników jednostki,

−

sprawuje nadzór nad właściwą organizacją i dyscypliną pracy,

−

nadzoruje przestrzeganie przez podległych pracowników przepisów bhp i p.poŜ. oraz
dotyczących tajemnicy państwowej i słuŜbowej,

−

zapewnia współdziałanie z innymi jednostkami organizacyjnymi
Dyrektorzy jednostek organizacyjnych po zatwierdzeniu przez Zarząd rocznego planu

ekonomiczno-finansowego oraz układu ramowego programów, udzielają producentom
wewnętrznym lub kierownikom komórek pierwszego stopnia pełnomocnictw finansowych do
dysponowania środkami finansowymi przewidzianymi w kosztorysie audycji.

Dyrektor Oddziału Terenowego ponadto:

−

współpracuje z właściwymi instytucjami świadczącymi usługi w zakresie emisji
regionalnych programów telewizyjnych,

−

zapewnia utrzymanie w naleŜytym stanie i w gotowości bazy techniczno-produkcyjnej
i emisyjnej oddziału,

−

nadzoruje gromadzenie, kwalifikowanie i udostępnianie zbiorów dokumentacji
programowej oddziału oraz zapewnia ochronę tych zbiorów.
Dyrektor jednostki organizacyjnej kieruje jednostką przy pomocy zastępcy dyrektora

(bądź zastępców) oraz kierowników wewnętrznych komórek organizacyjnych.

Kierownicy komórek organizacyjnych pierwszego stopnia struktury organizacyjnej,

w których programuje się stosowny wycinek zadań programowych zgodnie z przyjętym przez
Zarząd rocznym planem ekonomiczno-finansowym oraz ramowym układem programów oraz
producenci  wewnętrzni  w  ramach  udzielonych  pełnomocnictw,  samodzielnie  gospodarują
przyznanymi  im  w  planie  środkami  finansowymi  zgodnie  z  obowiązującymi  przepisami
w Spółce.

W celu zapewnienia realizacji zadań Spółki, jednostki organizacyjne zobowiązane są do

współpracy  między  sobą.  W  przypadku  opracowywania,  uzgadniania  lub  opiniowania  spraw
wchodzących  w  zakres  działania  kilku  jednostek  organizacyjnych  –  prowadzenie  tych  spraw
naleŜy  do  jednostki  wiodącej,  która  odpowiada  za  ich  realizację.  Jednostka  wiodąca  jest
zobowiązana  do  uzyskania  opinii  lub  uzgodnień  wszystkich  jednostek  organizacyjnych,
w zakres działania których wchodzi tematyka danego zagadnienia.

Ramowe zakresy działania jednostek organizacyjnych zostaną omówione na przykładzie

Programu 1. Do zakresu działania Programu 1 naleŜy wykonywanie funkcji nadawcy
publicznego, a w szczególności:

−

przygotowywanie ramowych, bieŜących i wieloletnich planów programowych oraz
emisyjnych i związanych z nimi planów ekonomiczno-finansowych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

przygotowywanie i organizowanie bieŜącej emisji we współpracy z właściwymi
jednostkami organizacyjnymi,

−

zamawianie produkcji audycji w systemie produkcji wewnętrznej, w tym w Oddziałach
Terenowych,

−

zamawianie produkcji audycji oraz nabywanie praw do audycji i licencji u kontrahentów
zewnętrznych,

−

nadzorowanie realizacji zamówionych audycji w zakresie poziomu merytorycznego
i artystycznego oraz kosztów produkcji,

−

zlecanie nabycia praw do audycji od podmiotów zewnętrznych za pośrednictwem
wyspecjalizowanych jednostek organizacyjnych,

−

przygotowywanie i wykonywanie oprawy programu oraz promocja antenowa oferty
programowej,

−

programowanie i produkowanie audycji tzw. „szybkiego przebiegu”,

−

sporządzanie dokumentacji programowej i przekazywanie jej do archiwizacji,

−

sporządzanie planów rzeczowo – finansowych, w tym rocznych planów kosztów
i wydatków oraz na bieŜąco prowadzenie analiz i statystyki ekonomicznej i programowej,

−

monitorowanie stanu realizacji umów w sprawie nabycia praw autorskich i pokrewnych
oraz licencji,

−

ustalanie warunków produkcyjnych i realizacyjnych telewizyjnych gatunków fabularnych
oraz terminów ich wykonania,

−

utrzymywanie kontaktów z widzami za pośrednictwem listów, telefonów, poczty
elektronicznej oraz opracowywanie analiz zawierających oceny i opinie o programie
telewizyjnym,

−

prowadzenie rozliczeń z jednostkami organizacyjnymi i kontrahentami zewnętrznymi,

−

sporządzanie informacji i sprawozdań z działalności.

Źródła finansowania telewizji publicznej

Nadawcy publiczni finansowani są z:

Opłat abonamentowych i ich pochodnych;

Przychodów własnych nadawców:

przychody z reklamy i sponsoringu,

przychody z obrotu prawami do audycji,

inne.

Dotacji budŜetowych.

Dotacje budŜetowe przeznaczane są na:

−

Finansowanie w 100% programów nadawców publicznych, które stanowią formę
bezpośredniej usługi na rzecz Państwa lub parlamentu.

−

Transmisje (bezpośrednie i opóźnione w czasie) obrad parlamentu, np. w TVP3;

−

Tworzenie i rozpowszechnianie w programach audycji oświatowych dla szkół, placówek
oświatowo-wychowawczych oraz szkół wyŜszych;

−

Rekompensatę przychodów abonamentowych utraconych przez nadawców publicznych
w wyniku decyzji Państwa o zwolnieniu niektórych kategorii odbiorców z płacenia
abonamentu;

−

Dofinansowanie nadawców publicznych, w uzasadnionych przypadkach, gdy przychody
z innych źródeł okazują się niewystarczające na pokrycie kosztów realizacji zadań
objętych licencją programową lub kontraktem słuŜby publicznej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie ośrodka telewizyjnego

KaŜdy ośrodek telewizyjny dysponuje zasobami technicznymi, lokalowymi i ludzkimi.

Ośrodek  produkuje  lub  współprodukuje  audycje  telewizyjne,  dysponuje  zatem  ekipą
realizacyjną,  kierownikami  produkcji  i  realizatorami  oraz  odpowiednimi  studiami.  Ekipy
pracujące  w  studiach  mają  do  dyspozycji  garderoby,  charakteryzatornie,  magazyny
scenograficzne, pomieszczenia produkcyjne z komputerami, telefonami i stałym dostępem do
Internetu.

Studia wyposaŜone są w sprzęt audiowizualny i oświetleniowy (rys. 1):

−

mikser wizyjny,

−

urządzenia do efektów cyfrowych

−

syntetyzer napisów,

−

kamery,

−

magnetowidy analogowe i cyfrowe,

−

nastawnie światła,

−

ródła światła,

−

krany kamerowe,

−

sprzęt nagłośnieniowy: mikroporty, słuchawki, miksery, wzmacniacze, kolumny,

−

monitory studyjne.

Rys. 1. WyposaŜenie ośrodka telewizyjnego TVP w Lublinie [5]

Dla dobra realizacji programu nie wystarcza tylko studio, potrzebna jest równieŜ

odpowiednia infrastruktura. Sale konferencyjne, pokoje hotelowe, zaplecze cateringowe,
klimatyzowane reŜyserki, komunikacja, podgląd studia w garderobach, charakteryzatorniach,
a nawet w hotelu i barku – stwarzają odpowiednie warunki do pracy przy realizowaniu audycji
telewizyjnych.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jaka jest struktura organizacyjne przedsiębiorstwa telewizyjnego?

Jaką rolę pełni Zarząd przedsiębiorstwa (spółki)?

Jaką rolę pełni Dyrektor jednostki organizacyjnej?

Jakie role pełnią podwładni Dyrektora jednostki organizacyjnej?

Jakie są ramowe okresy działań jednostek organizacyjnych?

Jakie są źródła finansowania telewizji publicznej?

Na jakie cele przeznaczone są dotacje budŜetowe w telewizji publicznej?

Jakie urządzenia znajdują się na wyposaŜeniu ośrodka telewizyjnego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj zakres działania, wyposaŜenie, źródła finansowania i sytuację rynkową

przedsiębiorstw branŜy produkcji telewizyjnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania w poradniku oraz literaturą,

poszukać w Internecie informacji na temat przedsiębiorstw branŜy produkcji telewizyjnej,

przedyskutować w grupie charakterystykę przedsiębiorstw branŜy produkcji telewizyjnej
na podstawie zgromadzonych materiałów,

opracować pisemnie: zakres działań, wyposaŜenie, źródła finansowania, sytuację
rynkową wybranych przedsiębiorstw,

dokonać porównania wybranych przedsiębiorstw,

opracować wnioski z analizy sytuacji rynkowej przedsiębiorstw branŜy produkcji
telewizyjnej,

zaprezentować efekty pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,

−

rzutnik multimedialny,

−

literatura zgodna z rozdziałem 6 poradnika ucznia,

−

kartki papieru formatu A4,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Scharakteryzuj strukturę organizacyjną producenta telewizyjnego z wyjaśnieniem jego

działów, wyposaŜenia oraz zadań.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania w poradniku oraz literaturą,

poszukać w Internecie informacji na temat struktury organizacyjnej producenta
telewizyjnego,

przedyskutować w grupie strukturę organizacyjną wybranych producentów telewizyjnych
na podstawie zgromadzonych materiałów,

opracować pisemnie: strukturę organizacyjną, poszczególne działy, wyposaŜenie, zakres
działań wybranych producentów telewizyjnych,

dokonać porównania struktury organizacyjnej wybranych producentów,

zaproponować schemat organizacyjny producenta telewizyjnego,

opracować wnioski z analizy struktury organizacyjnej producentów telewizyjnych,

zaprezentować efekty pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

rzutnik multimedialny,

−

literatura zgodna z rozdziałem 6 poradnika ucznia,

−

kartki papieru formatu A4,

−

przybory do pisania.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

scharakteryzować zakres działania, wyposaŜenie, źródła finansowania
i sytuację rynkową przedsiębiorstw branŜy produkcji telewizyjnej?

dokonać analizy sytuacji rynkowej przedsiębiorstw branŜy produkcji
telewizyjnej?

scharakteryzować strukturę organizacyjną producenta telewizyjnego
z wyjaśnieniem jego działów, wyposaŜenia oraz zadań?

dokonać

porównania

struktury

organizacyjnej

wybranych

producentów?

zaproponować schemat organizacyjny producenta telewizyjnego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Zasady organizacji pracy w produkcji telewizyjnej

4.2.1. Materiał nauczania

Audycja telewizyjna

Audycją telewizyjną nazywa się celowo zbudowany ciąg obrazów wizyjnych uzupełniony

przez elementy dźwiękowe, który ma na celu wywołanie u widza określonych wraŜeń
wizualnych i słuchowych.

Szczególnymi formami audycji telewizyjnych są widowiska telewizyjne, obejmujące

spektakle  teatru  telewizji  oraz  imprezy  rozrywkowo-estradowe.  Własną,  wewnętrzną
dramaturgię mają równieŜ róŜnego rodzaju teleturnieje. Elementy widowiska zawierają takŜe
zawody  sportowe,  zwłaszcza  mecze  piłkarskie.  Cechą  wspólną  obu  tych  widowisk  (tzn.
teleturniejów  i  imprez  sportowych)  jest  zawsze  to,  Ŝe  nie  moŜna  przewidzieć  ich  wyniku.
Niektóre  pozycje  programu  telewizyjnego  mają  natomiast  wyraźny  charakter  pokazu
telewizyjnego.

ZaleŜnie od typu audycji telewizyjnej rozróŜnia się audycje niereŜyserowane

i  reŜyserowane.  Audycjami  telewizyjnymi  niereŜyserowanymi  nazywa  się  audycje  nie
wymagające  specjalnego  opracowania  scenograficznego  i  charakteryzatorskiego.  Audycją
telewizyjną  niereŜyserowaną  mogą  być  zarówno  audycje  proste,  na  przykład  reportaŜe,
odczyty,  jak  równieŜ  bardzo  skomplikowane  technicznie,  na  przykład  transmisje  imprez
sportowych.  Audycjami  telewizyjnymi  reŜyserowanymi  nazywa  się  audycje  wymagające
specjalnej  reŜyserii  telewizyjnej.  Do  tego  typu  audycji  naleŜą  przede  wszystkim  sztuki
teatralne.

Audycje telewizyjne dzieli się takŜe na audycje nadawane na Ŝywo i przez odtwarzanie

zapisu. Audycją telewizyjną nadawaną na Ŝywo nazywa się taką audycję, która przekazywana
jest  na  antenę  bez  udziału  urządzeń  rejestracyjnych.  Audycją  telewizyjną  nadawaną  przez
odtworzenie  zapisu  nazywa  się  audycję,  której  drgania  i  przebiegi  elektryczne  –  przesyłane
wzdłuŜ  toru  wizyjnego  ośrodka  telewizyjnego  –  pochodzą  z  rejestracji  widowiska
utrwalonego na taśmie filmowej lub magnetycznej. W tym przypadku audycja jest odtwarzana
w innym czasie, niŜ odbywał się występ wykonawców przed kamerami.

Program telewizyjny

Ramówką nazywa się układ programu danej stacji telewizyjnej lub radiowej obejmujący

kolejność  emisji  programów  telewizyjnych  w  podziale  na  anteny,  pasma,  dni  tygodnia
i  godziny.  Stacje  telewizyjne  i  radiowe  stosują  odmienne  kryteria  podziału  w  zaleŜności  od
pory  roku.  RozróŜnia  się  ramówkę  letnią  (na  miesiące  wakacyjne)  i  zimową  (na  pozostałe
miesiące w roku).

Programem telewizyjnym nazywa się szereg kolejno nadawanych audycji telewizyjnych

powiązanych ze sobą zapowiedziami, sygnałem pauz oraz filmami reklamowymi. Jest to
telewizyjna produkcja audio-wizualna, która charakteryzuje się określonym gatunkiem
telewizyjnym.

Gatunek telewizyjny to wyróŜniający się ze względu na swój cel i formę rodzaj

programów telewizyjnych. Wykorzystuje on pewną uznaną przez producentów i widzów
konwencję przedstawiania świata.
RozróŜnia się następujące gatunki telewizyjne:

−

film telewizyjny,

−

film dokumentalny,

−

magazyn telewizyjny (informacyjny, tematyczny),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

program poranny (magazyn poranny, ang. morning show, breakfast television)

−

program dla dzieci,

−

program informacyjny (serwis),

−

program muzyczny (koncerty, wykonania studyjne),

−

program popularnonaukowy,

−

program publicystyczny,

−

program rozrywkowy,

−

program sportowy (transmisja wydarzeń sportowych),

−

reality show,

−

reportaŜ telewizyjny,

−

serial telewizyjny (opera mydlana, serial animowany, serial młodzieŜowy, serial
prawniczy, serial medyczny, sitcom, telenowela, telenowela dokumentalna),

−

talk-show,

−

teatr telewizji,

−

telesklep (programy z ofertami)

−

teleturniej
Wszystkie organizacje telewizyjne starają się rozwijać dział aktualności filmowych, który

dostarcza niezbędny materiał filmowy do kronik, widowisk publicystycznych itp. Aktualności
te nadawane są codziennie, przy czym materiał przygotowany przed południem emituje się
zwykle w programie popołudniowym, a przygotowany po południu - wieczorem.

W telewizji charakter i rozkład poszczególnych pozycji programu w ciągu doby powinien

być  dostosowany  do  intensywności  oglądania  programu  przez  telewidzów.  Doświadczenie
wykazało,  Ŝe  szczyt  oglądania  przypada  na  godzinę  19.00.  Badania  sondaŜowe  wykazały
ponadto,  Ŝe  dorośli  telewidzowie  oglądają  programy  telewizyjne  od  2  do  5  godzin  w  ciągu
doby,  a  w  niektórych  krajach  nawet  ponad  6  godzin.  Dość  duŜo  czasu  na  oglądanie
programów telewizyjnych poświęca równieŜ młodzieŜ, zwłaszcza w wieku poniŜej 12 lat.

Przygotowywanie i opracowywanie audycji telewizyjnych

Przygotowywanie audycji telewizyjnych polega głównie na pracy redakcyjnej. Obejmuje

czynności,  które  mają  na  celu  nadanie  audycji  takiej  formy,  aby  mogła  być  utrwalona  na
taśmie filmowej, magnetycznej albo teŜ bezpośrednio nadana. Cykl produkcyjny opracowania
audycji  telewizyjnej  poprzedzony  jest  najczęściej  wykonaniem  odpowiednich  dekoracji,
a  często  równieŜ  rozległym  przygotowaniem  charakteryzatorskim.  Czynności  te  w  jednych
organizacjach  TV  zaliczane  są  do  fazy  technologicznej  związanej  z  produkcją  programu,
w  innych  zaś  do  fazy  przygotowania  produkcji  programu.  DąŜeniem  kaŜdej  organizacji
telewizyjnej  jest  ograniczenie  zasadniczego  cyklu  produkcji  programu  do  niezbędnego
minimum.  Chodzi  bowiem  o  to,  aby  kosztowne  urządzenia  studia  i  przyległych  do  niego
reŜyserni  maksymalnie  wykorzystać.  W  telewizji  dekoracje  wszystkich  scen  wchodzących
w  skład  widowiska  montuje  się  od  razu  w  studiu.  W  trakcie  realizacji  widowiska,  a  tym
bardziej  podczas  jego  nadawania,  nie  przewiduje  się  jakichkolwiek  zmian  dekoracji
z wyjątkiem  drobnych  uzupełnień  rekwizytów  lub  zmiany  tła.  Odstępstwa  od  tej  generalnej
zasady  mogą  być  uzasadnione  tylko  wówczas,  gdy  z  danego  studia  nadawane  są  audycje
telewizyjne  o  charakterze  cyklicznym  (codziennym)  lub  widowiska  niezbyt  róŜniące  się
między  sobą  pod  względem  opracowania  scenograficznego.  W  tych  przypadkach  dekoracje
mogą pozostawać w studiu tak długo, dopóki nie zostanie wyczerpany cykl programu. JeŜeli
studio  ma  zbyt  duŜą  powierzchnię  dla  danego  rodzaju  widowiska,  wówczas  moŜna  go
wykorzystywać  w  tym  czasie  dla  innego  rodzaju  widowisk.  Stałe  dekoracje  znajdują  się

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

najczęściej równieŜ w małych studiach, przeznaczonych dla audycji polityczno-
informacyjnych oraz popularnonaukowych.

Najbardziej skomplikowane organizacyjnie i niewątpliwie najbardziej ambitne pod

względem realizatorskim są widowiska teatru telewizyjnego, zwłaszcza typu dramatycznego.
Podstawę  do  opracowania  widowiska  stanowi  scenopis  telewizyjny.  Jest  to  tekst  podzielony
na  odpowiednie  ujęcia  sceniczne,  który  zawiera  dokładne  wskazania  dotyczące  realizacji
widowiska  i  określa  charakter  poszczególnych  scen,  w  jakich  ma  rozgrywać  się  akcja
widowiska.  Inaczej  mówiąc,  jest  to  tekst  przyszłego  widowiska  „przetłumaczony”  na  język
obrazów  telewizyjnych,  które  mają  być  przekazywane      przez      poszczególne    kamery.
Scenopis      zawiera      równieŜ  wszelkie  dyspozycje  dotyczące  efektów  scenotechnicznych
i elektronicznych.

Scenopis opracowuje reŜyser telewizyjny na podstawie scenariusza konkretnego utworu

literackiego  lub  innego  dzieła,  przewidzianego  do  adaptacji  w  warunkach  telewizyjnych.
ReŜyser  telewizyjny  kieruje  następnie  bezpośrednio  realizacją  widowiska,  dostosowując
koncepcję  artystyczną  widowiska  do  wymagań  telewizji.  Za  stronę  artystyczną  widowiska
odpowiedzialny  jest  reŜyser  widowiska,  który  jest  najczęściej  autorem  scenariusza.  Na
kaŜdym  etapie  realizacji  widowiska  ma  on  zawsze  głos  decydujący.  Praca  reŜysera  wymaga
wszechstronnego  wyczucia  artystycznego  i  ogólnej  znajomości  sztuki  telewizyjnej.  Od
reŜysera  telewizyjnego  wymaga  się  natomiast  doskonałego  opanowania  warsztatu
telewizyjnego. W trakcie realizacji widowiska z reŜyserem telewizyjnym ściśle współpracują
realizator  akustyczny  (dźwięku)  i  realizator  oświetlenia  (światła).  UŜycia  wielu,  czasem
bardzo złoŜonych środków technicznych, wymagają równieŜ niektóre pozycje publicystyczne,
np. dzienniki telewizyjne. TakŜe i w tym przypadku wymagany jest scenariusz; ogranicza się
on  jednak  tylko  do  wskazówek  dotyczących  pojawiania  się  wstawek  filmowych  i  plansz
ilustrujących  komentarz.  Układ  wzajemnych  powiązań  funkcjonalno-technologicznych
komórek produkcyjnych i emisyjnych w ośrodku telewizyjnym pokazano na rysunku 2.

Próby audycji telewizyjnych

Specjalnych prób wymagają przede wszystkim duŜe widowiska telewizyjne, zwłaszcza

dramatyczne. Próby mają na celu przygotowanie wykonawców do realizacji widowiska,
a reŜyserów wizji, dźwięku i oświetlenia do dobrania odpowiedniego sposobu reŜyserowania.
Jest przy tym zrozumiałe, Ŝe generalna koncepcja realizatorska musi być opracowana znacznie
wcześniej. Próby mogą mieć równieŜ za zadanie umoŜliwienie scenografowi przeprowadzenia
ostatecznej korekty zaprojektowanej oprawy plastycznej widowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Opracowanie scenograficzne audycji telewizyjnych i warunki techniczne wykonania
dekoracji

Opracowaniem scenograficznym audycji telewizyjnej nazywa się czynności mające na

celu nadanie audycji takiej oprawy plastycznej, która jest w stanie wytworzyć
charakterystyczną dla niej atmosferę otoczenia. Za koncepcję artystyczną opracowania
scenograficznego

audycji

telewizyjnej

przygotowanie

odpowiedniego

projektu

odpowiedzialny jest scenograf telewizyjny.

Oprawę plastyczną audycji telewizyjnej, a zwłaszcza widowiska telewizyjnego, tworzy

się przy uŜyciu odpowiednich dekoracji ustawionych na podłodze studia oraz róŜnego rodzaju
rekwizytów, zastawek scenicznych i tła dekoracyjnego. Najbardziej rozbudowanych dekoracji
wymagają spektakle telewizyjne o charakterze rewiowym.

Opracowanie charakteryzatorskie w audycjach telewizyjnych

Charakteryzacja w telewizji polega na nadaniu aktorom takiego wyglądu zewnętrznego,

który upodabnia ich do przedstawianych postaci. Do tego celu uŜywa się odpowiednich
ś

rodków, dostosowanych do obowiązującej w studiu konwencji rzeczywistości.

Charakteryzacją objęci są przede wszystkim aktorzy występujący w widowiskach teatralnych i
rewiowo-muzycznych. W sensie twórczym charakteryzacja moŜe obejmować zmianę
osobowości, narodowości, wieku itp., natomiast w sensie praktycznym np. pozbawienie lub
nadanie twarzy aktora cech dramatycznych.

Pomieszczenie przeznaczone do wykonywania czynności charakteryzatorskich nazywa

się charakteryzatornią. Charakteryzacja odbywa się przy udziale lub pod nadzorem artysty
charakteryzatora. Prostsze prace charakteryzatorskie wykonują najczęściej sami aktorzy. Plan
pracy zespołu studiów telewizyjnych wymaga często ucharakteryzowania równocześnie
kilkudziesięciu osób, czemu nie jest w stanie sprostać Ŝadna organizacja telewizyjna.

Charakteryzatornie znajdują się zwykle w bezpośrednim sąsiedztwie garderób aktorskich,

czyli  pomieszczeń,  w  których  aktorzy  przebierają  się,  odpoczywają  i  przygotowują  do
występu.  W  ośrodkach  telewizyjnych  buduje  się  garderoby  indywidualne  oraz  zbiorowe.
Pewna  część  garderób  indywidualnych,  przeznaczona  dla  wybitnych  aktorów,  ma  bogatsze
wyposaŜenie,  np.  oddzielne  łazienki  lub  natryski.  Garderoby  zbiorowe,  a  czasem  równieŜ
i  indywidualne  dzielą  się  na  męskie  oraz  Ŝeńskie  i  zaleŜnie  od  przeznaczenia  mają
odpowiednie wyposaŜenie.

W bezpośrednim sąsiedztwie kaŜdego większego studia powinna znajdować się takŜe

specjalna  garderoba  (indywidualna)  do  szybkiej  zmiany  kostiumów  w  czasie  trwania
spektaklu, bez konieczności schodzenia do zespołu garderób. W garderobie tej moŜe odbywać
się  równieŜ  szybka  zmiana  charakteryzacji.  Wszystkie  pomieszczenia  tego  typu  powinny
znajdować  się  moŜliwie  w  bezpośrednim  sąsiedztwie  poszczególnych  zespołów  studiów.
Przed  wejściem  do  studiów  powinny  być  ponadto  odpowiednie  poczekalnie  przystudyjne;
w  poczekalniach  tych  umieszcza  się  z  reguły  bary  kawowe.  Przejścia  dla  aktorów  między
garderobami,  charakteryzatorniami  oraz  poczekalnią  przy  studiach  powinny  być  moŜliwie
krótkie i całkowicie odseparowane.

Wykonanie  i  techniczna  realizacja  audycji  telewizyjnych

Miejscem, gdzie występują wykonawcy przed kamerami, jest w zasadzie studio

telewizyjne.  Za  pośrednictwem  kamery  odbywa  się  przetwarzanie  obrazów  wizualnych
(w  postaci  dwuwymiarowego  rysunku  światłocieni)  na  kolejno  po  sobie  następujący  ciąg
impulsów  elektrycznych.  Równocześnie  za  pośrednictwem  mikrofonu  drgania  akustyczne
w studiu przetwarzane są na przebiegi drgań elektrycznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ośrodki telewizyjne dysponują zazwyczaj kilkoma studiami telewizyjnymi. PrzewaŜnie

są to studia typu uniwersalnego, tzn. wykorzystuje się je do najrozmaitszych rodzajów audycji
telewizyjnych  Wielkość  studiów  telewizyjnych  określają  w  zasadzie  dwa  parametry:
powierzchnia  uŜytkowa  podłogi  oraz  wysokość.  Pierwszy  parametr  określony  jest  głównie
liczbą  planów  scenicznych,  które  mają  być  równocześnie  realizowane  w  studiu.  Plan
sceniczny oznacza powierzchnię, na której buduje się dekoracje do poszczególnych scen i na
której odbywa się akcja widowiska telewizyjnego.

Odrębną grupę studiów telewizyjnych stanowią studia makietowo-spikerowskie oraz

spikerowskie.  Studia  pierwszego  rodzaju  wykorzystuje  się  do  nadawania audycji polityczno-
informacyjnych,  naukowo-popularyzacyjnych,  literackich,  społecznych  itd.  Drugi  rodzaj
studiów  przeznaczony  jest  do  nadawania  zapowiedzi  spikera  oraz  prowadzenia
konferansjerki. Omawiane typy audycji telewizyjnych wymagają ukazywania na ekranie tylko
popiersia spikera lub prelegenta.

W telewizji powinna być przewidziana moŜliwość wprowadzenia publiczności do

kaŜdego większego studia. Liczba osób, jaką zamierza się wprowadzić do studia, musi być
jednak ograniczona.

W studiu telewizyjnym, zaleŜnie od jego wielkości i rodzaju opracowywanych w nim

widowisk, przewiduje się ustawienie kilku lub kilkunastu kamer. W zasadzie dla kaŜdej sceny
powinny być przewidziane co najmniej dwie kamery, przy czym kaŜda dostarcza innego
ujęcia.

Najczęściej kamery odbywają ruch (jazdę) wzdłuŜ sceny. RozróŜnia się najazd i odjazd

kamery.  Celem  takich  ruchów  kamery  moŜe  być  np.  podkreślenie  znaczenia  danej  akcji  lub
zwrócenie  uwagi  na  określony  obiekt  na  scenie.  Przez  najazd  kamery  następuje  „oŜywienie"
najbardziej  nawet  statycznych  elementów  sceny,  np.  kompozycji  malarskiej  zawartej
w  obrazie.  Tego  rodzaju  ujęcia  stosowane  są  w  filmie,  przede  wszystkim  w  filmach
ikonograficznych.  Telewizja  korzysta  z  tej  techniki  przy  prezentowaniu  rysunków,
dokumentów,  fotografii  itd.  Podobne  efekty  moŜna  uzyskać  równieŜ  ze  stojącej  nieruchomo
kamery za pomocą obiektywu ze zmienną ogniskową.

Kamery obsługiwane są bezpośrednio przez kamerzystów (operatorów kamer),

odpowiedzialnych  za  ich  ustawienie  oraz  dobranie  odpowiednich  ujęć,  zgodnie  ze
wskazówkami  reŜysera  widowiska.  Prace  pomocnicze,  tzn.  przygotowanie  kamer  do  pracy,
przesuwanie  ich  w  trakcie  realizacji  widowiska  oraz  w  czasie  prób,  wykonują  asystenci
kamerzystów.

W większych studiach telewizyjnych, przeznaczonych do produkcji programu rewiowo-

muzycznego  typu  variete  oraz  duŜych  inscenizacji  muzycznych,  poŜądane  jest  zbudowanie
zapadni,  która  umoŜliwia  obniŜenie poziomu podłogi do odpowiedniej głębokości. Zapadnia
moŜe  być  wykorzystywana  podczas  skomplikowanych  ujęć  trikowych,  np.  scen  na  wodzie,
w piasku, błocie.

Studia telewizyjne z reguły wymagają bardzo rozbudowanych urządzeń oświetleniowych.

Zadaniem  tych  urządzeń  jest  odpowiednie  oświetlenie  planu  scenicznego  jako  całości  oraz
poszczególnych  jego  elementów  składowych  w  celu  uzyskania  w  obrazie  telewizyjnym
określonych  cech  artystycznych  i  technicznych.  Stosuje  się  następujące  rodzaje  oświetlenia:
podstawowe,  wypełniające,  modelujące,  kluczowe  i  efektowe.  Oświetlenie  podstawowe,
zwane  inaczej  miękkim,  ma  za  zadanie  wytworzenie  pewnego  średniego  poziomu  natęŜenia
oświetlenia  na  scenie,  co  umoŜliwia  zniwelowanie  nadmiernych  kontrastów  i  cieni
wywołanych  działaniem  innych  źródeł  światła.  Oświetlenie  wypełniające  zapewnia
dostatecznie  równomierne,  bezcieniowe  i  rozproszone  oświetlenie  wszystkich  szczegółów
obiektu na scenie, co jest szczególnie waŜne dla wydobycia wyrazistego rysunku szczegółów
kompozycji  obrazu.  Oświetlenie  modelujące,  zwane  równieŜ  światłocieniowym,  nadaje

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

obiektowi plastykę i wywołuje wraŜenie trójwymiarowości. Podobne w działaniu, chociaŜ
o innym nieco przeznaczeniu, jest oświetlenie kluczowe, zwane teŜ rysującym. Stosuje się je
do uwypuklenia niektórych fragmentów sceny. Dzięki zwiększonemu nieco natęŜeniu światła
przyczynia się ono do wydobycia odpowiedniego nastroju na scenie. Bardziej złoŜone zadania
ma oświetlenie efektowe. Za pomocą tego oświetlenia naśladuje się określone efekty optyczne
występujące w rzeczywistości, np. migotanie płomienia na kominku, błyski wystrzałów,
ś

wiatło błyskawic. Poza tym występuje jeszcze tzw. przeciwoświetlenie, które słuŜy do

„oddzielenia" postaci wykonawców od tła i do wytworzenia wraŜenia większej głębi obrazu,
oraz oświetlenie kontrujące, uŜywane do oświetlenia przedmiotów i postaci od tyłu.

W skład urządzeń oświetleniowych studia wchodzą: źródła światła, oprawy

oświetleniowe, urządzenia podwieszające oraz związane z nimi urządzenia regulacyjne
i sterownicze.

W studiach telewizyjnych obowiązuje zasada, Ŝe podłoga musi być wolna od

jakichkolwiek instalacji oświetleniowych. Całą aparaturę oświetleniową instaluje się
w górnych partiach studiów. Jednocześnie aparatura oświetleniowa powinna osiągać nie tylko
najniŜszy, ale równieŜ i najwyŜszy punkt studia. W systemie tym montaŜ i demontaŜ opraw
ś

wietlnych moŜe odbywać się na poziomie podłogi, co znacznie przyśpiesza przygotowanie

studia  do  nowej  produkcji.  Urządzenia,  które  umoŜliwiają  zmianę  połoŜenia  aparatów
oświetleniowych,  noszą  nazwę  urządzeń  podwieszających.  Większość  pracujących  obecnie
urządzeń podwieszających zbudowana jest w systemie dźwigowym. Aparaturę oświetleniową
zawiesza  się  na  specjalnym  zwieszaku.  Zwieszak  ten  nosi  nazwę  sztankietu  i  występuje
niemal  we  wszystkich  rozwiązaniach  urządzeń  podwieszających.  Do  podnoszenia  lub
opuszczania  sztankietów  słuŜy  specjalna  wciągarka  umieszczona  na  ścianie  studia.
Przeciwwaga równowaŜy cały cięŜar aparatury oświetleniowej i umoŜliwia utrzymywanie jej
na wybranej wysokości.

KaŜde większe studio telewizyjne, wymaga odpowiedniej reŜyserni. Występują trzy

zasadnicze rodzaje reŜyserni: wizji, fonii (dźwięku) i oświetlenia (światła).

ReŜysernie powinny mieć zapewnione niezaleŜne dojście, niedostępne dla osób

postronnych.  Problem  ten  daje  się  zwykle  dość  łatwo  rozwiązać  przez  usytuowanie  tych
komórek  na  innej  kondygnacji  niŜ  pozostałe  pomieszczenia  przystudyjne.  Najczęściej
umieszcza  się  je  na  wysokości  pierwszego  piętra.  Powinna  równieŜ  istnieć  moŜliwość
szybkiego  zejścia  ze  wszystkich  tych  pomieszczeń  wprost  do  studia,  a  przede  wszystkim
z reŜyserni oświetlenia. Rozwiązanie takie ułatwia pracę zespołu reŜyserskiego podczas prób
z aktorami, a ponadto zapewnia szybką interwencję w przypadku awarii technicznej w studiu.

ReŜysernie umieszcza się zwykle po stronie czołowej studia telewizyjnego. Wszystkie

reŜysernie  powinny  mieć  zapewnioną  widoczność  między  sobą  oraz  do  studia.  Kontakt
wizualny  zapewniają  odpowiednie  okna  reŜyserskie.  Czasami  celowe  jest,  aby  okna
dźwiękoszczelne  między  reŜyserniami  wizji  i  fonii  miały  konstrukcję  umoŜliwiającą
podnoszenie szyb. Poziom podłogi tych reŜyserni powinien znajdować się na takiej wysokości
w  stosunku  do  poziomu  podłogi  studia,  aby  z  miejsc,  w  których  znajduje  się  personel
obsługujący  urządzenia  reŜyserni  (poziom  oczu  120  cm,  od  podłogi),  zapewniona  była
widoczność przynajmniej 2/3 podłogi studia. Okna reŜyserskie są niezbędne w zasadzie tylko
podczas  przeprowadzania  prób  kamerowych.  Wgląd  do  studia  ułatwia  wtedy  reŜyserowi
udzielanie  wskazówek  dotyczących  rozstawienia  poszczególnych  wykonawców  względem
kamer, mikrofonów itd. W czasie rejestracji lub nadawania audycji telewizyjnej na Ŝywo okna
reŜyserskie  mają  funkcję  drugorzędną,  gdyŜ  podstawą  oceny  obrazu  stają  się  wówczas
monitory obrazowe zainstalowane w reŜyserniach. Z tych względów w niektórych ośrodkach
telewizyjnych rezygnuje się w ogóle ze stosowania okien reŜyserskich do studia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W skład zespołu reŜyserskiego studia mogą wchodzić inne jeszcze komórki, np. pokój

telekin. Pokoje telekin umieszcza się tylko przy studiach opracowujących złoŜone widowiska,
które wymagają wielu wstawek telekinowych. Inne zespoły studyjno-reŜyserskie mogą
korzystać ze wstawek podawanych z telekin centralnych.

Maksymalne wykorzystanie urządzeń zainstalowanych w studiach telewizyjnych

i przyległych do nich reŜyserniach oraz zwiększenie przelotowości eksploatacyjnej umoŜliwia
rozwiązanie  technologiczno-funkcjonalne  polegające  na  tzw.  studiach  bliźniaczych.  KaŜda
para  studiów  pracujących  w  ramach  własnego  zespołu  ma  tylko  jeden  komplet  urządzeń
kamerowych  i  mikrofonowych.  Wspólne  dla  obu  studiów  są  reŜysernie  wizji,  fonii
i oświetlenia, a takŜe inne pomieszczenia przystudyjne. Wszystkie pomieszczenia zgrupowane
są w specjalnym pasie technicznym, znajdującym się między parą studiów.

Cykl produkcyjny w ramach takiego układu technologicznego jest mniej więcej

następujący.  W  pierwszym  studiu,  po  uprzednim  przygotowaniu  dekoracji,  odbywa  się
rejestracja  lub  bezpośrednia  praca  antenowa.  Wszystkie  urządzenia  przełączone  są  wtedy  na
to studio. W tym czasie drugie studio zabudowuje się dekoracjami. Po zmontowaniu dekoracji
w  studiu  tym  moŜe  rozpocząć  się  próba  kamerowa.  Wymaga  to,  oczywiście,  przetoczenia
kamer  z  pierwszego  studia.  Aby  odciąŜyć  nieco  urządzenia  reŜyserskie  od  dość  intensywnej
eksploatacji na antenie, a równocześnie ułatwić ich konserwację, tego rodzaju zespół studiów
wyposaŜa  się  dodatkowo  w  przenośny  zestaw  reŜyserski,  który  umoŜliwia  prowadzenie
niektórych  prób  kamerowych.  Po  ukończeniu  prób  i  związanej  z  tym  pracy  antenowej  cykl
produkcyjny  przebiega  w  kolejności  podanej  poprzednio.  Zasadę  tego  rozwiązania
przedstawiono na rys. 3. W zespole reŜyserni studyjnych szczególne miejsce zajmuje zawsze
reŜysernia wizji – miejsce pracy reŜysera widowiska i reŜysera telewizyjnego. Przy realizacji
bardziej złoŜonych form programowych.

Rys. 3. Przykład studiów bliźniaczych, pracujących w układzie jednego zespołu produkcyjnego

1 – studio A, 2 – studio B, 3 – korytarz do dowozu dekoracji i dla pracowników sceny, 4 – korytarz łączący

studia z garderobami aktorów, 5 – brama wjazdowa, 6 – pomieszczenie techniczne wspólne [3, s. 205]

Dla obu studiów z reŜyserem widowiska współpracuje asystent oraz sekretarka planu

scenicznego,  która  czuwa  nad  zgodnością  przebiegu  akcji  widowiska  ze  scenariuszem.
W  reŜyserni  wizji  pracuje  takŜe  inŜynier  wizji,  odpowiedzialny  za  utrzymanie  właściwych
parametrów technicznych całkowitego sygnału wizyjnego oraz za sprawne działanie aparatury
technicznej  w  całym  zespole  studyjnym.  W  związku  z  tym  inŜynier  wizji  nazywany  jest
czasem kierownikiem zmiany eksploatacyjnej studia.

Podstawowe wyposaŜenie reŜyserni wizji stanowi stół reŜyserski, zwany równieŜ

mikserskim. W telewizji stoły reŜyserskie ustawiane są zazwyczaj prostopadle do okien
reŜyserskich, co umoŜliwia umieszczenie monitorów obrazowych na wysokości wzroku osób

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

siedzących za stołami mikserskimi. Po obróceniu głowy zapewniony jest równieŜ doskonały
wgląd do studia.

Urządzenie reŜyserskie wizji umoŜliwia miksowanie (przełączanie) sygnałów wizyjnych

otrzymywanych  z  poszczególnych  kamer  pracujących  w  studiu  oraz  z  innych  źródeł.
Wybierając kolejne ujęcia, reŜyser telewizyjny montuje niejako w sposób automatyczny ciąg
obrazów  składających  się  na  poszczególne  sekwencje  widowiska.  Operacje  tego  rodzaju
nazywane  są  często  płynnym  montaŜem  lub  płynnym  przełączaniem.  Przełączanie  sygnałów
odbywa  się  za  pomocą  układów  elektronicznych.  Aby  proces  przełączania  nie  powodował
Ŝ

adnych zakłóceń wizji, stosuje się niemal z reguły przełączanie w czasie trwania impulsu

gaszącego pola (ramki).

W reŜyserni fonii podstawowe wyposaŜenie stanowi równieŜ stół reŜyserski. SłuŜy on do

miksowania sygnałów fonicznych, otrzymywanych z poszczególnych mikrofonów, które
pracują w studiu, oraz innych źródeł wtórnych doprowadzonych do tego urządzenia.

W reŜyserni fonii w bezpośrednim sąsiedztwie stołu reŜyserskiego instaluje się zwykle

stanowisko komputerowe, do nadawania wstawek muzycznych lub efektów tła dźwiękowego.

Urządzenia w reŜyserni oświetlenia umoŜliwiają zdalne sterowanie punktów oświetlenia

scenicznego w studiu. Zdalne sterowanie moŜe obejmować włączanie lub wyłączanie
indywidualnych albo grupowych punktów oświetleniowych, jak równieŜ płynną regulację
strumienia świetlnego oraz przełączanie pojedynczych lub zespołowych punktów świetlnych.

Podstawowym wyposaŜeniem reŜyserni oświetlenia jest odpowiedni pulpit sterujący,

wbudowany zwykle w stół manipulacyjny oświetlenia.

Kontrola obrazu w zespole reŜyserni studyjnych odbywa się na specjalnych odbiornikach,

zwanych monitorami obrazu. ZaleŜnie od punktu kontroli w torze wizyjnym rozróŜnia się
cztery rodzaje monitorów: podglądu, kontroli źródeł, liniowe oraz kontroli zwrotnej.

Rejestracja audycji telewizyjnych

W technice telewizyjnej stosuje się dwa systemy rejestracji audycji telewizyjnych:

filmową i magnetyczną.

Do rejestracji filmowej, zwanej równieŜ telerecordingiem, uŜywa się systemu

fotograficznego,  który  polega  na  fotografowaniu  specjalną  kamerą  filmową  obrazu
telewizyjnego,  powstającego  na  ekranie  kineskopu  odbiorczego  (ekranie  lampy  obrazowej).
Rejestracja tego rodzaju nosi równieŜ nazwę kineskopowania, poniewaŜ źródłem obrazu jest
ekran  lampy  obrazowej.  Do  rejestracji  filmowej  w  telewizji  uŜywa  się  przewaŜnie  taśmy
35 mm.

Dźwięk w telefilmie zapisuje się z zasady metodą magnetyczną na osobnej perforowanej

taśmie, biegnącej synchronicznie z obrazem.

MontaŜ audycji telewizyjnych

Technika montaŜu i związane z nią wyposaŜenie zaleŜą od rodzaju materiału

wyjściowego, na którym utrwalono audycję telewizyjną.

Gdy materiałem tym jest taśma magnetyczna, wówczas montaŜ przeprowadza się

w sposób elektroniczny z uŜyciem znaczników (tzw. montaŜ ręczny) lub z uŜyciem sygnału
kodu czasu na ścieŜce montaŜowej, zwanej inaczej reŜyserską.

Przegląd i przesłuchiwanie audycji telewizyjnych

Przegląd zarejestrowanych audycji telewizyjnych moŜe mieć na celu ocenę techniczną

i  artystyczną  lub  wybór  odpowiednich  wstawek  przeznaczonych  do  wykorzystania  w  innej
audycji.  Pomieszczenia  do  przeglądu  audycji  noszą  nazwę  sal  przeglądu.  W  salach  tych
dokonuje  się  równieŜ  przeglądu  audycji  telewizyjnych  dostarczonych  w  ramach  wymiany

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

przez  inne  organizacje  telewizyjne  oraz  filmów  dostarczonych  przez  kinematografię.  Przy
kaŜdej  sali  przeglądu  filmów  buduje  się  odpowiednią  kabinę  projekcyjną  wyposaŜoną
w projektory do filmów. W większych  ośrodkach  telewizyjnych  powinna   być   zbudowana
przynajmniej  jedna  większa  sala  przeglądu  dla  kilkudziesięciu,  a  nawet  kilkuset  osób,  która
słuŜy  głównie  do  projekcji  pokazowej  własnej  produkcji  filmowej.  W  bezpośrednim
sąsiedztwie  sali  przeglądu  filmów  znajduje  się  zwykle  przewijalnia  taśmy.  W  mniejszych
ośrodkach  telewizyjnych  dopuszczalne  jest  wykorzystywanie  studiów  telewizyjnych  jako  sal
przeglądu filmów.

Sale przeglądu filmów powinny mieć wnętrze odpowiednio opracowane akustycznie.

Warunki akustyczne są w tym przypadku zbliŜone do istniejących w salach kinowych.

Przechowywanie zarejestrowanych audycji telewizyjnych

Miejscem przechowywania zarejestrowanych audycji telewizyjnych jest wizjoteka,

składająca  się  zwykle  z  grupy  pomieszczeń  o  odpowiednich  warunkach  klimatycznych.
Wilgotność  i  temperatura  powietrza  mają  zasadniczy  wpływ  na  stan  techniczny  taśmy
filmowej  i  magnetycznej.  Audycje  telewizyjne  zarejestrowane  na  taśmie  magnetycznej
przechowuje  się  w  teletekach.  Taśmy  filmowe  przechowuje  się  w  oddzielnych
pomieszczeniach (filmotekach), głównie ze względu na wymagania dotyczące bezpieczeństwa
przeciwpoŜarowego.

Emisja programu telewizyjnego

Kierowanie i kontrola technicznym procesem emisji odbywają się w pokoju kontrolnym

emisji,  zwanym  czasem  głównym  pokojem  kontrolnym.  Pod  względem  technologicznym
komórka  ta  spełnia  podobne  funkcje  jak  amplifikatornia  w  rozgłośniach  radiofonicznych.
Niemal  we  wszystkich  spotykanych  rozwiązaniach  układowo-funkcjonalnych  w  pokoju
kontrolnym emisji grupuje się zarówno urządzenia manipulacyjno-kontrolne wizji, jak i fonii,
przy  czym  są  one  w  zasadzie  identyczne  z  urządzeniami  reŜyserni  wizji  i  fonii.  Obsługa
urządzeń  wymaga  zazwyczaj  udziału  dwóch  inspektorów  technicznych  (inŜyniera  wizji
i  inŜyniera  elektroakustyka).  W  praktyce  spotyka  się  najczęściej  rozwiązania  umoŜliwiające
obsługę urządzeń jedynie przez inŜyniera wizji.

Liczba pokojów kontrolnych emisji w ośrodku telewizyjnym powinna być co najmniej

równa liczbie równocześnie emitowanych programów. PoŜądane jest zbudowanie w ośrodku
jednego rezerwowego pokoju kontrolnego.

W duŜych ośrodkach telewizyjnych pokoje kontrolne emisji programu pracują najczęściej

w  ramach  zespołu  emisyjnego.  Pokój  kontrolny  emisji  programu  telewizyjnego  staje  się
w  takim  przypadku  centralną  komórką  zespołu.  Do  zespołu  emisyjnego  zalicza  się:  pokój
kontrolny  emisji  programu,  studio  spikerowskie,  pokój  inspektora.  Skład  ten  moŜe  być
uzupełniony  pokojem  aparatury  z  urządzeniami  podobnymi  do  urządzeń  pokojów  aparatur
zespołów  reŜyserskich  albo  teŜ  zmniejszony,  np.  przez  umieszczenie  inspektora  programu
w pokoju kontrolnym emisji.

Studio spikerowskie pracujące w ramach zespołu emisyjnego wyposaŜa się w dwie

kamery telewizyjne, przy czym jedna z nich stanowi rezerwę, oraz w monitor obrazowy, który
pokazuje  aktualnie  emitowany  program.  Spiker  jest  więc  zorientowany,  kiedy  ma
zapowiedzieć  następną  pozycję  programu.  Z  chwilą  włączenia  studia  na  antenę  spiker  na
ekranie monitora widzi własną postać, co umoŜliwia mu przyjęcie najdogodniejszej   pozycji
przy stole  spikerowskim.

Czasami stosuje się jeszcze dodatkowy monitor o duŜym ekranie, ustawiony tuŜ pod

obiektywem kamery studyjnej. SłuŜy on do reprodukcji tekstu przeznaczonego do odczytania
przez spikera. Tekst przekazywany jest na monitor obrazowy za pomocą kamery widikonowej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

umieszczonej pod „blatem" stołu spikerowskiego. Spiker patrząc bezpośrednio w obiektyw
kamery studyjnej i czytając tekst na ekranie monitora, zwanego równieŜ czytnikiem, sprawia
wraŜenie, Ŝe mówi z pamięci.

Do podstawowego wyposaŜenia studia spikerowskiego naleŜy równieŜ mikrofon

i urządzenia interkomowe.

Pokój inspektora powinien być wyposaŜony w urządzenia zarówno do kontroli optycznej,

jak i słuchowej widowiska, a takŜe w odpowiednie urządzenia interkomowe, zapewniające
inspektorowi wygodną łączność z podstawowymi komórkami ośrodka telewizyjnego oraz
niektórymi komórkami zewnętrznymi.

W ostatnich latach w pokojach inspektorów instaluje się monitory obrazowe

z  wbudowaną  tzw.  szybkostrzelną  kamerą  małoobrazkową;  rozwiązanie  to  jest  podobne  do
urządzeń  uŜywanych  w  laboratoriach  do  zdjęć  z  oscyloskopu.  Aparatura  ta  umoŜliwia
dokonywanie  pomiarów  kontrolnych  oraz  utrwalanie  usterek  technicznych  pojawiających się
w  przekazywanym  „na  antenie"  obrazie.  Zespoły  emisyjne  lokalizuje  się  zwykle  w  pobliŜu
sali  aparatury  centralnej,  gdzie  zbiegają  się  wszystkie  tory  wizyjne  i  foniczne  ze  źródeł
i  odbiorów  wewnętrznych,  jak  równieŜ  wszystkie  tory  i  linie  radiowe  ze  stacji  nadawczych
innych ośrodków telewizyjnych oraz wozów i punktów transmisyjnych. Tu równieŜ znajduje
się generator synchronizujący oraz większość urządzeń rozdzielczych i pomiarowych.

Generator synchronizujący spełnia w ośrodku rolę zegara: wyznacza z bardzo duŜą

dokładnością i stałością podstawowe jednostki czasu, jakimi są okres odchylania poziomego,
czyli odchylanie linii, oraz okres odchylania pionowego, czyli odchylanie pola. W celu
zapewnienia ciągłości pracy w kaŜdym ośrodku telewizyjnym instaluje się dwa identyczne
generatory synchronizujące; drugi generator jest urządzeniem rezerwowym.

Sala aparatury centralnej składa się z jednego lub kilku pomieszczeń. W wielu

rozwiązaniach  urządzenia  komutacyjne  grupuje  się  w  oddzielnym  pomieszczeniu
powiązanym  funkcjonalnie  z  pozostałymi  pomieszczeniami  sali  aparatury  centralnej.
Przeciętne  połączenie  źródła  z  odbiorem  składa  się  w  telewizji  z  obwodu  współosiowego
(przenoszącego  główny  wyjściowy  sygnał  wizyjny),  obwodu  fonicznego  (przenoszącego
główny  wyjściowy  sygnał  foniczny),  zwrotnego  obwodu  wizyjnego  (przenoszącego  obraz
zwrotny),  zwrotnego  obwodu  fonicznego,  dwóch  obwodów  zleceniowych  (po  jednym
w kaŜdym kierunku) i trzech lub czterech Ŝył sygnalizacji prądu stałego.

Transmisja widowisk telewizyjnych spoza ośrodków telewizyjnych

Odległość punktów transmisyjnych od macierzystego ośrodka telewizyjnego w przypadku

transmisji  bezpośredniej  uwarunkowana  jest  zasięgiem  stosowanych  w  telewizji  środków
przekazywania  widowisk  do  ośrodków  telewizyjnych.  Transmisja  odbywa  się  za
pośrednictwem  łączy  satelitarnych.  Nadajnik  tego  łącza  zainstalowany  jest  w  wozie
transmisyjnym, a odbiornik – w ośrodku telewizyjnym.

W telewizji, podobnie jak w radiofonii, rozróŜnia się trzy zasadnicze rodzaje wozów

transmisyjnych: wozy dla małych, średnich i duŜych transmisji.

W zaleŜności od typu wozu, odpowiedniej rozbudowie i uzupełnieniu podlegają układy

towarzyszące wizji i fonii, a takŜe róŜnego rodzaju urządzenia pomocnicze.

WyposaŜenie techniczne wozu transmisyjnego jest podobne do stosowanego w zespołach

studyjno-reŜyserskich w ośrodkach telewizyjnych.

Sprzęt rozmieszczony jest w odpowiednich przedziałach wozu, które w pewnym sensie są

odwzorowaniem  układów  funkcjonalnych  spotykanych  w  technice  studyjnej  ośrodków
telewizyjnych:  w  przedziale  reŜyserskim  zgrupowane  są  urządzenia  mikserskie  wizji  i  fonii,
w  przedziale  technicznym  znajdują  się  urządzenia  charakterystyczne  dla  pokoju  aparatury.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Dalszym  rozwinięciem  tego  układu  jest  wprowadzenie  oddzielnego  przedziału  dla  urządzeń
mikserskich wizji i oddzielnego dla urządzeń mikserskich fonii.

Rola  producenta  i  kierownika  produkcji  w  całym  procesie  powstawania  audycji
telewizyjnej

Producent (przedsiębiorca) jest głównym inwestorem produkcji telewizyjnej. Zatrudnia

wszystkie  potrzebne  osoby  do  jego  produkcji  i  zapewnia  sprzęt  oraz  środki  materialne.  Po
wyprodukowaniu  audycji  jest  właścicielem  praw  autorskich  i  głównym  beneficjentem
ewentualnych dochodów z jego sprzedaŜy.

Jego wpływ na kształt artystyczny filmu moŜe być bardzo róŜny, zaleŜy to w głównej

mierze  od  stosunków  między  nim  a  reŜyserem,  scenarzystą,  aktorami  i  innymi  osobami
realizującymi  film.  Jedni  producenci  kontrolują  i  wpływają  na  film  bezpośrednio,  inni
zawierzają  reŜyserowi,  pozwalając  mu  na  swobodną  realizację  jego  wizji  artystycznej.
Czasami  zdarza  się  teŜ,  Ŝe  reŜyserzy,  aby  zapewnić  sobie  swobodę  artystyczną  stają  się
własnymi producentami.

W odniesieniu do realizacji filmów i audycji telewizyjnych często mówi się

o koprodukcji. Koprodukcja jest to wspólna produkcja kilku podmiotów (osób,
przedsiębiorstw). Głównym celem koprodukcji jest rozłoŜenie kosztów produkcji na
koproducentów.

Kierownik produkcji to odpowiedzialne stanowisko, które wiąŜe się z zarządzaniem

zarówno procesami, jak i często – koordynacją pracy duŜego zespołu. Głównymi zadaniami
kierownika produkcji są: podniesienie wydajności, wdraŜanie nowych koncepcji produkcji,
a takŜe nowych technologii.

Kierownik produkcji odpowiada za całość procesu produkcji. Do jego zadań naleŜy:

Zrządzanie zespołem, w tym

−

kierowanie osobami bezpośrednio podległymi oraz koordynacja działań osób
współpracujących w ramach danego przedsięwzięcia,

−

angaŜowanie członków zespołu,

−

promowanie innowacyjności i zmian,

−

negocjacje i współpraca z firmami kooperującymi i podwykonawcami oraz urzędami
i innymi organizacjami.

Projektowanie i planowanie strategiczne, w tym:

−

opracowanie wraz zespołem strategii działań w ramach danego projektu, jego
struktury merytorycznej,

−

przygotowywanie i prowadzenie prezentacji i szkoleń na temat projektu dla potrzeb
wewnętrznych, a takŜe podwykonawców, zleceniodawców i inwestorów,

−

tworzenie standardów merytorycznych, ilościowych i jakościowych dla nowych
produkcji,

−

planowanie i współtworzenie strategii rozwoju działu/firmy,

Kosztorysowanie i kontrola finansowo-prawna, w tym:

−

sporządzanie budŜetów i biznes planów,

−

planowanie kosztów,

−

kontrola bieŜących wydatków produkcyjnych,

−

zakup i sprzedaŜ praw autorskich,

−

uczestnictwo w przygotowywaniu umów handlowych,

−

zapewnienie zgodności procedur i innych działań wymaganych przez przepisy.

Organizacja czasu pracy i nadzór wykonawczy, w tym:

−

współtworzenie harmonogramów i planów działania,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

koordynacja i kontrola przebiegu trwających działań,

−

monitorowanie,

−

analiza jakościowa i ilościowa rynku oraz dostępnych zasobów (w tym kapitału
ludzkiego, zasobów finansowych, dostępnego czasu),

−

kontrola wykonawstwa materiałów (np. projektów graficznych, tworzenia aplikacji,
baz danych, zdjęć, nagrań dźwiękowych, filmowych i animacji),

−

nadzór nad aktualizacjami.

Planowanie marketingowe, w tym:

−

obsługa medialna,

−

organizacja

kampanii

reklamowych

informacyjnych,

bądź

współpraca

z zewnętrznymi agencjami reklamowymi/agencjami PR,

−

współpraca z organizatorami imprez towarzyszących produkcji (np. wystaw,
konferencji prasowych, akcji reklamowych, spotkań z widzami/słuchaczami).

Sprawozdawczość i raportowanie, w tym:

−

przygotowywanie sprawozdań i raportów okresowych i końcowych na potrzeby
statystyczne oraz na konkretne zapotrzebowanie (np. na zlecenie klientów,
inwestorów czy zarządu firmy),

−

kontrola i analiza oglądalności,

−

określenie moŜliwości rozwoju projektu,

−

doradztwo postprodukcyjne.

Szczegółowe kompetencje osoby pracującej na tym stanowisku mogą się róŜnić

w  zaleŜności  od tego czy miejscem pracy jest duŜa firma, czy małe przedsiębiorstwo. Mimo
róŜnic w sposobach i strategiach realizacji zadań, wszyscy kierownicy produkcji, niezaleŜnie
od  rozmiarów  i  typu  przedsiębiorstwa,  w  którym  pracują,  mają  taki sam cel: organizowanie,
planowanie  i  kontrola  produkcji.  Ich  działania  muszą  być  przy  tym  zgodne  z  polityką
finansową i marketingową firmy.

DuŜą część pracy kierownik produkcji spędza w swoim biurze, gdzie wykonuje wszystkie

czynności  analityczne  oraz  obowiązki  o  charakterze  biurowym.  W  związku  z  tym,  Ŝe
odpowiada  za  proces  produkcji,  część  czasu  spędza  w  miejscu  wytwarzania  produktu  lub
w  innych  miejscach  związanych  z  procesem  produkcji.  MoŜe  to  być  hala  produkcyjna, dział
badawczy, plac budowy, magazyny itp.

Zawód ten wiąŜe się z częstymi kontaktami z ludźmi. Kierownik produkcji kontaktuje się

zarówno  ze  swoimi  przełoŜonymi  (np.  dyrektor  produkcji,  dyrektor  generalny,  zarząd)  jak
i  podwładnymi  (np.  pracownicy  działu  produkcji).  Zazwyczaj  praca  kierownika  produkcji
odbywa  się  w  stale  określonych  godzinach  w  ciągu  dnia  i  trwa  około  8  godzin  dziennie.
PoniewaŜ jest to stanowisko odpowiedzialne, na którym pracownik jest rozliczany nie z czasu
pracy, ale z jej efektów sytuacja często wymaga, by kierownik pracował dłuŜej.

Stanowisko kierownicze i związana z nim odpowiedzialność sprawiają, Ŝe konieczna jest

odporność  na  stres,  który  jest  obecny  niemal  cały  czas.  Niezbędna  jest  teŜ  wiedza  zarówno
z  dziedziny,  w  której  się  działa,  jak  i  ekonomii,  zarządzania,  marketingu,  organizacji
przedsiębiorstwa,  prawa.  Bardzo  waŜne  jest  teŜ  samokształcenie  i  motywacja  do  odnoszenia
sukcesów.  PoniewaŜ  jest  to  stanowisko  kierownicze  istotne  znaczenie  mają  cechy
przywódcze,  zdolności  organizatorskie  i  umiejętność  współpracy.  Kierownik  produkcji  musi
mieć świadomość konsekwencji, jakie niosą za sobą podejmowane przez niego decyzje.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Co kryje się pod pojęciem audycja telewizyjna?

Jaki są formy audycji telewizyjnych?

Jaki jest podział audycji, w zaleŜności od róŜnych kryteriów podziału?

Co nazywamy ramówką?

Co to jest program telewizyjny?

Co kryje się pod pojęciem gatunek telewizyjny?

Jakie są rodzaje gatunków telewizyjnych?

Na czym polega przygotowanie i opracowanie audycji telewizyjnych?

W jakim celu stosuje się próby audycji telewizyjnych?

10.

Na czym polega opracowanie scenograficzne audycji telewizyjnych?

11.

Na czym polega opracowanie charakteryzatorskie w audycjach telewizyjnych?

12.

Na czym polega wykonanie i techniczna realizacja audycji telewizyjnych?

13.

Na czym polega rejestracja audycji telewizyjnych?

14.

Na czym polega montaŜ audycji telewizyjnych?

15.

Na czym polega przegląd i przesłuchiwanie audycji telewizyjnych?

16.

Co to jest wizjoteka?

17.

Jaką rolę pełni pokój kontrolny podczas emisji programu telewizyjnego?

18.

W jaki sposób dokonuje się transmisji widowisk telewizyjnych spoza ośrodków
telewizyjnych?

19.

Jaką rolę pełni producent w procesie powstawania audycji telewizyjnej?

20.

Jakie są zadania kierownika produkcji?

21.

Czym jest koprodukcja?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj audycję telewizyjną z uwzględnieniem jej gatunków.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania w poradniku oraz literaturą,

poszukać w Internecie informacji na temat gatunków audycji telewizyjnych,

przedyskutować w grupie definicję, gatunki i ich charakterystykę audycji telewizyjnych
na podstawie zgromadzonych materiałów,

opracować pisemnie: definicję audycji telewizyjnej oraz scharakteryzować gatunki
audycji telewizyjnej,

opracować wnioski z charakteryzowania audycji,

zaprezentować efekty pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,

−

rzutnik multimedialny,

−

literatura zgodna z rozdziałem 6 poradnika ucznia,

−

kartki papieru formatu A4,

−

przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Scharakteryzuj produkcję audycji telewizyjnych, wskaŜ moŜliwości ich finansowania

oraz dystrybucji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania w poradniku oraz literaturą,

poszukać w Internecie informacji na temat produkcji audycji telewizyjnych,

przedyskutować w grupie proces produkcji audycji z uwzględnieniem ich finansowania
i dystrybucji,

opracować pisemnie powyŜsze zagadnienia, ze szczególnym uwzględnieniem źródeł
finansowania oraz dystrybucji audycji telewizyjnych,

dokonać zestawienia źródeł finansowania audycji,

opracować wnioski z charakterystyki produkcji audycji telewizyjnych oraz zestawienia,

zaprezentować efekty pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,

−

rzutnik multimedialny,

−

literatura zgodna z rozdziałem 6 poradnika ucznia,

−

kartki papieru formatu A4,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 3

Scharakteryzuj system pracy oraz stanowiska robocze w produkcji audycji telewizyjnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania w poradniku oraz literaturą,

poszukać w Internecie informacji na temat przyjętego systemu pracy i stanowisk
roboczych przy produkcji audycji telewizyjnych,

przedyskutować w grupie charakterystykę systemu pracy w produkcji telewizyjnej na
podstawie zgromadzonych materiałów,

opracować pisemnie powyŜsze zagadnienia,

opracować wnioski wynikające z przyjętego systemu pracy,

zaprezentować efekty pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,

−

rzutnik multimedialny,

−

literatura zgodna z rozdziałem 6 poradnika ucznia,

−

kartki papieru formatu A4,

−

przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Scharakteryzuj rolę producenta, koproducenta i kierownika produkcji w procesie

tworzenia audycji telewizyjnej

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania w poradniku oraz literaturą,

poszukać w Internecie informacji na temat roli producenta, koproducenta i kierownika
produkcji w tworzeniu audycji telewizyjnych,

poszukać w Internecie lub literaturze informacji na temat koprodukcji audycji
telewizyjnych,

przedyskutować w grupie rolę poszczególnych osób na podstawie zgromadzonych
materiałów,

opracować pisemnie powyŜsze zagadnienia,

zanalizować rolę koprodukcji w aspekcie finansowym przy tworzeniu audycji
telewizyjnych,

opracować wnioski wynikające z powyŜszej analizy i charakterystyki,

zaprezentować efekty pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,

−

rzutnik multimedialny,

−

literatura zgodna z rozdziałem 6 poradnika ucznia,

−

kartki papieru formatu A4,

−

przybory do pisania.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

scharakteryzować audycję telewizyjną z uwzględnieniem jej
gatunków?

scharakteryzować produkcję audycji telewizyjnych?

dokonać zestawienia źródeł finansowania audycji?

scharakteryzować system pracy oraz stanowiska robocze w produkcji
audycji telewizyjnej?

scharakteryzować rolę producenta, koproducenta i kierownika
produkcji w procesie tworzenia audycji telewizyjnej?

wyjaśnić rolę koprodukcji w aspekcie finansowym przy tworzeniu
audycji telewizyjnych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Etapy produkcji audycji telewizyjnych i ich charakterystyka

4.3.1. Materiał nauczania

Telewizyjny proces produkcyjny

Tok produkcji programu

W celu wyprodukowania programu telewizyjnego naleŜy przygotować wszystkie jego

elementy  wizyjne  i  foniczne,  a  następnie  za  pomocą  urządzeń  technicznych  połączyć  je
w  jednorodny  utwór  –  emitowany  „na  Ŝywo”  lub  z  poślizgiem  czasowym.  NiezaleŜnie  od
formy  emisji  (Ŝywej  lub  odtworzenia  zapisu)  w  zakresie  działań  produkcyjnych  leŜą  zawsze
trzy powiązane z sobą grupy czynności:

−

techniczne,

−

produkcyjne,

−

realizatorskie.
Wszystkie grupy czynności muszą być sprawnie wykonane w przewidzianym czasie, przy

czym wzajemna współzaleŜność działań wyklucza niezgodność toku produkcji z wymogami
technologicznymi. Tabela 1 przedstawia przedmiot i kolejność działań, w wyniku których
powstaje program telewizyjny.

Tabela 1. Tok produkcji programu telewizyjnego [2, s. 173]

Technika (środki)

Produkcja (oprawa)

Realizacja (koncepcja)

Pomysł

Scenariusz

Zamówienie środków technicznych

Przygotowanie

rodków

technicznych

Plan produkcyjny

Projekt scenograficzny

Wykonanie dekoracji o kostiumów

Obsada aktorska

ZaangaŜowanie wykonawców

Obsada realizatorska

Dopasowanie kostiumów

Próby

Wykonanie nagrań

Nagranie playbacków

Zabudowa studia

Materiały ilustracyjne, plansze, itp.

Zestrojenie aparatury

Ustawienie światła

Korekty dekoracji

Próby kamerowe

Charakteryzacja

Wykonanie nagrania

Nagranie

Odtworzenie

Przegląd materiału zdjęciowego

Wykonanie montaŜu

Likwidacja dekoracji

MontaŜ elektroniczny

Re-recording dźwięku

Dodatkowe udźwiękowienie

Kontrola jakości

Kolaudacja

Dyspozycja emisji

Odtworzenie na antenie

Rozliczenie finansowe

Dyspozycja

likwidacji

lub

zachowaniu nagrania

Przekazanie taśmy do archiwum

Przechowanie taśmy archiwalnej

Czynności

objęte

tokiem

produkcyjnym

programu

wykonywane

są

przez

wykwalifikowane zespoły ludzi: techniczny, produkcyjny, obsługi planu i realizatorski.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Składy osobowe tych zespołów mogą zmieniać się stosowanie do zadań i przyjętych struktur
organizacyjnych, jednakŜe bez wpływu na treść i kolejność działań.

W toku produkcji wyróŜnia się zazwyczaj pięć okresów, róŜniących się charakterem prac:

okres przygotowawczy – w trakcie którego wykonywane są wszystkie prace
organizacyjne, techniczne i realizatorskie poprzedzające zdjęcia (nagranie),

okres zdjęciowy – w którym przeprowadza się próby kamerowe i nagranie (lub
bezpośrednią emisję),

okres montaŜu i udźwiękowienia – podczas którego składa się program z materiałów
nagranych w okresie zdjęciowym, nadając dziełu ostateczny kształt ekranowy,

okres kolaudacji – obejmujący zatwierdzenie programu do emisji oraz wykonanie
ewentualnych poprawek wskazanych przez komisję kolaudacyjną,

okres likwidacji – po podjęciu dyspozycji o emisji programu, który obejmuje wydanie
końcowych zleceń o skasowaniu lub przechowywaniu nośników w archiwum, a takŜe
dokonanie rozliczenia kosztów.

Wiodącą rolę we wszystkich działaniach podporządkowanych wykonaniu programu pełni

trzyosobowy sztab, zwany trójką realizatorską. W jego skład wchodzą:
a)

reŜyser (realizator programu) – delegowany przez redakcję twórca programu,

realizator telewizyjny – najbliŜszy współpracownik twórcy reŜysera, odpowiedzialny za
telewizyjną postać dzieła,

kierownik produkcji – organizator pracy i zarazem inspicjent na planie zdjęciowym.

Czynności  koordynacyjne związane z zapewnieniem środków technicznych i produkcyjnych,
leŜą w gestii głównej dyspozytury. Wykonaniem zadań wynikających z planu produkcyjnego
zajmują  się  techniczne  słuŜby  studyjne,  transmisyjne  oraz  telekin  i  rejestracji.  Materialna
oprawa  programu  naleŜy  do  warsztatów  produkcyjnych,  słuŜb  zaopatrzenia  programowego
oraz  obsługi  planu  i  aktora.  Twórczy  personel  realizatorski  naleŜy  do  działu  realizacji
programu.

SłuŜby techniczne

Wszystkie środki techniczne słuŜące tworzeniu programu telewizyjnego znajdują się

w gestii dyrekcji technicznej. W procesie produkcyjnym uczestniczą bezpośrednio słuŜby
eksploatacyjne studiów, wozów transmisyjnych, telekin, rejestracji – a w niektórych
przypadkach równieŜ emisji. W skład studyjnej ekipy technicznej wchodzą:

−

1 inŜynier studia – szef ekipy, odpowiedzialny za przygotowanie sprzętu i techniczną
jakość programu,

−

1 technik poziomów (wizji),

−

1 – 2 asystentów realizatora światła (techników oświetlenia),

−

1 – 2 operatorów mikrofonu,

−

1 realizator rejestracji nagrania,

−

1 – 3 asystentów operatora kamery.
W razie potrzeby mogą być stosowane powiększone obsady na stanowiskach

asystenckich i operatorskich. Na identycznej zasadzie zbudowana jest ekipa transmisyjna,
pracująca pod kierownictwem inŜyniera wozu.

Obowiązkiem słuŜby eksploatacyjnej jest przygotowanie sprzętu zgłoszonego przez

dyspozyturę  oraz  zapewnienie  sprawnej  pracy  urządzeń  w  okresie  zdjęciowym.  Podstawowe
zadanie  ekipy  technicznej  stanowi  troska  o  wysoką  jakość  sygnałów  wizji  i  fonii,  a  takŜe
o  prawidłowe  wykorzystanie  aparatury.  W  zakresie  doboru  sprzętu  i  najodpowiedniejszej
metody  pracy  inŜynier  kierujący  ekipą  techniczną  spełnia  rolę  technologa  i  z  tego  względu
uczestniczy często juŜ we wczesnej fazie przygotowania programu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

InŜynier wozu transmisyjnego ma obowiązek przeprowadzenia dokumentacji technicznej

na miejscu, z którego program będzie nadawany oraz zapewnienia zasilania energetycznego
i niezbędnego dla transmisji sprzętu pomocniczego.

Do ekipy technicznej dołączeni są doraźnie na czas wykonywania zadania:

−

1 operator telekina,

−

1 – 2 operatorów magnetowidu,

−

1 operator syntezatora napisów.
Połączenia wizyjne, foniczne i rozmówne, niezbędne do realizacji programu,

przygotowują dyŜurni pracownicy centralnej aparatury i centralnego pokoju rejestracji.
Przebieg prac technicznych nadzoruje inspektor techniczny.

Decyzje o zmianie środków technicznych (studia, magnetowidy, telekina) lub

przedłuŜeniu planowanego czasu pracy urządzeń i obsługi moŜe wydawać jedynie
dyspozytura.

SłuŜby produkcyjne

Przygotowanie materialnej oprawy programu naleŜy do warsztatów produkcyjnych

i  personelu  obsługi  planu  i  aktora,  zgrupowanych  organizacyjnie  w  dyrekcji  ds.  realizacji
i  produkcji.  Środki  inscenizacji  wytwarzane  są  przez  specjalistyczne  pracownie:  stolarską,
malarską, tapicerską, krawiecką, modelarską i fotograficzną.

Zasoby scenograficzne gromadzone są w magazynach produkcyjnych i uzupełnianie

w drodze zakupów i wypoŜyczeń (głownie stroje oraz rekwizyty).

Zagospodarowanie planu zdjęciowego (studia) naleŜy do pracowników obsługi, ujętych

w grupy robocze o składzie:

−

1 gospodarz studia,

−

1 rekwizytor,

−

2 – 4 maszynistów planu.
Przygotowanie

charakteryzatorskie

uczestników

programu

powierza

się

wyspecjalizowanej pracowni charakteryzatorskiej, obsługującej wszystkie studia telewizyjne
i transmisyjne.

Decyzje o zakresie i czasie pracy słuŜb obsługi planu i aktora płyną z ustaleń

dyspozytury.

SłuŜby realizatorskie

W odróŜnieniu od słuŜb techniczno-eksploatacyjnych i produkcyjnych, związanych przez

grupy  robocze  o  stałym  składzie  ze  studiami,  wozami transmisyjnymi i pracowniami, zespół
realizatorski  kompletowany  jest  kaŜdorazowo  z  grona  uprawnionych  do  wykonywania
odpowiednich  funkcji  pracowników  twórczych.  Są  oni  zgrupowani  w  pionach
organizacyjnych  głównego  reŜysera,  głównego  scenografa  i  w  dziale  realizacji  programu
telewizyjnego,  podległego  dyrekcji  ds.  realizacji  i  produkcji.  Dobór  ten  ma  na  celu
skompletowanie  optymalnego  składu  grupy  twórczej,  której  członkowie  są  najbardziej
predysponowani  do  wykonania  powierzonego  zadania  programowego.  W  skład  ekipy
realizatorskiej wchodzą:
a)

„trójka realizatorska” we wszystkich okresach produkcji:

−

reŜyser (realizator programu),

−

realizator telewizyjny,

−

kierownik produkcji,

twórcy oprawy plastycznej i muzycznej w okresie przygotowawczym, i zdjęciowym:

−

scenograf,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

ilustrator muzyczny,

ekipa studyjna w okresie zdjęciowym:

−

realizator światła,

−

realizator dźwięku,

−

3 operatorów kamer.

Realizatorzy światła i dźwięku mogą być włączeni do pracy równieŜ w okresie

przygotowawczym,  a  realizator  dźwięku  takŜe  w  okresie  montaŜu  i  udźwiękowienia  –  jeśli
potrzeby  programu  tego  wymagają.  W  okresie  przygotowawczym  i  zdjęciowym  reŜyser
najczęściej korzysta ze współpracy asystenta (sekretarki planu).

Działania słuŜb realizatorskich mają zasadnicze znaczenie dla artystycznego

ukształtowania programu. Z tego teŜ względu podporządkowane są im działania techniczne
i produkcyjne. ReŜyserowi (realizatorowi programu) podlegają funkcjonalnie wszyscy
pracownicy, uczestniczący w procesie tworzenia programu.

Organizacja produkcji

Dla zapewnienia sprawnego przebiegu wszystkich prac składających się na proces

produkcji programowej telewizja wytworzyła dwie przenikające się struktury organizacyjne
(rys. 4):

−

strukturę pionową – do wypełniania zadań długofalowych (redakcje, działy i wydziały
programowe, realizacyjno-produkcyjne oraz techniczne),

−

strukturę poziomą – do doraźnego wykonywania konkretnych zadań programowych
(ekipa realizatorska, ekipa techniczna).

Rys. 4. Organizacja produkcji [2, s. 179]

Organizacją produkcji kaŜdego programu telewizyjnego indywidualnie kieruje

wyznaczony przez właściwą naczelną redakcję kierownik produkcji, wchodzący w skład
„trójki realizatorskiej”. Naczelna redakcja ustala takŜe w porozumieniu z głównym reŜyserem
i działem realizacji programu reŜysera lub realizatora programu. Pozostała obsada personalna
leŜy w gestii kierownictwa odpowiednich komórek organizacyjnych i powinna być

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

dokonywana w miarę moŜliwości z uwzględnieniem wskazań reŜysera albo realizatora
telewizyjnego.

Technologia programu informacyjnego

W pojęciu „telewizyjny program informacyjny” grupuje się wszystkie pozycje

programowe  typu  dziennikarskiego, których celem jest sprawne przekazania wiadomości. Są
to wyłącznie programy szybkiego przebiegu, wyróŜniające się krótkim cyklem produkcyjnym
i  Ŝywą  emisją.  Ze  względu  na  wysokie  tempo  pracy  i  wymóg  niezawodności  podstawowe
znaczenie ma dla nich rozbudowane zaplecze techniczne. Programy informacyjne realizowane
są  w  wydzielonych  studiach,  dysponujących  własnym  sprzętem.  PoniewaŜ  w  produkcji
informacyjnej powszechnie stosowana jest technika mieszana, elektroniczno-filmowa, tworzy
się dla jej potrzeb takŜe własną bazę produkcji filmowej.

Struktura technologiczna

Z technologicznego punktu widzenia (rys. 5) program informacyjny wyróŜnia się

wyjątkowo ścisłym powiązaniem okresów przygotowawczego i zdjęciowego, bezpośrednio
graniczących z emisją. Z tego powodu zasadniczym zadaniem jest równoczesne zapewnienie
wysokiej operatywności i niezawodności systemu, który z uwagi na róŜnorodność zadań
programowych wyróŜniać się musi takŜe znaczną elastycznością.

Rys. 5. Struktura technologiczna programu informacyjnego [2, s. 182]

Operatywność systemu uzyskuje się przez zastosowanie odpowiednich urządzeń

technicznych  do  których  natychmiastowy dostęp zapewnia się przez wyłączenie tego sprzętu
z  reguł  centralnego  planowania,  obejmujących  wszystkie  pozostałe  typy  programów
telewizyjnych.  Redakcja  informacyjna  staje  się  dzięki  temu  samodzielnym  gospodarzem
własnego  zaplecza  technicznego.  W  razie  konieczności  zapewnia  się  jej  takŜe  priorytet
w postępie do pozostałych urządzeń ośrodka telewizyjnego.

Zastąpienie planowania długofalowego działaniami operacyjnymi wymagają ustalenia

stałych warunków technicznych programu. Z doświadczeń wynika, Ŝe obejmują one:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

studio o stałej zabudowie scenograficznej, łatwej do uŜycia w kilku róŜnych wariantach
bez pracochłonnego przestawiania dekoracji,

−

stały park oświetleniowy, zaprogramowany do pracy we wszystkich wariantach zabudowy
studia,

−

mikser obrazu, pozwalający na wprowadzanie wszystkich efektów specjalnych,
a w szczególności zastąpienie scenografii zmiennymi tłami, wprowadzanymi metodą
chroma-key,

−

system monitorowy, pozwalający na załączenie do monitorów podglądowych w studiu
dowolnych sygnałów wizyjnych, wybranych przez realizatora,

−

instalację dźwiękową, zapewniającą zbieranie dźwięku przez kilka mikrofonów
ruchomych i stałych, a takŜe odsłuch dowolnego źródła dźwięku w studiu,

−

urządzenia rejestrujące,

−

telefon z przystawką do przekazywania na fonii programowej rozmów bezpośrednich,
stanowiących moŜliwy element programu,

−

teleprompter (urządzenie „podpowiadające”), wyświetlający wcześniej napisane teksty
wypowiedzi na półprzepuszczalnym lustrze przed obiektywem kamery,

−

dyskretny telefon łączności między reŜyserką i prezenterem (interkom),
Rozbudowanemu zapleczu technicznemu muszą towarzyszyć zaplanowane z rozmachem

rozwiązania organizacyjne, mające na celu pełne spoŜytkowanie moŜliwości. WaŜną funkcję
pełnią tu słuŜby transportowe – naziemne i powietrzne – biorące udział nie tylko w przewozie
materiałów  i  ludzi,  ale  teŜ  w  uzyskiwaniu  tworzywa  reporterskiego  (wozy  i  śmigłowiec  do
prac  zdjęciowych).  Niezmiernie  istotne  jest  przy  tym  stworzenie  przejrzystego  i  sprawnego
systemu  zarządzania,  którego  koncepcja  powinna  wyeliminować  niepoŜądaną  mitręgę
biurokratyczną.

Niezawodność systemu osiąga się głownie przez dublowanie urządzeń – a czasem i obsad

na  stanowiskach  pracy  –  w  punktach  związanych  z  Ŝywą  emisją.  Wszystkie  materiały
dziennikarskie  o  najwyŜszej  randze  programowej  powinny  być  dla  asekuracji  kopiowane
i  odtwarzane  równocześnie  na  dwóch  niezaleŜnych  magnetowidach.  W  transmisjach
bezpośrednich  dubluje  się  w  tym  samym  celu  całe  wozy  transmisyjne  albo  przynajmniej
radiowe linie przesyłowe i kable dźwiękowe.

Przygotowanie programu

W odróŜnieniu od innych programów prace przygotowawcze serwisów informacyjnych

(rys.  6)  biegną  niezaleŜnie  od  toku  produkcyjnego.  Konspekt  programu  informacyjnego
(„szpigel”)  powstaje  dopiero  na  podstawie  zgromadzonych  materiałów.  Produkcja  samego
programu polega w istocie na obróbce elementów gotowych, dostarczanych nieustannie przez
serwis  oraz  uzupełnieniu  tego  zestawu  niewielką  ilością  elementów  nowych  –  stanowiących
obudowę (merytoryczną lub formalną) serwisu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 6. Proces produkcyjny programu informacyjnego [2, s. 187]

Rys. 7. Tok produkcji serwisu informacyjnego [2, s. 188]

Serwis informacyjny (rys. 7) przygotowywany jest przez wyspecjalizowane redakcje

o profilu krajowym i zagranicznym w postaci materiałów wszelkiego typu:

−

depesz agencyjnych,

−

fotografii,

−

filmowych informacji agencyjnych,

−

firmowych informacji własnych,

−

informacji z wymiany zagranicznej przekazywanych w sieci łączy,

−

unilateralnych korespondencji telewizyjnych przekazanych z zagranicy i z ośrodków
regionalnych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

informacji audiowizualnych uzyskanych sprzętem ENG (ang. Electronic New Gathering –
elektroniczne zbieranie wiadomości),

−

rejestracji transmisji bezpośrednich,

−

własnych informacji dźwiękowych z kraju i zagranicy,

−

własnych informacji tekstowych.
Obróbki elektronicznej wymagają wszystkie materiały serwisowe na nośnikach danych,

poddawane są bowiem z reguły zabiegom montaŜowym, a co najmniej przegraniu. W efekcie
uzyskuje  się  gotowe  elementy  programu,  zwane  tematami,  z  których  w  toku  produkcji
kaŜdego  wydania  składa  się  całość.  Tematy  serwisowe  po  zmontowaniu  otrzymują  oprawę
tekstową  (komentarz  lektorski)  i  dźwiękową  (ilustrację  muzyczną,  jeśli  nie  jest
wykorzystywany  oryginalny  dźwięk).  Pozostałe  materiały  przygotowywane  mogą  być
zwykłymi metodami redakcyjnymi bez udziału technologii elektronicznej.

Rys. 8. Tok produkcji wydania programu informacyjnego [2, s. 190]

Proces produkcyjny wydania (rys. 8) polega na ułoŜeniu tematów serwisowych

w  kolejności  wskazanej  przez  konspekt  programu,  co  połączone  jest  czasem  z  drugą  fazą
montaŜu  oraz  obudowaniu  materiału  informacyjnego  tworzywem  studyjnym.  Tematy
nadawane  w  formie  wizyjnej  są  najczęściej  przepisywane  na  nośnik  magnetyczny  i  łączone
w  jednorodnej  postaci  z  materiałami  uzyskanymi  z  innych  źródeł.  W  trakcie  zgrania
konstruowanych  tą  metodą  „bloków”  przygotowuje się równocześnie kopie asekuracyjne dla
najwaŜniejszych  tematów,  które  w  emisji  będą  odtwarzane  równolegle  z  dwóch
magnetowidów. Do bloków włącza się, w miarę moŜliwości, nagrania materiałów studyjnych
(rozmów, komentarzy), które zostały nagrane przed emisją. PoniewaŜ wiąŜe się to z pewnymi
trudnościami,  wynikłymi  z  braku  czasu  na  składanie  jednolitego  bloku  nagrań,  często
rozdziela się emisję materiałów na kilka magnetowidów. Równocześnie przygotowane zostaje
tworzywo  ilustracyjne  obudowy  programu  –  wizyjne  i  muzyczna  –  przeznaczone  do  emisji
„na  Ŝywo”.  Materiał  wizyjny  moŜe  mieć  postać  fotografii,  slajdów  i  plansz  graficznych
eksponowanych przez kamery w studiu. Podkłady muzyczne i efekty dźwiękowe dostarcza się
na nośnikach dźwięku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Emisja programu

PoniewaŜ programy informacyjne nadawane są w stałych warunkach studyjnych –

poprzedza  się  je  jedynie  krótką  próbą  techniczną,  mającą  na  celu  sprawdzenie  aparatury
i połączeń. Szczególnie istotną rolę odgrywa za to dokładny scenopis wydania, przewidujący
precyzyjnie  kolejność  wejść  kamer,  telekin  i  magnetowidów.  RównieŜ  napisy,  odtwarzane
z  syntezatora,  muszą  być  zapisane  w  pamięci  urządzenia  we  właściwej  kolejności  przed
rozpoczęciem pracy studyjnej.

Ze względu na tempo pracy scenopisu programu informacyjnego nie sporządza się na

ogół w postaci odrębnego dokumentu, gdyŜ w praktyce wystarczające są uwagi realizatora
programu, sporządzone na marginesach kopii tekstów prezenterskich i lektorskich.

Dla uniknięcia pomyłek w realizacji programu Ŝywego nadawanego bez próby zaleca się

cisłe przestrzeganie rutynowych zasad pracy: wszystkie źródła obrazu i dźwięku powinny

być uŜywane w sposób utarty w stałej praktyce. O kaŜdym odchyleniu od normy muszą być
poinformowani przed emisją zainteresowani członkowie ekipy realizatorskiej i technicznej.
Całemu zespołowi musi być takŜe znana procedura przewidzianych działań awaryjnych.

Tabela 2. Algorytm realizacji programu „na Ŝywo” [2, s. 193]

Redakcja

Realizacja

Technika

Napisz konspekt

Przygotuj blok filmowy

Przygotuj aparaturę

Przygotuj blok nagrań

Przygotuj obwody łączności

Przygotuj teksty

Przygotuj ilustrację muzyczną

Przygotuj uczestników programu

Przygotuj materiał ikonograficzny

Opracuj scenopis

Przejrzyj blok filmowy i blok nagrań magnetowidowych w grupie:
redaktor wydania, realizator programu, realizator dźwięku, lektor,
prezenter, niezbędni uczestnicy programu.

Wnieś poprawki do tekstów

Wnieś poprawki do scenopisu

Sprawdź, czy nie zaszły zmiany w
koncepcji technicznej

RozłóŜ materiał ikonograficzny na
kamery

WskaŜ wykonawcom ich miejsca i
uprzedź o sygnalizacji

Sprawdź wszystkie źródła obrazu i dźwięku oraz obwody łączności

Zaprogramuj mikser obrazu i
krosownice monitorów

Wyślij do zespołu emisyjnego
obraz i ton pomiarowy

Zgłoś

gotowość

zespołu

emisyjnego

Nie przeszkadzaj !

Po otrzymaniu dyspozycji startu
nadawaj

ledź pracę aparatury

Jeśli

dobrze

postępuj według
scenopisu

Jeśli źle zastąp
uszkodzone
ź

ródła sygnału

rezerwą

Jeśli źle uprzedź realizatora.
Usuń usterki

razie

nagłej

zmiany

daj

konkretną dyrektywę

PrzekaŜ

konkretne

dyspozycje

przez interkom

PomóŜ realizatorom, jeśli zmiana
wymaga działań technicznych

Unikaj interwencji

Sprawdź wykonanie dyspozycji

Realizuj

dalej

scenopis

zmianami

Uprzedź na czas zespół emisyjny o
zakończeniu

lub

przedłuŜeniu

programu

W trakcie emisji programu na informacyjnego „na Ŝywo” całą ekipę obowiązuje

bezwzględne posłuszeństwo wobec realizatora programu i natychmiastowe wykonywanie
poleceń – nawet gdyby ich sens w pierwszej chwili wydawał się niezrozumiały. Jedynie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

realizator programu orientuje się dokładnie w sytuacji i z tego względu tylko on uprawniony
jest do jednoosobowego podejmowania operatywnych decyzji. Zadaniem redaktora jest
nadzór merytoryczny, w Ŝadnym przypadku nie moŜe on zastępować realizatora w jego
czynnościach.

Gwarancją bezusterkowej emisji jest fachowość, opanowanie i unikanie nerwowej

atmosfery, która wnosząc element niepewności uniemoŜliwia pełną koncentrację ekipy na
wykonaniu zadania.

Technologia transmisji bezpośredniej

Bezpośredni przekaz telewizyjny stanowi charakterystyczną dla telewizji i najbardziej

efektową,  ale  najtrudniejszą  zarazem,  formę  realizacji  reporterskiej.  Transmisje  dzieli  się
wprawdzie  zwyczajowo  na  „dziennikarskie”  i  „artystyczne”,  jednak  nie  róŜnią  się  one
w istotny sposób z technologicznego punktu widzenia. Jedynym wyróŜnikiem jest tylko ilość
i  rodzaj  zaangaŜowanych  środków,  a  stąd  i  liczebność  ekip.  RóŜnice  dotyczące  treści
programu  mogą  modyfikować  w  szerokim  zakresie  technologię,  ale  jej  podstawy  w  obydwu
przypadkach pozostają niezmienne.

Struktura technologiczna

Transmisje telewizyjne charakteryzują się wydłuŜonym okresem przygotowawczym

i  krótkim  okresem  zdjęciowym,  przypadającym  na  czas  bezpośredniej  emisji.  Jest  to  skutek
nietypowości  realizowanych  zadań  programowych,  kaŜdorazowo  wymagających  pracy
w  nowych  warunkach  terenowych.  Wynika  stąd  konieczność  poprzedzenia  działań
programowych  instalacją  urządzeń  technicznych  –  nieraz  bardzo  skomplikowaną  –
i  dosłaniem  sygnałów  do  ośrodka  telewizyjnego.  Wymagana  jest  duŜa  ilość  sprzętu
i niezawodność doraźnie stworzonego systemu słuŜącego Ŝywemu programowi.

Baza techniczna transmisji obejmuje:

−

telewizyjne wozy transmisyjne,

−

telewizyjne wozy reportaŜowe,

−

ręczne kamery reportaŜowe dla współpracy z wozami transmisyjnymi,

−

przenośny sprzęt oświetleniowy,

−

agregaty zasilania rezerwowego,

−

wozy dźwiękowe,

−

przenośną aparaturę nagłośnieniową,

−

przenośne monitory,

−

łącza radiowe dla budowy linii dosyłowych,

−

krótkofalówki łączności roboczej.
Zestawy sprzętu transmisyjnego kompletowane są kaŜdorazowo w zaleŜności od potrzeb

programu.  Wymóg  niezawodności  spełnia  się  przez  zastosowanie  aparatury  o  specjalnej
konstrukcji  przez  dublowanie  urządzeń  w  newralgicznych  punktach  systemu.  Z  reguły
uŜywane są podwójne linie łączy dosyłowych i kablowa rezerwa dla fonii programowej. Przy
dłuŜszej  pracy  ciągłej  przewiduje  się  zdublowane  obsady  w  ekipie  realizatorskiej  –  przede
wszystkich wśród operatorów kamer,

Przygotowanie transmisji

Prace przygotowawcze (rys. 9) rozpoczynają się dokumentacją transmisji. Jest to

szczegółowa wizja lokalna na miejscu, z którego nadany będzie program, przeprowadzona
przez grupę roboczą w składzie:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

inŜynier wozu transmisyjnego,

−

realizator programu,

−

kierownik produkcji.
Wskazane jest, aby w dokumentacji transmisji o charakterze złoŜonym uczestniczyli

takŜe realizator światła i realizator dźwięku. Celem dokumentacji jest zbadanie moŜliwości
realizacyjnych, a w szczególności przesłania sygnałów drogą radiową lub satelitarną, zasilania
energetycznego urządzeń i rozmieszczenie sprzętu na miejscu akcji. W rezultacie tej wizji
lokalnej sporządzone zostaje zgłoszenie transmisji. Jego treścią jest:

−

wskazanie rozmieszczenia, optyki i sposobu zamontowania kamer (na statywach,
wózkach , podestach, wysięgnikach),

−

wykaz sprzętu produkcyjnego dla instalacji (podesty, szyny, podnośniki),

−

wskazanie rozmieszczenia sprzętu dźwiękowego (mikroporyt, nagłośnienie),

−

wskazanie ilości, rodzaju i rozmieszczenia sprzętu oświetleniowego,

−

wykaz niezbędnych obwodów dosyłowych wizji i fonii (łącza, rezerwa kablowa),

−

wykaz środków łączności roboczej,

−

wskazanie rozmieszczenia monitorów i głośników.

Na podstawie zgłoszenia przeprowadza się z odpowiednim wyprzedzeniem czasowym

instalację sprzętu transmisyjnego, zakończoną próbą techniczną. Przed instalacją powinny być
w zasadzie wykonane wszystkie prace związane ze scenograficzną zabudową planu
zdjęciowego.

Rys. 9. Tok produkcji transmisji telewizyjnej [2, s. 200]

Okres zdjęciowy

Transmisje telewizyjne dzielą się na dwie grupy, zróŜnicowane tokiem prac w okresie

zdjęciowym.

W bezpośrednich sprawozdaniach, stanowiących relację o wydarzeniach niezaleŜnych od

telewizji,  nie  przeprowadza  się  pełnej  próby  kamerowej  ani  scenopisu,  który  dyktowany
będzie  przez  bieg  wydarzeń  na  planie  zdjęciowym.  Zasadniczej  wagi  nabiera  równocześnie
klarowne  sformułowanie  koncepcji  realizatorskiej  i  doprowadzenie  jej  do  świadomości  całej
ekipy w postaci konkretnych dyspozycji działania we wszystkich przewidywanych sytuacjach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ten plan improwizacji realizator programu przekazuje zespołowi na odprawie ekipy,
a następnie sprawdza w toku krótkiej próby gotowości. W jej trakcie kontroluje się ujęcia ze
wszystkich kamer, poprawia ustawienia robocze sprzętu wizyjnego i fonicznego, sprawdza
działanie mikrofonów, instalacji oświetleniowej, łączności roboczej i aparatury pomocniczej.

W reportaŜach oraz w transmisjach artystycznych, będących programami realizowanymi

według  wcześniej  przygotowanych  scenariuszy  i  organizowanymi  przez  telewizję,  okres
zdjęciowy rozpoczyna się od próby kamerowej. Jej plan stanowi scenopis, sporządzony przez
realizatora.  Próba  kamerowa  ma  na  celu  skontrolowanie  pełnego  przebiegu  akcji  na  planie
zdjęciowym  i  zazwyczaj  polega  na  przeprowadzeniu  wszystkich  działań  (aktorskich
i  realizatorskich)  w  kolejności  widzianej  przez  program.  W  niektórych  bardziej  złoŜonych
sytuacjach celowe jest rozłoŜenie próby na dwa etapy:

−

najpierw przeprowadza się próbę sekwencyjną, w której trakcie opracowywane są
szczegółowo najwaŜniejsze elementy programu, przy czym ich kolejność moŜe być
dowolna,

−

następnie, po dopracowaniu wszystkich sekwencji, łączy się je w pełnej próbie
montaŜowej.
ReportaŜe i programy telewizyjne, których załoŜeniem jest improwizacja, nie wymagają

szczegółowej próby kamerowej. Przeprowadza się ją jedynie w formie skróconej, jednakŜe
uwzględniając sprawdzenie wszystkich zaplanowanych sytuacji.

Po zakończeniu próby kamerowej wnosi się do scenopisu poprawki i omawia je na

ostatecznej odprawie ekipy. Czas zajęć powinien być tak zaplanowany, aby w okresie przerwy
między próbą i transmisją moŜna było dokonać zmian w usytuowaniu sprzętu, wynikłych
w trakcie pracy.

Emisja programu

Emisję programu transmitowanego, poprzedzonego próbą kamerową, prowadzi się

zgodnie z regułami przyjętymi w pracy studyjnej.

Bezpośrednie sprawozdania telewizyjne, realizowane bez scenopisu, wymagają

przestrzegania zasad stosowanych przy emisji kaŜdego programu „na Ŝywo” z zachowaniem
absolutnej dyscypliny w ekipie. Obowiązuje stosowanie metody pracy ustalonej na odprawie
roboczej. O wszelkich zmianach realizator musi w porę informować zespół, wydając zwięzłe,
lecz konkretne dyspozycje przez interkom. W kaŜdej chwili naleŜy być przygotowanym na
uŜycie rezerwowych źródeł obrazu i dźwięku.

Tabela 3. Algorytm bezpośredniej transmisji [2, s. 202]

Realizacja

Produkcja

Technika

Przeprowadź dokładną dokumentację transmisji i w zgłoszeniu uwzględnij wszystkie moŜliwe okoliczności.
Staraj się zapobiec wszelkim przewidywanym sytuacjom niepomyślnym.
Opracuj plan transmisji

Przygotuj sprzęt produkcyjny

Przygotuj sprzęt techniczny

Opracuj wariant awaryjny

Przygotuj rezerwy awaryjne

Dopilnuj dostarczenia na plan
wszystkich

materiałów

programowych

Zainstaluj

sprzęt

zgodnie

zgłoszeniem

Przeprowadź odprawę ekipy z udziałem kierownika produkcji i inŜyniera wozu transmisyjnego oraz
sprawozdawców.
Podziel wyraźnie zadania

Zabuduj plan zdjęciowy

Przeprowadź próbę techniczną

Ustaw

oświetlenie

sprzęt

dźwiękowy oraz monitory na planie

Przeprowadź próbę sytuacyjną z udziałem operatorów, realizatorów
ś

wiatła i dźwięku, kierownika produkcji, sprawozdawców

Przeprowadź próbę kamerową lub
próbę gotowości

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Dokonaj korekt światła i dźwięku

Dokonaj korekt zabudowy planu

Dokonaj korekt technicznych

Zgłoś

gotowość

zespołu

emisyjnego

Zgłoś

realizatorowi

gotowość

planu

Wyślij sygnały pomiarowe do
emisji

Po otrzymaniu dyspozycji startu
nadawaj

ledź pracę aparatury

Jeśli

dobrze,

postępuj
planowo

Jeśli

le,

uprzedź ekipę

Jeśli źle, uprzedź realizatora

Realizuj wariant
awaryjny

Usuń usterkę

W razie nagłej zmiany przekaŜ
konkretne

dyspozycje

przez

interkom

Pozostaj w stałym kontakcie z
realizatorem

PomóŜ realizatorowi, jeśli zmiana
wymaga działań technicznych

Sprawdź wykonanie dyspozycji

Realizuj

dalej

program

zmianami

Uprzedź na czas zespół emisyjny o
zakończeniu

lub

przedłuŜeniu

programu

Transmisje multilateralne

Do najbardziej złoŜonych transmisji naleŜą programy multilateralne (rys. 10), nadawane

równocześnie z kilku miejsc. Transmisje tego rodzaju prowadzi się zawsze w systemach ze
studiem lub wozem prowadzącym pełniącym rolę punktu centralnego, do którego doprowadza
się wszystkie sygnały.

Rys. 10. Tok produkcji transmisji multilateralnej [2, s. 205]

Wysoki stopień komplikacji wynika z równoległej pracy kilku odległych od siebie wozów

transmisyjnych, z których kaŜdy realizuje tylko zadanie wycinkowe. Sprawne działania w tych
warunkach zapewnia jedynie prawidłowa koncepcja linii dosyłowych i rozsyłowych oraz
dobrze funkcjonująca łączność robocza.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Proces realizacji transmisji multilateralnej dzieli się zazwyczaj w okresie zdjęciowym na

trzy fazy:
1.

próby lokalne – oddzielne dla kaŜdego wozu transmisyjnego,

próba montaŜowa – z udziałem wszystkich wozów transmisyjnych i studia prowadzącego,

emisja.

Transmisje rejestrowane

Programy telewizyjne nadawane spoza studia, lecz nie przeznaczone do bezpośredniej

emisji,  łączy  z  transmisjami  jedynie  rodzaj  zastosowanego  sprzętu.  Okres  przygotowawczy
takich  „transmisji  rejestrowanych”  składa  się  z  takich  samych  czynności  (dokumentacja,
instalacji,  itd.)  jak  w  przypadku  transmisji  bezpośredniej  –  odmienny  jest  natomiast  okres
zdjęciowy. PoniewaŜ zapis programu prowadzony jest na miejscu, stosowane mogą być reguły
postępowania utarte w programach studyjnych (rys. 11). Przeprowadzana jest zazwyczaj pełna
próba  kamerowa,  a  nieudane  sekwencje  mogą  być  dowolnie  powtarzane  w  trakcie  nagrania.
Uzyskany

tą

drogą

materiał

zdjęciowy

otrzymuje

postać

ekranową

dopiero

w rezultacie montaŜu elektronicznego.

W celu zapewnienia swobody działań w okresie montaŜowym nagrywa się zazwyczaj

więcej materiału zdjęciowego niŜ określa to przewidywany czas emisji. W trosce o sprawność
montaŜu nie naleŜy jednak przekraczać proporcji surowca do produktu końcowego w skali
większej niŜ 2:1, a wyjątkowych sytuacjach 3:1.

Na końcu materiału, a najlepiej na zakończenie kaŜdej oddzielnie nagrywanej sekwencji,

naleŜy obowiązkowo zarejestrować wszystkie przewidywane przebitki montaŜowe, nawet
gdyby wydawały się niekonieczne. Ułatwi to pracę w razie potrzeby dokonania nie
przewidzianych skrótów.

Rys. 11. Tok produkcji transmisji rejestrowanej (programu pozastudyjnego) [2, s. 209]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Technologia programu dokumentalnego

Pojęcie „programy dokumentalne” obejmuje wszystkie programy telewizyjne typu

dziennikarskiego – publicystyczne i oświatowe (wraz z odmianami pokrewnymi) – oparte na
tworzywie

niefabularnym.

UŜywana

nieraz

praktyce

definicja

„programów

nieinscenizowanych” jest o tyle nietrafna Ŝe w istocie kaŜdy program wymaga określonych
zabiegów inscenizacyjnych, róŜny jest tylko ich charakter, bo w odniesieniu do autentyku
stosuje się metody odmienne od utartych przez fabułę i estradę.

W produkcji dokumentalnej wykorzystywana jest najczęściej technologia mieszana:

studyjno-filmowa i studyjno-transmisyjna.

Struktura technologiczna

Telewizyjne programy dokumentalne (rys. 12) składają się z wielu róŜnorodnych

elementów przygotowywanych odrębnie i łączonych w spójną całość podczas nagrania.
W tworzywie tym wyróŜnić moŜna:

−

warstwę podstawową – słowną, zawierającą wywód publicystyczny i realizowaną
najczęściej w studiu,

−

warstwę dokumentacyjną – zawierającą pełniące funkcje materiału dowodowego
elementy filmowe, zrealizowane przed rozpoczęciem pracy w studiu,

−

warstwę ilustracyjną – słuŜącą ubarwieniu wywodu i zrealizowaną równieŜ przed
rozpoczęciem pracy studyjnej w formie filmowej, ikonograficznej.

Rys. 12. Struktura technologiczna programu dokumentalnego [2, s. 217]

Programom dokumentalnym stawia się do dyspozycji studia małe i średnie, objęte

systemem centralnego planowania w ośrodku TV. Nagrany materiał w większości
przypadków poddawany jest montaŜowi elektronicznemu, który nadaje programom ostateczny
kształt ekranowy. NaleŜy zwrócić uwagę, Ŝe programy produkowane tą metodą dysponują

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

w zasadzie wszystkimi środkami niezbędnymi do emisji „na Ŝywo”. Istnieją zatem wszelkie
moŜliwości do całkowitego zakończenia prac realizatorskich juŜ w trakcie nagrania.

Okres przygotowawczy

Programy dokumentalne są realizowane na podstawie scenariusza lub konspektu

(skrócony scenariusz, nie zawierający wszystkich tekstów), do którego stosownie zamawiane
są w dyspozyturze niezbędne elementy wyposaŜenia technicznego i czas pracy urządzeń. Tok
produkcyjny w okresie przygotowawczym dzieli się na dwie równoległe gałęzie:

−

przygotowanie materiału studyjnego (uczestnicy, scenografia, grafika, ikonografia),

−

przygotowanie materiału pozastudyjnego (dokrętki filmowe, wstawki filmowe).

Rys. 13. Tok produkcji programu dokumentalnego [2, s. 219]

Wszystkie prace przygotowawcze powinny być zakończone przed rozpoczęciem zajęć

w  studiu  na  próbie  redakcyjnej  (zwanej  często  „próbą  stolikową”).  Spotykają  się  na  niej
wszyscy  uczestnicy  z  redaktorem,  realizatorem  i  kierownikiem  produkcji,  aby  drobiazgowo
omówić  przebieg  nagrania,  kolejność  i  treść  wszystkich  wypowiedzi  oraz  sposób  ich
ilustrowania.  Jeśli  nie  ma  przeciwwskazań,  zalecane  jest  w  trakcie  próby  redakcyjnej
wypowiedzenie  pełnych  tekstów  prezentera  i  uczestników  z  równoczesnym  stoperowaniem
czasu. Takie przygotowanie pozwala na uniknięcie strat cennego czasu studyjnego, większość
skrótów moŜe być bowiem dokonana jeszcze przed próbą kamerową.

Przebieg prac przygotowawczych określa realizator programu, organizuje zaś kierownik

produkcji.  Wymagają  one  ścisłego  przestrzegania  terminarza  i  częstej  kontroli.  Wszystkie
materiały  pozastudyjne  (wstawki  filmowe)  powinny  być  skontrolowane  przez  redaktora
i  realizatora  programu  zanim  zostaną  przekazane  do  montaŜu.  Dla  przeglądów  roboczych
materiałów uzyskanych środkami elektronicznymi zaleca się uŜywać ich kopii.

W trakcie okresu przygotowawczego realizator programu sporządza scenopis, stanowiący

dokładny spis działań na planie zdjęciowym z podziałem zadań pomiędzy członków ekipy
realizatorskiej. Scenopis powinien być dostarczony obowiązkowo realizatorom dźwięku

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

i światła. W przypadku programów złoŜonych wskazane jest takŜe dostarczenie operatorom
wyciągów scenopisowych, zawierających spis ujęć dla kaŜdej kamery oddzielnie.

Bez scenopisu moŜna realizować tylko programy typowe, o stałym schemacie

montaŜowym,  jeśli  dla  wykonania zadań wystarczy rutyna doświadczonej ekipy. W zasadzie
praca  bez  scenopisu  powinna  być  ograniczona  jedynie  do  przypadków  szczególnych,  kiedy
improwizatorski  charakter  programu  rzeczywiście  wyklucza  pisemne  sformułowanie
szczegółów.

NaleŜy pamiętać, Ŝe brak scenopisu odbija się niekorzystnie na sprawności przebiegu

prac studyjnych i najczęściej znacznie przedłuŜa montaŜ programu.

Okres zdjęciowy

Część prac zdjęciowych, związanych z uzyskaniem materiału pozastudyjnego,

prowadzona jest juŜ w okresie przygotowawczym; prace podstawowe wykonywane są
w studiu.

Zajęcia na planie zdjęciowym rozpoczynają się od zabudowy studia. SłuŜby produkcyjne

ustawiają  pod  kierunkiem  scenografa  przygotowane  dekoracje,  meble,  rekwizyty.
Prawidłowość  ich  rozmieszczenia  kontroluje  realizator  programu,  przy  czyjego  decyzje  są
wiąŜące  dla  scenografa.  Wystrój  plastyczny  studia  nie  jest  celem  samym  w  sobie,  tylko
ś

rodkiem dla osiągnięcia nadrzędnego efektu ekranowego.

Po zakończeniu zabudowy przystępuje się do ustawienia światła (próby oświetleniowe).

Realizator światła rozmieszcza sprzęt oświetleniowy, mając na celu uzyskanie prawidłowej
ekspozycji i zamierzonych efektów na całym planie zdjęciowym. Ze względów BHP
zabronione jest w tym okresie przebywanie osób postronnych w studiu.

W końcowym okresie próby oświetleniowej przygotowuje się instalację dźwiękową pod

kierunkiem realizatora dźwięku. Obydwaj realizatorzy – światła i dźwięku – oraz scenograf
powinni wspólnie zadbać o uniknięcie ewentualnych kolizji.

Ustawienia światła i instalacja dźwiękowa muszą być zakończone przed rozpoczęciem

próby kamerowej. Poprzedza ją rozłoŜenie ikonografii (podział na kamery) przez kierownika
produkcji i krótka odprawa ekipy, prowadzona przez realizatora programu.

Sama próba kamerowa zamknąć się musi w ściśle określonym czasie pracy urządzeń

technicznych, wyznaczonym przez dyspozyturę i z tego względu sprawność działań na planie
zdjęciowym  odgrywa  zasadniczą  rolę.  Realizator  rozpoczyna  próbę  zazwyczaj  od
rozmieszczenia uczestników w studiu i udzieleniu im wskazówek co do sposobu zachowania
się  i  reagowania  na  sygnalizację.  W  tym  czasie  koryguje  się  oświetlenie  i  sprawdza
mikrofony,  a  samą  fazę  próby  często  określa  się  jako  „sytuację  ze  światłem”.  Jeśli  akcja
wymaga  ruchu  uczestników  na  planie  zdjęciowym,  wskazuje  im  się  sposób  poruszania
i  często  oznacza  dyskretnymi  znakami  na  podłodze  miejsca,  w  których  będą  musieli  się
znaleźć.

Właściwa próba kamerowa ma zawsze charakter montaŜowy, ale przebiegać moŜe

zgodnie z wolą realizatora programu:

−

jaklo próba pełna – kiedy odtwarzane są w pełnej postaci i we właściwej kolejności
wszystkie elementy programu, filmowe i studyjne,

−

jako skrócona próba przebiegowa – kiedy w pełnej postaci odtwarzane są tylko materiały
pozastudyjne, a w studiu markuje się jedynie sytuacje i ustala tzw. „zdania sygnałowe”
tekstów mówionych, określające węzłowe punkty programu.

W programach o wysokim stopniu złoŜoności próbę wygodniej jest prowadzić w dwóch

etapach:

−

próba sekwencji (korekcyjna), w której dopracowuje się szczegóły kolejnych elementów
programu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

próba montaŜowa (generalna), w której składa się w całość wszystkie wypróbowane
uprzednio elementy.

Po zakończeniu próby realizator programu udziela uczestnikom i ekipie ostatnich

wskazówek, dotyczących zwłaszcza zmian wynikłych w trakcie pracy, a kierownik produkcji
przygotowuje plan zdjęciowy do nagrania. W tym samym czasie trwa techniczne sprawdzenie
aparatury i nagranie sygnałów testowych. JeŜeli w scenopisie nastąpiły zmiany dotyczące
wstawek filmowych, tekstów lektorskich i ilustracji muzycznej, wprowadza się równocześnie
wynikające stąd korekty do materiału wyjściowego.

Nagranie moŜe być prowadzone jedną z trzech metod:

−

„na Ŝywo” – kiedy program realizowany jest w taki sam sposób, jak przy emisji
bezpośredniej, montaŜ elektroniczny zaś wyklucza się w ogóle lub przewiduje jedynie
wykonanie skrótów (zamknięta forma programowa),

−

„do montaŜu” – kiesy celem nagrania jest tylko uzyskanie materiału zdjęciowego, który
nabierze ostatecznego kształtu dopiero w trakcie montaŜu elektronicznego (studyjny
materiał wyjściowy),

−

„z montaŜem równoczesnym” – kiedy wszystkie operacje montaŜowe dokonywane są
natychmiast, w trakcie nagrania (zamknięta forma programowa).

Najbardziej zalecaną, ale teŜ wymagającą bardzo dobrego przygotowania i dyscypliny jest

metoda nagrania „na Ŝywo”. Najczęściej wykorzystywana w praktyce jest metoda nagrania
„z montaŜem równoczesnym” – zapewnia bowiem uzyskanie programu w postaci gotowej,
z usuniętymi natychmiast usterkami. W montaŜu równoczesnym moŜna teŜ osiągnąć perfekcję
merytoryczną i formalną, często trudną do zdobycia w programie „na Ŝywo”.

Nagranie materiału zdjęciowego „do montaŜu” powinno mieć miejsce jedynie

w  sytuacjach,  w  których  zastosowanie  innej  metody  jest  niecelowe.  Odnosi  się  to  np.  do
dyskusji,  których  nie  moŜna  reŜyserować  ani  montować  w  okresie  zdjęciowym.
W  przypadkach  tego  rodzaju  do  programu  nie  włącza  się  zazwyczaj  materiałów
pozastudyjnych (wstawek filmowych); wgrywane są one dopiero w czasie montaŜu.

Na końcu trzeba obowiązkowo zarejestrować wszystkie przewidziane w montaŜu

przebitki. W kaŜdym przypadku niezbędna jest końcowa kontrola jakości (przegląd)
materiału.

Okres montaŜu i udźwiękowienia

Przed rozpoczęciem montaŜu elektronicznego naleŜy przygotować jego dokładny plan

(listę  montaŜową  dla  montaŜu  ręcznego  lub  automatycznego).  W  tym  celu  naleŜy  juŜ
w  trakcie  nagrania  prowadzić  notatki,  określające  fragmenty  programu,  wymagające
ingerencji.  Notuje  się  w  tym  przypadku  ich  lokalizację  na  nośniku.  JeŜeli  z  jakichkolwiek
powodów nie jest to moŜliwe podczas nagrania lub przeglądu kontrolnego, materiał zdjęciowy
zaleca się skopiować. Listę montaŜową sporządza się wówczas na podstawie kopii. Operacje
montaŜowe dokonywane w programie dokumentalnym mogą dotyczyć:

−

skrótów,

−

przemontowania,

−

zmiany wersji dźwiękowej.

Skróty są zabiegiem najczęściej spotykanym w praktyce i równocześnie najprostszym.

Wykonuje się je w dwóch kolejnych operacjach: najpierw przegrywa się na taśmę
programową wybrane fragmenty materiału wejściowego, łącząc je „według dźwięku” i nie
zwracając na razie uwagi na precyzję połączeń obrazu; po zakończeniu składania wpisuje się
niezbędne przebitki w celu zatarcia ewentualnych błędów montaŜowych w warstwie obrazu.

Przemontowanie polega na nadaniu materiałowi całkowicie nowego kształtu przez

ułoŜenie sekwencji w innej kolejności niŜ uzyskana w nagraniu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zmiana wersji dźwiękowej moŜe mieć miejsce w przypadku:

−

realizacji nowej wersji językowej,

−

dogrania do gotowego (zmontowanego wstępnie) programu komentarza lektorskiego
i podkładów muzycznych.

W obydwu okolicznościach nie narusza się warstwy obrazu, a operacje montaŜowe

prowadzi jednie w warstwie dźwiękowej.

Kolaudacja i poprawki pokolaudacyjne

Decyzję o zatwierdzeniu programu podejmuje komisja kolaudacyjna często po zleceniu

poprawek,  którymi  mogą  być  zarówno  dalej  idące  skróty,  jak  i  wymiana  (dogrywka)
niektórych fragmentów materiału. Skróty pokolaudacyjne mogą być wykonane tylko jeden raz
przy  uŜyciu  zmontowanej  taśmy  programowej  jako  materiału  wyjściowego.  JeŜeli  zachodzi
potrzeba  dokonywania  następnych  skrótów  zaleca  się  przeprowadzanie  ponownego  montaŜu
całości przy uŜyciu materiałów zdjęciowych (oryginalnego nagrania studyjnego).

Dogrywka wymaga ponownego uŜycia studia zabudowanego dla potrzeb dogrywanej

sekwencji w taki sam sposób, jak w trakcie pierwotnego nagrania. Przed rozpoczęciem
dogrywki naleŜy pokazać ekipie realizatorskiej materiał pierwotny, aby dostosować do niego
oświetlenie planu, charakter ujęć i sposób realizacji dźwięku (poziom, szumy tła, itp.).

Technologia widowiska telewizyjnego

Przez widowisko telewizyjne rozumiane są wszystkie inscenizowane formy programów

dramaturgicznych  i  rewiowych  (estradowych),  realizowane  wielokamerową  technologią
elektroniczną.  Niektóre  z  nich  mogą  zakładać  czynny  udział  publiczności  i  łączyć  w  sobie
elementy  improwizacji  z  inscenizacją.  Widowiska  tego  rodzaju  produkowane  są  metodami
typowymi dla bezpośrednich transmisji artystycznych – niezaleŜnie od tego, czy są emitowane
bezpośrednio, czy teŜ rejestrowane do późniejszej obróbki montaŜowej.

Struktura technologiczna

Telewizyjne inscenizacje artystyczne operują tworzywem literackim i muzycznym

(rys. 13), zorganizowanym dramaturgicznie w postaci spektakli przeznaczonych wyłącznie dla
przekazu telewizyjnego. Nazywa się je często „inscenizacjami własnymi” dla podkreślenia, Ŝe
nie są to ani transmisje, ani przeniesienia gotowych spektakli scenicznych do studia. Są to
dzieła powstałe w wyniku własnej produkcji artystycznej i optymalnie dostosowane do
wymogów estetycznych oraz technicznych telewizji.

Widowiska telewizyjne posługują się w przewaŜającej mierze oryginalnym materiałem

zdjęciowym,  uzyskanym  w  studiu  TV  i  z  rzadka  tylko  wzbogaconym  zdjęciami
pozastudyjnymi.  Niektóre  z  nich  –  ze  względu  na  wykorzystane  do  celów  scenograficznych
autentycznych  wnętrz  i  plenerów  –  realizowane  są  takŜe  za  pomocą  sprzętu  transmisyjnego.
Bez względu na rodzaj uŜytych środków ich sposób przygotowania jest identyczny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

skierowaniem scenariusza do produkcji, otwiera ustalenie warunków techniczno-
produkcyjnych z dyspozyturą i sporządzanie planu produkcyjnego (generalnego). W tym
momencie określone zostają przyznane widowisku środki techniczne – studia (z reguły duŜe),
wozy transmisyjne, itp. – oraz czas ich uŜytkowania.

We wstępnej fazie pracy „trójka realizatorska” podejmuje działania związane z oprawą

scenograficzną  i  obsadą  aktorską  spektaklu.  Zostaje  sporządzony  projekt  scenograficzny,
który  po  akceptacji  przez  reŜysera  –  przy  obowiązkowej  konsultacji  z  realizatorem
telewizyjnym  i  realizatorem  światła  –  zostaje  skierowany  do  wykonania  w  warsztatach
produkcyjnych.  Wykonawstwo  dekoracji  i  kostiumów  odbywa  się  pod  nadzorem
artystycznym scenografa.

Po zaangaŜowaniu wykonawców reŜyser przy współpracy swego asystenta przystępuje do

prób aktorskich. Obejmują one dwa etapy:

−

próby czytane – mające na celu analizę tekstu, skrystalizowanie koncepcji gry aktorskiej
i opanowanie pamięciowe tekstu,

−

próby sytuacyjne – słuŜące konstrukcji sytuacji i ruchu scenicznego.

W próbach sytuacyjnych bierze udział realizator telewizyjny i scenograf, a często równieŜ

realizator światła. Ta ostatnia faza pracy przed wejściem do studia wiąŜe się z dopasowaniem
kostiumów i ustaleniem szczegółów charakteryzacji. Równolegle przygotowywane są wizyjne
i foniczne materiały, realizowane poza studiem:

−

wstawki filmowe, nagrywane w autentycznym otoczeniu (dokrętki),

−

nagrania playbackowe,

−

nagrania muzyczne,

−

grafika (plansz, napisy, rysunki) i ikonografia.

Wszystkie te prace powinny być zakończone i przyjęte przez „trójkę realizatorską” przed

rozpoczęciem okresu zdjęciowego.

Okres zdjęciowy

Praca na planie zdjęciowym poprzedzona jest zabudową studia. Odbywa się ona pod

osobistym kierownictwem scenografa i nadzorem reŜysera oraz realizatora telewizyjnego. Po
jej zakończeniu następuje ustawienie światła, na które – z uwagi na charakter zabudowy
i przygotowanie róŜnorodnych efektów oświetleniowych – przewiduje się 3-4 krotnie więcej
czasu niŜ w programie dokumentalnym.

Próby kamerowe i nagranie prowadzone są na podstawie scenopisu, sporządzonego przez

realizatora telewizyjnego w uzgodnieniu z reŜyserem. Nagrywanie widowisk bez scenopisu
jest niedopuszczalne.

Kopie scenopisu muszą być przekazane realizatorom światła i dźwięku. Dla operatorów

kamer sporządza się wyciągi scenopisowe. W okresie zdjęciowym mogą być zastosowane
dwie odmienne metody postępowania:

−

nagranie całościowe (na Ŝywo lub z montaŜem w trakcie nagrania),

−

nagranie sekwencyjne (materiał zdjęciowy do montaŜu).

ZaleŜnie od przyjętej metody – o czym rozstrzyga najczęściej charakter tworzywa literackiego
i koncepcja reŜyserska – próby kamerowe prowadzone są w róŜny sposób.

Nagranie „na Ŝywo” poprzedzone jest próbami kamerowymi, rozłoŜonymi na dwa etapy:

−

próby sekwencji – w celu ustalenia wszystkich szczegółów gry aktorskiej i realizacji
(kadrowanie, montaŜ, światło, dźwięk),

−

próby generalnej – montaŜowej, która ma na celu zsynchronizowanie wszystkich
elementów akcji i działań realizatorskich.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Bezpośrednio po próbie generalnej przystępuje się do nagrania, które prowadzone jest

identycznie jak emisja „na Ŝywo”.

Po przeglądzie materiału moŜna dograć do późniejszego wmontowania poprawione

„duble” sekwencji zakwalifikowanych do wymiany. W niektórych sytuacjach bardziej celowe
jest natychmiastowe kasowanie nieudanych scen i składanie programu, sekwencja po
sekwencji, w trakcie nagrania połączonego z montaŜem.

Nagranie sekwencyjne moŜe być rozłoŜone w czasie na kilka dni roboczych, co poŜądane

jest  nieraz  ze  względów  scenograficznych  (zmiana  zabudowy  planu).  Przy  stosowaniu  tej
metody nie przeprowadza się próbny generalnej, lecz nagrywa kolejne sekwencje poprzedzone
ich próbami. Nie jest konieczne przestrzeganie kolejności scenopisowej; o porządku nagrania
rozstrzygają najczęściej problemy oprawy plastycznej widowiska – np. jednego dnia nagrywa
się wszystkie sceny plenerowe, następnego dnia wnętrzowe itd.

Okres montaŜu i udźwiękowienia
MontaŜ  elektroniczny  widowiska  poprzedza  staranne  przygotowanie  listy  montaŜowe.
Zgodnie z zasadą postępowania operacje montaŜowe prowadzi się w dwóch etapach :

−

składanie sekwencji w całość, zgodnie z kolejnością scenopisową – dokonuje się „według
dźwięku”, nie zwracając na razie uwagi na ewentualne mankamenty w cięciach obrazu,

−

wpisanie przebitek, wygładzających przejścia wizyjne.

Po zakończeniu montaŜu sporządza się kopię asekuracyjną programu. UŜywać jej naleŜy

jasko rezerwy we wszystkich sytuacjach , w których moŜna zrezygnować ze zmontowanego
oryginału.

Udźwiękowienie programu ma najczęściej na celu wprowadzenie dodatkowych

podkładów muzycznych i efektów dźwiękowych. Przeprowadza się je metodą re-recordingu.

Kolaudacja i poprawki pokolaudacyjne

Przegląd widowiska telewizyjnego, stanowiący podstawę decyzji komisji kolaudacyjnej,

przeprowadza się z kopii emisyjnej. W przypadku zlecenia poprawek w programie naleŜy
przestrzegać następujących reguł postępowania:

−

jeśli  poprawki  polegają  tylko  na  wprowadzeniu  skrótów,  wykonuje  się  je  przy  uŜyciu
kopii  emisyjnej  jako  materiału  wyjściowego  tylko  wówczas,  gdy  brak  czasu  na
powtórzenie montaŜu z uŜyciem oryginalnych nośników,

−

jeŜeli  program  wymaga  dogrywki,  naleŜy  dokładnie  odtworzyć  niezbędny  fragment
zabudowy  studiu  i  przed  dogrywką  przejrzeć  odpowiedni  fragment  materiału
audiowizualnego,  w  celu  dopasowania  wizji  i  fonii  w  dogrywce  do  charakteru
pierwotnego nagrania,

−

jeŜeli w afekcie poprawek cały program ma ulec przemontowaniu, naleŜy go złoŜyć na
owo z oryginalnego materiału zdjęciowego.

Po wprowadzeniu poprawek sporządza się ponownie kopię asekuracyjną.

Emisja i likwidacja

Po przyjęciu programu do emisji przekazuje się dyrekcji programowej i dyspozyturze

jedynie  numer  taśmy  emisyjnej,  dla  uniknięcia  pomyłek  zaleca  się  numer  taśmy  i  symbol
redakcji  umieścić  w  kodzie  czasowym.  Równocześnie  zaleca  się  zazwyczaj  kasowanie
materiałów  wyjściowych,  jeśli  nie  przewiduje  się  ich  ponownego  uŜycia  w  innych  celach.
Kopię  asekuracyjną  wolno  skasować  dopiero  po  emisji;  kopię  emisyjną  kieruje  się  do
archiwum. Ostateczną likwidację dekoracji zleca się równieŜ dopiero po końcowej akceptacji
widowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jaka jest kolejność działań w toku produkcji programu telewizyjnego?

Na czym polega okres przygotowawczy w toku produkcji?

Jakie osoby wchodzą w skład sztabu, pełniącego rolę w działaniach podporządkowanych
wykonaniu programu?

Jaki jest skład ekipy technicznej?

Jaką rolę w toku produkcji programu telewizyjnego pełnią słuŜby produkcyjne?

Jaką rolę w toku produkcji programu telewizyjnego pełnią słuŜby realizatorskie?

Jaki jest skład ekipy realizatorskiej?

Jaka jest róŜnica między strukturą pionową a poziomą organizacji produkcji?

Jaka jest struktura technologiczna programu informacyjnego?

10.

Na czym polega proces produkcyjny programu informacyjnego?

11.

Jaki jest tok produkcji wydania programu informacyjnego?

12.

Jaki jest algorytm programu „na Ŝywo”?

13.

Jaka jest struktura technologiczna transmisji bezpośredniej?

14.

Jaka jest baza techniczna transmisji bezpośredniej?

15.

Jaki jest tok produkcji transmisji telewizyjnej?

16.

Jaki jest algorytm bezpośredniej transmisji?

17.

Jaki jest tok produkcji transmisji rejestrowanej?

18.

Jaka jest struktura technologiczna programu dokumentalnego?

19.

Jaki jest tok produkcji programu dokumentalnego?

20.

Jaka jest struktura technologiczna widowiska telewizyjnego?

21.

Jaki jest tok produkcji widowiska telewizyjnego?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj tok produkcji audycji telewizyjnej, jej poszczególne elementy

z uwzględnieniem róŜnych gatunków audycji

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania w poradniku oraz literaturą,

poszukać w Internecie informacji na temat toku produkcji audycji telewizyjnych,

przedyskutować w grupie tok produkcji audycji telewizyjnych z uwzględnieniem róŜnych
gatunków audycji,

opracować pisemnie powyŜsze zagadnienia,

porównać tok produkcji audycji telewizyjnych w zaleŜności od gatunku,

opracować wnioski wynikające z porównania toku produkcji audycji danego gatunku,

zaprezentować efekty pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,

−

rzutnik multimedialny,

−

literatura zgodna z rozdziałem 6 poradnika ucznia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

kartki papieru formatu A4,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Scharakteryzuj ekipę realizacyjną audycji telewizyjnej oraz pracę poszczególnych jej

członków.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania w poradniku oraz literaturą,

poszukać w Internecie informacji na temat członków ekipy realizacyjnej audycji
telewizyjnej,

przedyskutować w grupie rolę i zakres pracy poszczególnych członków ekipy
realizacyjnej,

opracować pisemnie w formie zestawienia zakres pracy poszczególnych członków ekipy
realizacyjnej,

opracować wnioski wynikające z wykonanego zestawienia,

zaprezentować efekty pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,

−

rzutnik multimedialny,

−

literatura zgodna z rozdziałem 6 poradnika ucznia,

−

kartki papieru formatu A4,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 3

Przygotuj dokumentację produkcyjną niezbędną przy produkcji audycji telewizyjnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania w poradniku oraz literaturą,

zapoznać się z przykładową dokumentacją produkcyjną audycji telewizyjnej,

zaplanować gatunek audycji telewizyjnej,

przedyskutować w grupie zakres dokumentacji audycji,

opracować pisemnie dokumentację produkcyjną dla wybranego gatunku audycji
telewizyjnej,

zaprezentować efekty pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,

−

rzutnik multimedialny,

−

literatura zgodna z rozdziałem 6 poradnika ucznia,

−

kartki papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

dokumentacja produkcyjna audycji TV.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Dokonaj analizy koncepcji i scenariusza audycji telewizyjnej pod kątem jej produkcji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania w poradniku oraz literaturą,

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z ergonomią i przepisami bhp,

zapoznać się z przykładowym scenariuszem audycji telewizyjnej,

dokonać analizy scenariusza audycji telewizyjnej pod kątem jej produkcji,

opracować wnioski z analizy,

napisać przykładowy scenariusz audycji telewizyjnej wybranego gatunku,

zaprezentować efekty pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,

−

rzutnik multimedialny,

−

literatura zgodna z rozdziałem 6 poradnika ucznia,

−

kartki papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

scenariusz audycji telewizyjnej.

Ćwiczenie 5

Wycieczka dydaktyczna do ośrodka telewizyjnego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z programem i regulaminem wycieczki,

zwiedzić ośrodek telewizyjny,

zwrócić szczególną uwagę na:

−

wyposaŜenie ośrodka telewizyjnego,

−

strukturę organizacyjną ośrodka telewizyjnego w zakresie produkcji i realizacji
audycji telewizyjnych,

−

system pracy w produkcji audycji telewizyjnych,

−

stanowiska pracy i zadania poszczególnych członków ekipy w procesie tworzenia
audycji telewizyjnych,

−

tok produkcji audycji telewizyjnych,

−

dokumentację niezbędną przy tworzeniu audycji telewizyjnych,

−

gromadzenie materiałów dydaktyczne podczas wycieczki w postaci notatek, filmów,
zdjęć,

opracować sprawozdanie z wycieczki w formie pisemnej lub innej.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

przybory do pisania,

−

notatnik,

−

aparat fotograficzny, kamera wideo.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 6

Opracuj projekt realizacji audycji telewizyjnej dowolnego gatunku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania w poradniku oraz literaturą,

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z ergonomią i przepisami bhp,

przedyskutować w grupie zakres działań związanych z realizacją projektu powstawania
audycji telewizyjnej,

przedstawić etapy powstawania audycji telewizyjnej od pomysłu produkcji, kolaudacji,
emisji aŜ po dystrybucję,

opracować w formie pisemnej lub elektronicznej projekt działań związanych z realizacją
audycji medialnej, ze szczególnym uwzględnieniem:

−

koncepcji audycji telewizyjnej,

−

gatunku audycji telewizyjnej,

−

celami programowymi audycji,

−

scenariuszem audycji telewizyjnej,

−

przebiegiem audycji telewizyjnej,

−

ródłami finansowania produkcji audycji,

−

współpracy z róŜnymi podmiotami,

zaprezentować efekty pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,

−

rzutnik multimedialny,

−

literatura zgodna z rozdziałem 6 poradnika ucznia,

−

kartki papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

przykładowy scenariusz audycji telewizyjnej,

−

przykładowa dokumentacja produkcyjna audycji TV.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

scharakteryzować

tok

produkcji

audycji

telewizyjnej,

z uwzględnieniem róŜnych gatunków audycji?

porównać tok produkcji audycji telewizyjnych w zaleŜności od
gatunku?

scharakteryzować ekipę realizacyjną audycji telewizyjnej oraz pracę
poszczególnych jej członków?

przygotować dokumentację produkcyjną niezbędną przy produkcji
audycji telewizyjnej?

dokonać analizy koncepcji i scenariusza audycji telewizyjnej pod
kątem jej produkcji?

opracować projekt realizacji audycji telewizyjnej dowolnego
gatunku?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 20 zadań. Do kaŜdego zadania dołączone są 4 odpowiedzi. Tylko jedna jest
prawidłowa.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie stawiając w odpowiedniej rubryce znak X.
W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

Pracuj samodzielnie.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, odłóŜ jego rozwiązanie na
później i wróć do niego, gdy pozostanie Ci wolny czas.

Na rozwiązanie testu masz 60 minut.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Zakład główny oraz oddziały terenowe wchodzą w skład

a)  audycji telewizyjnej.
b)  przedsiębiorstwa.
c)  audycji radiowej.
d)  programu telewizyjnego.

2. Drugi stopień struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa to

a)  zespoły i sekretariaty.
b)  zakłady i działy.
c)  wydziały i pracownie.
d)  redakcje i sekcje.

3. Dyrektor jednostki organizacyjnej ma za zadanie

a) kierować podległą jednostką, odpowiadać za prawidłową i terminową realizację

zadań określonych w regulaminie przedsiębiorstwa.

b)  wykonywać polecenia kierowników.
c)  odpowiadać tylko za wycinek prac zleconych przez klienta.
d)  wykonywać polecenia dyrektorów terenowych.

4. Dysponuje zasobami technicznymi, lokalowymi i ludzkimi. Jest to

a)  program telewizyjny.
b)  gatunek telewizyjny.
c)  audycja telewizyjna .
d)  ośrodek telewizyjny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. Celowo zbudowany ciąg obrazów wizyjnych uzupełniony przez elementy dźwiękowe,

który ma na celu wywołanie u widza określonych wraŜeń wizualnych i słuchowych, to
a)  audycja telewizyjna.
b)  audycja radiowa.
c)  program telewizyjny.
d)  program radiowy.

6. ZaleŜnie od typu audycji telewizyjnej rozróŜnia się audycje

a)  filmowe i telewizyjne.
b)  estradowe i widowiskowe.
c)  animowane i fabularne.
d)  niereŜyserowane i reŜyserowane.

7. Ramówka to

a)  zbiór audycji telewizyjnych, który emitowany jest w wybrany dzień tygodnia.
b)  zbiór audycji telewizyjnych, który emitowany jest tylko o określonej porze dnia.
c)  układ  programu  danej  stacji  telewizyjnej  obejmujący  kolejność  emisji  programów

telewizyjnych w podziale na anteny, pasma, dni tygodnia i godziny.

d) układ programu danej stacji telewizyjnej, w którym kolejność emisji programów

telewizyjnych nie ma znaczenia.

8. Szereg kolejno nadawanych audycji telewizyjnych powiązanych ze sobą zapowiedziami,

sygnałem pauz oraz filmami reklamowymi, to
a)  dziennik.
b)  tygodnik.
c)  program radiowy.
d)  program telewizyjny.

9. Gatunek telewizyjny to

a) inaczej ramówka.
b) szereg audycji, które są nadawane w jeden dzień tygodnia i są powiązane ze sobą

ramówką.

c) układ programu danej stacji telewizyjnej obejmujący kolejność emisji programów

telewizyjnych w podziale na anteny, pasma, dni tygodnia i godziny.

d) wyróŜniający się ze względu na swój cel i formę rodzaj programów telewizyjnych.

10. Podstawę do opracowania widowiska teatru telewizyjnego stanowi

a)  notatnik kierownika produkcji.
b)  harmonogram producenta.
c)  scenopis telewizyjny
d)  brudnopis.

11. Opracowanie scenograficzne audycji telewizyjnej, to

a) dobranie aktorów do konkretnej sceny.
b) czynności mające na celu nadanie audycji takiej oprawy plastycznej, która jest

w stanie wytworzyć charakterystyczną dla niej atmosferę otoczenia.

c) opracowanie charakteryzatorskie.
d) próby audycji telewizyjnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12. Za stronę artystyczną widowiska odpowiada

a)  operator kamery.
b)  montaŜysta.
c)  charakteryzator.
d)  reŜyser widowiska.

13. Pomieszczenia, w których aktorzy przebierają się, odpoczywają i przygotowują do

występu, nazywa się
a)  garderoba.
b)  charakteryzatornia.
c)  wyciszalnia.
d)  rozgłośnia.

14. Oświetlenie wypełniające

a) zapewnia dostatecznie równomierne, bezcieniowe i rozproszone oświetlenie

wszystkich szczegółów obiektu na scenie, co jest szczególnie waŜne dla wydobycia
wyrazistego rysunku szczegółów kompozycji obrazu.

b) ma za zadanie wytworzenie pewnego średniego poziomu natęŜenia oświetlenia na

scenie, co umoŜliwia zniwelowanie nadmiernych kontrastów i cieni wywołanych
działaniem innych źródeł światła.

c) nadaje obiektowi plastykę i wywołuje wraŜenie trójwymiarowości.
d) naśladuje efekty optyczne występujące w rzeczywistości, np. migotanie płomienia na

kominku, błyski wystrzałów, światło błyskawic.

15. Miejsce słuŜące do przechowywania audycji telewizyjnych to

a)  rejestratornia.
b)  wizjoteka.
c)  projektornia.
d)  biblioteka.

16. W toku produkcji wyróŜnia się zazwyczaj pięć okresów, róŜniących się charakterem prac.

Uporządkowane we właściwej kolejności są to okresy
a)  montaŜu i udźwiękowienia, przygotowawczy, zdjęciowy, likwidacji, kolaudacji.
b)  przygotowawczy, zdjęciowy, kolaudacji, montaŜu i udźwiękowienia, likwidacji.
c)  przygotowawczy, zdjęciowy, montaŜu i udźwiękowienia, kolaudacji, likwidacji.
d)  zdjęciowy, przygotowawczy, montaŜu i udźwiękowienia, likwidacji, kolaudacji.

17. InŜynier studia, technik poziomów, asystentów realizatora światła, operator mikrofonu,

asystent operatora kamery, to osoby, które wchodzą w skład
a)  studyjnej ekipy produkcyjnej.
b)  kinowej ekipy produkcyjnej.
c)  telewizyjnej ekipy produkcyjnej.
d)  studyjnej ekipy technicznej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18. Rysunek przedstawia

a)  tok produkcji programu dokumentalnego.
b)  tok produkcyjny widowiska telewizyjnego.
c)  strukturę technologiczną programu informacyjnego.
d)  strukturę technologiczną programu dokumentalnego.

19. Ręczne kamery reportaŜowe dla współpracy z wozami transmisyjnymi, przenośny sprzęt

oświetleniowy,  przenośna  aparatura  nagłośnieniowa,  to  niektóre  elementy  wchodzące
w skład bazy technicznej
a)  wizjoteki.
b)  montaŜowni telewizyjnej.
c)  studia telewizyjnego.
d)  transmisji telewizyjnej.

20. Charakteryzuje się tym, Ŝe na próbie redakcyjnej spotykają się wszyscy uczestnicy

z redaktorem, realizatorem i kierownikiem produkcji, aby drobiazgowo omówić przebieg
nagrania, kolejność i treść wszystkich wypowiedzi oraz sposób ich ilustrowania. Jeśli nie
ma  przeciwwskazań,  zalecane  jest  w  trakcie  próby  redakcyjnej  wypowiedzenie  pełnych
tekstów prezentera i uczestników z równoczesnym stoperowaniem czasu. Przedstawiony
tekst odnosi się do okresu
a)  przygotowawczego tworzenia programu dokumentalnego.
b)  zdjęciowego podczas tworzenia serwisu informacyjnego.
c)  emisji widowiska telewizyjnego.
d)  montaŜu i udźwiękowienia transmisji bezpośredniej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko:..........................................................................................

Planowanie produkcji audycji telewizyjnej

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

LITERATURA

Kingdon T.: Sztuka reŜyserii filmowej. Wydawnictwo Wojciech Marzec, Warszawa 2007

Kurek T.: Technologie elektroniczne telewizji. WRiT, Warszawa 1983

Miszczak S.: Podstawy technologii studyjnej w radiofonii i telewizji. WRiT, Warszawa
1979

Syska R. (red.): Słownik filmu. WZS, Kraków 2005

Strony internetowe
5.

http://ww6.tvp.pl/3170,228176,1.view

http://www.krrit.gov.pl