Strategia Rozwoju Gminy Siemiatycze na lata 2000-2015
______________________________________________________________________
1. Informacja o stanie miasta Siemiatycze.
Z uwagi na specyfikę położenia gminy Siemiatycze – wokół obcego centrum, jakie
stanowi miasto Siemiatycze będące jednocześnie siedzibą władz powiatowych, autorzy
opracowania uznali za niezbędne przedstawienie w niniejszym opracowaniu krótkiej
informacji o stanie Siemiatycz. Relacje gmina – miasto są dwustronne. Mieszkańcy gminy
korzystają w dużym stopniu z usług świadczonych na terenie miasta, w tym przede
wszystkim z całej infrastruktury społecznej (ochrona zdrowia, oświata, kultura),
a częściowo także technicznej (centrala telefoniczna, oczyszczalnia ścieków). Natomiast
mieszkańcy miasta coraz częściej poszukują na terenie gminy lokalizacji pod budownictwo
jednorodzinne. Poza tym korzystają z usług w zakresie turystyki i rekreacji. Gmina jest
także ważnym czynnikiem warunkującym rozwój miasta. Dzięki mieszkańcom gminy,
którzy zaopatrują się w mieście, prężnie rozwija się tam sieć placówek handlowych.
Te dwie jednostki administracyjne są nierozerwalnie ze sobą związane. Stąd też dla
prężnego rozwoju zarówno gminy, jak i miasta pożądana jest ścisła współpraca między
władzami obu samorządów.
Tabela nr 16 Podstawowe dane statystyczne dot. Miasta Siemiatycze
wg stanu na koniec 1999r.
Lp.
Wyszczególnienie
Dane liczbowe
1.
Powierzchnia w ha
3.625
2.
Dochody budżetu ogółem w tys. zł
14912,9
3.
Wydatki bużetu ogółem w tys. zł
14661,8
4.
Liczba mieszkańców
15.632
5.
Średni dochód
654
6.
Pracujący ogółem
w tym kobiety
4.262
2.177
7.
Bezrobotni ogółem
w tym: zwolnieni z przyczyn zakładu pracy
bez prawa do zasiłku
758
73
326
8.
Stałe miejsce zameldowania ogółem
w tym : mężczyźni
kobiety
15.471
7.391
8.080
9.
Faktyczne miejsce zamieszkania ogółem
w tym : mężczyźni
kobiety
15.449
7.369
8.080
50
Strategia Rozwoju Gminy Siemiatycze na lata 2000-2015
______________________________________________________________________
W mieście funkcjonuje kilkadziesiąt dużych i średnich firm. Ogółem prowadzi
działalność gospodarczą blisko 1000 podmiotów. Główne gałęzie gospodarki miasta to:
- przetwórstwo rolno-spożywcze,
- przemysł lekki,
- przemysł drzewny,
- produkcja materiałów budowlanych,
- handel,
- usługi.
Miasto posiada bardzo dobrze rozwiniętą sieć wodociągową, kanalizacyjną i
gazową. Współczynnik telefonizacji wynosi 160 telefonów / 1000 mieszkańców.
Na terenie Siemiatycz działają takie instytucje i organizacje jak: Towarzystwo
Gospodarcze, Cech Rzemiosł Różnych, PKO BP, Bank Depozytowo-Kredytowy S.A.,
Bank Spółdzielczy oraz 10 firm ubezpieczeniowych.
W zakresie kultury, rozrywki i rekreacji miasto posiada:
- Siemiatycki Ośrodek Kultury,
- Szkołę Muzyczną,
- Kino „Chrobry”,
- kompleks sportowy nad zalewem
- dwa zalewy rekreacyjne z wypożyczalnią sprzętu wodnego i strzeżonymi kąpieliskami,
- pole namiotowe.
Bogatsza niż w gminie jest oferta miasta w zakresie bazy socjalnej w postaci hoteli i
restauracji. Funkcjonują tu: hotel i restauracja „Zajazd u Kmicica”, Hotel PPKS,
Restauracja „Oleńka” oraz kilkanaście barów.
51
Strategia Rozwoju Gminy Siemiatycze na lata 2000-2015
______________________________________________________________________
II.
ANALIZA UWARUNKOWAŃ ZEWNĘTRZNYCH
I WEWNĘTRZNYCH
52
Strategia Rozwoju Gminy Siemiatycze na lata 2000-2015
______________________________________________________________________
1. Uwarunkowania rozwoju w oczach społeczności lokalnej.
W trakcie prac nad strategią zespół autorski uczestniczył w spotkaniach z liderami
lokalnych środowisk gminy Siemiatycze. Przedstawiony niżej materiał stanowi
syntetyczną ocenę gminy dokonaną przez jej mieszkańców. Poszczególne czynniki
pogrupowane zostały według przypisanej im siły oddziaływania.
Autorzy opracowania posłużyli się tu metodą analizy SWOT polegającą na
identyfikacji mocnych i słabych stron gminy oraz szans i zagrożeń jej rozwoju.
Lp.
MOCNE STRONY
1.
Walory przyrodnicze
2.
Atrakcyjne położenie (skrzyżowanie głównych szlaków komunikacyjnych)
3.
Bardzo dobre warunki dla rozwoju rolnictwa
4.
Imprezy o zasięgu ogólnopolskim
5.
Funkcjonowanie nowoczesnego gimnazjum
6.
Łatwość pozyskania uzbrojonych terenów pod inwestycje
7.
Niska cena ziemi rolniczej
8.
Dobrze rozwinięta infrastruktura techniczna (wodociągi, telefonizacja,
drogi)
9.
Wielokulturowość regionu (tradycje prawosławia)
10.
Sąsiedztwo dużego ośrodka administracyjnego (miasto Siemiatycze)
11.
Dobre wykształcenie młodych rolników
12.
Mądra Rada Gminy
13.
Istnienie obiektów turystycznych (OW Wólka nad Bugiem)
14.
Możliwość gazyfikacji gminy
15.
Możliwość korzystania z zalewu w mieście Siemiatycze
16.
Rozwój działalności gospodarczej (sieć sklepów)
17.
Eksport serów za granicę (certyfikat UE)
18.
Istniejące zakłady stolarskie (miejsca pracy)
19.
Możliwość produkcji zdrowej żywności
20.
Możliwość handlu w strefie przygranicznej
21.
Budynki po szkołach do wykorzystania w turystyce
22.
Czyste środowisko
23.
Rozwój hodowli bydła
24.
Tradycje w zakresie warzywnictwa
25.
Możliwość rozwoju budownictwa rekreacyjnego
26.
Ciekawe zawody (wyplatanie koszyków, produkcja filców)
27.
Dobra komunikacja autobusowa z miastami Europy Zachodniej
28.
Dostęp do kolei
53
Strategia Rozwoju Gminy Siemiatycze na lata 2000-2015
______________________________________________________________________
Lp.
SŁABE STRONY
1.
Niska opłacalność produkcji rolnej
2.
Brak miejsc pracy – duże bezrobocie na wsi
3.
Brak perspektyw dla młodych ludzi szukających pracy poza rolnictwem
4.
Starzenie się wsi
5.
Złe profile kształcenia w szkołach średnich
6.
Niskie dochody gminy (brak dużych podatników)
7.
Niska wydajność produkcji rolnej
8.
Marazm społeczeństwa wiejskiego
9.
Niski przyrost naturalny
10.
Brak możliwości zbytu produktów rolnych
11.
Wysokie koszty produkcji rolniczej
12.
Zużyte maszyny rolnicze
13.
Brak wysypiska śmieci
14.
Niska świadomość ekologiczna
15.
Brak kanalizacji
16.
Migracja młodych ludzi do miast
17.
Brak zaangażowania ludności w rozwój agroturystyki
18.
Brak rynku pracy
19.
Rozdrobnienie gospodarstw rolnych
20.
Brak zakładów przemysłowych na terenie gminy
21.
Słabe gleby
22.
Brak sądu w powiecie
23.
Brak dostępu do niskooprocentowanych kredytów na rozpoczęcie
działalności gospodarczej
Lp.
SZANSE
1.
Ekologiczne rolnictwo
2.
Rozwój bazy surowcowej (warzyw, owoców dla Hortexu)
3.
Rozwój agroturystyki
4.
Wykorzystanie walorów przyrodniczych
5.
Zalesienie gleb nie nadających się do uprawy
6.
Modernizacja drogi krajowej
7.
Budowa obwodnicy
8.
Sąsiedztwo gminy z powiatem
9.
Gazyfikacja wsi i budowa kanalizacji
10.
Rozwój bazy turystycznej
11.
Promocja walorów środowiska gminy wśród mieszkańców dużych miast
12.
Dobra komunikacja międzymiastowa i międzynarodowa
13.
Uruchomienie linii przetwórstwa ziemniaków w zakładzie Hortexu
54
Strategia Rozwoju Gminy Siemiatycze na lata 2000-2015
______________________________________________________________________
14.
Racjonalne wykorzystanie użytków zielonych i lasów
15.
Rozwój hodowli bydła mlecznego
16.
Zwiększenie asortymentu wyrobów z mleka
17.
Rozwój hodowli bydła rzeźnego
18.
Rozwój małej przedsiębiorczości
19.
Rozwój wysokotowarowego rolnictwa
20.
Stworzenie bazy rekreacyjnej wzdłuż pasa nadbużańskiego
21.
Rozwój przemysłu nie uciążliwego dla środowiska
22.
Rozwój budownictwa mieszkaniowego
23.
Budowa wysypiska śmieci – segregacja odpadów
24.
Budowa sal gimnastycznych przy szkołach podstawowych
25.
Rozbudowa zaplecza szkoły podstawowej w Czartajewie
26.
Utworzenie szlaku turystycznego
Lp.
ZAGROŻENIA
1.
Likwidacja Zakładu Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego Hortex
2.
Pominięcie gminy w strategii rozwoju województwa podlaskiego, jako
obszaru intensywnego rozwoju
3.
Nieopłacalność produkcji rolnej
4.
Polityka państwa wobec rolnictwa
5.
Postępująca degradacja infrastruktury gospodarstw rolnych
6.
Wystąpienie patologii społecznych np. alkoholizmu wśród mieszkańców
wsi
7.
Brak partnerek życiowych dla młodych rolników
8.
Wzrost bezrobocia
9.
Brak rynków zbytu produktów rolnych
10.
Brak kanalizacji
11.
Zmniejszenie dotacji na modernizację dróg
12.
Brak zakładu utylizacji odpadów
13.
Bliskość elektrowni zagranicznych atomowych (Litwa, Ukraina)
14.
Zagrożenie środowiska przez nawożenie i chemiczną ochronę roślin
15.
Znaczny odpływ ludzi młodych
16.
Nasilenie ruchu kołowego – ciężkiego sprzętu
17.
Likwidacja powiatu
Kapitał miejscowy i szansa jego akumulacji jest zazwyczaj motorem napędowym
rozwoju gminy, stąd postrzeganie braku opłacalności produkcji rolnej jako podstawowego
zagrożenia dla jej rozwoju.
Przedstawiciele społeczności widzą w gminie jej wiele atutów. Świadczy to o
wielkim patriotyzmie mieszkańców i ich żywym zaangażowaniu w sprawy gminy. Szans
rozwoju poszukują we własnym środowisku, nie licząc na pomoc z zewnątrz. Jest to
bardzo pozytywna postawa z punktu widzenia efektywnej realizacji strategii.
55
Strategia Rozwoju Gminy Siemiatycze na lata 2000-2015
______________________________________________________________________
2. Uwarunkowania rozwoju w oczach autorów opracowania.
Zespół autorów opracowania dostrzega także wiele innych uwarunkowań rozwoju
gminy. Okresowa analiza tych uwarunkowań może wzbogacić strategię w cele dzisiaj
niedostrzegane, będące sukcesją realizacji obecnej wersji strategii. Dlatego też
wymieniamy je wszystkie, nawet te, których znaczenia dla rozwoju gminy mieszkańcy
dzisiaj nie zauważają.
2.1. Mocne strony :
•
duże zasoby kruszyw budowlanych,
•
duże zasoby przestrzeni umożliwiającej dobre warunki wypoczynku i rekreacji,
•
atrakcyjny krajobraz terenów położonych nad Bugiem,
•
możliwości rozbudowy niezbędnej infrastruktury turystycznej w zgodzie z zasadami
rozwoju zrównoważonego,
•
rosnący popyt na siedliska i ziemię,
•
dobre warunki dla rozwoju turystyki aktywnej i transgranicznej,
•
świetne tereny dla tworzenia szlaków turystycznych,
•
czyste środowisko sprzyjające rozwojowi gospodarstw ekologicznych i produkcji
żywności wysokiej jakości,
•
zapoczątkowana, sukcesywna promocja terenu prowadzona przez Urząd Gminy,
•
życzliwość mieszkańców jako wartościowy czynnik sprzyjający rozwojowi
agroturystyki,
•
bogate dziedzictwo kulturowe obszaru gminy, mogące stanowić i stanowiące ważną
atrakcję turystyczną,
2.2. Słabe strony:
•
mała liczba mocnych podmiotów gospodarczych mogących być partnerami dla gminy
w zakresie inwestycji infrastrukturalnych,
•
brak lokalnych struktur mogących skutecznie promować lokalne produkty żywnościowe
ze znakiem jakości,
56
Strategia Rozwoju Gminy Siemiatycze na lata 2000-2015
______________________________________________________________________
•
brak przetwórstwa rolno - spożywczego, częściowo rekompensowany przez zakłady
zlokalizowane w mieście Siemiatycze,
•
zmiany krajobrazu spowodowane eksploatacją kopalin,
•
obniżanie poziomu wód gruntowych,
•
brak wdrożonych rozwiązań w zakresie gospodarki odpadami,
•
niska świadomość ekologiczna mieszkańców i brak skutecznego systemu
informacyjnego w tym zakresie,
•
powszechne stosowanie w okresie minionym materiałów budowlanych zawierających
substancje szkodliwe dla zdrowia /azbest, i tp./
•
wzrost patologii na terenach wiejskich,
•
wzrost bezrobocia, wysokie ukryte bezrobocie w rolnictwie,
•
brak na miejscu specjalistycznej opieki zdrowotnej rekompensowany bliskością służby
medycznej miasta Siemiatycze,
•
niedorozwój infrastruktury waloryzującej dziedzictwo kulturowe regionu,
•
brak wykreowanego markowego produktu turystycznego wykorzystującego zasoby
lokalne,
•
brak kapitału lokalnego rzutującego na tempo rozwoju przedsiębiorczości, zwłaszcza w
sferze usług turystycznych i innych, przetwórstwa itp.,
•
brak na miejscu możliwości szkoleń niezbędnych do zmiany kwalifikacji i
przystosowania się do zmieniającego się rynku pracy,
2.3. Szanse rozwoju:
•
ogólne otwarcie kraju na zewnątrz,
•
zainteresowanie mieszkańców rozwojem lokalnego przetwórstwa i współpracą
producentów na szczeblu lokalnym,
•
zainteresowanie mieszkańców nowymi technologiami produkcji oraz wdrażaniem
uprawy nowych gatunków roślin uprawnych /np. zioła/,
•
kształtowanie polityki proekologicznej na szczeblu krajowym i regionalnym / ZPP /,
tworzenie funduszy na ochronę środowiska,
•
wzrastające zainteresowanie na rynku krajowym i zagranicznym turystyką łagodną i
walorami środowiska przyrodniczego,
57
Strategia Rozwoju Gminy Siemiatycze na lata 2000-2015
______________________________________________________________________
•
sprzyjające tendencje związane z rozwojem turystyki świątecznej, weekendowej i
specjalistycznej,
•
poświęcanie coraz większej uwagi odnawialnym źródłom energii,
•
wzrost roli agroturystyki w krajowym produkcie turystycznym,
•
zmiana upodobań konsumenckich i wzrost zainteresowania produktami rolnictwa
ekologicznego,
•
coraz większy popyt na produkty zielarskie związany z rozwojem ziołolecznictwa i
wykorzystywaniem ziół w racjonalnym żywieniu,
•
zainteresowanie kultywowaniem tradycji, kultury ludowej i rozwojem tradycyjnego
rzemiosła,
•
zainteresowanie współpracą przygraniczną na szczeblu regionalnym i lokalnym,
•
rozwój współpracy międzynarodowej gminy,
•
rozwój współpracy z innymi gminami w zakresie tworzenia infrastruktury turystycznej i
rozwiązywania problemów ekologicznych,
•
rozwój instytucji wspierających rozwój gospodarczy, rozwój turystyki i
upowszechniania kultury w regionie,
•
bogate zasoby dziedzictwa kulturowego regionu,
•
rozwój imprez kulturalnych o charakterze regionalnym, ogólnokrajowym i
międzynarodowym,
•
sprzyjające warunki i wsparcie akcji zalesiania na szczeblu województwa i powiatu,
•
perspektywy pozyskania środków pomocowych i krajowych na restrukturyzację
rolnictwa i wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich /Phare 2000, SAPARD, ISPA/,
•
perspektywy pozyskania środków pomocowych na programy transgraniczne /Phare-
Credo, Crossborder/,
•
perspektywy integracji z Unią Europejską i dostępu do funduszy strukturalnych,
2.4. Zagrożenia rozwoju:
•
brak stabilnych zasad w zakresie dochodów jednostek samorządu terytorialnego,
•
niedoszacowanie kwot subwencji oświatowej i wyrównawczej ,
•
niski poziom dofinansowania sfery infrastruktury społecznej,
•
brak środków na rozwój infrastruktury technicznej,
•
brak środków finansowych na wsparcie inwestycji infrastrukturalnych,
58
Strategia Rozwoju Gminy Siemiatycze na lata 2000-2015
______________________________________________________________________
•
brak środków regionalnych na wsparcie finansowania zadań infrastrukturalnych w
ramach tzw. udziału własnego,
•
brak zintegrowanej polityki regionalnej państwa,
•
ogólny kryzys w rolnictwie,
•
niewystarczający system ochrony i brak skutecznych mechanizmów promocji
krajowych produktów żywnościowych,
•
brak preferencji dla przemysłu rolno - spożywczego w kraju,
•
zmniejszający się popyt na produkty rolne wytwarzane tradycyjnymi metodami i nie
konkurencyjne ceny w porównaniu z produktami zagranicznymi,
•
brak tradycji i uregulowań systemu kontroli i nadawania znaku jakości lokalnym
żywnościowym produktom markowym,
•
oddalenie się ośrodka władzy państwowej,
•
utrudnienia administracyjne w przeznaczaniu gruntów rolnych na inwestycje,
•
proces starzenia się wsi,
•
przedłużający się proces integracji z UE i narastające problemy okresu przejściowego,
•
brak przejrzystości polityki regionalnej,
•
zmiana systemu administracji i zarządzania w turystyce na szczeblu regionalnym i
krajowym,
•
dążenie w kraju do likwidacji systemu zachęt i preferencji dla rozwoju agroturystyki
/kredyty preferencyjne, ubezpieczenia/,
•
wzrost przestępczości wskutek narastającego bezrobocia, kryzysu gospodarczego i
przygranicznego położenia,
•
erozja gleb będąca następstwem eksploatacji kopalin,
59
Strategia Rozwoju Gminy Siemiatycze na lata 2000-2015
______________________________________________________________________
III.
IDENTYFIKACJA PODSTAWOWYCH PROBLEMÓW
ROZWOJU
60