1.Zasady udzielania poręczeń i gwarancji skarbowych w Polsce:  

Poręczeń i gwarancji skarbowych w Polsce udzielają BGK, Minister właściwy do spraw finansów 
publicznych oraz Rada Ministrów. Rada ministrów udziela poręczeń do wysokości 50% pozostałego 
do spłaty zobowiązania oraz powyżej kwoty 30 mln euro. BGK oraz minister właściwy do spraw 
finansów publicznych udzielają z kolei poręczeń w kwocie od 10 – 30 mln euro, przy czym BGK 
udziela poręczeń za wynagrodzeniem odpowiadającym wynagrodzeniu rynkowemu oraz do kwoty 
60% pozostałego do spłaty zobowiązania natomiast minister gdy powyższy warunek nie jest spełniony 
i do 50% pozostałego do spłaty zobowiązania. 
Zasady: 
a) o uzyskanie poręczenia lub gwarancji mogą ubiegać się podmioty bez względu na formę prawną 
oraz strukturę własności, 
b) wnioskowana kwota poręczenia lub gwarancji Skarbu Państwa powinna przekraczać 10 mln EUR, 
przy czym: 
-   w przypadku ubiegania się o poręczenie/gwarancję udzielane przez BGK w imieniu i na rachunek 
Skarbu Państwa, wniosek o udzielenie takiego poręczenia/gwarancji należy kierować do BGK, 
-w przypadku ubiegania się o poręczenie/gwarancję udzielane przez Ministra Finansów lub Radę 
Ministrów, wniosek o udzielenie takiego poręczenia/gwarancji należy kierować do Ministra Finansów, 
c) decyzja o udzieleniu lub odmowie udzielenia poręczenia lub gwarancji jest podejmowana w oparciu 
o analizę finansową przedsięwzięcia oraz analizę sytuacji ekonomiczno-finansowej podmiotu, za 
którego zobowiązania ma być udzielone poręczenie lub gwarancja, których celem jest weryfikacja 
zdolności tego podmiotu do spłaty kredytu lub pożyczki zabezpieczonej poręczeniem lub gwarancją; 
d) poręczenia i gwarancje mogą być udzielane pod warunkiem, iż z analizy złożonego wniosku o 
udzielenie poręczenia lub gwarancji wynika zdolność podmiotu do spłaty zobowiązań objętych 
poręczeniem lub gwarancją; 
e) poręczenia i gwarancje są terminowe i udzielane do kwoty z góry oznaczonej; Rada Ministrów, na 
wniosek ministra właściwego do spraw finansów publicznych, może odstąpić od tego wymogu w 
przypadku poręczenia lub gwarancji udzielanych międzynarodowej instytucji finansowej, której 
Rzeczpospolita Polska jest członkiem lub z którą podpisała umowę o współpracy; 

 

f) skuteczność udzielonego poręczenia lub gwarancji jest uzależniona od wniesienia opłaty 
prowizyjnej; 
g) warunkiem udzielenia poręczenia lub gwarancji jest ustanowienie przez dłużnika zabezpieczenia na 
rzecz Skarbu Państwa na wypadek roszczeń wynikających z tytułu wykonania obowiązków 
poręczyciela lub gwaranta; 
h) obowiązuje zasada podziału ryzyka: poręczenia i gwarancje mogą być udzielane do wysokości 50% 
pozostającej do spłaty kwoty kredytu wraz z odsetkami (60% w przypadku poręczeń i gwarancji 
udzielanych przez BGK w imieniu i na rachunek Skarbu Państwa) lub 50% zobowiązań wynikających 
z emisji obligacji (60% w przypadku poręczeń i gwarancji udzielanych przez BGK w imieniu i na 
rachunek Skarbu Państwa). Wyjątkowo, w przypadku przedsięwzięcia o szczególnym znaczeniu dla 
gospodarki narodowej, bezpieczeństwa lub obronności państwa, Rada Ministrów może udzielić 
poręczenia lub gwarancji do wartości wyższej niż 50%;  
i) poręczenia i gwarancje Skarbu Państwa jak i państwowych osób prawnych muszą być 
udzielane z uwzględnieniem przepisów o pomocy publicznej. 

2.Różnice między audytem wewnętrznym a kontrolą wg obowiązujących standardów. 
Kontrola: 



 

sprawdzenie czegoś, zestawienie stanu faktycznego ze stanem wymaganym, 



 

nadzór nad kimś lub nad czymś. 

 Audyt  wewnętrzny  według  Standardów  Profesjonalnej  Praktyki  Audytu  Wewnętrznego  (IIA) 
„stanowi  niezależne,  obiektywne  działania  o  charakterze  zapewniającym  i  doradczym, 
zaprojektowane  w  celu  przysporzenia  dodatkowej  wartości  i  usprawnienia  działalności  danej 
instytucji.  Pomaga  on  danej  organizacji  w  osiąganiu  celów  i  poprawy  skuteczności  w  zakresie 
procesów zarządzania ryzykiem, kontroli i kierowania organizacją.” 

Audyt wew. 

Kontrola wew. 

1) kładzie nacisk na przyczyny niekorzystnego 

1) reaguje przede wszystkim na skutki 

zjawiska 

niekorzystnego zjawiska 

2) może działać zapobiegawczo, wskazując 

potencjalne ryzyka 

2) działa wyłącznie post factum 

3) w dużej mierze niezależny 

3) ograniczona zakresem upoważnienia- zależy 

od woli dającego zlecenie 

4) nastawiony na usprawnienie działalności 

4) nastawiona na wykrycie sprawcy 

nieprawidłowości 

5) działa na podstawie standardów zawodowych, 

a w sektorze publicznym także na podstawie 

przepisów prawa 

5) działa na podstawie uregulowań wewnętrznych 

6) dotyczy systemów zarządzania i kontroli w 
jednostce: obejmuje czynności doradcze mające 

na celu usprawnienie funkcjonowania jednostki 

6) dotyczy procesów związanych z 

gromadzeniem i rozdysponowaniem środków 

publicznych oraz gospodarowaniem mieniem 

7) obejmuje wszystkie obszary działalności 

JSFP 

7) podstawowym obszarem jest obszar 

finansowy 

8) osoba odpowiedzialna-kierownik JSFP 

8) osoba odpowiedzialna- kierownik JSFP 

9) osoby realizujące: audytorzy wewnętrzni 

9) osoby realizujące: kierownik JSFP, główni 

księgowi, upoważnieni pracownicy działów 

finansowych i operacyjnych 

10) ocena dotyczy mechanizmów działania; ma 

charakter systemowy 

10) ocena obejmuje działania kierownika i 

poszczególnych pracowników; ma charakter 

indywidualny 

 
3. Mechanizm emisji skarbowych papierów wartościowych. 

Skarbowy papier wartościowy jest papierem wartościowym, w którym Skarb Państwa 
stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela takiego papieru, i zobowiązuje się wobec niego do 
spełnienia określonego świadczenia, które może mieć charakter pieniężny lub niepieniężny. 
Skarbowe papiery wartościowe mogą być emitowane lub wystawiane w granicach limitu zadłużenia, 
określonego w ustawie budżetowej. Skarbowe papiery wartościowe opiewające na świadczenia 
pieniężne mogą być emitowane lub wystawiane wyłącznie przez Ministra Finansów. 
Skarbowe papiery wartościowe mogą być emitowane lub wystawiane jako papiery wartościowe o 
pierwotnym terminie wykupu: 
1) krótszym niż jeden rok (do 364 dni włącznie), do których zalicza się w szczególności bony 
skarbowe (krótkoterminowe skarbowe papiery wartościowe); 
2) nie krótszym niż jeden rok (365 dni), do których zalicza się w szczególności obligacje skarbowe. 

Rozprowadzenie Skarbowych Papierów Wartościowych następuje przez: 



 

przetargi obligacji i bonów(klienci instytucjonalni) 



 

sprzedaż obligacji w sieci detalicznej. 

Przetargi obligacji i bonów rozpisywane są przez NBP. W przetargach tych mogą brać udział tylko 
instytucje, które otrzymały status Dealera Skarbowych Papierów wartościowych (12 banków) oraz 
banki państwowe niemające statusu (BGK). 

  

Dealerzy Skarbowych Papierów Wartościowych są wybierani, w drodze konkursu organizowanego, 
przez Ministra Finansów.  

 

DSPW są zobowiązani do nabywania w przetargach co najmniej 5% emisji. Niestosowanie się do tej 
zasady skutkuje przyznaniem punktów ujemnych. Jeżeli sytuacja się powtórzy, minister może 
wypowiedzieć członkowi umowę w trybie natychmiastowym.   
Przetarg sprzedaży odbywa się poprzez zgłaszanie przez uczestników, za pomocą platformy 
elektronicznej, ofert zawierających liczbę papierów oraz cenę, za jaką są skłonni je nabyć. Następnie 
Minister Finansów określa najniższą przyjętą cenę zakupu (przetarg amerykański). Wszystkie oferty 
powyżej wyznaczonej ceny zostają przyjęte w całości. Oferty z ceną równą cenie czystej zostają 

zrealizowane w całości lub części przy zastosowaniu stopy redukcji  (przetarg holenderski – cena 
końcowa to cena najniższej przyjętej oferty).  
Jeśli zaistnieje sytuacja, w której nie więcej niż 20% emisji zostanie niesprzedane, Minister Finansów 
ma możliwość zorganizowania przetargu uzupełniającego, najpóźniej następnego dnia po przetargu. 
Do wzięcia udziału w nim mają prawo tylko inwestorzy, którzy dokonali zakupu na przetargu 
sprzedaży. Cena zakupu jest stała i równa się średniej ważonej ceny ofert przyjętych na 
przetargu sprzedaży. Obligacje zostają przydzielone proporcjonalnie do procentowego udziału 
wartości nabytych przez inwestora papierów we wcześniejszej emisji. W przypadku rezygnacji 
inwestora z części lub całości przysługujących mu obligacji zostają one rozdzielone proporcjonalnie 
pomiędzy pozostałych uczestników przetargu.    
Wszyscy uczestnicy przetargu zakupują obligacje we własnym imieniu i na własny rachunek. 
Nabywcy obligacji są zobowiązani do uiszczenia całości należności w dniu rozliczenia przetargu do 
godziny określonej w prospekcie emisyjnym.   
W przypadku nie uiszczenia opłaty w wyznaczonym terminie naliczane są odsetki w wysokości 
dwukrotnej stopy kredytu lombardowego NBP. Jeżeli zapłata nie zostanie wniesiona najpóźniej do 
trzeciego dnia po rozliczeniu przetargu uznaje się ze inwestor odstąpił od nabycia obligacji. 
Obligacje detaliczne Skarbu Państwa to forma oprocentowanej pożyczki pieniężnej zaciąganej 
przez Skarb Państwa u osób zakupujących obligacje. Skarb Państwa - Emitent obligacji - pożycza od 
nabywcy obligacji określoną sumę pieniędzy i zobowiązuje się ją zwrócić (wykupić obligacje) - w 
określonym czasie wraz z należnymi odsetkami. Obligacje detaliczne dzielą się na dwie grupy: 



 

obligacje oszczędnościowe 



 

obligacje rynkowe 

Obligacje  oszczędnościowe są  oferowane  wyłącznie  osobom  fizycznym,  rezydentom  i 
nierezydentom.  Mogą  być  przedmiotem  obrotu  na  rynku  wtórnym  nieregulowanym  na  podstawie 
umowy sprzedaży lub darowizny. Obligacje oszczędnościowe są emitowane co miesiąc i sprzedawane 
zawsze po cenie równej wartości nominalnej, tj. 100zł. Obligacje oszczędnościowe można przedstawić 
do  wcześniejszego  wykupu,  nie  tracąc  przy  tym  wypracowanych  odsetek  (zostaną  pomniejszone  o 
opłatę manipulacyjną 1 zł).  

 

Do  obligacji  oszczędnościowych  zalicza  się obligacje  dwuletnie, czteroletnie oraz dziesięcioletnie.  
 
Obligacje 

rynkowe są 

dostępne 

zarówno 

dla 

rezydentów 

jak 

i 

nierezydentów, 

będących osobamifizycznymi oraz dla osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie posiadających 
osobowości  prawnej,  z  wyłączeniem  podmiotów  finansowych,  spółek  akcyjnych  i  spółek  z 
ograniczoną  odpowiedzialnością.  Najważniejszą  cechą  tych  obligacji  jest  możliwość  obrotu  nimi  na 
Giełdzie Papierów Wartościowych oraz rynku regulowanych MTS CeTO. 

  

 
Do obligacji rynkowych zalicza się obligacje trzyletnie.  

 

 
Sprzedaż i obsługę detalicznych obligacji Skarbu Państwa prowadzi PKO Bank Polski. 
 
4. Istota, rodzaje i znaczenie niezależności banku centralnego. 

Bank  centralny  jest  instytucją,  której  podstawowym  zadaniem  jest  zapewnienie  stabilności 

pieniądza. Warunkiem realizacji tej funkcji jest całkowita niezależność banku centralnego 

Pojęcie niezależności banku centralnego może być rozumiane w różny sposób. Wyróżnia się 

między innymi niezależność: 

  polityczną  –  w  zakresie  wytyczania  celów,  a  instytucje  polityczne  nie  mogą  zabiegać  o  uzyskanie 

wpływu na decyzje banków centralnych, 

  operacyjną  (funkcjonalną)  –banku  centralny  samodzielnie  kształtuje  i  realizuje  politykę  pieniężną 

poprzez  wybór  odpowiednich  instrumentów  służących  do  realizacji  zadań.  Oznacza  to  w 
szczególności nie podleganie przez bank centralny instrukcjom, wytycznym, czy decyzjom ze strony 
parlamentu, prezydenta i rządu. 

  instytucjonalną – bank centralny jest osobnym organem państwowym niepodlegającym politycznemu 

zwierzchnictwu i nie otrzymują od innych władz żadnych instrukcji, 

  personalną (osobistą) - prezes i członkowie zarządu banku centralnego wybierani są na kilka lat. Ich 

kadencja nie powinna pokrywać się z kadencją organu, który uprawniony jest do ich nominowania. W 
ten sposób osłabiony jest wpływ zmian na arenie politycznej na władze banku centralnego, 

  finansową  -  bank  nie  może  być  uzależniony  od  finansowania  z  zewnątrz,  na  przykład  z  budżetu 

rządowego; musi swobodnie dysponować własnymi środkami, aby móc wykonać swoje podstawowe 
zadanie: dbanie o stabilność cen, bez konieczności zwracania się o zgodę do innych organów.  

 
Z reguły przyjmuje się, że bank centralny jest niezależny, jeśli w sposób autonomiczny 

określa cele polityki pieniężnej i decyduje o sposobach ich realizacji. W tym też znaczeniu jest użyte 
pojęcie niezależności. Niezależność banku centralnego nie tylko ułatwia prowadzenie długofalowej 
polityki, której celem jest stabilizacja cen, ale równocześnie zwiększa wiarygodność banku. 

W krajach, w których banki centralne skazane są na wykonywanie poleceń polityków, 

dochodzi niejednokrotnie do wybuchu hiperinflacji (tak było w wielu krajach Ameryki Łacińskiej oraz 
Europy Środkowo-Wschodniej). Ścisły związek między stopniem niezależności banku centralnego, a 
utrzymaniem przez dziesięciolecia niskiej inflacji, widoczny jest wszędzie.  

Niezależność banku centralnego decyduje również o tym, na ile wiarygodna jest polityka 

pieniężna, jaką ten bank prowadzi. Mówiąc najkrócej, ludzie wierzą w to, że bank będzie w stanie 
zrealizować taką politykę, jaką zaplanował tylko wówczas, jeśli widzą, że nikt – ani rząd, ani 
parlament – nie jest w stanie zmusić banku do odejścia od jej realizacji. 

Za niezależnością Banku Centralnego przemawiają następujące argumenty: 

  niezależność  Banku Centralnego  daje  większą gwarancję,  że rząd  nie będzie  wykorzystywał 

polityki monetarnej do celów politycznych, 

  uwolnienie Banku Centralnego od presji politycznej powoduje, że zachowuje się on w sposób 

bardziej przewidywalny i sprzyja stabilności ekonomicznej, 

  niezależny Bank Centralny może lepiej chronić stabilność pieniądza, 
  niepoddanie  się  monetaryzacji  deficytu  budżetowego  może  sprzyjać  wymuszeniu  na  rządzie 

większej dyscypliny fiskalnej, 

  niezależność  Banku  Centralnego  zwiększa  jego  wiarygodność  i  tym  samym  wiarygodność 

polityki antyinflacyjnej, 

  przyznanie  Bankowi  Centralnemu  prawa  do  podejmowania  decyzji  w  zakresie  polityki 

pieniężnej pozwala skrócić czas ich realizacji. 

 
5. Klasyfikacja podmiotowa i przedmiotowa rynku finansowego.  
Pośród podmiotów działających na rynku wyróżnia się: pomioty organizujące rynek, podmioty 
nadzorujące rynek oraz uczestników.  

W Polsce do podmiotów organizujących rynek finansowy należą Giełda Papierów 

Wartościowych w Warszawie oraz spółka BondSpot (której de facto większościowym właścicielem 
jest GPW). Dzięki tym instytucjom dochodzi do spotkania się kapitałodawców i kapitałobiorców w 
jednym miejscu, co pomaga, a przede wszystkim przyspiesza właściwą alokację kapitału. 

Nad bezpieczeństwem i właściwym funkcjonowaniem rynku finansowego czuwają specjalne 

instytucje nadzorujące. W Polsce należą do nich przede wszystkim Narodowy Bank Polski oraz 
Komisja Nadzoru Finansowego, które wspierane są przez instytucje depozytowo-rozliczeniowe, takie 
jak Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych, czy Krajowa Izba Rozliczeniowa. 

Wśród uczestników rynku wyróżnia się stronę podażową, która szuka właściwej alokacji 

kapitału, licząc na satysfakcjonujący zysk. Do podmiotów tych zalicza się w głównej mierze: osoby 
prywatne, przedsiębiorstwa, banki, państwo, fundusze inwestycyjne, emerytalne i ubezpieczeniowe 
(alokują one zarówno swoje, jak i powierzone kapitały). Popyt na rynku finansowym zgłaszają 
emitenci poszukujący kapitału w celu pokrycia własnych potrzeb finansowych. Należą do nich: 
państwo i jednostki samorządu terytorialnego, przedsiębiorstwa oraz różne instytucje finansowe. 
Wszystkim tym podmiotom ciężko byłoby właściwie inwestować i pożyczać bez udziału pośredników 
finansowych, którzy łączą wszystkich uczestników, umożliwiając im zawieranie odpowiadających im 
transakcji. Rolę pośredników spełniają banki, instytucje lokacyjne i powiernicze, giełdy, a także 
instrumenty finansowe, wiążąc strony w sposób formalnoprawny. 

Biorąc pod uwagę przedmiot obrotu, można wydzielić kilka segmentów na rynkach 

finansowych: 

Na rynku pieniężnym dokonuje się obrotu instrumentami najbardziej płynnymi, a ich termin 

wymagalności nie przekracza jednego roku. Występuje tu zatem podaż kapitału krótkoterminowego ze 
strony podmiotów mających chwilowe nadwyżki rezerw i oszczędności. Poszukiwać takiego kapitału 
mogą przedsiębiorstwa oraz inne podmioty, by sfinansować bieżące potrzeby, w tym związane z 
płynnością. Pośród przykładowych instrumentów tego rynku można wymienić: lokaty bankowe i 
międzybankowe, bony skarbowe i komercyjne, certyfikaty depozytowe.  

Rynek kapitałowy charakteryzuje się obrotem instrumentami o terminie wykupu dłuższym niż 

rok. Dokonuje się tutaj efektywna alokacja kapitału pomiędzy podmioty emitujące instrumenty tego 
rynku, dzięki czemu mogą one finansować swoją działalność rozwojową, stwarzając tym samym 
możliwość dla inwestorów do uzyskania dochodu. Najbardziej popularnymi instrumentami rynku 
kapitałowego są akcje i obligacje.  

Rynek walutowy pozwala na wymianę jednej waluty na inną oraz kształtuje kursy walutowe. 

Rynek ten jest rynkiem OTC (over the counter), czyli rynkiem zdecentralizowanym, nie posiadającym 
jednej siedziby, a transakcje dokonywane są na podstawie umów bilateralnych, czyli pomiędzy 
zainteresowanymi podmiotami. Pracuje on 24h na dobę przez 5 dni w tygodniu. Charakteryzuje się 
największą płynnością i obrotami.  

Stosunkowo najmłodszym rynkiem jest rynek instrumentów pochodnych, który służy przede 

wszystkim do transferu ryzyka pomiędzy podmiotami, jak również umożliwia wielu graczom 
dokonywanie transakcji o charakterze spekulacyjnym. Podstawowymi instrumentami tego rynku są 
opcje, kontrakty terminowe oraz kontrakty swap. 

 

6. Istota pojęcia „konto” i podział kont. 
 
Konto księgowe jest urządzeniem ewidencyjnym służącym do bieżącego ewidencjonowania 
jednorodnych operacji gospodarczych w celu odzwierciedlenia stanu i zmian określonego składnika 
bilansowego lub wyniku finansowego. Konto ma charakter dwustronny. Lewa strona to Debet (Wn), 
prawa to Kredyt (Ma). 
Konto może wykazywać: 
- saldo debetowe, gdy obroty debetowe >obroty kredytowe 
- saldo kredytowe, gdy obroty kredytowe > obroty debetowe 
- saldo zerowe, gdy obroty kredytowe = obroty debetowe. 
Przy księgowaniu operacji gospodarczych na kontach stosuje się zasadę podwójnego zapisu. Każda 
operacja gospodarcza musi być zaksięgowana na co najmniej dwóch kontach, po przeciwnych 
stronach konta, w tej samej kwocie (albo zapis prosty albo złożony). Przestrzeganie tej zasady 
gwarantuje zachowanie równowagi bilansowej. 
Konta w zależności od powiązania z bilansem i z samym procesem prowadzonej działalności 
gospodarczej przez przedsiębiorstwo, dzielą się na 2 zasadnicze grupy: 
-konta bilansowe 
-konta wynikowe 
Konta bilansowe przedstawiają stan i zmiany w stanie składników majątku (aktywów) oraz źródeł ich 
pochodzenia (pasywów). W ramach kont bilansowych wyróżnia się: 
-konta aktywne (służą do odzwierciedlania stanów i zmian w stanie aktywów) 
[Po stronie debetowej {lewej} konta aktywnego wpisujemy saldo początkowe {Sp.}, tzn. wartość 
danego składnika z bilansu otwarcia, jak również wszelkie zwiększenia stanu początkowego danego 
składnika aktywów. Wszelkie zmniejszenia tego składnika aktywów zapisujemy po stronie kredytowej 
konta aktywnego. Konta aktywne mogą mieć saldo końcowe debetowe lub saldo zerowe, co wynika z 
faktu, że nie można rozdysponować więcej danego składnika aktywów niż się go posiada.] 
-konta  pasywne  (służą  do  wykazywania  stanu  i  zmian  w  stanie  kapitałów  własnych  i  zobowiązań,  a 
więc pasywów bilansu; są one lustrzanym odbiciem kont aktywnych) 
 

[Po  stronie  kredytowej  konta  pasywnego  wpisujemy  saldo  początkowe  z  pasywów  bilansu 

otwarcia,  jak  również  wszelkie  zwiększenia  stanu.  Z kolei  zmniejszenia  danego  składnika  pasywów 
zapisuje  się  po  stronie  debetowej  konta  pasywnego.  Konta  te  mogą  wykazywać  saldo  końcowe 

kredytowe lub zero.] 

 

Konta wynikowe (niebilasnowe) dzielimy na: 
-konta kosztów i strat nadzwyczajnych (działają tak jak konta aktywne) 
-konta przychodów i zysków nadzwyczajnych (działają tak jak konta pasywne) 
Inne kryterium podziału kont odnosi się do sposobu funkcjonowania kont ze względu na ekonomiczną 
treść dokonywanych na nim zapisów. 
Biorąc  pod  uwagę  powyższe  kryterium,  obok  kont  bilansowych  i  wynikowych,  wymienić  należy 
jeszcze 3 rodzaje kont, tj.: 

1.  Konta  korygujące,  służące  jako  urządzenie  ewidencyjne  o  charakterze  pomocniczym  do 

konta bilansowego (np. konto „umorzenie” to jest konto korygujące do konta „środki trwałe”) 

2.  Konta  rozliczeniowe,  służące  do  rozliczania  zmian  ujmowanych  na  wspomnianych  kontach 

w ciągu roku (np. „rozliczenie zakupu”, „rozliczenie nadwyżek, niedoborów i szkód”) 

3.  Konta  pozabilansowe,  nie  występujące  w  bilansie,  służące  do  zapisywania  informacji 

gospodarczych,  które  nie  są  kwalifikowane  do  operacji  gospodarczych,  ponieważ  nie 
wywołują podwójnego skutku ekonomicznego w majątku podmiotu 

 Ponadto ze względu na stopień szczegółowości ewidencji, konta dzieli się na: 



  Konta syntetyczne – gromadzą dane ogólne w zakresie przedmiot ewidencji, np. konto 

„Towary” (zasada podwójnego zapisu) 



  Konta analityczne – uszczegóławiają dane i ewidencję, np. obok konta „Towary” prowadzi 

się ewidencję dla każdego towaru odrębnie. Na kontach analitycznych obowiązuje tzw. zapis 
powtarzany, polegający na tym, że księgowanie na koncie analitycznym jest dokonywane po 
tej samej stronie, w tej samej kwocie, co na koncie syntetycznym, do którego analityka jest 
prowadzona (brak zasady podwójnego zapisu). 

 
7. Sposoby korygowania błędów-księgowych. 
Ujawnione w trakcie sporządzania zestawienia obrotów i sald błędy w zapisach, a także stwierdzone 
błędy w bieżących księgowaniach muszą być poprawione, zgodnie z zasadą prawdziwego i wiernego 
„obrazu rzeczywistości", jaki przedstawia rachunkowość 
Stwierdzone błędy w zapisach poprawia się przez: 

1)  korektę, czyli skreślenie dotychczasowej treści i wpisanie nowej, z zachowaniem czytelności 

błędnego zapisu, oraz podpisanie poprawki i umieszczenie daty;  

2)  storno, czyli wprowadzenie do ksiąg rachunkowych dowodu zawierającego korekty błędnych 

zapisów, dokonywane tylko zapisami dodatnimi albo tylko ujemnymi. 

Błędy w zapisach księgowych można podzielić na dwie zasadnicze grupy: 

1)  błędy naruszające równowagę bilansową (zaksięgowane niezgodnie z zasadą podwójnego 

zapisu), 

2)  błędy nienaruszające równowagi bilansowej (nieodpowiadające ich treści ekonomicznej). 

 

Pierwszą grupę błędów można poprawić tylko przez korektę, czyli skreślenie zapisu błędnego i 
wprowadzenie nad nim zapisu prawidłowego, przy czym zapis skreślony musi być widoczny. 
Drugą wymienioną grupę błędów poprawia się za pomocą storna księgowego. Rozróżnia się dwa typy 
storna księgowego: 

1)  storno czarne, które polega na wyksięgowaniu zapisu błędnego po przeciwnych stronach 

kont, a następnie zaksięgowaniu zapisu prawidłowego po stronach właściwych i na 
prawidłowych kontach; wadą storna czarnego jest sztuczne zwiększanie obrotów na kontach, 

2)  storno czerwone, które polega na powtórzeniu błędnego zapisu po tych samych stronach 

kont, na których był zapis błędny, w kolorze czerwonym lub w ramce względnie w nawiasie; 
taki zapis oznacza, że przy sumowaniu obrotów stron konta należy kwoty zapisane w 
powyższy sposób odjąć. 

Zaletą stosowania storna czerwonego w stosunku do storna czarnego jest prawidłowe określenie 
obrotów stron konta. 
Reasumując, sposoby poprawiania błędnych zapisów należy pamiętać: 



 

storno  czarne  (całkowite  lub  częściowe)  prowadzi  do  sztucznego  zawyżenia  sumy  obrotów 
stron konta, 



 

poprawianie  błędnego  zapisu  przy  zastosowaniu  korekty  nie  wymaga  dodatkowego  dowodu 
księgowego, 



 

zastosowanie  storna  księgowego  wymaga  wystawienia  odrębnego  dowodu  księgowego  tzw. 
polecenia księgowania, 

do poprawiania błędnych zapisów  nie  można stosować storna mieszanego, tzn. że  na jednym  koncie 
storna czarnego, a na koncie korespondującym storna czerwonego. 
 
8. Typy operacji gospodarczych i ich konkretne przykłady. 
Operacje gospodarcze to udokumentowane i podlegające ewidencji księgowej zdarzenia 
gospodarcze. (zakupiono towary za gotówkę) 
Zdarzenia gospodarcze to zjawiska i procesy gospodarcze o różnym charakterze, powodujące 
zmiany w środkach gospodarczych i źródłach ich pochodzenia wskutek prowadzonej działalności 
gospodarczej np. zakup materiałów. 
Ze względu na bezpośredni wpływ operacji gospodarczych na składniki bilansu wyróżniamy  
IV typy operacji gospodarczych bilansowych: 

 

1.   Operacje gospodarcze wywołujące zmiany tylko w składnikach aktywów. 

 

A + A – 

- 

zmienia się wyłącznie struktura aktywów, zmniejszeniu jednego składnika aktywów 
towarzyszy zwiększenie drugiego składnika aktywów o tę samą kwotę, suma bilansowa nie 
ulega zmianie. 

 

Na przykład: zakupiono za gotówkę materiały. 

 

2.   Operacje gospodarcze wywołujące zmiany tylko w składnikach pasywów. 

 

P + P – 

- 

zmienia się wyłącznie struktura pasywów, zmniejszeniu jednego składnika pasywów 
towarzyszy zwiększenie drugiego składnika pasywów o tę samą kwotę, suma bilansowa nie 
ulega zmianie. 

 

Na przykład: zaciągnięto kredyt bankowy na spłatę zobowiązań wobec dostawców. 

3.   Operacje gospodarcze wywołujące równocześnie zwiększenie składników aktywów i pasywów. 
 

A + P + 

- 

zwiększa się składnik aktywów i równocześnie zwiększa się składnik pasywów o tę samą 
kwotę,  suma bilansowa ulega zwiększeniu. 

 

Na przykład: przyjęto do magazynu materiały, za które zapłata nastąpi w terminie 

 

późniejszym. 

4.   Operacje gospodarcze wywołujące równocześnie zmniejszenie składników aktywów i pasywów. 
A - P -  

- 

zmniejsza się składnik aktywów i równocześnie zmniejsza się składnik pasywów, suma 
bilansowa ulega zmniejszeniu. 

 

Na przykład: wypłacono gotówką naliczone wynagrodzenia dla pracowników. 

OPERACJA GOSPODARCZA - to każde zdarzenie gospodarcze, które wywiera wpływ na aktywa 
i/lub pasywa danej jednostki w związku z czym podlega odpowiedniemu zapisowi w księgowości tej 
jednostki. 
ZDARZENIE GOSPODARCZE - jest pojęciem szerszym niż operacja gospodarcza. Każda operacja 
gospodarcza  jest  zdarzeniem  gospodarczym,  lecz  nie  każde  zdarzenie  gospodarcze  jest  operacją 
gospodarczą. 
Zdarzenie  gospodarcze  najczęściej  pociąga  za  sobą  określone  operacje  gospodarcze  [np.  podpisanie 
umowy  z  pracownikiem  jest  zdarzeniem  gospodarczym,  które  w  przyszłości  wywoła  operację 
gospodarczą w postaci wypłaty wynagrodzenia]. 

 

Cechy operacji:  

 

- wyrażone wartościowo; 

 

- powodują zawsze zmiany dwóch składników,   
- zmiany te są równoczesne i równe co do wartości. 

 

Typy operacji: 

A. BILANSOWE 
1.  aktywne  –  zmniejsza  jeden  składnik  aktywów  i  jednocześnie  zwiększa  inny  składnik  aktywów, 
suma  bilansowa  nie  zmienia  się,  np.:  spłata  należności,  kupno  środka  trwałego  za  pieniądze  z  kasy;
 

 

2.  pasywne  –  zmniejsza  jeden  składnik  pasywów  i  jednocześnie  zwiększa  inny  składnik  pasywów, 
suma bilansowa nie zmienia się, np.: spłata zobowiązań własnymi wekslami, przekazanie części zysku 
na kapitał zapasowy;   
3.  aktywno-pasywne  zwiększające  –  zwiększa  jeden  składnik  aktywów  i  zwiększa  jeden  składnik 
pasywów, suma bilansowa zwiększa się, np.: zaciągnięcie  kredytu, dokonanie zakupu z odroczonym 
terminem płatności; 

 

4. aktywno-pasywne zmniejszające – zmniejsza jeden składnik aktywów i zmniejsza jeden składnik 
pasywów,  suma  bilansowa  zmniejsza  się,  np.:  spłata kredytu  pieniędzmi  z  kasy,  wykupienie  weksla 
własnego. 

 

B. WYNIKOWE 

 

1.  przychodowe  I  –  zwiększa  przychody  (lub  zyski  nadzwyczajne)  i  zwiększa  składnik  aktywów, 
suma bilansowa zwiększa się, np.: przyrost odsetek do lokaty, wystawienie faktury; 

 

2.  przychodowe  II  –  zwiększa  przychody  (lub  zyski  nadzwyczajne)  i  zmniejsza  składnik  kapitału 
obcego, suma bilansowa nie zmienia się, np.: umorzenie części zobowiązania;   
3.  kosztowe  I  –  zwiększa  koszty  (lub  straty  nadzwyczajne)  i  zmniejsza  składnik  aktywów,  suma 
bilansowa zmniejsza się, np.: potrącenie odsetek od kredytu przez bank, moment rzeczowy sprzedaży 
towaru;  
4.  kosztowe  II  –  zwiększa  koszty  (lub  straty  nadzwyczajne)  i  zwiększa  składnik  kapitału  obcego, 
suma bilansowa nie zmienia się, np.: otrzymanie rachunku za prąd. 

9. Zasada memoriałowa w rachunkowości. 
Zasada memoriałowa: W księgach rachunkowych jednostki gospodarczej należy ująć wszystkie 
osiągnięte przez jednostkę przychody i obciążające ją koszty związane z tymi przychodami dotyczące 
danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich spłaty.  
Np.: wypłacone w styczniu wynagrodzenie pracownikowi za grudzień należy zaksięgować jako koszt 
grudnia, mimo, że wydatek poniesiono w styczniu. 
Zasada memoriałowa to zasada w rachunkowości polegająca na ujęciu w księgach rachunkowych oraz 
sprawozdaniu  finansowym  ogółu  operacji  gospodarczych  dotyczących  danego  okresu.  W  księgach 
rachunkowych jednostki należy ująć wszystkie osiągnięte przychody i obciążające ją koszty dotyczące 
danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich spłaty. 
Zgodnie  z  zasadą  memoriałową  przychody  i  koszty  uważa  się  za  osiągnięte  lub  poniesione  w 
momencie  ich  wystąpienia,  a  nie  w  momencie  wpływu  lub  wydatku  pieniężnego  (jak  w  metodzie 
kasowej). Znaczy to, że przychody i koszty ujmowane są w okresach, w których powstały. 
Przykłady: 



 

należne pracownikom wynagrodzenia za grudzień danego roku, mimo iż mają być wypłacone 
w styczniu kolejnego roku, podlegają zarachowaniu do kosztów tego roku i miesiąca, którego 
dotyczą (w tym przypadku grudnia), 



 

wykonane na rzecz jednostki usługi obce w grudniu, zafakturowane na początku stycznia roku 
następnego, mają być zaliczone także do kosztów roku obrotowego, którego dotyczą, 

10. Proces emisji pieniądza przez banki komercyjne. 
Tak na marginesie to pieniądz może emitować tylko BC, wiec chodzi chyba o kreację 

Z kreacją pieniądza mamy do czynienia wówczas, gdy banki komercyjne udzielają kredytów 

swoim  klientom.  Banki  nie  muszą  całej  zgromadzonej  w  postaci  wkładów  gotówki  trzymać  w 
skarbcu.  Klienci  dokonują  wpłat  i  wypłat  na  przemian  i  wystarczy  tylko  stosunkowo  niewielka 
rezerwa  gotówkowa,  aby  zrealizować  wszystkie  ich  dyspozycje.  Resztę  środków  banki  mogą 
spożytkować  udzielając  kredytu  przedsiębiorstwom  lub  indywidualnym  osobom,  zarabiając  na  tej 
transakcji.  Pożyczone  sumy  wracają  do  banków,  w  postaci  wpłat  na  rachunki  i  mogą  służyć  do 
udzielenia  kolejnej  pożyczki,  i  tak  dalej,  i  tak  dalej.  W  ten  sposób  z  pewnej  kwoty  przyjętych  na 
początku  depozytów  powstała  znacznie  większa  suma  pieniądza  bankowego  w  postaci  kredytów. 

Banki  zazwyczaj  starają  się  udzielić  jak  najwięcej  kredytów,  aby  powiększyć  swoje  zyski.  Bank 
komercyjny  tylko  do  pewnej  wielkości  może  udzielać  kredytów.  Kreacja  pieniądza  bankowego 
postępuje aż do momentu tworzenia wkładów pochodnych przez banki tzn. do momentu kiedy relacja 
między wkładem pierwotnym a sumą wkładów pochodnych osiągnie granicę poniżej której nie może 
zejść ze względu na konieczność zachowania minimum płynności płatniczej. 

Kreacja  pieniądza  bankowego  przez  banki  komercyjne  następuje  poprzez  wzrost  wielkości 

kredytów  udzielanych  przez  te  banki,  a  także  przez  zwiększenie  zakupu  walut  obcych.  Obie  te 
operacje powodują wzrost środków płatniczych w danym banku lub w innym banku, na którego konto 
zostały przekazane środki otrzymane w formie kredytu. 

Ograniczenie kreacji pieniądza przez bank komercyjny wynika z konieczności utrzymywania 

płynności. Każde udzielenie kredytu oznacza, że część tego kredytu może być wypłacona w gotówce 
bądź też przekazana na rachunek  innym bankom tzn. że tylko część środków z udzielonego  kredytu 
pozostanie  na  rachunku  w  banku.  Te  czynniki  powodują,  że  bank  komercyjny  musi  posiadać 
odpowiednią  wielkość  pieniądza  rezerwowego  banku  centralnego,  żeby  móc  bez  ograniczeń  pokryć 
wypłaty gotówkowe swoich klientów oraz pokryć ujemne dla siebie saldo rozliczeń z innymi bankami. 

To, ile cały system bankowy jest w stanie wykreować można obliczyć na podstawie wzoru: 

D = 

r

R

, gdzie:   R – wartość rezerw        r – wskaźnik rezerw obowiązkowych  

D – wkłady na żądanie 
O  tym,  ile  wyniesie  kreacja  pieniądza  bankowego  przy  danych  zasobach  pieniądza 

gotówkowego, decyduje mnożnik kreacji pieniądza,  będący odwrotnością wskaźnika rezerwowego. 
Mnożnik  kreacji  pieniądza  bankowego  jest  współczynnikiem  określającym  ile  zostanie  udzielonych 
kredytów w zależności od wielkości wkładu początkowego (pierwszego depozytu). 

Czynniki wpływające na podaż pieniądza bankowego: 
1. Stopa rezerw  
2.  Wskaźnik  gotówkowy  –  czyli  wskaźnik  skłonności  do  utrzymywania  gotówki  zamiast 

depozytów na żądanie wśród ludu 

3. Wskaźnik rezerw nadobowiązkowych (nadwyżkowych 
4.  Wskaźnik  depozytów  terminowych  –  to  wskaźnik  skłonności  do  utrzymywania 

depozytów terminowych, zamiast depozytów na żądanie.  

5.  Wskaźnik  rezerw  pożyczonych  –  czasami  banki  komercyjne  korzystają  z  funduszy 

pożyczonych  od  banku  centralnego,  ponieważ  bardziej  może  im  się  opłaca  ponoszenie  kosztów 
oprocentowania  od  pożyczonych  środków  finansowych  w  centralnej  instytucji  monetarnej  niż 
utrzymywanie  rezerw  nadobowiązkowych.  Dodatkowo  na  kreacje  mają  wpływ  operacje  otwartego 
rynku przeprowadzane przez BC. 
Na podaż pieniądza bankowego mają wpływ także: 
- operacje otwartego rynku, 
- stopy procentowe, 
- emisja gotówki przez bank centralny, 

Banki  komercyjne  dzięki prowadzeniu swojej  działalności  dokonują  kreacji pieniądza. Istota 

kreacji pieniądza sprowadza się do tego, że bank otwiera niektórym swoim klientom nowe konta lub 
dokonuje nowego zapisu podwyższającego stan konta już istniejącego czemu nie towarzyszy dopływ 
gotówki do banku. Zapisy te są  w rzeczywistości traktowane jako środek płatniczy. Ten  dodatkowy 
pieniądz ma charakter bezgotówkowy.  

Klienci  dokonują  wpłat  i  wypłat  na  przemian  i  wystarczy  tylko  stosunkowo  niewielka  rezerwa 
gotówkowa,  aby  zrealizować  wszystkie  ich  dyspozycje.  Resztę  środków  banki  mogą  spożytkować 
udzielając  kredytu  przedsiębiorstwom  lub  indywidualnym  osobom,  zarabiając  na  tej  transakcji. 
Pożyczone  sumy  wracają  do  banków,  w  postaci  wpłat  na  rachunki  i  mogą  służyć  do  udzielenia 
kolejnej  pożyczki,  i  tak  dalej,  i  tak  dalej.  W  ten  sposób  z  pewnej  kwoty  przyjętych  na  początku 
depozytów  powstała  znacznie  większa  suma  pieniądza  bankowego  w  postaci  kredytów.  Banki 
zazwyczaj starają się udzielić jak najwięcej kredytów, aby powiększyć swoje zyski. 
 
 

11. Cele i instrumenty nadzoru bankowego. 

Od dnia 1 stycznia 2008r., zgodnie z ustawą z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem 

finansowym, nadzór bankowy jest sprawowany przez Komisję Nadzoru Finansowego (KNF) oraz 
jej organ wykonawczy - Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego. Zgodnie z art. 133 ust. 1 ustawy 
z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe celem nadzoru jest zapewnienie: 

1) bezpieczeństwa środków pieniężnych gromadzonych na rachunkach bankowych, 

2) zgodności działalności banków z przepisami niniejszej ustawy, ustawy o Narodowym 
Banku Polskim, statutem oraz decyzją o wydaniu zezwolenia na utworzenie banku, 
3) zgodności działalności prowadzonej przez banki zgodnie z art. 70 ust. 2 ustawy z dnia 29 lipca 
2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi z przepisami tej ustawy, niniejszej ustawy oraz 
statutem. 

Celem 

nadzoru nad 

sektorem  bankowym  jest  zapewnienie  prawidłowego  jego 

funkcjonowania,  stabilności,  bezpieczeństwa  depozytów  zgromadzonych  w  bankach  oraz 
przejrzystości,  zaufania  do sektora bankowego, a także zapewnienie  ochrony  interesów uczestników 
tego rynku 
Można powiedzieć ogólnie, że celami nadzoru są:  



  ograniczanie możliwości podejmowania przez banki nadmiernego ryzyka i  



  ochrona w ten sposób oszczędności ich klientów oraz  



  czuwanie  nad  przestrzeganiem  przez  nie  przepisów  regulujących  działalność  banków  i  zasad 

ostrożnego działania. 

Do celów pośrednich, które nie wynikają wprost z przepisów prawa, należą: 



  wspieranie polityki monetarnej poprzez działania na rzecz stabilności i bezpieczeństwa polskiego 

systemu bankowego, 



 

ocenę  i  kontrolę  ryzyka  systemu  bankowego  oraz  promowanie  prowadzenia  działalności 

bankowej poprzez wydawanie regulacji ostrożnościowych oraz sprawowanie nadzoru, 



 

podejmowanie  działań  administracyjnych  mających  na  celu  wyeliminowanie  potencjalnych 

zagrożeń  dla  bezpieczeństwa  środków  pieniężnych,  jak  też  zapewnienie  równych  warunków 
konkurencji dla wszystkich banków. 

Do instrumentów oddziaływania na banki należą regulacje ostrożnościowe (normy prawne 

adresowane do instytucji finansowych, mające na celu określenie minimalnych standardów, 
sprzyjających ograniczeniu nadmiernie ryzykownej działalności instytucji finansowych, w tym 
banków) 
Wyróżniamy: 
o 

regulacje  ostrożnościowe  zewnętrzne  –  uregulowane  przez  organy  nadzorujące,  będące 
niezbędnym  narzędziem  do  sprawowania  nadzoru  bankowego.  Najważniejszymi  ośrodkami 
normotwórczymi  w  tym  zakresie  są:  Bazylejski  Komitet  Nadzoru  Bankowego,  organy  Unii 
Europejskiej,  inne  organizacje  międzynarodowe,  np.  Międzynarodowy   Fundusz  Walutowy 
(MFW), Organizacja Handlu, Międzynarodowy Komitet Standardów Rachunkowości, Europejski 
Komitet  Normalizacji  Bankowej,  krajowe  organy  prawotwórcze.  Wśród  tych  instrumentów  są 
normy o charakterze: 

  ilościowym  (Ustawa  Prawo  bankowe  ustanawia  minimalny  wymóg,  dotyczący  wielkości 

funduszy  własnych,  zgodnie  z  którym  bank  jest  obowiązany  utrzymywać  sumę  funduszy 
własnych na takim poziomie, aby współczynnik wypłacalności wynosił nie mniej niż 8%; 
wnoszony  kapitał  założycielski  w  momencie  tworzenia  banku,  nie  może  być  niższy  od 
równowartości 5 mln euro(z wyłączeniem banków spółdzielczych)) i 

  jakościowym  –  strategię  banku,  politykę  w  zakresie  dywidendy/oprocentowania  udziałów 

członkowskich, poziom ryzyka kredytowego, ryzyka płynności, ryzyka stopy procentowej 
w portfelu bankowym oraz ryzyka operacyjnego, stabilność wyniku finansowego.  

o  regulacje  ostrożnościowe  wewnętrzne  –  uregulowane  przez  organy  poszczególnych  banków. 

Regulacje  wewnętrzne,  uregulowane  przez  organy  banków  zgodnie  z  polityką  kredytowania: 
Branżowe;  Geograficzne;  Wobec  grup  klientów  (małe,  średnie,  duże  przedsiębiorstwa);  Ze 
względu na rodzaje kredytów (hipoteczne, konsumpcyjne, gospodarcze itp.). 
 

 

12. Instytucje około bankowe (w obszarze) gwarantowania depozytów, rozliczeń itp. 

NBP – w wielu opracowaniach opisano NBP jako instytucje około  bankową, nie zgadzam się z tym, 
NBP to bank centralny! 

Komisja Nadzoru Finansowego - sprawuje nadzór nad sektorem bankowym, rynkiem  
kapitałowym, ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz nad instytucjami pieniądza elektronicznego. Do 
zadań KNF należą:  



 

podejmowanie działań służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku finansowego  



 

podejmowanie działań mających na celu rozwój rynku finansowego i jego konkurencyjności 
podejmowanie działań edukacyjnych i informacyjnych w zakresie funkcjonowania rynku 
finansowego  



 

udział w przygotowywaniu projektów aktów prawnych w zakresie nadzoru nad rynkiem 
finansowym 

Bankowy Fundusz Gwarancyjny - ustawa o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym  
weszła w życie 17 lutego 1995 r. Misją Bankowego Funduszu Gwarancyjnego jest działanie na rzecz 
bezpieczeństwa i stabilności banków oraz wzrostu zaufania do systemu bankowego.  
Podstawowymi zadaniami BFG są:  
ochrona wkładów pieniężnych na rachunkach bankowych osób fizycznych oraz innych podmiotów, 
które powierzają pieniądze bankom jako instytucjom zaufania publicznego (Najistotniejsze zadanie w 
latach 1995-1996), udzielanie pomocy finansowej bankom, które znalazły się w obliczu utraty 
wypłacalności i podejmują samodzielną sanację (Najważniejsze zadanie po roku 1996, przy 
jednoczesnej pełnej gotowości do realizacji zadania pierwszego), 
Krajowa Izba Rozliczeniowa - Celem powołania Krajowej Izby Rozliczeniowej S.A było 
zbudowanie oraz standaryzacja systemu rozliczeń międzybankowych, który miał objąć wymianę 
zleceń płatniczych, ich rejestrację i ustalanie wzajemnych zobowiązań, a także przedstawianie NBP 
wyników rozliczeń banków prowadzących swoją działalność na obszarze kraju. KIR obsługuje system 
rozliczeń EuroELIXIR, który jest elektronicznym systemem rozliczania płatności detalicznych (zbiera 
informacje o dokonywanych rozliczeniach i koryguje stosowne salda – system rozliczeń netto). 
Biuro Informacji Kredytowej S.A. – zostało utworzone jako odpowiedź na wzrastającą liczbę 
kredytów zagrożonych w polskim sektorze bankowym. Celem powołania BIK było zbudowanie 
kompleksowej bazy danych zawierającej informacje o zobowiązaniach klientów banków. BIK jest 
instytucją niezależną od banków, która pośredniczy w wymianie informacji pomiędzy użytkownikami 
systemu. BIK współpracuje z bankami oraz SKOK-ami, które są zobowiązane do przekazywania 
informacji (zarówno pozytywnych jaki i negatywnych) kredytowych o wszystkich swoich klientach. 
 
ZBP to samorządowa organizacja banków. Członkostwo w nim ma charakter dobrowolny. Celem jest 
reprezentowanie i ochrona wspólnych interesów członków oraz podejmowanie i wspieranie działań na 
rzecz rozwoju polskiej gospodarki i integracji z UE. Ma temu służyć: wydawanie opinii i sporządzanie 
ekspertyz w zakresie prawnych regulacji bankowości, uczestnictwo w pracach instytucji doradczo-
opiniotwórczych, współpraca z NBP, rządem i właściwymi ministerstwami. Przy ZBP działa arbiter 
bankowy, który rozstrzyga spory między bankami a ich klientami w zakresie roszczeń pieniężnych z 
tyt. Niewykonania  lub nienależytego wykonania przez bank określonych czynności na rzecz 
konsumenta.  

13. Klasyfikacje czynności bankowych. 

Czynności bankowe dzielą się na dwie grupy: 
I  grupa:  Czynności  bankowe  w  ścisłym  znaczeniu  (czynności,  które  mogą  być  wykonywane 
wyłącznie przez banki, nikt inny nie może wykonywać) 
1)   przyjmowanie  wkładów  pieniężnych  płatnych  na  żądanie  lub  z  nadejściem  oznaczonego  terminu 
oraz prowadzenie rachunków tych wkładów, 
  2)   prowadzenie innych rachunków bankowych, 
  3)   udzielanie kredytów, 
  4)   udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie akredytyw, 

  5)   emitowanie bankowych papierów wartościowych, 
  6)   przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych, 
  7)  wydawanie, rozliczanie i umarzanie pieniądza elektronicznego, 
  8)  wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach. 
 
II  grupa:  Czynności  bankowe  w  szerokim  znaczeniu  (jeśli  są  wykonywane  przez  bank  to  są 
czynnościami  bankowymi  ,  inna  osoba  może  je  wykonywać  ale  wtedy  to  już  nie  jest  czynność 
bankowa  np.  udzielanie  pożyczek,  operacje  czekowe  i  wekslowe,  wydawanie  kart  płatniczych, 
doradztwo i konsultacje w sprawach finansowych). 
 
  1)   udzielanie  pożyczek  pieniężnych  oraz  pożyczek  i  kredytów  konsumenckich  w      rozumieniu 
przepisów odrębnej ustawy, 
  2)   operacje czekowe i wekslowe oraz operacje, których przedmiotem są warranty, 
  3)   wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu, 
  4)   terminowe operacje finansowe, 
  5)   nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych, 
  6)   przechowywanie  przedmiotów  i  papierów  wartościowych  oraz  udostępnianie  skrytek      
sejfowych, 
  7)   wykonywanie czynności obrotu dewizowego, 
  8)   udzielanie i potwierdzanie poręczeń, 
  9)   wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych. 
 
Z punktu widzenia banku operacje bankowe można podzielić również na 
 - Operacje bierne - (pasywne), polegające na gromadzeniu wkładów i lokat, emitowaniu własnych 
papierów wartościowych  
- Operacje czynne - polegające na udzielaniu różnego rodzaju kredytów oraz lokowaniu kapitałów 
własnych i klientów w korzystnych przedsięwzięciach.  
- Operacje pośredniczące - (usługowe) obejmujące wszelkie czynności ewidencyjno-rozliczeniowe, 
jak prowadzenie rachunków bankowych klientów i dokonywanie rozliczeń pieniężnych, a także różne 
czynności usługowe. 
 
Podział z punktu widzenia klienta: 



 

operacje finansujące – polegają na natychmiastowym lub późniejszym zwiększeniu środków 
płatniczych klienta wraz z należącymi do nich czynnościami, 



  operacje depozytowe – umożliwiają klientowi lokowanie w banku czasowo wolnych środków z 

należącymi do nich czynnościami, 



 

operacje związane z obsługą obrotu płatniczego – realizują zlecenia klienta wykonania operacji 
płatniczych, rozrachunkowych na rachunkach bankowych i operacji inicjowanych przez dany 
bank, 



 

usługi różne – obejmują usługi konsultacyjno-doradcze dla klientów, dostarczanie im informacji i 
pośrednictwo na rynku kapitałowym. 

Ponadto operacje bankowe można podzielić na operacje krajowe i zagraniczne, czy też na gotówkowe 
oraz bezgotówkowe. 
 
14. Elementy systemu bankowego. 
System  bankowy  to  całokształt  instytucji  bankowych  i  finansowych  oraz  normy,  które  określają  ich 
wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem. Za podstawę określenia systemu bankowego uznaje się 
powstanie  układu  złożonego  z  banku  centralnego  (banku  emisyjnego)  i  banków  komercyjnych. 
System  bankowy  to  także  liczba  i  rodzaj  banków  funkcjonujących  w  danym  państwie,  tworzących 
logiczną i zwartą całość. 
System bankowy stanowi jedną z części systemu finansowego, na który to z kolei składa się 
całokształt instytucji bankowych funkcjonujących w danym państwie, regulacje prawne z nim 
związane, a także relacje i powiązania w nim występujące. 

Większość współczesnych systemów bankowych charakteryzuje się dwupoziomowością 

(dwuszczeblowością). W takim systemie nadrzędną rolę sprawuje bank centralny, natomiast drugi 
poziom stanowią wszystkie pozostałe banki działające na terenie danego kraju. Bank centralny stoi na 
straży stabilności emitowanego przez siebie pieniądza. Ponadto do głównych funkcji banków 
centralnych we współczesnych systemach bankowych należy prowadzenie i rozliczanie kont 
pozostałych banków, określanie formy i zasad systemu płatniczego oraz czuwanie nad utrzymaniem 
jego płynności, prowadzenie polityki pieniężnej, obsługa skarbu państwa, szeroko pojęta edukacja 
oraz gromadzenie danych statystycznych. 

Poza bankami oraz instytucjami para bankowymi (kasy oszczędnościowe, spółdzielczość 

kredytowa), system bankowy tworzą również liczne instytucje około bankowe. Należą do nich m.in. 
biura i domy maklerskie, instytucje gwarantowanie depozytów, instytucje nadzorcze oraz instytucje 
rozliczeniowe. Podstawowym elementem systemu bankowego, jak sama jego nazwa wskazuje, są 
jednak banki. 

Elementy systemu bankowego:   
*bank centralny- instytucja odpowiedzialna za funkcjonowanie systemu bankowego. Zazwyczaj działa 
jako  jednostka  państwowa  bądź  podporządkowana  państwu.  Bank  centralny  sprawuje  cztery 
zasadnicze funkcje: 

 

1. Kontroluje ilość pieniądza w obiegu (podaż pieniądza)- bank emisyjny 

 

2. Jest bankiem banków- bank banków   
3. Prowadzi obsługę rządu- bank gospodarki narodowej  
4. Ustala kurs waluty krajowej 

*banki  operacyjne  (banki  komercyjne,  depozytowo-kredytowe,  uniwersalne).  Banki  operacyjne    są 
najbardziej  rozpowszechnioną  formą  instytucji  bankowych.  Z  jednej  strony  banki  te  świadczą 
określone  usługi  niezbędne  z  punktu  widzenia  społecznego,  z  drugiej  zaś-  są  przedsiębiorstwami, 
których celem powinno być osiągnięcie zysku. Cel działania banku operacyjnego można określić jako 
dążenie  do  zaspokojenia  potrzeb  podmiotów  gospodarujących  zakresie  usług  bankowych  przy 
równoczesnym dążeniu do uzyskania zysku. 
*banki specjalne (banki inwestycyjne, hipoteczne, rolne i melioracyjne, komunalne oraz towarzystwa 
kredytowe).  Banki  specjalne  są  to  banki,  których  sfera  działania  w  porównaniu  z  bankami 
komercyjnymi ma specjalny charakter pod względem zakresu i formy działania albo rodzaju klienteli. 
Specjalizacja banków prowadzi do podziału na banki depozytowo-kredytowe i inwestycyjne. Może też 
występować specjalizacja pod względem terytorialnym a także branżowym. 
*kasy  oszczędnościowe-  samodzielne  banki  uniwersalne,  z  jednej  strony  gromadzą  oszczędności  i 
udzielają  kredytu  zwłaszcza  dla  drobnych  przedsiębiorców  i  gospodarstw  domowych,  z  drugiej 
udziela kredytu samorządowi i częściowo przeznacza zysk do kasy gminy. 
*spółdzielczość  kredytowa-    spółdzielnie  kredytowe  są  to  instytucje  drobnego  kredytu 
zorganizowane  na  zasadach  spółdzielczych,  polegających  na  powiązaniu  kredytobiorców  (członków 
spółdzielni)  m.in.  przez  ich  wkłady  członkowskie  z  solidarną  odpowiedzialnością  materialną  za 
działalność danej spółdzielni. Obecnie spółdzielnie kredytowe są bankami uniwersalnymi i ze względu 
na konkurencję poszerzyły krąg klientów poza obręb własnych członków. 

Podstawowymi elementami systemu bankowego w Polsce są:   
- Narodowy Bank Polski, będącym bankiem centralnym,  

 

-Komisja Nadzoru Finansowego,  

 

-Bankowy Fundusz Gwarancyjny, 

 

-sektor bankowy obejmujący banki komercyjne i banki spółdzielcze, parabanki 

15. Etapy procedury kredytowej. 

 

 

Etapy procedury kredytowej: 
1. Złożenie wniosku 
2. Przyjęcie wniosku od ewentualnego kredytobiorcy, wymagane są przy tym wszystkie dokumenty 
3. Wstępna ocena wniosku dokonywana przez bank, sprawdzenie czy dokumenty są aktualne, 
kompletne, wiarygodne. 

4. Analiza i określenie zdolności kredytowej. 
5. Podjęcie decyzji. 
6. Negocjowanie warunków kredytowania. 
7. Zawarcie umowy kredytowej. 
8.Udostępnienie środków kredytobiorcy!!!!!! 
9. Monitoring kredytobiorcy (sprawdzenie celowości wykorzystania kredytu oraz zdolności 
kredytowej). 
10. Ewentualna windykacja kredytu. 
 
Podstawą ubiegania się potencjalnego kredytobiorcy o kredyt bankowy jest wniosek kredytowy, 
którego złożenie traktuje się jako rozpoczęcie procedury kredytowej. Należy jednak pamiętać, że 
zanim klient złoży wniosek kredytowy zapoznaje się z ofertą banku i odbywa rozmowę wstępną z 
inspektorem kredytowym. Rozmowa ta ma na celu pomoc w wyborze produktu kredytowego, a z 
punktu widzenia banku wstępne rozpoznanie, co do celowości udzielenia kredytu i możliwości klienta, 
co do spłaty kredytu i jego zabezpieczenia. Potencjalny klient składa wypełniony wniosek, właściwy 
dla wybranego rodzaju kredytu.  

Wniosek kredytowy rozpoczyna etap gromadzenia informacji przez bank, który stara się 

pozyskać informacje z różnych źródeł zarówno własnych, wewnętrznych, jak i ze źródeł 
zewnętrznych. Informacje te dzielą się na: 

Zgromadzone przez bank informacje podlegają weryfikacji, a następnie przetworzeniu dla potrzeb 

podjęcia decyzji kredytowych. Etap przetworzenia informacji obejmuje więc:  



 

analizę kredytobiorcy ubiegającego się o kredyt  



 

analizę przedmiotu kredytowania  



 

analizę proponowanych przez kredytobiorcę zabezpieczeń.  

Uzyskanie odpowiedzi na te pytania stanowi podstawę podjęcia decyzji kredytowej, czyli decyzji 

o przyznaniu lub odmowie udzielenia kredytu. Podjęcie pozytywnej decyzji kredytowej oznacza 
podpisanie umowy kredytowej. Umowa kredytowa oznacza uruchomienie kredytu i rozpoczyna etap 
monitoringu kredytowego.  

Spłata kredytu wraz z odsetkami, w terminach zapisanych w umowie kredytowej, zamyka 

procedurę kredytową. W przypadku niespłacenia przez kredytobiorcę zadłużenia bank ma do 
czynienia z zadłużeniem przeterminowanym, które może stać się podstawą działań windykacyjnych. 
 
16. Co to jest zdolność kredytowa? Jakie metody stosują banki, by ją zbadać? 

 

Zdolność kredytowa określana jest jako zdolność danego podmiotu do spłaty rat zobowiązania wraz z 
odsetkami. Ocena ZK jest jednym z elementów procedury kredytowej. Posiadanie przez klienta ZK 
jest warunkiem niezbędnym do udzielenia kredytu bankowego, co wynika z Ustawy Prawo bankowe.  

Bank dokonując oceny zdolności kredytowej klienta przeprowadza: 

1. Analiza formalnoprawna – polega na zweryfikowaniu dotychczasowej historii kredytowej klienta.  
2. Analiza merytoryczna –  
a) Metody opisowe – ocena na podstawie informacji na temat kredytobiorcy. Przykładem jest metoda 
6 C Lub metoda Campari + Ice:  
b) Metody statystyczno-matematyczne  
o Credit scoring- (klienci indywidualni) obiektywna metoda oceny wykorzystywana dla 
uproszczenia i skrócenia czasu analizy klienta. Polega na przydziale punktów ocenianym kryteriom 
(np.: zawód, status mieszkaniowy, długość zatrudnienia, wiek, liczba osób na utrzymaniu, posiadanie 
konta, telefonu itp.) Przekroczenie progu kwalifikuje do uzyskania kredytu. Przypisanie do 
odpowiedniej grupy ryzyka i skierowanie odpowiedniej promocji.  
o Credit rating- (klienci instytucjonalni-firmy)- Podobnie. Ocenia m.in. wskaźniki rentowności, 
płynności, sprawności zarządzania, zadłużenia itp. Ocena nie jest jedyną podstawą do uzyskania 
kredytu- potrzeba dokładniejszej analizy.  

 
 

1) Metody oceny zdolności kredytowej osób fizycznych 

 

Ocena  wstępna-  ogólna  ocena  kredytobiorcy  i  kredytu  na  podstawie  takich  danych  jak:  źródła 
utrzymania, rodzaj zatrudnienia, kwota kredytu, cel kredytu, sposób zwrotu kredytu, zabezpieczenia 
Zdolność do spłaty kredytu  -  wysokość dochodów  -  miesięczne obciążenie dochodu  
Cechy osobiste  
-  wiek, stan cywilny i liczba dzieci         
-  rodzaj mieszkania  
-  wykształcenie i sytuacja zawodowa  
-  posiadanie samochodu  
-  wygląd, ubiór  
Dotychczasowa współpraca z bankiem -  spłata innych kredytów -  lata współpracy z bankiem 
Credit  scoring–  punktowa  metoda  oceny  zdolności  kredytowej  osoby  ubiegającej  się  o  kredyt 
bankowy 
 

2) Ocena zdolności kredytowej podmiotów gospodarczych 

Analiza wstępna 
- ogólna ocena sytuacji w branży, w której działa kredytobiorca  
-  ogólna  ocena  podmiotu  i  kredytu  oparta  na  podstawowych  danych,  takich  jak:  forma  prawna, 
siedziba podmiotu, stosunki własnościowe, organ kontrolny, asortyment produktów itp. 
Analiza wskaźnikowa 
- Płynność finansowa (płynność finansowa szybka, płynność finansowa bieżąca) 
- Rentowność (rentowność sprzedaży, majątku, kapitału) 
- Zadłużenie (ogólny poziom zadłużenia, zadłużenie długoterminowe) 
- Sprawność działania (cykl należności, zobowiązań, zapasów) 
Analiza SWOT 
- Pozycja na rynku 
- Perspektywy rozwoju (dynamika sprzedaży, wprowadzenie postępu technicznego) 
- Kierownictwo (kwalifikacje zawodowe, jakość zarządzania finansowego) 
Analiza dyskryminacji 

 

Credit rating – metoda punktowa 
 
17. Formy rozliczeń bankowych. 
Rozliczenia bankowe są to operacje polegające na dokonywaniu zmian w stanie środków pieniężnych 
na rachunku bankowym na zlecenie klienta lub w wyniku czynności, które z mocy prawa powodują 
wskazane zmiany w stanie praw majątkowych klienta. Rozliczenia bankowe przeprowadzane są przy 
użyciu papierowych lub elektronicznych nośników informacji   
Bankowe  rozliczenia  pieniężne  dzielą  się  na  dwie  podstawowe  grupy:  rozliczenia  gotówkowe  i 
bezgotówkowe.  Rozliczenia  gotówkowe  mogą  być  przeprowadzane,  gdy  co  najmniej  jedna  z  osób 
dokonujących  rozliczenia  posiada  rachunek  bankowy.  Operacje  gotówkowe  są  dość  pracochłonne, 
m.in. z uwagi na konieczność dokonywania przeksięgowań na rachunkach bankowych. 
Rozliczenia  bezgotówkowe  są  przeprowadzane  przy  wykorzystaniu  takich  instrumentów  jak: 
polecenie przelewu, polecenie zapłaty (dyspozycję wierzyciela obciążenia określoną kwotą rachunku 
bankowego dłużnika i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela), polecenie przelewu Dyspozycja klienta 
banku obciążenia jego rachunku określoną kwotą, przy równoczesnym uznaniu tą kwotą wskazanego 
innego rachunku) 

Rozliczenia bankowe są to operacje polegające na dokonywaniu zmian w stanie środków 

pieniężnych na rachunku bankowym na zlecenie klienta lub w wyniku czynności, które z mocy prawa 
powodują wskazane zmiany w stanie praw majątkowych klienta. Rozliczenia pieniężne mogą być 
przeprowadzane za pośrednictwem banków, jeżeli przynajmniej jedna ze stron rozliczenia posiada 
rachunek bankowy. Przeprowadza się je gotówkowo lub bezgotówkowe za pomocą papierowych lub 
elektronicznych nośników informacji (w tym także za pomocą kart płatniczych). 

Rozliczenia gotówkowe przeprowadza się czekiem gotówkowym lub przez wpłatę gotówki 

na rachunek wierzyciela. Banki za przyjmowanie wpłat gotówkowych na rachunki bankowe pobierają 

opłaty określone według ich własnych taryf, co jest uzasadnione dużą pracochłonnością, związaną z 
obrotem gotówkowym (przeliczanie, sortowanie, pakowanie i transport). Czek gotówkowy stanowi 
dyspozycję wystawcy czeku udzieloną trasatowi do obciążenia jego rachunku kwotą, na którą czek 
został wystawiony, oraz wypłaty tej kwoty okazicielowi lub osobie wskazanej na czeku. Trasat = bank 
wystawcy czeku. 

Rozliczenia bezgotówkowe są przeprowadzane przy wykorzystaniu takich instrumentów jak: 

polecenie przelewu, polecenie zapłaty, czek rozrachunkowy, karta płatnicza. 

Polecenie przelewu jest udzieloną bankowi dyspozycją obciążenia jego rachunku określoną 

kwotą i uznania ta kwotą rachunku wierzyciela. Bank wykonuje dyspozycję dłużnika w sposób 
przewidziany w umowie rachunku bankowego. Warunkiem wykonania zlecenia jest posiadanie przez 
dłużnika pokrycia na rachunku bankowym. W rozliczeniu płatności udział biorą banki dłużnika i 
wierzyciela oraz KIR i NBP. KIR obsługuje Elixir, za pomocą którego dyspozycje płatnicze są 
przekazywane z banku dłużnika do banku wierzyciela. NBP obsługuje rachunki bieżące banków, 
poprzez które następuje przepływ środków pieniężnych między bankami z tytułu rozliczanych 
dyspozycji płatniczych. Polecenia przelewu mogą być składane: w formie papierowej na 
standardowym formularzu polecenia przelewu, w formie zapisu na nośnikach danych, drogą 
elektroniczną. Z poleceniem przelewu związana jest usługa zlecenia stałego, polegająca na tym, że 
posiadacz rachunku bankowego zleca bankowi dokonanie okresowych płatności na rachunek 
wskazanego beneficjenta. Z poleceniem przelewu związany jest również tzw. MPS, skierowany do 
podmiotów otrzymujących dużą liczbę płatności. Umożliwia automatyczne księgowanie przez 
beneficjenta przelewów przychodzących dzięki zakodowanej ciągiem znaków informacji znajdującej 
się w polu tytułu płatności. 

Polecenie zapłaty stanowi udzieloną bankowi dyspozycję wierzyciela obciążenia określoną 

kwotą rachunku bankowego dłużnika i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela. Dyspozycja 
wierzyciela oznacza jego zgodę na cofnięcie uznania rachunku wierzyciela w przypadku dokonanego 
przez dłużnika odwołania polecenia zapłaty. Warunki, które muszą być spełnione: 



 

zgoda dłużnika do rozliczania wg tej formy (jednak nie jest to totalne pełnomocnictwo) 



 

maksymalna kwota pojedynczego polecenia zapłaty dla os. fizycznej (dłużnik) – nie może 
przekroczyć 1.000 euro, natomiast dla firm – 50.000 euro 



 

można odwołać/cofnąć polecenie zapłaty; os. fizyczna ma na to 30 dni kalendarzowych, os. 
prawna 5 dni roboczych 

Analogicznie do polecenia zapłaty działa GOBI – gospodarcze obciążenie bezpośrednie, będący 
instrumentem nieuregulowanym prawnie, funkcjonujący na podstawie porozumień. Nie występują tu 
kwotowe ograniczenia i nie ma możliwości odwołania zapłaty. 
 

Czeki rozrachunkowe (rozliczeniowe) stanowi dyspozycję wystawcy czeku udzieloną 

trasatowi do obciążenia jego rachunku kwotą, na którą czek został wystawiony, oraz uznania tą kwotą 
rachunku posiadacza czeku. Na wniosek wystawcy tego rodzaju czeku bank może potwierdzić czek 
rozrachunkowy, rezerwując jednocześnie na jego rachunku odpowiednie fundusze na pokrycie czeku. 
 

Karty płatnicze są najdynamiczniej rozwijającą się formą rozliczeń bezgotówkowych w 

Polsce, są one zarazem formą rozliczeń i formą udzielania kredytu. Występują dwa ważne limity: 
czasowy i ilościowy. Karty emitowane przez polskie banki są zazwyczaj opatrzone logo jednego z 
międzynarodowych systemów organizacji, tj. VISA International lub Eurocard/MasterCard 
International, co umożliwia łatwiejszy dostęp do punktów akceptujących karty płatnicze. Karty 
krajowe mogą być opatrzone logo PolCard lub jedynie logo emitującego banku. 
 
18. Pojęcie i formy bankowości elektronicznej. 
 
Bankowość elektroniczna jest formą usług oferowanych przez banki. Polega na umożliwieniu 
klientowi dostępu do jego rachunku za pośrednictwem urządzeń elektronicznych (bankomatu, 
komputera z dostępem do Internetu, telefonu stacjonarnego lub komórkowego czy też telewizora). 
Dostęp ten może pozwalać na bierny wgląd w stan konta i uzyskanie ogólnych informacji na temat 
usług banku (dostęp pasywny), bądź też na pełny dostęp do informacji na temat środków znajdujących 
się na rachunku i możliwość zarządzania nimi (dostęp aktywny).  
Formy bankowości elektronicznej:  

• Home banking – umożliwienie klientom dostępu do banku za pośrednictwem komputera ze 
specjalnym oprogramowanie dostarczonym przez bank. Dzięki Home bankingu klient może 
otrzymywać wyciąg z rachunku, dokonywać przelewy krajowe i zagraniczne, zakładać i likwidować 
lokaty terminowe, przesyłać informacje do banku i otrzymywać je.  
• Bankowość internetowa – wywodzi się z Home bankingu. Operacje bankowe są dokonywane przez 
klienta w sposób bardzo zbliżony do Home bankingu. Różnica polega na braku konieczności 
posiadania specjalistycznego oprogramowania. Wystarczy przeglądarka internetowa i dostęp do sieci. 
Klient loguje się na swój profil po czym może dokonywać operacji bankowych uwierzytelniając je za 
pomocą kodu zdrapki, tokenu, kodu z SMSa lub innego.  
• Mobile banking – ma swoje korzenie w Phone bankingu (współpracy klienta z bankiem za pomocą 
telefonu stacjonarnego). Jako kolejny etap tej usługi Mobile banking umożliwia wykorzystanie 
telefonu komórkowego. Klient za pomocą SMSów i usługi WAP może zlecać operacje bankowe. W 
przypadku SMSów ilość operacji jest bardzo ograniczona. Z kolei WAP umożliwia dokonywanie 
przelewów, zakładanie i likwidowanie kont terminowych.  
• Karty płatnicze – wykorzystanie kart płatniczych umożliwia podejmowanie gotówki z własnego 
konta bankowego z bankomatów oraz płacenie w sklepach i innych punktach. Jest to znaczne 
ułatwienie zarówno dla klientów (oszczędność czasu) jak i banku (mniejsze kolejki przy kasach).  
• Terminal banking  
• Tv banking  
 
19. Bankowe struktury organizacyjne. 
 

Struktura  organizacyjna  banku  –  zespół  organów  władz  banku  oraz  podporządkowanych  im 

komórek. Struktury organizacyjne banków różnią się między sobą z uwagi na dostosowanie do misji, 
strategii, celu działalności oraz wielkości banku. 

Struktura organizacyjna banku musi być rozumiana jako: 
a) 

Sposób  rozmieszczenia  aparatu  wykonawczego  w  komórkach  organizacyjnych 
(elementach struktury organizacyjnej); 

b) 

Ustalenie  zależności  między  tymi  komórkami  (podporządkowanie  komórek  i 
współdziałanie między nimi). 

W teorii sformułowano m.in. trzy – tak zwane – imperatywy struktury każdej firmy: 
1. 

Organizacja musi stawiać sobie za cel osiągnięcie sukcesu w interesach; 

2. 

 Struktura  organizacyjna  powinna  zawierać  jak  najmniej  szczebli  zarządzania  (aby 
łańcuch przekazywania poleceń był jak najkrótszy); 

3. 

Struktura  organizacyjna  musi  umożliwiać  formowanie  i  testowanie  menedżerów 
najwyższych szczebli. 

Struktura pionowa - wyznaczana jest przez regulaminy wewnętrzne banku, określające: 
1)  Zakres  obowiązków  i  uprawnień  dyrektorów  departamentów,  kierowników  wydziałów  oraz 

samych pracowników; 

2)   Liczbę  szczebli  organizacyjnych,  sposób  podporządkowania  stanowisk    niższych 

stanowiskom wyższym oraz rolę każdego szczebla w hierarchii; 

3)   Obowiązek  ścisłego  przestrzegania  przez  pracowników  bankowych  określonych  procedur  i 

dokonywania wszelkich operacji według ustalonych wzorców; 

4)   Precyzyjny  sposób  wykonywania  różnego  rodzaju  zadań  związanych  z  funkcjonowaniem 

banku,  np.  prowadzenie  sprawozdawczości  rachunkowej,  sporządzania  bilansów  i 
sprawozdań okresowych, dokonywania różnego rodzaju operacji bankowych. 

Struktura  pozioma  -  określana  w  schematach  i  regulaminach  organizacyjnych  banku  oraz 

planach etatów. Przykładowe piony: 

1) 

Departament polityki i planowania finansowego; 

2) 

Departament analiz i prognoz rynkowych; 

3) 

Departament marketingu; 

4) 

Departament badań controllingu 

5) 

Departament organizacyjno – prawny; 

6) 

Departament produktów i sprzedaży; 

7) 

 Departament administracji; 

8) 

Departament informatyki; 

9) 

Departament bezpieczeństwa operacyjnego; 

10) 

Departament kredytów; 

11) 

Departament monitoringu i windykacji kredytów. 

 
Organy kierownicze banku: 

1)  Walne zgromadzenie akcjonariuszy – właściciele banku: 

a.  Rozpatrzenie i zatwierdzanie sprawozdań banku za ubiegły rok  
b.  Podział pomiędzy akcjonariuszy zysku banku za rok ubiegły 
c.  Udzielanie  zarządowi  i  radzie  nadzorczej    absolutorium  z  wykonania  przez  nich 

obowiązków 

d.  Wszystkie zmiany w statucie banku 
e.  Emisja nowych akcji banku 
f.  Wybór rady nadzorczej banku 

2)  Rada nadzorcza: 

a.  Członkowie powoływani są przez walne zgromadzenie akcjonariuszy 
b.  Sprawuje  nadzór  nad  funkcjonowaniem  banku  we  wszystkich  dziedzinach  jego 

działalności 

c.  Powoływanie i odwoływanie członków zarządu 
d.  Ustalanie wynagrodzeń członków zarządu 
e.  Występuje  do  walnego  zgromadzenia  akcjonariuszy  o  przekazanie  członkom 

zarządu określonej wysokości nagród z zysku 

3)  Zarząd: 

a.  Kieruje bieżącą działalnością banku i reprezentuje bank na zewnątrz 
b.  Zakres obowiązków członków zarządu określa statut banku 
c.  Obradom zarządu przewodniczy prezes banku 
d.  Członkowie zarządu powoływani i odwoływani są przez radę nadzorczą  
e.  Powołanie 2 członków zarządu (w tym prezesa) następuje za zgodą KNB 

20. Ryzyko ubezpieczeniowe – pojęcie i jego rodzaje. 
 
Ryzyko ubezpieczeniowe – 2 definicje: 

1.  Ryzykiem ubezpieczeniowym jest niepewność co do danego zdarzenia w warunkach co 

najmniej dwóch możliwości  

2.  Ryzykiem ubezpieczeniowym jest przedmiot ubezpieczenia lub osoba ubezpieczona 

Ryzyko jest przyszłym możliwym zagrożeniem wartości jednostkowej podmiotu!!! 
 
Cechy charakteryzujące naturę ryzyka ubezpieczeniowego: 
1. Natura ryzyka jest niejednorodna (nie ma możliwości podania jednoznacznej, uniwersalnej 
definicji). 
2. Ryzyko występuje w co najmniej dwóch różnych aspektach: 
a) obiektywnym, Ryzyko obiektywne jest rozumiane jako względne odchylenie straty rzeczywistej od 
oczekiwanej. W praktyce ubezpieczeniowej ryzykiem obiektywnym nie jest sam fakt zaistnienia 
szkody, lecz możliwy do zaakceptowania margines błędu rezultatów rzeczywistych od zakładanych. 
Na przykład w portfelu 10 000 ubezpieczonych pojazdów szkoda przeciętnie zdarza się w 100 
przypadkach. Wobec tego prawdopodobieństwo szkody wynosi 1%. Zakład ubezpieczeń 
zainteresowany jest odchyleniem szkód rzeczywistych od szkody oczekiwanej, zatem interesuje go 
ryzyko obiektywne. Zakładając, że w rzeczywistości szkoda może wystąpić w 95 do 105 przypadków, 
ryzyko obiektywne zmierzone poziomem współczynnika zmienności (stosunek 5/100) wyniesie 5% 
b) subiektywnym, Ryzyko subiektywne ma charakter indywidualnej oceny możliwości wystąpienia 
danych skutków18. W literaturze jest określane jako niepewność oparta na osobistych 
uwarunkowaniach psychologicznych lub nastroju duchowym. Przykładem ryzyka subiektywnego 
może być dziecko bawiące się na torach kolejowych. Osoby postrzegające ryzyko subiektywne 
wykazują większą skłonność do ubezpieczania się. 
3. Ryzyko może być badane w różnych kontekstach, jako: 

a) niebezpieczeństwo, 
b) hazard, 
c) niepewność, 
d) prawdopodobieństwo. 
Rodzaje ryzyka ubezpieczeniowego(W literaturze podział na ryzyko obiektywne i subiektywne 
występuje poza ogólną klasyfikacją ryzyka ubezpieczeniowego jako jeden z aspektów ogólnie 
rozumianego ryzyka) 

a)  1.czyste – jeżeli wystąpi ryzyko to podmiot na pewno przyniesie stratę: niezrealizowane nie 

przynosi żadnych korzyści; (zdarzenia losowe, od nas niezależne lub przez nas nie 
zamierzone, których skutki mogą wywołać jedynie straty) 
2.spekulatywne – jeżeli wystąpi ryzyko podmiot może ponieść stratę lub osiągnąć zysk; 
niezrealizowane się tego ryzyka to brak straty lub zysku(jest rezultatem działań, które 
podejmujemy w nadziei, że przysporzą nam korzyści, chociaż mogą również powodować 
straty) 

b)  1.statyczne – występuje niezależnie od czasu,  realizacja tego ryzyka następuje np. wskutek 

działania żywiołów przyrody, naturalnych procesów starzenia się. 
2.dynamiczne – Jest rezultatem zmian gospodarczych, postępu cywilizacyjnego. Ryzyko to 
jest determinowane zmianą mody, gustów, preferencji konsumentów, inflacji, cyklu 
gospodarczego; 

c)  1.finansowe – realizacja ryzyka powoduje stratę finansową,  ryzyka te występują przede 

wszystkim w ubezpieczeniach majątkowych. 
 2.niefinansowe – stwarzają określone negatywne skutki dla otoczenia (np. w życiu jednostki 
czy w działalności gospodarczej podmiotów), lecz nie zawsze skutki te muszą mieć 
bezpośredni charakter finansowy, np. wystąpienie określonych potrzeb finansowych w 
niedalekiej przyszłości spowodowanych urodzeniem dziecka, nieszczęśliwym wypadkiem, 
dożyciem określonego wieku itp. 

d)  1.osobowe – realizacja powoduje stratę w dobrach osobistych (np. nieszczęśliwy wypadek 

powodujący brak zdolności do zarobkowania), przedmiotem umowy ubezpieczenia jest 
zdrowie, życie lub zdolność do wykonywania pracy;  
2.majątkowe – realizacja zagraża dobrom majątkowym(np. ryzyko pożaru domu, kradzieży) 

e)  1.fundamentalne – ma charakter bezosobowy, wpływa na dużą liczbę jednostek lub całe 

społeczeństwo. Konsekwencją jego realizacji są straty odczuwalne przez całe społeczeństwo. 
Istnieje wiele źródeł tego ryzyka, np. trzęsienie ziemi, huragany, powodzie, inflacja czy 
bezrobocie. 
2.partykularne – ma charakter osobowy. Realizacja tego ryzyka wynika z określonych 
działań jednostki, choć często może być również od niej niezależna, stwarza zagrożenie 
(powoduje straty) w skali interesów indywidualnych; 

f)  1.probabilistyczne - ryzyko możliwe do kwantyfikacji przy użyciu metod matematycznych 

lub danych statystycznych 
2.estymacyjne - możliwa kwantyfikacja obarczona jest dużym błędem, powoduje to zbliżenie 
tego ryzyka do niepewności, przez co staje się nieubezpieczalne. 

3. Ryzyko może być badane w różnych kontekstach, jako: 
a) niebezpieczeństwo, 
b) hazard, 
c) niepewność, 
d) prawdopodobieństwo 
 
21. Zarządzanie ryzykiem – pojęcie, etapy i funkcje. 
 
Ryzyko jest nieodłącznym elementem życia społecznego i działalności gospodarczej człowieka. 
Dlatego walka z jego skutkami towarzyszyła człowiekowi od najdawniejszych czasów. Dążenie do 
maksymalizacji zysku wymusiło potrzebę zajęcia się również „technologią” ryzyk, a więc 
profesjonalnym, planowym i zorganizowanym diagnozowaniem i przeciwdziałaniem stratom 

powstającym w następstwie urzeczywistniania się różnorakich ryzyk. Ów proces świadomego 
diagnozowania i sterowania ryzykiem określany jest właśnie terminem zarządzanie ryzykiem. 
 
Zarządzanie ryzykiem - proces obchodzenia się z ryzykiem od jego identyfikacji poprzez wybór 
metody manipulacji aż do podjęcia decyzji co do wdrożenia w życie określonego programu 
zarządzania ryzykiem w konkretnym wypadku. 
 
Zarządzanie ryzykiem - to proces obejmujący całokształt działań podejmowanych przez podmiot w 
celu panowania nad ryzykiem, nastawionych na zapewnienie bezpieczeństwa działalności, osiągania 
celów przy zachowaniu optymalnego kosztu ryzyka.   
 
Etapy zarządzania ryzykiem: 

1.  IDENTYFIKACJA RYZYKA–  



 

rozpoznanie stanów, jakich nie akceptujemy, 



 

uświadomieniu  wszystkich  zagrożeń,  wyszukaniu  obszarów  zagrożenia,  znalezieniu  możliwych 
zdarzeń, identyfikacji bezpośrednich przyczyn,  



 

identyfikacji skutków bezpośrednich i pośrednich  
np. za pomocą burzy mózgów, ankiet, analizy przeszłości, porównanie z wzorcowymi rozwiązaniami 
w branży, analizę niebezpieczeństw i operatywności 
 

2.  KWANTYFIKACJA RYZYKA – inaczej mówiąc ujęcie ilościowe, pomiar 



 

Ocena konsekwencji finansowych wynikających z realizacji ryzyka (straty bezpośrednie i pośrednie), 
MPL- Maximum Possible Loss, wycena strat bezpośrednich np. wartość odtworzeniowa 



 

Ocena prawdopodobieństwa realizacji ryzyka 
- dane zewnętrzne (statystyki, eksperci, stawki ubezpieczeniowe, redukcje stawek) 
- dane wewnętrzne ( historia z przeszłości, ocena pracowników) 



 

Stworzenie  mapy/matrycy  ryzyka  (straty  i  dolegliwość  a  prawdopodobieństwo  i  częstość)  na  pewno 
powinniśmy się zająć typami ryzyka o wysokiej istotności dla nas (szkoda x prawdopodobieństwo jej 
wystąpienia) 



  Selekcja ryzyk - na podstawie mapy ryzyka stwierdza się, którymi ryzykami się zajmujemy 

 

3.  STEROWANIE RYZYKIEM –wybór metody zarządzania 

 

-  rozpatrzenie  alternatywnych  decyzji  o  postępowaniu  z  ryzykiem,  decyduje  się,  jaką  metodę 
wybieramy dla określonego ryzyka 



  Unikanie  ryzyka  –  zaliczane  jest  do  tzw.  negatywnych  metod  manipulacji  ryzykiem;  pozbycie  się 

mienia,  zaniechanie  działania;  indywidualna  i  świadoma  odmowa  akceptacji  nawet  chwilowego 
ryzyka;  może  paraliżować  inicjatywę  i  przedsiębiorczość  gospodarczą  jednostki;  pasywna  postawa, 
społecznie  nieproduktywna;  nie  jest  to  metoda  idealna,  bo  uniknięcie  wszystkich  ryzyk  jest  stanem 
niemożliwym 



  Zatrzymanie ryzyka – najczęściej spotykana metoda 

     - aktywne zatrzymanie ryzyka – wynika ze świadomej decyzji o zatrzymaniu ryzyka z powodu 
motywów finansowych (np. zaoszczędzenie na składce ubezpieczeniowej) albo niefinansowych (np. 
niedostępność możliwości transferu ryzyka); samoubezpieczenie 
     - pasywne zatrzymanie ryzyka – zachowanie ryzyka z powodu ignorancji, obojętności, lenistwa, 
niewiedzy lub arogancji 



  Kontrola ryzyka  

   - zapobieganie stratom – działania ukierunkowane na obniżenie prawdopodobieństwa obiektywnego 
danego ryzyka, pozytywna metoda manipulacji ryzykiem, tzw. prewencja szkodowa 
   - redukcja strat – działania podejmowane w celu ograniczenia wielkości potencjalnych strat, na 
wypadek, że prewencja się nie powiedzie 



  Transfer ryzyka – pozytywna metoda manipulacji ryzykiem, której celem jest przeniesienie ryzyka na 

inny  podmiot,  chodzi  tu  o  przerzucenie  ciężaru  strat  na  inny  podmiot;  służą  temu  określone 
mechanizmy prawne oraz organziacyjne 

       - umowa ubezpieczenia,  
       - umowy cywilnoprawne np. umowa przechowania, umowa o dozorowanie obiektu  
       - zastosowanie klauzul np. cenowych, walutowych w treści poszczególnych umów 
       - łączenie i fuzje firm 



  Dzielenie ryzyka (metoda repartycji/dystrybucji ryzyka) – polega na rozłożeniu finansowych skutków 

realizacji  ryzyka  na  grupę  (pool)  np.  umowa  ubezpieczenia,  reasekuracji,  prowadzenie  działalności 
gospodarczej w formie spółki 



  Ubezpieczenie – najbardziej praktyczna metoda, kombinacja poprzednich metod (transfer, dystrybucja 

oraz  kontrola  ryzyka-gdy  oddziałuje  prewencyjnie  na  ubezpieczonego),  ubezpieczenie  samo  w  sobie 
nie redukuje ani nie eliminuje ryzyka, lecz gwarantuje kompensację strat finansowych 
 
4. WDROŻENIE WYBRANEJ METODY ZARZĄDZANIA  
5. FINANOSWANIE RYZYKA 
6. ADMINISTROWANIE – poprzez monitoring i ocenę efektywności działania, rachunek 
ekonomiczny-koszty zarządzania ryzykiem   
 
Funkcje zarządzania ryzykiem: 



 

Znalezienie  najmniej  kosztownych,  optymalnych  dla  danego  podmiotu  sposobów  finansowania 
zagrażających mu ryzyk w konkretnych warunkach 



 

Narzędzie do osiągania celów, jakie stawia sobie przedsiębiorstwo 



 

Narzędzie do uzyskiwania przewagi konkurencyjnej 



 

Zapewnienie stabilizacji i kontynuowania działalności 



 

Zapewnienie bezpieczeństwa  



 

Ochrona aktywów, zdolności operacyjnej oraz reputacji firmy 



 

Podniesienie kultury organizacyjnej i świadomości menadżerów oraz pracowników 



 

Zwiększenie zdolności firmy do podejmowania wyzwań w sposób kontrolowany (świadome decyzje) 



 

Przyczynia  się  do  efektywniejszego  wykorzystywania  kapitałów  i  zasobów,  jakimi  dysponuje 
organizacja 



  Pomaga w tworzeniu bazy wiedzy organizacji 

 
Korzyści z zarządzania ryzykiem: 



 

Bardziej świadome podejmowanie decyzji 



 

Niższe koszty ryzyka 



 

Poprawione standardy zarządzania 



 

Usprawniona kontrola wewnętrzna 



 

Poprawiona strategia działania 



 

Usprawnienia planowaniu ciągłości działania/zarządzania kryzysowego 



 

Zredukowanie kosztów zgodności działania z regulacjami i przepisami prawa 
 
22. Metody oddziaływania na szkodowość losową. 

 

Poprzez  pojęcie  szkodowości  losowej  rozumie  się  jeden  ze  wskaźników    techniczno-

ubezpieczeniowych będący miarą statystyczną o charakterze finansowo-ubezpieczeniowym. Odgrywa 
on istotną rolę w zarządzaniu i kierowaniu działalnością ubezpieczeniową. Wyniki badań szkodowości 
stanowią podstawę właściwej oceny ryzyka obejmowanego umową ubezpieczenia, ustalania poziomu 
stawek  taryfowych  oraz  wielkości  funduszu  ubezpieczeniowego,  gwarantującego  prawidłową 
działalność ubezpieczyciela. 

Wskaźnik  szkodowości  losowej  to  stosunek  sumy  odszkodowań  (świadczeń)  Q  do  sumy 

ubezpieczenia U (wyrażany jest w promilach): 

t = Q/U · 1000‰ 

a)  może przyjmować wartości od 0 wzwyż ponieważ szkodowość nie musi zamknąć się w wartości 

składki przyjętej przez Zakład Ubezpieczeń. 

b)  obliczany dla całego portfela ubezpieczeń lub poszczególnych rodzajów ubezpieczeń, 
c)  w ubezpieczeniach ogniowych występuje jako wskaźnik palności, w ubezpieczeniach gradowych 

– jako wskaźnik gradowości, 

d)  charakteryzuje ubytek ubezpieczonego majątku powstały w danym okresie wskutek określonych 

zdarzeń losowych (stopa ubytku sum ubezpieczenia). 

Do metod oddziaływania na szkodowość losową dla Zakładu Ubezpieczeń zaliczamy takie 
działania, jak: 

a)  franszyza integralna (warunkowa, względna) – Zakład Ubezpieczeń nie odpowiada za szkody, 

które nie przekraczają pewnej, ustalonej w umowie, kwoty. Jeżeli szkoda przekroczy tę szkodę, 
wówczas ZU ponosi odpowiedzialność w pełnej wysokości – tak, jakby franszyzy w ogóle nie 
było. Określana jest jako pewna kwota lub procent (ułamek) sumy ubezpieczenia lub wartości 
ubezpieczenia. Ma to na celu uwolnienie ZU od wypłat drobnych szkód, których koszt likwidacji 
byłby relatywnie wysoki, 

b)  franszyza redukcyjna (bezwarunkowa, bezwzględna) – odszkodowanie jest zawsze pomniejszane 

o określoną w umowie wartość. Określana kwotowo lub jako procent szkody. Ma to uwolnić ZU 
od odpowiedzialności za naturalne ubytki. 

c)  udział własny – ubezpieczający (ubezpieczony) zawsze partycypuje w części powstałej szkody, tj. 

część skutków realizacji ryzyka całkowicie obciąża ubezpieczającego. Określana kwotowo lub 
jako procent szkody, 

d)  limit odpowiedzialności – jest to suma ubezpieczenia, czyli górny limit odpowiedzialności 

zakładu ubezpieczeń, do wysokości którego będą pokrywane nam świadczenia 

e)  reasekuracja – umowa, na mocy której jeden zakład ubezpieczeń, zwany cedentem, odstępuje 

całość lub część ryzyka przyjętego do ubezpieczenia wraz z częścią składek innemu 
ubezpieczycielowi, zwanemu reasekuratorem, który w zamian zobowiązuje się do zapłaty 
odpowiedniej części świadczeń wypłacanych ubezpieczającemu, 

f)  koasekuracja – ubezpieczenie określonego ryzyka przez dwóch lub więcej ubezpieczycieli na 

podstawie jednej polisy ubezpieczenia. Podział odpowiedzialności ustalany jest w procentach 
sumy ubezpieczenia. 

 
23. Zasady i funkcje ubezpieczeń gospodarczych. 
 
Wyróżniamy 3 podstawowe funkcje ubezpieczeń gospodarczych: 
a) funkcja ochrony ubezpieczeniowej: 
posiada charakter zdecydowanie  nadrzędny, ponieważ najlepiej  wyraża istotę, jak i  zasadnicze treści 
ekonomiczne  i  społeczene  ubezpieczeń  gospoarczych.  Usługa  ubezpieczeniowa  polega  na  sprzedaży 
ochrony  ubezpieczeniowej,  która  wyraża  się  w  gotoowośći  przejęcia  przez  zakład  ubezpieczeń 
materialnych  skutków  zdarzeń  losowych.  Funkcję  tę  można  nazwać  kompensacyjną  jednak 
ubezpieczający kupują coś więcej niż ewentualną kompensatę- kupują ochronę finansową. 
b) funkcja prewencyjna: 
Prewencja  to  wszelka  działalność  zmierzająca  do  zminiejszenia  szkód  losowych,  zarówno  poprzez 
zmniejszenie ich rozmiarów jak i zmniejszenie prawdopodobieństwa realizacji określonych ryzyk. 
Działalość  ta  może  mieć  postać  materialną-wszelkiego  rodzaju  kampanie  reklamowe,  oraz 
niematerialną-ograniczenie  odpowiedzialności  ZU.  Prewencja  to  także  stosowanie  systemu 
polegającego  na  premiowaniu  osób  nie  zgłaszających  szkód  w  dłuższym  czasie  oraz  obciążaniu 
wyższą składką osób które stosunkowo często szkody zgłaszają oraz udział własny. 
c) funkcja finansowa: 
Funkcja  finansowa  związana  jest  z  przynależnością  do  systemu  finansowego  państwa.  Funkcja  ta 
generalnie polega na gromadzeniu środków w postaci funduszy i rezerw. 
Do  funkcji  finansowej  zaliczamy:  funkcję redystrybucyjną,  fiskalną,  lokacyjną,  interwencyjną  oraz 
kontrolną. 

 
Zasady ubezpieczeniowe 
Pojęcie  zasad  ubezpieczen  gospodarczych  jest  ściśle  związane  z  funkcjami  ubezpieczeń,  a  im  lepiej 
zasady te będą spełniane tym lepiej będą wykonywane zadania stawiane przed ubezpieczeniami. 
Istnieją 3 podstawowe zasady ubezpieczeń; 
Zasady ubezpieczeń gospodarczych: 

a)  realności (pewności) 



  gwarancje ekonomiczne, 



  gwarancje prawne. 

b)  pełności 



 

tylko ubezpieczenia majątkowe, 



 

czynniki wpływające na wysokość odszkodowania 

c)  powszechności 



 

powszechność podmiotowa, 



 

powszechność przedmiotowa, 



 

powszechność zakresu ryzyk. 

 
Zasady  te  oznaczają  pewne  wymagania,  jakie  stawia  się  świadczonym  usługom  ubezpieczeniowym. 
Są  ściśle  powiązane  z  funkcjami  ubezpieczeniowymi.  Mają  wpływ  na  wzrost  lub  spadek 
rzeczywistych korzyści osiąganych z ubezpieczeń. 
Zasada  realności  –  oznacza  pewność,  gwarancję  urzeczywistnienia  prawa  do  otrzymania 
odszkodowania  lub  świadczenia  ubezpieczeniowego.  Zasada  ta  jest  spełniona,  jeżeli  ubezpieczający 
może  liczyć  na  to,  że  zakład  ubezpieczeń  wyrówna  mu  stratę  losową  w  granicach  ubezpieczenia 
i zgodnie z obowiązującymi warunkami. 
Realność ochrony jest warunkiem koniecznym istnienia ubezpieczeń w ogóle. 
Zasada pełności – postuluje zapewnienie ubezpieczonym takiego poziomu finansowego wyrównania 
strat  losowych,  jaki  jest  możliwy  do  osiągnięcia  w  danych  warunkach.  Ma  zastosowanie  jedynie 
w ubezpieczeniach majątkowych.     
Zasada powszechności – poza ochroną ubezpieczeniową nie powinien znaleźć się żaden podmiot czy 
też  przedmiot,  którego  objęcie  tą  ochroną  jest  uzasadnione.  Jednocześnie  zakłady  ubezpieczeń 
powinny uwzględniać wszelkie realnie zagrażające i odczuwalne ryzyka. Powszechność ubezpieczeń 
zależy bezpośrednio od stopnia świadomości ubezpieczeniowej społeczeństwa. 
 
24. Pojęcie i treść umowy ubezpieczenia. 
 
DEFINICJA: Przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności 
swego przedsiębiorstwa,  spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie 
wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę – art. 805 §1 k.c. 

Umowa ubezpieczenia zawarta jest między zakładem ubezpieczeń a ubezpieczającym. Przez 

umowę ubezpieczenia zakład ubezpieczeń zobowiązuje się spełnić określone świadczenie w razie 
zajścia przewidzianego w umowie wypadku ubezpieczeniowego, a ubezpieczający zobowiązuje się 
zapłacić składkę. Wskazany obowiązek zakładu ubezpieczeń jest obowiązkiem warunkowym – 
powstaje wraz z zaistnieniem wypadku ubezpieczeniowego; obowiązek ubezpieczającego (zapłata 
składki) jest obowiązkiem bezwarunkowym. 

W efekcie zawarcia umowy ubezpieczenia powstaje prawny stosunek ubezpieczenia, który 

wiąże zakład ubezpieczeń z ubezpieczonym. Zawarcie umowy ubezpieczenia wymaga uczestnictwa co 
najmniej dwóch podmiotów (ubezpieczającego i zakładu ubezpieczeń), które składają zgodne 
oświadczenie woli w kwestiach dotyczących istoty ubezpieczenia. Zawarcie umowy następuje 
najczęściej w trybie ofertowym (prostym lub złożonym); może również nastąpić w trybie 
rokowaniowym lub przetargowym. Umowa ubezpieczenia jest nieważna, jeżeli zajście 
przewidzianego w umowie wypadku nie jest możliwe. 
Treść (art. 295 § 1 k.m.) 

1.  Oznaczenie ubezpieczyciela 
2.  Oznaczenie przedmiotu ubezpieczenia 

3.  Oznaczenie ubezpieczonych ryzyk 
4.  Określenie czasu, na który zawarto umowę 
5.  Początek i koniec okresu ochrony 
6.  Suma ubezpieczenia (gwarancyjna) 
7.  Miejsce i data wystawienia 
8.  Podpis ubezpieczyciela 
9.  Inne  (Ubezpieczający,  ubezpieczony,  uposażony;  OWU  +  indyw.  klauzule  np.  roszczenia 

ochrony,  ograniczenia  ochrony  i  wyłączenia  ochrony;  wysokość  składki,  termin,  sposób  
zapłaty) 

 

25. Zasady organizacji polskiego rynku ubezpieczeniowego. 

1.  Zasada ubezpieczenia rynkowego od 28.07.1990 – demonopolizacja, prywatyzacja, 

komercjalizacja 

2.  Zasada koncesjonowania działalności ub. -  trzeba mieć zezwolenie na prowadzenie 

działalności ub. (wydawane przez KNF) :odpowiedni kapitał, forma org.-prawna itp. 

3.  Zasada nadzoru państwa -  organ nadzoru – KNF od 2006r.  
4.  Zasada podziału branż – ZU może być tylko w 1 dziale (I lub II) 
5.  Zasada ubezpieczeń umownych – ochronę ub. Świadczy się w oparciu o umowę ub. 
6.  Zasada ograniczonych form org. – prawnych – TUW lub S.A. 
7.  Zasada dobrowolności ochrony ub. – dobrowolne i obowiązkowe (swoboda wyboru ZU) 
8.  Zasada ochrony konsumenta  - RzU, PBUK, UFG 
9.  Zasada Kontroli Sądowej 
10.  Zasada ograniczenia pozaubezpieczeniowej działalności ZU -  ZU nie może bezpośrednio 

zajmować się inną działalnością niż ubezpieczeniowa. (Działalność ub. Polega na 
wykonywaniu czynności ub. Związanych z oferowanie i udzielaniem ochrony na wypadek 
ryzyka wystąpienia skutków zdarzeń losowych) 

Na polskim rynku ubezpieczeniowym oprócz samych zakładów ubezpieczeniowych działają takie 
instytucje jak: Komisja Nadzoru Finansowego - koncesjonuje działalność ubezpieczeniową 
podmiotów, kontroluje ich działalność i stan majątkowy, Rzecznik Ubezpieczonych, który podejmuje 
działania w zakresie ochrony osób, które reprezentuje. Główne jego zadania to: rozpatrywanie skarg 
indywidualnych, zapewnienie możliwości polubownego rozstrzygania sporów, opiniowanie aktów 
prawnych dot. Ubezpieczeń, Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny, który ma za zadanie 
wzmacniać zaufanie do instytucji ubezpieczeń. Jego działalność wiąże się z wypłatą odszkodowań i 
świadczeń za szkody na terenie RP, udzielaniem pomocy finansowej ZU czy w przypadku upadłości 
Zakładu Ubezpieczeń (do ściśle określonej sumy). UFG pełni też funkcję ośrodka informacji. Swoją 
działalność na rynku ubezpieczeniowym prowadzą również agenci oraz brokerzy ubezpieczeniowi. 
 
26. Formy prowadzenia działalności ubezpieczeniowej. 
- Spółka Akcyjna 
- Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych 
-Główny oddział zagranicznego zakładu ubezpieczeń (GOZZU) 
- Keptyw (ang. Captive insurance company)  
- (Spółdzielczy Zakład Ubezpieczeń- obecnie polskie prawo nie dopuszcza tej formy) 
- ubezpieczyciele indywidualni 
Przedsiębiorstwa  prowadzące  działalność  ubezpieczeniową  mogą  być  zorganizowane  w  różnorodne 
formy  organizacyjno-prawne.  Współcześnie  przeważają  dwie  formy  zakładów:  spółki  akcyjne,  które 
prowadzą  komercyjną  działalność  ubezpieczeniową  i  towarzystwa  ubezpieczeń  wzajemnych  typowe 
dla ubezpieczeń niekomercyjnych.  
Spółki  akcyjne  są  spółkami  kapitałowymi  i  posiadają  osobowość  prawną.  W  państwach  Unii 
Europejskiej  ponad70%  składki  brutto  generują  zakłady  ubezpieczeń  w  formie  spółek  akcyjnych. 
Główną  zaletą  spółek  akcyjnych  jest  łatwość  w  kumulacji  kapitału.  W  Polsce  wykonywanie 
działalności  ubezpieczeniowej  przez  spółkę  akcyjną  wymaga  zezwolenia  Komisji  Nadzoru 
Finansowego.  Podstawowym  celem  działalności  jest  maksymalizacja  wartości  przedsiębiorstwa  dla 
akcjonariuszy. 

Towarzystwo  Ubezpieczeń  Wzajemnych  opiera  się  na  zasadzie  wzajemności  polegającej  na 
połączeniu  praw  z  umów  ubezpieczenia  i  praw  członkowskich,  świadczeniu  ochrony 
ubezpieczeniowej  członkom  towarzystwa,  eliminacji  nastawienia  na  zysk  i  współdecydowania 
członków  o  losie  towarzystwa. TUW  może  przekształcić  się  w  zakład  ubezpieczeń  w  formie  spółki 
akcyjnej. 
Osoby  ubezpieczające  się  w  TUW  są  równocześnie  jego  współwłaścicielami  i  dzięki  temu  mogą 
decydować  o  polityce  finansowej  TUW  i  oferowanych    produktach  ubezpieczeniowych.  Zakład 
ubezpieczeń  w  formie  spółki  akcyjnej  ma  za  zadanie  wypracować  zysk  dla  udziałowców  przez 
świadczenie usług ubezpieczeniowych, a celem TUW jest świadczenie usług w sposób jak najbardziej 
dopasowany  do  potrzeb  członków  TUW,  którzy  decydują  o  oferowanych  usługach  i  przeznaczeniu 
ewentualnej nadwyżki bilansowej.  
Główny  oddział  zagranicznego  zakładu  ubezpieczeń  –  nie  ma  osobowości  prawnej  lecz  tylko 
zdolność  sądową  (może  pozywać  i  być  pozywany)  –  brak  osobowości  prawnej  jest  związany  z 
bezpieczeństwem ubezpieczonych, odpowiedzialność ma zagraniczny zakład ubezpieczeń, a nie tylko 
jego oddział, jest wymagany mniejszy kapitał, niż przy tworzeniu S.A., czy towarzystwa ubezpieczeń 
wzajemnych, wymagana jest zgoda ministra finansów na utworzenie GOZZU, wymagane jest nadanie 
GOZZU  statutu  w  formie  aktu  notarialnego,  reprezentacja  –  dyrektor  jednoosobowo  lub  dwóch 
zastępców łącznie lub też zakład ubezpieczeń wyznacza osobę spoza tego grona

 

Keptyw  to  zakład  ubezpieczeń  tworzony  specjalnie  w  celu  ubezpieczania  części  lub  całości  ryzyk 
przedsiębiorstwa macierzystego. Jest on zarejestrowany jak firma ubezpieczeniowa lub reasekuracyjna 
i  bezpośrednio  lub  pośrednio  zależna  kapitałowo  od  podmiotu,  którego  ryzyko  ubezpiecza. 
Przedsiębiorstwo  macierzyste  Keptyw  z  reguły  nie  prowadzi  samodzielnie  działalności 
ubezpieczeniowej. 
Spółdzielczy  Zakład  Ubezpieczeń  jest  podmiotem  gospodarczym  prowadzącym  działalność 
ubezpieczeniową  na  zasadach  prawa  spółdzielczego.  Aktualnie  obowiązująca  ustawa  o  działalności 
ubezpieczeniowej nie dopuszcza formy spółdzielni  jako zakładu ubezpieczeń. 
Ubezpieczyciele indywidualni to konglomerat niezależnych firm działających na zasadzie franszyzy. 
(Lloyd’s of London) 
 
27. Kanały dystrybucji usług ubezpieczeniowych. 

Kanał dystrybucji - zbiór podmiotów uczestniczących w procesie dostarczania produktów do 

ostatecznego  nabywcy  lub  użytkownika. W  odniesieniu  do  usług  ubezpieczeniowych  ze  względu  na 
odrębność  ról,  jakie  oba  podmioty  -  nabywca  i  użytkownik  usług  ubezpieczeniowej  -  pełnią  w 
procesie  świadczenia  usług.  Nabywcą  usług  jest  ubezpieczający,  a  użytkownikiem  jest  natomiast 
podmiot objęty ochroną ubezpieczeniową, czyli ubezpieczony. 
 
Kanały dystrybucji usług ubezpieczeniowych w ujęciu podmiotowym możemy podzielić na 3 grupy: 
• 

kanał bez pośredników ubezpieczeniowych 

• 

Kanał z agentem ubezpieczeniowym 

• 

kanał z agentem ubezpieczeniowym i brokerem ubezpieczeniowym 

 
Istnienie  kanału  dystrybucji  usług  ubezpieczeniowych,  którego  uczestnikami  obok  zakładu 
ubezpieczeń,  usługobiorcy  będą  agent  oraz  broker  ubezpieczeniowy  jest  teoretycznie  możliwe.  W 
praktyce jednak sytuacja taka rodzić może wiele problemów, choćby na tle wynagradzania podmiotów 
trudniących  się  pośrednictwem  ubezpieczeniowym,  podważających  możliwość  funkcjonowania 
takiego kanału dystrybucji. 

Biorąc  pod  uwagę  podmiotowy  aspekt  pośrednictwa  ubezpieczeniowego,  w  Polsce 

obowiązuje  tzw.  model  niemiecki,  zgodnie  z  którym  pośrednikami  ubezpieczeniowymi  są  jedynie 
agenci i brokerzy ubezpieczeniowi. 

Dzięki  odpowiedniemu  kształtowaniu  i  modelowaniu  kanałów  dystrybucji  towarzystwa 

ubezpieczeniowe  mogą  uzyskać  przewagę  konkurencyjną  na  rynku.  W  podobnej  sytuacji  są  inne 
przedsiębiorstwa,  które  na  każdym  etapie  swojego  rozwoju  podejmują  decyzje  odnośnie  wyboru 
odpowiedniego, przystosowanego do specyfiki działalności kanału dystrybucyjnego. Wbrew pozorom 
w  praktyce  nie  jest  to  takie  łatwe.  Aczkolwiek  z  perspektywy  przedsiębiorstwa  decyzja  w  sprawie 

wyboru właściwego kanału dystrybucji jest decyzją strategiczną dla niego. Znaczenie to przypisuje się 
roli „napędzającej” rozwój towarzystw ubezpieczeniowych. Jeśli towarzystwa ubezpieczeniowe chcą 
być widoczne na rynku i rozpoznawalne przez potencjalnych klientów, nie mogą jedynie sprowadzać 
swoich działań do modelowania dotychczas wykorzystywanych form dystrybucji, ale powinny przede 
wszystkim szukać nowych, unikatowych rozwiązań. 
Ponadto coraz ważniejszym kanałem dystrybucji stają się kanały dystrybucji elektronicznej, w tym 
przede wszystkim te oferowane przez Internet, telefon, czy też telewizję. 
28. Rzecznik Ubezpieczonych jako szczególny przejaw ochrony interesów konsumenta usługi 
ubezpieczeniowej.  
 
Rzecznik Ubezpieczeniowy jest to polski urząd państwowy. Został powołany w 1995 r. w związku z 
upadkiem  kilku  zakładów  ubezpieczeń.  Jego  zadaniem  jest  reprezentowanie  interesów 
ubezpieczających, ubezpieczonych, uposażonych lub uprawnionych z umów ubezpieczenia, członków 
otwartych  funduszy  emerytalnych  i  uczestników  pracowniczych  programów  emerytalnych  (PPE). 
Rzecznik współpracuje z krajowymi i zagranicznymi organizacjami konsumenckimi oraz Rzecznikiem 
Praw  Obywatelskich.  Urząd  ten  do  listopada  2007  sprawował  Stanisław  Rogowski  –  pierwszy 
rzecznik ubezpieczonych. 12 listopada 2007 urząd objęła Halina Olendzka.  Obecnie rzecznikiem jest 
Aleksandra Wiktorow!!!! 
Osoby  zgłaszające  swoje  niezadowolnie  z  pracy  towarzystw  ubezpieczeniowych  do  Rzecznika 
Ubezpieczonych mogą liczyć na poradę i to, że wystąpi on do ubezpieczyciela z prośbą o wyjaśnienie 
sprawy. Do zadań Rzecznika Ubezpieczonych należy podejmowanie działań w zakresie ochrony osób, 
których interesy reprezentuje, a w szczególności: 



 

rozpatrywanie skarg w indywidualnych sprawach kierowanych do Rzecznika; 



 

opiniowanie  aktów  prawnych  dotyczących  organizacji  i  funkcjonowania  ubezpieczeń, 
funduszy emerytalnych i pracowniczych programów emerytalnych; 



 

występowanie  do  właściwych  organów  z  wnioskami  o  podjęcie  inicjatywy  ustawodawczej 
bądź o wydanie lub zmianę innych aktów prawnych; 



 

informowanie  właściwych  organów  nadzoru  i  kontroli  oraz  Polskiej  Izby  Ubezpieczeń  i 
organizacji  gospodarczych  powszechnych  towarzystw  emerytalnych  o  dostrzeżonych 
nieprawidłowościach w działaniu zakładów ubezpieczeń, funduszy emerytalnych, towarzystw 
emerytalnych,  pracowniczych  programów  emerytalnych  i  innych  instytucji  rynku 
ubezpieczeniowego; 



 

możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów; 



 

inicjowanie  i  organizowanie  działalności  edukacyjnej  i  informacyjnej  w  dziedzinie  ochrony 
ubezpieczających,  ubezpieczonych,  uposażonych  lub  uprawnionych  z  umów  ubezpieczenia, 
członków funduszy emerytalnych oraz uczestników pracowniczych programów emerytalnych; 



 

organizacja  sądu  polubownego  rozstrzygającego  spory  z  zakładami  ubezpieczeń, 
powszechnymi towarzystwami emerytalnymi, Ubezpieczeniowym Funduszem Gwarancyjnym 
oraz Polskim Biurem Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. 

 
29. Zasadność oraz zadania Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego. 
 
Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny jest instytucją powołaną w 1990 r., aktualny zakres jego 
zadań określony został ustawą z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, 
Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych 
(Dz. U. z 2003 r. Nr 124 poz. 1152 z późn. zm.)  

UGW jest instytucją zabezpieczającą interesy osób ubezpieczonych. Jej zadaniem jest 

wypłacanie odszkodowań i świadczeń z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy 
pojazdów mechanicznych oraz obowiązkowego ubezpieczenia OC rolników z tytułu prowadzenia 
gospodarstwa rolnego:  

odpowiedzialność cywilną posiadacza pojazdu, osoby kierującej lub rolnika, w przypadku nie 
ustalenia tożsamości sprawcy  

obowiązkowego ubezpieczenia OC  

Fundusz zaspokaja także roszczenia osób uprawnionych w przypadku ogłoszenia upadłości albo 
oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości zakładu ubezpieczeń lub umorzenia postępowania 
upadłościowego, jeżeli majątek dłużnika nie wystarcza nawet na zaspokojenie kosztów postępowania 
upadłościowego albo w przypadku zarządzenia likwidacji przymusowej zakładu ubezpieczeń, jeżeli 
roszczenia osób uprawnionych nie mogą być pokryte z aktywów stanowiących pokrycie rezerw 
techniczno-ubezpieczeniowych. Z obowiązkowych ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej UFG 
wypłaca 100% należnych odszkodowań i świadczeń, a z umów ubezpieczenia na życie w wysokości 
50% wierzytelności, nie więcej jednak niż kwotę stanowiącą równowartość 30 tys. euro. 

Środki na działanie UFG, czyli w szczególności przeznaczone na zaspokajnie roszczeń osób 

uprawnionych do otrzymania odszkodowania lub świadczenia, pochodzą z:  

gwarancją UFG,  

 

ubezpieczenia obowiązkowego,  

ubezpieczycieli życiowych  

 
 
30. Pojęcie i rodzaj długu publicznego oraz jego obsługa.  
 
Ustawodawca w ustawie o finansach publicznych z 2009 roku wyróżnia dwie kategorie długu 
publicznego: 
- państwowy dług publiczny-nominalne zadłużenie jednostek sektora finansów publicznych, ustalone 
po wyeliminowaniu wzajemnych zobowiązań pomiędzy jednostkami tego sektora, obejmuje on: 

  Dług sektora rządowego (Zadłużenie, którego spłata obciąża budżet państwa) 
  Pozostałe zadłużenie sektora rządowego (Dług sektora samorządowego i ubezpieczeń 

społecznych) 

-dług Skarbu Państwa- wartość nominalna zadłużenia Skarbu Państwa; na kwotę długu Skarbu 
Państwa składa się poza zadłużeniem budżetu państwa, dług wszystkich instytucji państwowych 
niemających osobowości prawnej, np. państwowych jednostek budżetowych i państwowych funduszy 
celowych nieposiadających osobowości prawnej 
Rodzaje PDP: 

a)  Krajowy – dług zaciągnięty w Polsce 

Zagraniczny – dług zaciągnięty za granicą w obcej walucie (wg miejsca emisji) lub dług 
zaciągnięty u inwestorów zagr. w walucie krajowej (wg inwestora) 

b)  Krótkoterminowy – o terminie zapadalności do 1 roku 

Długoterminowy – o terminie zapadalności powyżej 1 roku (najczęstszy) 

c)  Brutto – wszystkie zobowiązania władz publicznych wg ich wartości nominalnej 

Netto – dług brutto minus aktywa finansowe (czyli niezabezpieczona aktywami część długu) 

d)  Nominalny – dług wykazywany w sprawozdaniach 

Realny – dług po uwzględnieniu zmian inflacji 

e)  Rzeczywisty – wartość wykazywanego długu 

Potencjalny – dług pozabilansowy, uwzględniający zobowiązania z tytułu udzielonych 
gwarancji i poręczeń oraz przyszłych emerytur 

f)  Centralny – dług zaciągnięty przez Skarb Państwa 

Lokalny – dług zaciągnięty przez samorządy terytorialne 

Obsługa długu publicznego: 
 Wyróżnia się następujące rodzaje środków finansowych przeznaczonych na obsługę długu 
publicznego: 

1.  Oszczędności w budżecie państwa (nadwyżka pierwotna) 

2.  Oszczędności sektora pozabudżetowego (zaciąganie nowych pożyczek w kraju) 
3.  Zagraniczne środki finansowe (pożyczki lub inne formy dopływu kapitału) 

W celu zmniejszenia ciężaru obsługi długu publicznego państwo może dokonać: 
  Konsolidacji-scalenie kilku pożyczek pobranych na tych samych zasadach w jedną 
  Konwersji-zmiana warunków, na jakich pożyczka została zaciągnięta; zgodne z przepisami 

zastąpienie zobowiązania, z którym wiążą się odsetki i określone korzyści, zobowiązaniem 
dającym mniejsze oprocentowanie lub przynoszącym zmniejszone korzyści wierzycielowi; dawny 
dług zostaje umorzony i zastępuje go nowy 

  Repudiacji-władze publiczne jednostronnie, bez porozumienia z wierzycielami zaprzestają obsługi 

zadłużenia 

  Moratorium-jednostronne ogłoszenie przez dłużnika wstrzymania na pewien czas obsługi długów, 

tzn. zaprzestania regulowania rat kapitałowych od zaciągniętych wcześniej kredytów i płacenia 
odsetek. 

 
 
31. Pojęcie, cechy i funkcje podatków. 
 
Podatek  to  pieniężne,  nieodpłatne,  przymusowe,  bezzwrotne,  ogólne,  jednostronne  świadczenie 
nakładane przez państwo lub inny podmiot publicznoprawny na mocy przepisów prawnych. 
Cechy podatków: 



  bezzwrotne (definitywne)- raz wpłacona należność podatkowa nie podlega zwrotowi 



 

ogólne-  podatki  nakładane  są  na  określoną  grupę  podatników,  znajdujących  się  w  sytuacji 
ustalonej przez prawo, a nie na konkretne jednostki 



 

pieniężny charakter 



  przymusowe- trzeba je zapłacić, w przypadku uchylania się od uiszczenia podatek może być 

wyegzekwowany 



  jednostronne-  decyzja  o  nałożeniu  jest  podejmowana  jednostronnie  przez  określone  organy 

(jednostronna decyzja podmiotu ustanawiającego podatek) 



 

nieodpłatne (nieekwiwalentne)- z tytułu zapłaty podatku podatnikowi  nie przysługuje  żadne 
roszczenie do świadczenia wzajemnego 

Funkcje podatków: 



  fiskalna  (dochodowa)-  mają  dostarczyć  państwu  i  władzom  lokalnym  dochody  na pokrycie 

wydatków publicznych 



  redystrybucyjna-  oddziaływanie  państwa  za  pomocą  podatków  na  podział  dochodów  w 

gospodarce 



  alokacyjna-  podatki  wykorzystywane  są  przez  państwo  oraz  samorząd  terytorialny 

do alokacji  czynników  produkcji  (ziemi,  surowców,  kapitału,  pracy)  w  tworzenie  dóbr 
społecznych  



  stabilizacyjna- oddziaływanie państwa za pomocą podatków na cykl koniunkturalny 



  stymulacyjna-  oddziaływanie  na  określone  zjawiska  i  procesy  gospodarcze  w  skali 

mikroekonomicznej-  oddziaływanie  na  decyzje  gospodarcze  konkretnych  przedsiębiorstw  w 
zakresie kierunków i rodzaju działalności gospodarczej (ulgi, zwolnienia, stawki podatkowe) 



 

społeczna  (socjalna)-  polega  na  uwzględnieniu  w  podatkach  indywidualnej  sytuacji 
podatnika, czyli  jego zdolności płatniczej.  Bierze się  pod uwagę  np. jego  dochody,  majątek, 
poziom  wydatków.  Zdolność  płatniczą  uwzględnia  się  m.in.  poprzez  zastosowanie  ulg  i 
zwolnień oraz regulacje stawek podatkowych. 



  informacyjno-kontrolna-  pobór  podatków  dostarcza  informacji  o  zjawiskach  społecznych  i 

ekonomicznych  zachodzących  w  gospodarce,  np.  podatki  obrotowe  są  źródłem  informacji  o 
stanie koniunktury gospodarczej (spadek dochodów z tego tytułu informuje o spadku popytu i 
odwrotnie). 

 
32. Pojęcie budżetu i źródła dochodów budżetowych. 
 
Budżet państwa jest pojęciem wieloznacznym i może być rozumiany jako: 

1.  Plan finansowy działalności państwa w określonym czasie, najczęściej rocznym 
2.  Akt prawny, najczęściej rangi ustawowej( w JST- uchwały). Budżet jako akt prawny stanowi 

upoważnienie  władzy  wykonawczej  do    gromadzenia  dochodów  z  określonych  źródeł,  w 
określonej  wysokości  i  czasie  oraz  do  dokonywania  wydatków  wysokościach  i    na  cele 
określone  w  tym  akcie  prawnym,  ponadto  umożliwia  kontrolę  gospodarki  budżetowej  przez 
Parlament. 

3.  Fundusz,  który  gromadzi  dochody  i    z  którego  dokonywane  są  wydatki.  Fundusz  ma 

charakter redystrybucyjny 

Budżet  państwa  ma  na  celu  pobieranie  dochodów  od  jednostek  gospodarczych,  a  następnie 
wydatkowanie ich na określone w planie cele 

Celem sporządzania budżetu jest racjonalizacja wydatków. Budżet stanowi podstawę finansowego 
planowania przedsięwzięć oraz dostarcza najważniejszych informacji potrzebnych do kontroli 
prowadzonej działalności 
Źródła dochodów budżetowych: 
Wg ustawy o finansach publicznych występują następujące rodzaje dochodów publicznych: 

1.  daniny  publiczne,  a  więc  podatki,  składki,  opłaty  i  inne  świadczenia  pieniężne  (np.  cła), 

których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa,  

2.  inne  dochody  należne,  na  podstawie  odrębnych  ustaw,  budżetowi  państwa,  JST  oraz  innym 

jednostkom  SFP  (np.  kary  i  grzywny  orzeczone  w  postępowaniu  sądowym,  wpływy  ze 
zobowiązań przedawnionych); 

3.  wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług świadczonych przez jednostki SFP; 
4.  dochody z mienia jednostek SFP, do których zalicza się przede wszystkim:  
- wpływy z umów najmu, dzierżawy i innych umów o podobnym charakterze, 
- odsetki od środków na rachunkach bankowych, 
5.   spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz jednostek SFP; 
6.   odszkodowania należne jednostkom SFP; 
7.   kwoty uzyskane przez jednostki SFP z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji; 
8.   dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw  
9.  inne  dochody  należne  jednostkom  SFP  określone  w  odrębnych  przepisach  lub  umowach 
międzynarodowych, np. opłaty pobierane przez Komisję Papierów Wartościowych i Giełd. 

 
33. Porównanie jednostki budżetowej i zakładu budżetowego. Przykłady podmiotów 
działających w tych formach organizacyjno-prawnych. 
 

Obowiązująca  od  stycznia  2010  r.  nowa  ustawa  o  finansach  publicznych  wprowadziła  pewne 

zmiany,  których  głównym  przejawem  jest  likwidacja  zakładów  budżetowych  i  gospodarstw 
pomocniczych jednostek budżetowych. 

Jednostkami budżetowymi są jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych 

nieposiadające osobowości prawnej, które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu państwa 
lub z budżetu jednostki samorządu terytorialnego, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek 
odpowiednio dochodów budżetu państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Jednostka 
budżetowa jest powoływana do realizacji zadań, których koszty są niewspółmierne do dochodów.  

Podstawą  gospodarki  finansowej  jednostki  budżetowej  jest  plan  dochodów  i  wydatków, 

zwany  „planem  finansowym  jednostki  budżetowej”.  Jednostki  budżetowe  są  finansowane  metodą 
brutto, rozliczają się z  właściwym budżetem całością dochodów i  wydatków (np. szkoły, sądy, straż 
pożarna,  wojsko,  policja,  areszty,  urzędy).  .

 

Jedną  z  cech  jednostki  budżetowej  jest  fakt,  że 

zaplanowane  wydatki  nie  mogą  być  przekraczane  i  przenoszone  na  rok  następny.  Niezrealizowane 
wydatki  podlegają  zwrotowi  do  budżetu,  a  poziom  wykorzystanych  w  danym  roku  środków  jest 
podstawą do ich przyznawania na rok następny. 

Zakładami budżetowymi są takie jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, które 

odpłatnie wykonują wyodrębnione zadania oraz pokrywają koszty swojej działalności z przychodów 
własnych. Podstawą gospodarki finansowej zakładu budżetowego jest roczny plan finansowy 
obejmujący przychody, w tym dotacje z budżetu, koszty i inne obciążenia, stan środków obrotowych, 

stan należności i zobowiązań na początek i koniec okresu oraz rozliczenia z budżetem. Dotacje dla 
zakładu budżetowego nie mogą przekroczyć 50 % kosztów jego działalności. Zakład budżetowy 
wpłaca do budżetu nadwyżki środków obrotowych, ustalone na koniec okresu rozliczeniowego. W 
planie finansowym zakładu budżetowego mogą być dokonywane zmiany w ciągu roku w przypadku 
realizowania wyższych od planowanych przychodów i kosztów, pod warunkiem że nie spowoduje to 
zmniejszenia wpłat do budżetu ani zwiększenia dotacji z budżetu.  

Zakłady  budżetowe  są  finansowane  metodą  netto.  Rozliczają  się  z  właściwym  budżetem 

jedynie różnicą  dochodów  i  wydatków (jest  motywacja do  zwiększania dochodów, bo  wtedy  można 
zwiększyć  wydatki).  Przykłady:  przedszkola,  żłobki,  świetlice,  domy  kultury,  zakłady  gospodarki 
mieszkaniowej,  zakłady  weterynarii,  a  także  działalność  w  zakresie  gminnych  dróg,  ulic,  mostów, 
placów, wodociągów i kanalizacji, lokalnego transportu zbiorowego i innych. 
 
34. Zasady gospodarki funduszowej. Przykłady państwowych funduszy celowych. 
 

Gospodarka funduszowa to odstępstwo od generalnej zasady jedności budżetu państwa, nakazującej 
gromadzić całość dochodów i wydatków skarbu państwa w ramach jednego planu finansowego, w 
jednej centralnej puli środków. W wydzielonych funduszach celowych (pozabudżetowych) 
gromadzone są z niektórych tytułów środki mające od początku jednoznaczne przeznaczenie.  

Źródłem zasilania funduszy celowych są dochody typu budżetowego, takie jak: podatki i 

opłaty publiczne oraz przychody ze sprzedaży (częściej usług aniżeli dóbr). Ponadto w przepisach 
prawnych regulujących sprawy dochodów omawianych funduszów bardzo często przewiduje się 
możliwość ich zasilania dobrowolnymi wpłatami ludności i jednostek prowadzących działalność 
zarobkową.  

Fundusze celowe charakteryzuje celowe przeznaczenie gromadzonych w nich dochodów. 

Oznacza to, że w przepisach prawnych stanowiących o utworzeniu danego funduszu wskazuje się 
zadanie lub zespół zadań, na realizację których może być on wykorzystywany, różni to gospodarkę 
funduszową od gospodarki budżetowej, z którą związana jest zasada jedności materialnej. Są tworzone 
na podstawie odrębnych ustaw (ustawa powołuje konkretny fundusz). Fundusze celowe dzielą się na 
państwowe lub samorządowe (odpowiednio: gminne, powiatowe lub wojewódzkie.  

Gospodarka funduszowa jest uznawana często jako bardziej elastyczna od budżetowej. Wiąże 

się to z możliwością wykorzystywania w latach następnych środków funduszu nie wydanych w roku 
ich nagromadzenia - aż do chwili likwidacji funduszu. Jest to szczególnie ważne w prowadzeniu 
działalności inwestycyjnej, której proces nie zawsze kończy się w ciągu jednego roku. Toteż 
najchętniej odstępuje się w tym zakresie od finansowania budżetowego i preferuje finansowanie 
funduszowe. Elastyczność gospodarki funduszowej przejawia się także i w tym, że na ogół bez 
większych przeszkód prawnych można zmieniać plany funduszów, szczególnie w przypadku 
uzyskania dodatkowych dochodów, co nie jest łatwe w odniesieniu do planów budżetowych, których 
zmiany obwarowane są rygorystycznymi przepisami prawnymi.  

W Polsce funkcjonują obecnie takie fundusze jak: 

• Fundusz Ubezpieczeń Społecznych 
• Fundusze prowadzone przez KRUS 
• Fundusz Pracy 
• Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP) 
• Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) 
• Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej 
• Fundusz kościelny