Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

Ustrój organów 

ochrony prawnej

„Opracowanie pytań egzaminacyjnych dr Katarzyny Sychty”

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

Wykaz pytań egzaminacyjnych

1. Pojęcie i funkcje ochrony prawnej (wykł.)
2. Rodzaje ochrony prawnej (wykł.)
3. Organy rozstrzygające (wykł.)
4. Organy kontroli legalności (wykł.)
5. Organy pomocy prawnej (wykł.)
6. Modele kontroli konstytucyjności prawa (wykł.)
7. Skład Trybunału Konstytucyjnego (wykł., art. 194 Konstytucji, art. 5 u. TK).
8. Kompetencje Trybunału Konstytucyjnego (wykł., art. 188-189 Konstytucji), art. 2 u. TK).
9. Inicjowanie postępowania przez Trybunałem Konstytucyjnym (art. 191-193 Konstytucji, art. 

32 u. TK).

10. Moc wiążąca orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego (wykł., art. 190 i 239 Konstytucji).
11. Skarga konstytucyjna (wykł., art. 79 Konstytucji).
12. Pojęcie i geneza odpowiedzialności konstytucyjnej (wykł.).
13. Skład i kadencja Trybunału Stanu (wykł., art. 199 Konstytucji).
14. Kompetencje Trybunału Stanu (wykł., art. 198 Konstytucji, art. l - 3 u. TS).
15. Kary orzekane przez Trybunał Stanu (wykł., art. 25 - 26 u. TS).
16. Zasada sądowego wymiaru sprawiedliwości (wykł., art. 175 Konstytucji).
17. Zasada prawa do sądu - geneza i treść (wykł., art. 45 ust. l, art. 77 ust. 2 Konstytucji).
18. Gwarancje prawa do sądu (wykł., art. 45 Konstytucji.
19. Zasada udziału czynnika społecznego w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości (wykł.,  art. 

182 Konstytucji).

20. Zasada niezawisłości sędziowskiej-treść i zakres (wykł., art. 178 Konstytucji(.
21. Gwarancje niezawisłości sędziowskiej (wykł., art. 178 ust. 3 Konstytucji).
22. Zasada jednoosobowego orzekania i zasada kolegialności (wykł.).
23. Zasada instancyjności (wykł., art. 176 ust. l, art. 236 ust. 2 Konstytucji).
24. Zasada obiektywizmu (wykł.).
25. Skład i kadencja Krajowej Rady Sądownictwa (wykł., art. 187 Konstytucji, art. 4 - 7 i 10 u. 

KRS).

26. Kompetencje Krajowej Rady Sadownictwa (wykł., art. 186 Konstytucji, art. 2 - 3 u. KRS).
27. Organizacja Sadu Najwyższego (wyk., art. 183 ust. 3 Konstytucji, art. 3, 9-10, 13 15 u. SN).
28. Kompetencje Sądu Najwyższego (wykł., art. 183 ust. l i 2 Konstytucji, art. l u. SN).
29. Udzielanie wykładni w konkretnej sprawie (wykł., art. 59 u. SN).
30. Udzielanie wykładni przez Sąd Najwyższy niezwiązanej z konkretna sprawą (art. 60 - 61 u. 

SN).

31. System sądów powszechnych (wyk., art. 177 Konstytucji, art. l i 10 u.s.p.).
32. Organizacja wewnętrzna sadów powszechnych (art. 11 i 43 u.s.p.).
33. Pomoc sądowa (art. 44 u.s.p.).
34. Wydziały w sądzie rejonowym (art. 12 u.s.p.).
35. Sady grodzkie (art. 13 u.s.p.).
36. Wydziały w sądzie okręgowym (art. 16 u.s.p.)
37. Wydziały w sądzie apelacyjnym (art. 18 u.s.p.).
38. Kolegium sadu apelacyjnego (art. 28 - 29 u.s.p.).
39. Kolegium sądu okręgowego (art. 30-31 u.s.p..).
40. Zgromadzenie ogólne sędziów apelacji (art. 33 - 34 u.s.p.).
41. Zgromadzenie ogólne sędziów okręgu (art. 35 - 36 u.s.p.).
42. Aplikacja sądowo - prokuratorska i asesorzy sądowi (wykł.).
43. Tryb powoływania sędziów (wykł., art. 179 Konstytucji, art. 55 - 60 u.s.p.).
44. Wymogi dotyczące kandydatów na stanowisko sędziego sądu rejonowego, okręgowego i 

apelacyjnego (wykł., art. 61 - 64 u.s.p.).

45. Nieusuwalność sędziów i złożenie sędziów z urzędu (art. 180 ust. l - 2 Konstytucji, art. 68 

u.s.p.).

46. Przeniesienie sędziego w stan spoczynku (art. 180 ust. 3-5 Konstytucji, art. 69 - 71, 73 - 74 

u.s.p.).

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

47. Pojęcie i rodzaje immunitetów (wykł.).
48. Immunitet sędziowski (wykł., art. 80 - 81 u.s.p.).
49. Odpowiedzialność dyscyplinarna sędziów (art. 107 - 110 u.s.p.).
50. Inicjowanie postępowania dyscyplinarnego (art. 111-115 u.s.p.).
51. Przebieg postępowania dyscyplinarnego (art. 116 - 124 u.s.p.).
52. Referendarze sądowi (art. 149 - 150, 151 ust. 4-7, art. 152 u.s.p.).
53. Asystenci sędziów (art. 155 u.s.p.).
54. Ławnicy w sądach (art. 158 - 169 u.s.p.). _
55. Wojewódzkie sądy administracyjne (art. 6, 16 - 17, 19 u.s.a., art. 3 § 2, 13 § l p.s.a.).
56. Naczelny Sąd Administracyjny (art. 184-185 Konstytucji, art. 7, 31 u.s.a., art. 4, 15 § l p.s.a.).
57. Sądy wojskowe (wykł.).
58. Izby morskie (wykł., art. l - 3, 6 - 9 u. izb. mor.).
59. Sądy polubowne (wykł.).
60. Modele prokuratury (wykł.).
61. Zasady organizacyjne prokuratury (wykł.).
62. Zasady działania prokuratury (wykł.).
63. System prokuratury polskiej i propozycje jego zmian (wykł., art. 6 i 17 u. prok.).
64. Wymogi dotyczące kandydatów na stanowisko prokuratora (art. 15 u. prok.). '
65. Powołanie prokuratorów (art. 11-12, 14 u. prok.).
66. Odwołanie prokuratora (art. 16 u. prok.).
67. Autonomia prokuratora i polecenie przełożonego(wykł., art. 8 u. prok.).
68. Zakres działania prokuratury (art. 2,25, 32, 35, 40 i 42 u. prok.).
69. Immunitet prokuratorski (wykł., art. 54 i 66 u. prok.).
70. Odpowiedzialność dyscyplinarna prokuratora (art. 66 - 67, 70 u. prok.).
71. Zgromadzenie prokuratorów (art. 19 - 20 u. prok.).

72.

Kolegium prokuratury apelacyjnej (art 21 -22 u. prok.).

73. Kolegium prokuratury okręgowej (art. 22 u. prok.)
74. Rada Prokuratorów przy Prokuratorze Generalnym (art. 23 - 24 u. prok.).
75. Organizacja Policji (art. 4 u. Poi.).
76. Komendant Główny Policji i terenowe organy Policji 5, 6 - 6d u. Poi.).
77. Uprawnienia Policji (art. 14-15 ust. l u. Poi.).
78. Zasady użycia środków przymusu bezpośredniego i broni palnej przez Policję (art. 16 i 17 u. 

Poi.).

79. Pojęcie oraz istota instytucji Rzecznika Praw Obywatelskich (art. l u. RPO).
80. Kompetencje Najwyższej Izby Kontroli (art. 202 - 204 Konstytucji, ART. 2 - 5 u. NIK).
81. Organizacja Najwyższej Izby Kontroli (art. 205 Konstytucji, art.13 - 14, 16 - 17, 21 -25 u. 

NIK).

82. Tryb powoływania Rzecznika Prawa Obywatelskich i jego kadencja (art. 209 Konstytucji, art. 

3 - 7 u. RPO).

83. Kompetencje Rzecznika Praw Obywatelskich (art. 208 ust. l Konstytucji, art. l, 8 - 12 u. 

RPO).

84. Uprawnienia Rzecznika Praw Obywatelskich przysługujące w toku rozpoznawania sprawy 

(art. 13 u. RPO).

85. Uprawnienia przysługujące Rzecznikowi Praw Obywatelskich po zbadaniu sprawy (art. 14 - 

17 u. RPO).

86. Wpis na listę adwokatów (art. 65 - 69 u. adw.).
87. Skreślenie z lisy adwokatów (art. 72 - 73 u. adw.).

88.

Zawód adwokata - istota, formy i zakazy wykonywania (art. 4 — 4b u. adw.).

89. Izba adwokacka i jej organy (art. 38 -40 u. adw.).
90. Naczelne organy adwokatury (art. 54, 56, 57, 63 ust. 3, 64 ust. l u. adw.).
91. Odpowiedzialność dyscyplinarna adwokatów (art. 80 - 81, 90 u. adw.).
92. Immunitet adwokacki (wykł., art. 8 u. adw.).

93. Wpis na listę radców prawnych (art. 24 — 26, 31 u. rade. pr.).
94. Skreślenie z listy radców prawnych (art. 29 — 30 u. rade. pr.).

95. Wykonywanie zawodu radcy prawnego (art. 6 - 14 u. rade. pr.).

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

96. Izba radców prawnych (art. 49 — 50, 52 - 54 u. rade. pr.).
97. Krajowe organy samorządu radców prawnych (art. 55 - 57, 59, 61 — 62 u. rade. pr.).
98. Czynności notarialne (art. l — 3 u. not.).
99. Powołanie notariusza (art. 10-12 u. not.).
100.Obowiązki i prawa notariuszy (art. 17 - 19, 23 u. not.).
101.Izby notarialne (art. 27 - 28 , 30, 32 u. not.).
102.Władze krajowe samorządu notarialnego (art. 38 - 40 u. not.).

Skróty oznaczają:

wykł. - wykład
u. TK - ustawa z l sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym
u. TS - ustawa z 26 marca 1982 r. o Trybunale Stanu
U. KRS - ustawa z 27 lipca 2001 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa
u. SN - ustawa z 23 stycznia 2002 r. o Sądzie Najwyższym
u.s.p. - ustawa z 27 lipca 2001 r. prawo o ustroju sądów powszechnych
u.s.a. - ustawa z 25 lipca 2002 r. prawo o ustroju sądów administracyjnych
p.s.a. -ustawa    z    30     sierpnia    2002     r.     prawo     o    postępowaniu    przed    sądami

 

administracyjnymi

u. izb. mor. - ustawa z l grudnia 1961 r. o izbach morskich
u. prok. - ustawa z 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze
u. Poi. - ustawa z 6 kwietnia 1990 r. o Policji
u. RPO - ustawa z 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich
u. NIK - ustawa z 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli
u. adw. - ustawa z 26 maja 1982 r. prawo o adwokaturze
u. rade. praw. - ustawa z 6 lipca 1982 i. radcach prawnych
u. not. - ustawa z 14 lutego 1991 r. prawo o notariacie

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

1. Pojęcie i funkcje ochrony prawnej (wykł.)

Ochrona prawna - działalność, która polega na ochronie prawa lub działalność, która jest podejmowana 
dla ochrony prawnej.

Cele ochrony prawnej:

•

zapewnienie porządku prawnego (interes przedmiotowy),

•

ochrona interesów poszczególnych podmiotów (interes podmiotowy).

Ochrona prawna może mieć charakter (funkcje):

•

represyjny – prawo zostało naruszone, a celem jest zastosowanie środków przymusu, aby przywrócić 
stan sprzed naruszenia normy prawnej; środki przymusy mogą być bardzo różne zależne od naruszonej 
normy i powinny odstraszać (spełniać funkcje prewencyjną),

•

prewencyjnym:
 prawo jeszcze nie naruszono,
 istnieje stan zagrożenia dla normy prawnej,
 zabezpieczenie   na   przyszłość   interesów   pewnych   podmiotów,   które   są   stronami   stosunków 

prawnych (brak zagrożenia dla normy prawnej),

 odstraszanie osób od naruszenia normy prawnej,
 stosowanie zależy od stopnia rozpowszechnienia informacji o zastosowanych środkach przymusu i 

od surowości zastosowanych represji.

Sytuacje między stronami stosunku prawnego:

a) sytuacja konfliktowa – gdy w określonym  stosunku prawnym  pomiędzy podmiotami tego stosunku 

prawnego   zaistniał   spór   wynikający   z   naruszenia   prawa,   bądź   obowiązków   jednego   z   podmiotów 
(konflikt, co do wzajemnych praw i obowiązków podmiotów), np. stosunek cywilnoprawny pożyczki – 
pożyczający powinien oddać pieniądze w określonym czasie, gdy nie odda dochodzi do sporu,

b) sytuacja   niekonfliktowa   –   sytuacja   niejasna,   niepewna,   co   to   tego,   jakie   prawo   powinno   być 

zastosowane lub sytuacja na tyle poważna, wymagająca udziału organów ochrony prawnej.

2. Rodzaje ochrony prawnej (wykł.)

Rodzaje działalności ochrony prawnej:

1 )

rozstrzyganie  – takie działanie, które polega na likwidowaniu konfliktów między stronami stosunku 

prawnego po przez zastosowanie środków przymusu (uzależnione od złamanej normy).

Rodzaje:

•

środki przymusu: sankcje karne (kary i środki karne), sankcje egzekucyjne (zmuszenie podmiotu do 
wykonania obowiązku: przymus osobisty, przynosowe wykonanie zastępcze), nieważność czynności 
(nieważność wadliwej czynności prawnej),

•

środki wychowawcze (decyzja nie jest efektem orzeczenia organu państwowego, rozstrzygnięcie: 
dobrowolne podporządkowanie stron stosunku prawnego),

•

funkcja   pojednawcza   (określony   podmiot   nakłania   strony   konfliktu   do   pojednania   lub   zawarcia 
ugody; organy państwowe na początku nakłaniają do pojednania, jeśli jednak się nie uda, to stosują 
środki przymusu; np. mediator realizuje funkcje pojednawczą, ale nierozstrzygającą),

•

wymiar

 

sprawiedliwości

definicje wymiaru sprawiedliwości:
a) podmiotowa: działalność sądów,
b) przedmiotowa:   działalność   polegająca   na   rozstrzyganiu   spraw   cywilnych,   karnych   i 

administracyjnych [dominuje ta definicja],

c) podmiotowo-przedmiotowa:   działalność   sądów,   ale   tylko   taka   działalność,   która   polega   na 

rozstrzyganiu spraw cywilnych, karnych i administracyjnych.

Elementy definicji przedmiotowej:
- to, co jest przedmiotem wymiaru sprawiedliwości – konflikty powstające w stosunkach prawnych 
w sprawach cywilnych, karnych i administracyjnych,
-   sposób,   w   jaki   konflikt   zostaje   rozstrzygnięty   –   ostateczne   zlikwidowanie   konfliktu   przez 
zastosowanie przepisów prawa.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

Schemat stosowania prawa:

1. poczynienie ustaleń faktycznych: zgromadzenie i przeprowadzenie dowodów
2. wybór normy prawnej
3. wykładnia normy prawnej
4. subsumcja - ustalenie, że ta wykładnia opisuje stan faktyczny
5. zastosowanie sankcji określonej w normie prawnej

2 )

kontrola legalności – działalność, która polega na sprawdzaniu działalności określonego podmiotu, a tą 

działalność sprawdza się pod kątem tego, czy jest ona zgodna z obowiązującymi przepisami; w przypadku 
naruszenia podejmuje się odpowiednie środki.

Kontrola może mieć charakter:

•

nieograniczony – bada się wszystkie podmioty / przepisy

•

ograniczony – bada się niektóre podmioty / przepisy

Etapy kontroli:

•

badanie czy nastąpiło złamanie prawa – środki ujawniające

•

jeżeli naruszono prawo, to stosuje się środki reagowania – konsekwencje wynikające z naruszenia 
prawa:

 nadzór (funkcja nadzorcza) – prawo wydawania wiążących dyspozycji i poleceń,
 kontrola   legalności   sensu   largo   –   uprawnienie   do   tego,   aby   zwrócić   się   do   innego 

uprawnionego podmiotu o rozstrzygnięcie sprawy.

3 )

obsługa prawna  – działalność polegająca na udzielaniu stronom stosunku prawnego porad prawnych 

(opinie, działalność mająca zabezpieczyć prawo podmiotu).

3. Organy rozstrzygające (wykł.)

Organy ochrony prawnej – organy, które zostały powołane do ochrony prawnej.
Organy rozstrzygające:

a) organy sądowe

 

 

Sądy – organy państwowe, specjalnie powołane do ochrony prawnej, niezawisłe, wyroki zapadają w 
imieniu  państwa,  jawnie  sprawują  jurysdykcje,   proces   w  formie   procesowej  –  możliwość  ochrony 
swoich praw.

•

sądy powszechne:

 rejonowe
 okręgowe
 apelacyjne

•

sądy szczególne:

 sądy wojskowe: Wojskowy Sąd Garnizonowy, Wojskowy Sąd Okręgowy
 sądy administracyjne: wojewódzkie sądy administracyjne, Naczelny Sąd Administracyjny

•

Sąd Najwyższy:

•

trybunały:

 Trybunał Konstytucyjny
 Trybunał Stanu
 trybunały międzynarodowe:



Europejski Trybunał Praw Człowieka



Europejski Trybunał Sprawiedliwości



Sąd Pierwszej Instancji Wspólnot Europejskich



Międzynarodowy Trybunał Karny

b)

organy   quasi-sądowe

 

   –   powołane   do   rozstrzygania,   ale   nie   mają   cech   organów   sądowych,   nie   są 

organami niezawisłymi.

•

Izby Morskie

•

sądy   polubowne   –   charakter   niepaństwowy,   rozstrzygają   sprawy   cywilne,   gdy   strony   sporu 
zdecydowały się na taki sąd

•

arbitraż społeczny (przy sądach okręgowych i Sądzie Najwyższym) – spory pomiędzy pracodawcą, 
a pracobiorcą

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

•

Urząd   Patentowy   RP   –   spory  dotyczące   ochrony   przemysłowej   i   spraw   patentowych   (sprawy 
dotyczące ochrony i rejestracji)

•

Samorządowe Kolegium Odwoławcze – indywidualne sprawy administracyjne

•

Komisja Prawa Autorskiego – ochrona praw autorskich, spory o stosowanie tabel wynagrodzenia 
za wykonywanie utworów

c)

organy pozasądowe

 

  – funkcja o charakterze ubocznym, prawo do realizacji funkcji rozstrzygającej;

„za” stosowaniem: specyficzne sytuacje, bardziej fachowe, postępowanie odformalizowane (szybsze 
postępowanie), odciążenie sądów państwowych od spraw drobnych, niewielkiej wagi
„przeciw” stosowaniu: pozbawienie określonego podmiotu prawa do sądu (zawarte w Konstytucji RP).

4. Organy kontroli legalności (wykł.)

a) organy kontroli legalności sensu stricto:

•

prokuratura

•

Rzecznik Interesu Publicznego (zlikwidowany w 2007r.)

b) organy kontroli legalności sensu largo:

•

Najwyższa Izba Kontroli [NIK]

•

Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych [GIODO]

•

Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji [KRRiT]

•

Policja

•

Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego

•

Agencja Wywiadu

•

Straż Graniczna

•

Straż Gminna i Miejska

•

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów [UOKiK]

•

Państwowa Inspekcja Pracy [PIP]

•

Państwowa Inspekcja Sanitarna [PIS]

•

Inspekcja Handlowa

•

Organy Kontroli Skarbowej

5. Organy obsługi prawnej (wykł.)

•

adwokatura

•

radcowie prawni

•

notariat

•

prawnicy   zagraniczni,   którzy   świadczą   w   RP   usługi   porad   prawnych   (5.07.2002r.   ustawa   o 
świadczeniu pomocy prawnej przez prawników zagranicznych w RP):
- członkowie Unii Europejskiej (UE) i nie-UE
- stała praktyka + usługi transgraniczne (porady prawne ad hoc i pojedyncze sprawy)

•

komornicy sądowi

•

rzecznicy patentowi

•

dorady

•

Rzecznik Praw Obywatelskich [RPO]

•

Rzecznik Praw Dziecka [RPD]

•

inne np.: Powiatowy Rzecznik Praw Konsumentów, Rzecznik Ubezpieczony, Konsul

6.  Modele kontroli konstytucyjności prawa (wykł.)

a) wewnątrz parlamentarny

 istnieje zawsze
 badaniem konstytucyjności prawa zajmuje się parlament
 prawo tworzone przez organy posiadające inicjatywę ustawodawcza musi być zgodne z 

konstytucją

b) pozaparlamentarny:

•

amerykański:

 zajmują się sądy
 rozpoznawanie i rozstrzyganie indywidualnych spraw

•

europejski:

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

 zajmują się specjalnie organy w tym celu powołane
 kontrola prewencyjna – zapobieżenie wejścia w życie przepisów prawa sprzecznego z konstytucją
 kontrola restrykcyjna – uchylenie przepisów obowiązujących, ale sprzecznych z konstytucją
 kontrola uprzednia – opiniowanie aktów prawnych, które są na etapie tworzenia
 kontrola o charakterze następczym – dotyczy aktów już obowiązujących
 specjalny organ może być wyposażony w dodatkowe uprawnienia:

- badanie prawidłowości przebiegu referendum i wyborów
- rozpoznanie zarzutów przeciwko głowie państwa
- badanie tego czy działania partii politycznych jest zgodne z konstytucją
- rozstrzyganie sporów kompetencyjnych organów państwa

W Polsce obowiązuje model europejski.

7. Skład Trybunału Konstytucyjnego
     art.194 Konst.:

Art. 194.



Trybunał Konstytucyjny składa się z 15 sędziów, wybieranych indywidualnie przez Sejm na 9 
lat spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą. Ponowny wybór do składu Trybunału 
jest niedopuszczalny. 



Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej 
spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału 
Konstytucyjnego.

     art.5 ust. o TK:

Artykuł 5 

c) W skład Trybunału wchodzi piętnastu sędziów Trybunału. 
d) Sędziego Trybunału wybiera Sejm na 9 lat. 
e) Sędzią Trybunału może być osoba, która posiada kwalifikacje wymagane do zajmowania 

stanowiska sędziego Sądu Najwyższego lub Naczelnego Sądu Administracyjnego. 

f)

Kandydatów na stanowisko sędziego Trybunału przedstawia co najmniej 50 posłów lub Prezydium 
Sejmu. Uchwała Sejmu w sprawie wyboru sędziego Trybunału zapada bezwzględną większością 
głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów. 

g) Osoba wybrana na stanowisko sędziego Trybunału składa wobec Prezydenta Rzeczypospolitej 

ślubowanie następującej treści: 
"Ślubuję uroczyście przy wykonywaniu powierzonych mi obowiązków sędziego Trybunału 
Konstytucyjnego służyć wiernie Narodowi, stać na straży Konstytucji, a powierzone mi obowiązki 
wypełniać bezstronnie i z najwyższą starannością". 
Ślubowanie może być złożone z dodaniem zdania "Tak mi dopomóż Bóg". 

h) Odmowa złożenia ślubowania jest równoznaczna ze zrzeczeniem się stanowiska sędziego 

Trybunału. 

     wykł. :

-obecny prezes – Jerzy Stępień

-obecny v-ce prezes – Janusz Niemcewicz

-w obecnym składzie są 3 kobiety ;)

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

 8. Kompetencje Trybunału Konstytucyjnego
      art.2 ust. o TK:

Artykuł 2

c) Trybunał orzeka w sprawach: 

1) zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją, 
2) zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała 
uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, 
3) zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, 
ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami, 
4) skargi konstytucyjnej, 
5) sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa, 
6) zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych. 

d) Trybunał na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej stwierdza zgodność z Konstytucją ustawy przed jej 

podpisaniem oraz umowy międzynarodowej przed jej ratyfikacją. 

e) Trybunał na wniosek Marszałka Sejmu rozstrzyga w sprawie stwierdzenia przeszkody w sprawowaniu 

urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej, gdy Prezydent nie jest w stanie zawiadomić Marszałka 
Sejmu o niemożności sprawowania urzędu. W razie uznania przejściowej niemożności sprawowania 
urzędu przez Prezydenta Trybunał powierza Marszałkowi Sejmu tymczasowe wykonywanie 
obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej. 

art.188-9 Konst.

Art. 188.

Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach: 

1. zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją, 
2. zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja 

wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, 

3. zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, 

ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami, 

4. zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych, 
5. skargi konstytucyjnej, o której mowa w art. 79 ust. 1. 

Art. 189.

Trybunał Konstytucyjny rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami 
państwa.

trybunal.gov.pl:

Konstytucja z 2 kwietnia 1997 r. do właściwości Trybunału Konstytucyjnego zalicza cztery dziedziny:

1) kontrolę norm (abstrakcyjną i konkretną; a posteriori i a priori - art. 188 pkt 1-3, art. 122 ust. 3 i 4, art. 

133 ust. 2 Konstytucji); szczególną procedurą kontroli norm jest rozpatrywanie skarg konstytucyjnych (art. 79 i 
art. 188 pkt 5 Konstytucji);

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

2) rozstrzyganie sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa (art. 

189 Konstytucji);

3)   orzekanie   o   zgodności   z   Konstytucją   celów   lub   działalności   partii   politycznych   (art.   188   pkt   4 

Konstytucji);

4) uznawanie przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej (art. 131 

ust. 1 Konstytucji).

Wyliczenie  to ma  charakter   zupełny  i  należy uznać,  że  ustawodawca   nie  może  rozszerzać  kompetencji 

Trybunału Konstytucyjnego w drodze ustaw.

Trybunał Konstytucyjny nie jest więc właściwy do rozstrzygania "wertykalnych" sporów kompetencyjnych - 

nie jest  to konieczne wobec  unitarnej  struktury państwa (organy samorządu terytorialnego  mają możliwość 
inicjować postępowanie przed Trybunałem w procedurze abstrakcyjnej kontroli norm). Trybunał Konstytucyjny 
nie   orzeka   o   ważności   wyborów   i   referendów,   bo   dokonuje   tego   Sąd   Najwyższy.   Nie   orzeka   też   o 
odpowiedzialności  osób zajmujących  najwyższe  stanowiska w państwie, bo dokonuje tego Trybunał  Stanu. 
Konstytucja z 1997 r. zlikwidowała instytucję powszechnie obowiązującej wykładni ustaw. 

Spośród wskazanych wyżej czterech dziedzin właściwości Trybunału kontrola norm stanowi bez wątpienia 

zadanie podstawowe. Istota kontroli norm polega na orzekaniu o hierarchicznej (pionowej) zgodności aktów 
normatywnych (norm prawnych) niższego rzędu z aktami normatywnymi (normami prawnymi) wyższego rzędu 
i na eliminowaniu tych pierwszych z systemu obowiązującego prawa w razie stwierdzenia braku zgodności. 

Polski system kontroli norm daje zdecydowane pierwszeństwo kontroli a posteriori, czyli następczej, to 

znaczy   może   dotyczyć   tylko   aktów   normatywnych,   które   już   zostały   ustanowione   albo   już   nabrały   mocy 
obowiązującej, albo znajdują się jeszcze w okresie vacatio legis. Tylko wyjątkowo kontrola norm może przybrać 
charakter   prewencyjny   -  a   priori  (uprzedni),   a   jedynym   podmiotem   uprawnionym   do   jej   inicjowania   jest 
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej.

-pytania prawne – TK rozpatruje pod względem zgodności przepisu a nie orzeczenia sądu z Konstytucją

9. Inicjowanie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym
    art. 191-193 Konst.

Art. 191.



Z wnioskiem w sprawach, o których mowa w art. 188, do Trybunału Konstytucyjnego 
wystąpić mogą: 

1) Prezydent Rzeczypospolitej, Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu, Prezes Rady 
Ministrów, 50 posłów, 30 senatorów, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes 
Naczelnego Sądu Administracyjnego, Prokurator Generalny, Prezes Najwyższej Izby 
Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich, 

2) Krajowa Rada Sądownictwa w zakresie, o którym mowa w art. 186 ust. 2, 

3) organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego, 

4) ogólnokrajowe organy związków zawodowych oraz ogólnokrajowe władze 
organizacji pracodawców i organizacji zawodowych, 

5) kościoły i inne związki wyznaniowe, 

6) podmioty określone w art. 79 w zakresie w nim wskazanym. 



Podmioty, o których mowa w ust. 1 pkt 3-5, mogą wystąpić z takim wnioskiem, jeżeli akt 
normatywny dotyczy spraw objętych ich zakresem działania.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

Art. 192.

Z wnioskiem w sprawach, o których mowa w art. 189, do Trybunału Konstytucyjnego wystąpić mogą: Prezydent 
Rzeczypospolitej, Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu, Prezes Rady Ministrów, Pierwszy Prezes Sądu 
Najwyższego, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego i Prezes Najwyższej Izby Kontroli.

Art. 193.

Każdy sąd może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do zgodności aktu 
normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi 
na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem.

    art. 32 ust. o TK

Artykuł 32 



Wniosek albo pytanie prawne powinny odpowiadać wymaganiom dotyczącym pism procesowych, a 
ponadto zawierać: 

1) wskazanie organu, który wydał kwestionowany akt normatywny, 
2) określenie kwestionowanego aktu normatywnego lub jego części, 
3) sformułowanie zarzutu niezgodności z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub 
ustawą kwestionowanego aktu normatywnego, 
4) uzasadnienie postawionego zarzutu, z powołaniem dowodów na jego poparcie. 



Wniosek pochodzący od organu lub organizacji, o których mowa w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 
Konstytucji, powinien zawierać także powołanie przepisu prawa lub statutu, wskazującego, że 
kwestionowana ustawa lub inny akt normatywny dotyczy spraw objętych ich zakresem działania. 



Pytanie prawne powinno także wskazywać, w jakim zakresie odpowiedź na pytanie może mieć 
wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, w związku z którą pytanie zostało postawione, a ponadto 
wymienić organ, przed którym toczy się postępowanie w sprawie oraz oznaczenie sprawy.

10. Moc wiążąca orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego
     art. 190 i 239 Konst.:

Art. 190.

•

Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są 
ostateczne. 

•

Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawach wymienionych w art. 188 podlegają 
niezwłocznemu ogłoszeniu w organie urzędowym, w którym akt normatywny był 
ogłoszony. Jeżeli akt nie był ogłoszony, orzeczenie ogłasza się w Dzienniku Urzędowym 
Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski". 

•

Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, jednak 
Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu 
normatywnego. Termin ten nie może przekroczyć osiemnastu miesięcy, gdy chodzi o 
ustawę, a gdy chodzi o inny akt normatywny dwunastu miesięcy. W przypadku 
orzeczeń, które wiążą się z nakładami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie 
budżetowej, Trybunał Konstytucyjny określa termin utraty mocy obowiązującej aktu 
normatywnego po zapoznaniu się z opinią Rady Ministrów. 

•

Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową 
międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało 
wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub 
rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, 
uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w 
przepisach właściwych dla danego postępowania. 

•

Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego zapadają większością głosów.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

Art. 239.



W okresie 2 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego o 
niezgodności z Konstytucją ustaw uchwalonych przed dniem jej wejścia w życie nie są 
ostateczne i podlegają rozpatrzeniu przez Sejm, który może odrzucić orzeczenie Trybunału 
Konstytucyjnego większością 2/3 głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby 
posłów. Nie dotyczy to orzeczeń wydanych w następstwie pytań prawnych do Trybunału 
Konstytucyjnego. 



Postępowanie w sprawach o ustalenie przez Trybunał Konstytucyjny powszechnie 
obowiązującej wykładni ustaw wszczęte przed wejściem w życie Konstytucji podlega 
umorzeniu. 



Z dniem wejścia w życie Konstytucji uchwały Trybunału Konstytucyjnego w sprawie ustalenia 
wykładni ustaw tracą moc powszechnie obowiązującą. W mocy pozostają prawomocne wyroki 
sądu oraz inne prawomocne decyzje organów władzy publicznej podjęte z uwzględnieniem 
znaczenia przepisów ustalonego przez Trybunał Konstytucyjny w drodze powszechnie 
obowiązującej wykładni ustaw.

11. Skarga konstytucyjna
     art. 79 Konst.:

Art. 79.

 Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na 

zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w 
sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie 
którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub 
prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. 

 Przepis ust. 1 nie dotyczy praw określonych w art. 56.

Art. 56.

 Cudzoziemcy mogą korzystać z prawa azylu w Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach 

określonych w ustawie. 

 Cudzoziemcowi, który w Rzeczypospolitej Polskiej poszukuje ochrony przed 

prześladowaniem, może być przyznany status uchodźcy zgodnie z wiążącymi 
Rzeczpospolitą Polską umowami międzynarodowymi.

    wykł:

Warunki konieczne do zaistnienia możliwości wniesienia skargi:

- zapadł już ostateczny, prawomocny wyrok

- wykorzystano już wszystkie inne środki odwoławcze

- minęły maksymalnie 3 miesiące od dostarczenia wyroku prawomocnego

- wykazano jakie prawa i wolności ujęte w Konstytucji zostały naruszone przez wyrok

Procedura rozpatrywania skargi:

-tzw. przymus adwokacko-radcowski, tzn. jedynie radca prawny lub adwokat mają prawo sporządzenia ważnej 
skargi konstytucyjnej

-jeżeli zainteresowanego nie stać na opłacenie adwokata lub radcy, może wystąpić do sądu rejonowego o 
przyznanie go z urzędu

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

-przebieg: 

 

12. Pojęcie i geneza odpowiedzialności konstytucyjnej
     wykł:
Odpowiedzialność konstytucyjna – uprawnienie Izby Niższej Parlamentu do postawienia w stan oskarżenia osób 
wskazanych w Konstytucji za naruszenie przepisów Konstytucji lub ustawy.
(!!!patrz pyt.14.!!!)

Francja:
13.07.1789 – ustawa o odpowiedzialności ministrów
27.04.1791 – ustawa o organizacji ministerstw
obie te ustawy przewidywały postawienie w stan oskarżenia ministrów za naruszenie prawa, bezpodstawne 
naruszenie funduszy państwa etc.

13. Skład i kadencja Trybunału Stanu
       art. 199 Konst.:

Art. 199.

•

Trybunał Stanu składa się z przewodniczącego, 2 zastępców przewodniczącego i 16 członków 
wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na czas kadencji Sejmu. Zastępcy 
przewodniczącego Trybunału oraz co najmniej połowa członków Trybunału Stanu powinni 
mieć kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego. 

•

Przewodniczącym Trybunału Stanu jest Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego. 

•

Członkowie Trybunału Stanu w sprawowaniu funkcji sędziego Trybunału Stanu są niezawiśli i 
podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.

wykł:

Wymagania wobec kandydata:
- wymagane obywatelstwo polskie

Katowice 2008

   SKARGA -->

WSTĘPNE BADANIE -->

a)odmowa nadania dalszego biegu – gdy 
stwierdzenie oczywistej bezzasadności 
skargi lub nieuzupełnienie braków 
formalnych w określonym terminie 

b)zawieszenie, wstrzymanie wydania 
wyroku, gdy wykonanie wyroku 
powoduje nieodwracalne szkody dla 
skarżącego lub narusza ważny interes 
społeczny

ROZPRAWA PRZED TK

a)stwierdzenie zgodności z 
Konstytucją, czyli odrzucenie 
skargi

b)stwierdzenie niezgodności z 
Konstytucją, czyli uznanie 
skargi i uchylenie wadliwego 
wyroku

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

- nie mogą być zatrudnieni w administracji rządowej
- mający pełnię praw publicznych
Zakończenie kadencji:
- można samemu zrzec się funkcji
- uznany za trwale niezdolnego do wykonywania obowiązków
- skazany prawomocnym wyrokiem za przestępstwo
=> w tych przypadkach przedwczesny wybór uzupełniający skład TS
14. Kompetencje Trybunału Stanu
     art. 198 Konst.:

Art. 198.

•

Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie 
swojego urzędowania, odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą: 
Prezydent Rzeczypospolitej, Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów, Prezes 
Narodowego Banku Polskiego, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, członkowie Krajowej Rady 
Radiofonii i Telewizji, osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie 
ministerstwem oraz Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych. 

•

Odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą również posłowie i 
senatorowie w zakresie określonym w art. 107. 

•

Rodzaje kar orzekanych przez Trybunał Stanu określa ustawa.

     art. 1-3 ust. o TS:

Art. 1. 1. Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie 
swojego urzędowania, odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą:
1) Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej,
2) Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów,
3) Prezes Narodowego Banku Polskiego,
4) Prezes Najwyższej Izby Kontroli,
5) członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,
6) osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie ministerstwem,
7) Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych.
2. W zakresie określonym w art. 107 Konstytucji odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu ponoszą również 
posłowie i senatorowie.

    Art. 2. 1. Prezydent może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu za naruszenie 
Konstytucji, ustawy lub za popełnienie przestępstwa.
2. W okresie sprawowania urzędu Prezydenta nie biegnie przedawnienie odpowiedzialności karnej za te 
przestępstwa, za które osoba sprawująca ten urząd nie została postawiona w stan oskarżenia przed Trybunałem 
Stanu.
3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio do Marszałka Sejmu i Marszałka Senatu, którzy tymczasowo 
wykonują obowiązki Prezydenta.
4. Członkowie Rady Ministrów ponoszą odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu za naruszenie Konstytucji 
lub ustaw, a także za przestępstwa popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem.
5. Osoby, o których mowa w ust. 4, mogą być pociągnięte do odpowiedzialności karnej przed Trybunałem Stanu 
za przestępstwa popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem, jeżeli w uchwale Sejmu o pociągnięciu do 
odpowiedzialności konstytucyjnej tych osób łączne pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej i karnej 
uznano za celowe. W takim przypadku Trybunał Stanu przejmuje do łącznego rozpoznania sprawę, która toczy 
się już przed sądem.

    Art. 3. Odpowiedzialność konstytucyjna obejmuje czyny, którymi osoby wymienione w art. 1 ust. 1, w 
związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, chociażby nieumyślnie, naruszyły 
Konstytucję lub ustawę.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

15. Kary orzekane przez Trybunał Stanu
     art. 25-26 ust. o TS:

Art. 25. 1. Za czyny określone w art. 3, o ile nie wypełniają znamion przestępstwa, Trybunał Stanu wymierza 
łącznie lub osobno następujące kary:
1) utratę czynnego i biernego prawa wyborczego na urząd Prezydenta, do Sejmu, do Senatu oraz do organów 
stanowiących jednostek samorządu terytorialnego,
2) zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną 
odpowiedzialnością w organach państwowych i w organizacjach społecznych,
3) utratę wszystkich lub niektórych orderów, odznaczeń i tytułów honorowych oraz utratę zdolności do ich 
uzyskania.
1a. Za naruszenie zakazów, o których mowa w art. 107 ust. 1 Konstytucji, Trybunał Stanu orzeka pozbawienie 
mandatu poselskiego.
2. Kary dotyczące utraty praw i zakazów, o których mowa w ust. 1, mogą być orzekane na czas od 2 do 10 lat.
3. W razie uznania przez Trybunał Stanu chociażby nieumyślnego popełnienia czynów określonych w art. 2 ust. 
1 i art. 3 Trybunał orzeka odpowiednio w odniesieniu do Prezydenta - złożenie z urzędu, a w odniesieniu do 
pozostałych osób, z zastrzeżeniem ust. 1a - utratę zajmowanego stanowiska, z którego pełnieniem związana jest 
odpowiedzialność konstytucyjna.
4. Trybunał Stanu z uwagi na znikomy stopień społecznej szkodliwości czynu lub szczególne okoliczności 
sprawy może poprzestać na uznaniu winy oskarżonego. 

    Art. 26. Za czyny wypełniające znamiona przestępstwa Trybunał Stanu wymierza kary przewidziane w 
ustawach karnych.

(Art. 32. k.k.

  Karami są: 

103.grzywna, 
104.ograniczenie wolności, 
105.pozbawienie wolności, 
106.25 lat pozbawienia wolności, 
107.dożywotnie pozbawienie wolności.

Art. 39. k.k.
Środkami karnymi są: 

1) pozbawienie praw publicznych,
2)   zakaz   zajmowania   określonego   stanowiska,   wykonywania   określonego   zawodu   lub 
prowadzenia określonej działalności gospodarczej,
2a)   zakaz   prowadzenia   działalności   związanej   z   wychowaniem,   leczeniem,   edukacją 
małoletnich lub z opieką nad nimi,
2b) obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, 
zakaz kontaktowania się z określonymi osobami lub zakaz opuszczania określonego miejsca 
pobytu bez zgody sądu,
3) zakaz prowadzenia pojazdów,
4) przepadek,
5) obowiązek naprawienia szkody,
6) nawiązka,
7) świadczenie pieniężne,
8) podanie wyroku do publicznej wiadomości.)

16. Zasada sądowego wymiaru sprawiedliwości
     art. 175 Konst.:

Art. 175.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

•

Wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sąd Najwyższy, sądy 
powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe. 

•

Sąd wyjątkowy lub tryb doraźny może być ustanowiony tylko na czas wojny.

17. Zasada prawa do sądu – geneza i treść
     art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 Konst.:

Art. 45.

 Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej 

zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.

Art. 77.

 Ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności 

lub praw.

wykł:
-prawo dostępu do sądu
-sprawę ma rozpoznać bezstronny, właściwy, niezależny, niezawisły sąd
-każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia sprawy przez w.w. sąd
-prawo do uzyskania przed sądem ostatecznego rozstrzygnięcia
Od 60lat dwojako rozumiana ustawa zas. prawa do sądu:
1.powierzenie spraw organom niesądowym, ale można się od tego organu odwołać do sądu właściwego (skarga)
2.w Konst. zakaz powierzania organom niesądowym wymiaru sprawiedliwości, ale wyj. musi istnieć- kontrola 
sądu, postępowanie mandatowe, policja, straż miejska

18. Gwarancje prawa do sądu
     art. 45 Konst.:

Art. 45.

•

Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej 
zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. 

•

Wyłączenie jawności rozprawy może nastąpić ze względu na moralność, bezpieczeństwo 
państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub inny 
ważny interes prywatny. Wyrok ogłaszany jest publicznie.

19. Zasada udziału czynnika społecznego w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości
     art. 182 Konst.:

Art. 182.

Udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości określa ustawa.

    wykł:

-art.4 Konst – Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio
- prawo o USP – obywatele biorą udział w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości poprzez uczestnictwo 
ławników w sądzie 1szej inst. Chyba, że ustawa stanowi inaczej w post odwoławczym tylko fachowcy. Obecnie 
obywatele uczestniczą w bardzo niewielkim zakresie spraw, wręcz jest to sytuacja wyjątkowa 

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

- sprawy karne: wyłącznie zbrodnie-3osobowy skład (1sędzia zawodowy + 2ławników), zagrożone 
dożywociem-5osobowy skład (2sędziów zawodowych + 3ławników)
- sprawy cywilne: prawo pracy-o nawiązanie i wygaśnięcie pracy, o wypowiedzenie, bezskuteczne sprawy o 
przywrócenie na poprzednie stanowisko, sprawy o odszkodowanie w razie bezprawnego rozwiązania umowy o 
pracę, sprawy ze stosunków rodzinnych-rozwód, separacja, rozwiązanie stosunków przysposobienia(adopcji), 
unieważnienie uznania dziecka, o ograniczenie władzy rodzicielskiej, o przysposobienie.

20. Zasada niezawisłości sędziowskiej – treść i zakres
     art. 178 Konst.:

Art. 178.

•

Sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz 
ustawom. 

•

Sędziom zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz 
zakresowi ich obowiązków. 

•

Sędzia nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić 
działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i 
niezawisłości sędziów.

       wykł:

-sędzia wydaje wyrok na podstawie własnego przekonania, Konstytucji i ustaw

-sędzia a rozporządzenia – obowiązek stosowania się do rozporządzeń pojawia się jedynie gdy owe 
rozporządzenie jest zgodne z ustawą (wydane przez odpowiedni organ na podstawie delegacji w ustawie ), 
zostało w należyty sposób opublikowane, nie jest sprzeczne z obowiązującymi ustawami ; obejmuje zarówno 
sędziów zawodowych , jaki i ławników

Niezawisły, czyli:
-istnieje zakaz wpływania na decyzje sędziego, dot. kierunku rozpoznania sprawy i treści orzeczenia
-sędzia jest samodzielny w rozstrzyganiu wszelkich zagadnień faktycznych i prawnych
-samodzielnie podejmuje, wydaje wszelkie orzeczenia w toku postępowania (nikt nie może go zastąpić ani 
zwolnić)
-sędzia nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej lub dyscyplinarnej za orzeczenie wydane zgodnie 
z władnym przekonaniem, w granicach prawa i swobodnej oceny dowodów, ale obowiązują go zasady 
logicznego rozumowania i wykładni prawa

Wyjątki od niezawisłości:
-sędziego karnego wiąże prawomocny wyrok (orzeczenie prawnokształtujące), np. sąd karny musi przyjąć, że na 
podstawie orzeczenia sądu cywilnego np. zapadł rozwód między małżonkami
zapatrywanie prawne – sugestie interpretacji przepisu prawnego
wskazanie – określenie kierunku postępowania dowodowego
-jeśli do Sądu Najwyższego są kierowane pytania prawne – wiążą one odpowiedni organ (sąd) pytający w danej 
sprawie
-wykładnia abstrakcyjna SN (nie dotyczząca konkretnej sprawy tylko przepisu) również wiąże, jeśli została 
wpisana, uznana jako zasada prawna 

21. Gwarancje niezawisłości  sędziowskiej
art. 178. ust. 3 Konst: patrz wyżej

wykł:
Zakres przedmiotowy niezawisłości – dotyczy tylko sfery orzekania, nie dotyczy sfery administracyjnej
Przepisy urealniające niezawisłość to gwarancje niezawisłości sędziowskiej:
a) ustrojowo-organizacyjne
-odpowiedni poziom etyczno-moralny sędziego
-odpowiednie wykształcenie sędziego

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

-stałość zawodu sędziowskiego (brak kadencyjności)
-niepołączalność zawodu sędziowskiego z innymi zawodami (oprócz działalności dydaktycznej w szkole 
wyższej)
-materialna niezależność sędziego
-immunitet sędziowski (zgoda sądu dyscyplinarnego)
-samorząd sędziowski (decydują o powołaniu sędziego)
b) gwarancje procesowe
-jawność rozprawy
-tajność narady sędziowskiej (brak wyjątków)
-kolegialność składu orzekającego
-zasada swobodnej oceny dowodów

22. Zasada jednoosobowego orzekania i zasada kolegialności
     wykł.:
Zasada kolegialności:
-bardziej demokratyczna
-bardziej obiektywna
-większe uznanie
-wszechstronne rozpoznanie
-zmniejszenie liczby błędów
Zasada jednoosobowego orzekania:
-szybsze rozpoznanie sprawy
-bardziej ekonomiczne
-w sądach 1szej instancji
Art. 28. k.p.k. § 1. Na rozprawie głównej sąd orzeka w składzie jednego sędziego, jeżeli ustawa nie stanowi 
inaczej. Sędzia ma prawa i obowiązki przewodniczącego.
§ 2. W sprawach o zbrodnie sąd orzeka w składzie jednego sędziego i dwóch ławników.
§ 3. Ze względu na szczególną zawiłość sprawy sąd pierwszej instancji może postanowić o rozpoznaniu jej w 
składzie trzech sędziów.
§ 4. W sprawach o przestępstwa, za które ustawa przewiduje karę dożywotniego pozbawienia wolności, sąd 
orzeka w składzie dwóch sędziów i trzech ławników.
Art. 29. k.p.k. § 1. Na rozprawie apelacyjnej i kasacyjnej sąd orzeka w składzie trzech sędziów, jeżeli ustawa 
nie stanowi inaczej.
§ 2. Apelację lub kasację od wyroku orzekającego karę dożywotniego pozbawienia wolności rozpoznaje sąd w 
składzie pięciu sędziów.
Art. 30. k.p.k. § 1. Na posiedzeniu sąd rejonowy i sąd okręgowy orzeka jednoosobowo, a sąd apelacyjny i Sąd 
Najwyższy - w składzie trzech sędziów, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.
§ 2. Sąd odwoławczy na posiedzeniu orzeka w składzie trzech sędziów, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.
Art. 47. k.p.c. § 1. W pierwszej instancji sąd rozpoznaje sprawy w składzie jednego sędziego, chyba że przepis 
szczególny stanowi inaczej.
§ 2. W pierwszej instancji sąd w składzie jednego sędziego jako przewodniczącego i dwóch ławników 
rozpoznaje sprawy:
  1)   z zakresu prawa pracy o:

a)  ustalenie istnienia, nawiązanie lub wygaśnięcie stosunku pracy, o uznanie bezskuteczności wypowiedzenia 

stosunku pracy, o przywrócenie do pracy i przywrócenie poprzednich warunków pracy lub płacy oraz łącznie z 
nimi dochodzone roszczenia i o odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy 
wypowiedzenia oraz rozwiązania stosunku pracy,

b)  naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu i o roszczenia z tym związane,
c)  odszkodowanie lub zadośćuczynienie w wyniku stosowania mobbingu;

  2)   ze stosunków rodzinnych o:

a)  rozwód,
b)  separację,
c)  unieważnienie uznania dziecka,
d)  rozwiązanie przysposobienia.

§ 3. Postanowienia poza rozprawą oraz zarządzenia wydaje przewodniczący.
§ 4. Prezes sądu może zarządzić rozpoznanie sprawy w składzie trzech sędziów zawodowych, jeżeli uzna to za 
wskazane ze względu na szczególną zawiłość lub precedensowy charakter sprawy.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

23. Zasada instancyjności

        art. 176 ust.1, art. 236 ust. 2 Konst.:

Art. 176.

 Postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne.

Art. 236.

 Ustawy wprowadzające w życie art. 176 ust. 1 w zakresie dotyczącym postępowania 

przed sądami administracyjnymi zostaną uchwalone przed upływem 5 lat od dnia 
wejścia w życie Konstytucji. Do czasu wejścia w życie tych ustaw obowiązują przepisy 
dotyczące rewizji nadzwyczajnej od orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego.

 Funkcje
-prewencyjna – samo istnienie systemu kontroli powoduje, że 1 instancja w obawie przed kontrola ze strony 
2giej instancji wydaje wyroki słuszne, przemyślane
-represyjna – działalność organów może być reformowana (zmieniana lub uchylana) w toku instancji

Rodzaje kontroli
a) ściśle procesowa
-powierzenie kontroli organowi wyższego rzędu, lepiej wykwalifikowanemu
dewolutywność – przesunięcie sprawy do organu wyższego rzędu
Rodzaje dewolutywności
-> bezwzględna – zawsze przekazanie organowi wyższej instancji, np. apelacja w sprawach karnych 
-> względna – istnieje możliwość uwzględnienia środka odwoławczego w toku Iszej instancji, np. uwzględnienie 
zarzutów W CAŁOŚCI przez ten sam skład sędziowski, który wydał kwestionowaną decyzję
-> spłaszczona – zawsze na tym samym poziomie instancji, np. do prezesa tego sądu lub do innego składu 
orzekającego tego samego sądu

zasada skargowości – sąd działa tylko na podstawie skargi wniesionej przez organ do tego uprawniony

b)administracyjno-nadzorcza
Minister Sprawiedliwości i prezesi poszczególnych sądów

Art. 78. Konstytucji

Każda ze stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji. Wyjątki od tej 
zasady oraz tryb zaskarżania określa ustawa.

Art. 176. Konstytucji

1. Postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne.

24.Zasada obiektywizmu

     wykł.:
Organy procesowe (sędziowie, organy prowadzące postępowanie przygotowawcze, oskarżyciele publiczni) są 
zobowiązane do zachowania bezstronnego stosunku do stron, uczestników postępowania – nie mogą w 
uprzywilejowany sposób traktować jedną ze stron, a do drugiej odnosić się w sposób niechętny. 
Gwarancją bezstronności jest instytucja wyłączenia sędziego 
• z mocy ustawy – osobisty stosunek sędziego do sprawy 
• na wniosek – strony mogą wnioskować o wyłączenie sędziego z postępowania jeżeli istnieją uzasadnione 
okoliczności świadczące o naruszeniu bezstronności przez sędziego od rozpoznania tej konkretnej sprawy 
Sędziowie powinni uwzględniać dowody na korzyść i na niekorzyść oskarżonego. 
Sąd w procesie karnym ma obowiązek aktywnego uczestniczenia w nim – zasada konstrukcyjności procesu 
karnego. 

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

Oskarżyciel publiczny na gruncie procesu karnego ma prawo do wnoszenia środków odwoławczych na 
niekorzyść / korzyść oskarżonego.

25. Skład i kadencja Krajowej Rady Sądownictwa     
       art. 187 Konst.:

Art. 187.

•

Krajowa Rada Sądownictwa składa się z: 

1) Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Ministra Sprawiedliwości, Prezesa 
Naczelnego Sądu Administracyjnego i osoby powołanej przez Prezydenta 
Rzeczypospolitej, 

2) piętnastu członków wybranych spośród sędziów Sądu Najwyższego, sądów 
powszechnych, sądów administracyjnych i sądów wojskowych, 

3) czterech członków wybranych przez Sejm spośród posłów oraz dwóch członków 
wybranych przez Senat spośród senatorów. 

•

Krajowa Rada Sądownictwa wybiera spośród swoich członków przewodniczącego i dwóch 
wiceprzewodniczących. 

•

Kadencja wybranych członków Krajowej Rady Sądownictwa trwa cztery lata. 

•

Ustrój, zakres działania i tryb pracy Krajowej Rady Sądownictwa oraz sposób wyboru jej 
członków określa ustawa.

     art. 4-7 i 10 ust. o KRS:
Art. 4.
1. Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego
i Minister Sprawiedliwości są członkami Rady przez okres pełnienia tych
funkcji.
2. W przypadku niemożności uczestnictwa w posiedzeniu plenarnym Rady osoby
lub osób, o których mowa w ust. 1, na posiedzeniu plenarnym może być obecny
upoważniony przedstawiciel Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Prezesa
Naczelnego Sądu Administracyjnego albo Ministra Sprawiedliwości. [Przedstawiciel
może wyrażać stanowisko w każdej sprawie,] jednakże bez prawa głosu.
Ust. 2 w części obejmującej zaznaczone wyrazy niezgodny z Konstytucją - wyrok TK (Dz.U. z 2008 r. Nr 
72, poz. 427).
Art. 5.
1. Osoba powołana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej pełni swoje funkcje
w Radzie bez oznaczania okresu kadencji i może być odwołana w każdym czasie.
2. Mandat osoby powołanej przez Prezydenta wygasa najpóźniej w ciągu trzech
miesięcy po zakończeniu kadencji Prezydenta.
Art. 6.
1. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej wybiera spośród posłów czterech członków Rady
na okres swojej kadencji.
2. Senat Rzeczypospolitej Polskiej wybiera spośród senatorów dwóch członków
Rady na okres swojej kadencji.
3. Kadencja członków Rady wybranych przez Sejm i Senat upływa najpóźniej w
ciągu trzech miesięcy po zakończeniu kadencji Sejmu i Senatu.
Art. 6a.
Sędzia może pełnić funkcję wybieranego członka Rady tylko dwie kadencje.

Art. 7.
1. Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego wybiera spośród sędziów tego
Sądu dwóch członków Rady na okres kadencji.
2. Zgromadzenie Ogólne Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego wspólnie z

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

przedstawicielami zgromadzeń ogólnych wojewódzkich sądów administracyjnych
wybiera spośród sędziów sądów administracyjnych dwóch członków Rady
na okres kadencji.
3. Zebranie przedstawicieli zgromadzeń ogólnych sędziów apelacji wybiera spośród
sędziów sądów apelacyjnych dwóch członków Rady na okres kadencji.
4. Zebranie przedstawicieli zgromadzeń ogólnych sędziów okręgów wybiera spośród
swego grona ośmiu członków Rady na okres kadencji.
5. Zgromadzenie Sędziów Sądów Wojskowych wybiera spośród swego grona jednego
członka Rady na okres kadencji.

26. Kompetencje Krajowej Rady Sądownictwa

     art. 186 Konst.:

Art. 186.



Krajowa Rada Sądownictwa stoi na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów. 



Krajowa Rada Sądownictwa może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w 
sprawie zgodności z Konstytucją aktów normatywnych w zakresie, w jakim dotyczą one 
niezależności sądów i niezawisłości sędziów.

     art. 2-3 ust. o KRS:
Art. 2.
1. Rada wykonuje zadania określone w ustawach, a w szczególności:
1) podejmuje uchwały w sprawach wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego
o zbadanie zgodności z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej aktów normatywnych
w zakresie dotyczącym niezależności sądów i niezawisłości sędziów,
2) rozpatruje i ocenia kandydatury do pełnienia urzędu sędziowskiego na stanowiskach
sędziów Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego
oraz na stanowiska sędziowskie w sądach powszechnych, wojewódzkich
sądach administracyjnych i w sądach wojskowych,
3) przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej wnioski o powołanie
sędziów w Sądzie Najwyższym, Naczelnym Sądzie Administracyjnym, sądach
powszechnych, wojewódzkich sądach administracyjnych i sądach wojskowych,
4) rozpatruje wnioski o przeniesienie sędziego w stan spoczynku,
5) rozpatruje wystąpienia sędziów w stanie spoczynku o powrót na stanowisko
sędziowskie,
6) wybiera rzecznika dyscyplinarnego sędziów sądów powszechnych,
7) wyraża opinie w sprawie powołania i odwołania prezesa albo wiceprezesa
sądu powszechnego albo sądu wojskowego,
8) uchwala zbiór zasad etyki zawodowej sędziów i czuwa nad ich przestrzeganiem.

2. Rada ponadto:
1) wypowiada się o stanie kadry sędziowskiej,
2) ustala kryteria oceny kandydatów na stanowiska sędziowskie, przeprowadzanej
przez prezesów sądów okręgowych i apelacyjnych,
pkt 2 niezgodny z Konstytucją - wyrok TK (Dz.U. z 2007 r. Nr 227, poz. 1680)
3) opiniuje projekty aktów prawnych w sprawach wynagrodzeń sędziowskich
oraz przedstawia wnioski w tym zakresie,
4) opiniuje projekty aktów normatywnych dotyczących sądownictwa i sędziów,
5) opiniuje programy szkolenia aplikantów sądowych, zakres i sposób prowadzenia
egzaminów sędziowskich i ustalania ich wyników,
6) opiniuje zasady oceny pracy asesorów sądowych,
7) wyraża stanowisko w sprawach dotyczących sądów i sędziów, wniesionych
pod obrady Rady przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej oraz inne organy
władzy publicznej i organy samorządu sędziowskiego,
8) czuwa nad przestrzeganiem zasad etyki zawodowej i w przypadku uzyskania
wiarygodnej informacji o przewinieniu służbowym, w tym o oczywistej i

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

rażącej obrazie przepisów prawa i uchybieniu godności urzędu, występuje z
żądaniem podjęcia czynności dyscyplinarnych wobec sędziego,
9) opiniuje kandydatów na Dyrektora Krajowego Centrum Szkolenia Kadr Sądów
Powszechnych i Prokuratury spośród sędziów,
10) wskazuje 2 członków Rady Programowej Krajowego Centrum Szkolenia
Kadr Sądów Powszechnych i Prokuratury.

3. Rada przedstawia Sejmowi, Senatowi i Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej,
nie później niż do 31 maja roku następnego, informację z rocznej działalności
Rady oraz postulaty co do aktualnych problemów i potrzeb wymiaru sprawiedliwości.
Nad informacją w Sejmie i Senacie nie przeprowadza się głosowania.
[Art. 2a.
1. Do zadań Rady należy także inspirowanie i wspieranie działań mających na celu
ujednolicanie wykładni prawa w orzecznictwie sądów.
2. Informację o podejmowanych działaniach na rzecz ujednolicania wykładni prawa
w orzecznictwie sądów, Rada zamieszcza w informacji, o której mowa w art.
2 ust. 3.]
Art. 2a niezgodny z Konstytucją - wyrok TK (Dz.U. z 2008 r. Nr 72, poz. 427).
<Art. 2b.
Rozpatrując wniosek o powołanie sędziego sądu rejonowego na stanowisko sędziego
sądu okręgowego w sądzie rejonowym albo sędziego sądu okręgowego na
stanowisko sędziego sądu apelacyjnego w sądzie okręgowym, Rada może odmówić
przedstawienia kandydatury Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej
dodany art. 2b wchodzi w życie z dn. 1.07.2008 r. (Dz.U. z 2007 r. Nr 136, poz. 959).
wyłącznie w razie stwierdzenia, że kandydat nie spełnia warunków, wymaganych
na podstawie art. 63a i 64a ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju
sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070, z późn. zm.1)).>
Art. 3.
1. Rada może zarządzić przeprowadzenie:
1) wizytacji sądu albo jego jednostki organizacyjnej,
2) lustracji działalności sądu w określonym zakresie,
3) lustracji pracy sędziego, którego indywidualna sprawa podlega rozpatrzeniu
przez Radę.

2. Czynności, o których mowa w ust. 1, nie mogą wkraczać w dziedzinę, w której
sędziowie są niezawiśli.
3. Czynności, o których mowa w ust. 1, mogą być przeprowadzane przez członków
Rady lub przez sędziów delegowanych do Biura Rady na podstawie odrębnych
przepisów.
4. Przeprowadzenie czynności, o których mowa w ust. 1, Rada może zarządzić z
urzędu lub na wniosek Ministra Sprawiedliwości, Pierwszego Prezesa Sądu
Najwyższego lub Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego.

27. Organizacja Sądu Najwyższego (wykł. art.183 ust.3 Konstytucji art. 3, 9-10, 13-15 u. SN)

Art. 183.

3. Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej na

sześcioletnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie
Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego.

Art. 3.

§1. Sąd Najwyższy dzieli się na Izby:

1) Cywilną;
2) Karną;
3) Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych;
4) Wojskową.

§2. Wewnętrzną organizację Sądu Najwyższego, szczegółowy podział spraw między

izby oraz zasady wewnętrznego postępowania określa regulamin Sądu

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

Najwyższego, uchwalony przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego.

§3. Regulamin Sądu Najwyższego podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym

Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”.
.

Art. 9.

Organami Sądu Najwyższego są: Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes Sądu
Najwyższego, Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego, zgromadzenie
sędziów izby Sądu Najwyższego i Kolegium Sądu Najwyższego.

Art. 10.

Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego jest powoływany przez Prezydenta Rzeczypospo-litej Polskiej na 
sześcioletnią kadencję spośród sędziów Sądu Najwyższego w stanie czynnym.

Art. 13.

§1. Prezes Sądu Najwyższego jest zastępcą Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego

i kieruje pracą poszczególnej izby.

§2. Prezesa Sądu Najwyższego powołuje i odwołuje, na wniosek Pierwszego Prezesa

Sądu Najwyższego, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej spośród sędziów Sądu Najwyższego w 
stanie czynnym.

Art. 14.

Samorząd stanowią wszyscy sędziowie Sądu Najwyższego w stanie czynnym. W skład samorządu nie 
wchodzą sędziowie delegowani do pełnienia czynności sędziowskich w Sądzie Najwyższym.

Art. 15.

Organami samorządu są: Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego, zgromadzenie sędziów 
izby Sądu Najwyższego oraz Kolegium Sądu Najwyższego.

Wykład:

Skład SN:

1. Pierwszy Prezes SN
2. Prezesi SN (w liczbie 4)
3. Izby SN
4. Organy kolegialne (samorządowe) SN
5. Sędziowie SN

1.Pierwszy Prezes SN



6 letnia kadencja



powołany   przez   prezydenta   spośród   2   kandydatów   zaproponowanych   przez   Zgromadzenie   Ogólne 
Sędziów SN



reprezentuje SN



przełożony sędziów SN



przygotowuje projekt informacji o działalności SN



ma prawo zasygnalizować parlamentowi luki w prawie



przedstawia prezydentowi i KRS sprawozdanie z całorocznej pracy SN

2. Prezesi SN (w liczbie 4)



wybierani   i   powoływani   przez   prezydenta   spośród   kandydatów   przedstawionych   przez   Pierwszego 
Prezesa SN



kierują izbami SN



projekt informacji o pracy izby SN



zwoływanie posiedzeń składów sędziowskich w danej izbie

3. Izby SN

1. Izba cywilna SN:



nadzór nad działalnością sądów w sprawach cywilnych i gospodarczych

2. Izba karna SN:



nadzór nad sprawami karnymi które należą do właściwosci sądów powszechnych

3. Izba pracy ubezpieczeń społecnzych i spraw publicznych:

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji



nadzór nad działalnościa orzeczniczą z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych

4. Izba wojskowo SN:



nadzór nad działalnościa orzeczniczą sądów wojskowych

4. Organy kolegialne (samorządowe) SN:
Sędziowie delegowani do SN nie mają prawa uczestniczyc w organach kolegialnych.

6. Zgromadzenie ogólne sędziów SN
7. Zgromadzenie ogólne sędziów izb SN
8. Kolegium SN

5. Sędziowie SN:



88 etatów



5 etatów prezesów (w tym 1 prezes)

Aby zostać sędzią SN:



obywatelstwo polskie



pelnia praw publicznych



wykształcenie prawnicze – mgr. Prawa



wysoki poziom wiedzy prawniczej



doświadczenie, min. 10 letni staż pracy na stanowisku sędziego bądź prokuratora, adwokata, notariusza, 
radcy prawnego



nieskazitelny charakter



pełna zdolność do czynności prawnych

Kancelaria I Prezesa SN



wykonywanei funkcji administracyjno-gospodarczych, finansowych,  SN



szef kancelarii powoływany przez I prezesa

Biuro studiów i analiz



piecza nad zgodnościa z prawem i jednolitością orzecznictwa sądów



czuwanie nad spójnościa i jednolitością prawa stosowanego przez sądy



publikacja orzeczeń SN

28. Kompetencje Sądu Najwyższego (wykł., art 183 ust. 1 i 2 Konstytucji, art. 1 u. SN)

Art. 183.

1. Sąd Najwyższy sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych

w zakresie orzekania.

2. Sąd Najwyższy wykonuje także inne czynności określone w Konstytucji i ustawach.

Art. 1.

Sąd Najwyższy jest organem władzy sądowniczej, powołanym do:

1) sprawowania wymiaru sprawiedliwości przez:

a) zapewnienie w ramach nadzoru zgodności z prawem oraz jednolitości

orzecznictwa sądów powszechnych i wojskowych przez rozpoznawanie
kasacji oraz innych środków odwoławczych,

b) podejmowanie uchwał rozstrzygających zagadnienia prawne,
c) rozstrzyganie innych spraw określonych w ustawach;

2) rozpoznawania protestów wyborczych oraz stwierdzania ważności wyborów

do Sejmu i Senatu oraz wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, a
także ważności referendum ogólnokrajowego i referendum konstytucyjnego;

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

2a) rozpoznawania protestów wyborczych w wyborach do Parlamentu Europejskiego;

3) opiniowania projektów ustaw i innych aktów normatywnych na podstawie

których orzekają i funkcjonują sądy, a także innych ustaw w zakresie, w
którym uzna to za celowe;

4) wykonywania innych czynności określonych w ustawach.

Wykład:
Każdy sąd odwoławczy moze przekazać SN zagadnienie prawne wymagające zasadniczej wykładni prawa



można pozostawić pytanie prawne bez rozpoznania gdy :
1. zwrócił się z nim organ nieuprawniony
2. nie dotyczy ono kwestii prawnych



można przyjąć tą sprawę do rozpoznania przez SN



SN może przedstawić zagadnienie prawne szerszemu składowi (7os.)



SN może wydać uchwałę (udzuelic odp.) która dotyczy interpretacji prawa



SN może odmówić interpretacji, jeżeli uzna, iz ten przepis nie budzi wątpliwości interpretacyjnych



SN może umorzyć postępowanie, jeżeli wykładnia okaże się zbędna 

29. Udzielanie wykładni w konkretnej sprawie (wykł., art. 59 u. SN)

Art. 59.

Jeżeli Sąd Najwyższy, rozpoznając kasację lub inny środek odwoławczy, poweźmie
poważne wątpliwości co do wykładni prawa, może odroczyć rozpoznanie sprawy i
przedstawić zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów tego
Sądu.

Wykład:
3sędziów -> 7sędziów -> izba -> 2 izby połączone lub większa ilość izb połączonych -> cały skład 

SN

30.  Udzielanie wykładni przez Sąd Najwyższy nie związanej z konkretną sprawą (art. 60-61 
u. SN)

 

Art. 60.

§1. Jeżeli w orzecznictwie sądów powszechnych, sądów wojskowych lub Sądu

Najwyższego ujawnią się rozbieżności w wykładni prawa, Pierwszy Prezes Sądu
Najwyższego może przedstawić wniosek o ich rozstrzygnięcie Sądowi Najwyższemu
w składzie siedmiu sędziów lub innym odpowiednim składzie.

[§2. Z wnioskiem, o którym mowa w § 1, mogą wystąpić również Rzecznik Praw

Obywatelskich, Prokurator Generalny oraz, w zakresie swojej właściwości,
Rzecznik Ubezpieczonych.]

<§ 2. Z wnioskiem, o którym mowa w § 1, mogą wystąpić również Rzecznik

Praw Obywatelskich i Prokurator Generalny oraz, w zakresie swojej właściwości,

Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego i Rzecznik Ubezpieczonych.>

Art. 61.

§1. Jeżeli skład Sądu Najwyższego uzna, że przedstawione zagadnienie wymaga

wyjaśnienia, a rozbieżności - rozstrzygnięcia, podejmuje uchwałę, w przeciwnym
razie odmawia jej podjęcia, a jeżeli podjęcie uchwały stało się zbędne -
umarza postępowanie.

§2. Jeżeli skład siedmiu sędziów uzna, że znaczenie dla praktyki sądowej lub powaga

występujących wątpliwości to uzasadniają, może zagadnienie prawne lub
wniosek o podjęcie uchwały przedstawić składowi izby, natomiast izba - składowi
dwóch lub więcej izb albo pełnemu składowi Sądu Najwyższego.

§3. O posiedzeniu pełnego składu Sądu Najwyższego, składu izby (izb) zawiadamia

się Prokuratora Generalnego. Udział Prokuratora Generalnego lub jego zastępcy
w tym posiedzeniu jest obowiązkowy. W posiedzeniach pozostałych

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

składów Sądu Najwyższego może brać udział prokurator Prokuratury Krajowej,
natomiast w Izbie Wojskowej - prokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej.

§4. O posiedzeniu Sądu Najwyższego w składzie siedmiu sędziów, wyznaczonym

w celu rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego przedstawionego w konkretnej
sprawie, zawiadamia się ponadto obrońców oraz pełnomocników w osobach
adwokatów i radców prawnych, a także osoby uprawnione do sporządzania kasacji
w sprawach cywilnych. Prezes Sądu Najwyższego może ich zobowiązać
do przedstawienia na piśmie przed posiedzeniem wniosków co do kierunku
rozstrzygnięcia przedstawionego zagadnienia.

§5. Postanowienie o przedstawieniu zagadnienia prawnego, wniosek o podjęcie

uchwały oraz uchwała Sądu Najwyższego wymagają pisemnego uzasadnienia.

§6. Uchwały pełnego składu Sądu Najwyższego, składu połączonych izb oraz składu

całej izby z chwilą ich podjęcia uzyskują moc zasad prawnych. Skład siedmiu
sędziów może postanowić o nadaniu uchwale mocy zasady prawnej.

31. System sądów powszechnych (wykł., art 177 Konstytucji, art. 1 i 10 u.s.p.)

Art. 177.

Sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości we wszystkich sprawach, z wyjątkiem
spraw ustawowo zastrzeżonych dla właściwości innych sądów.

Art. 1.

§1. Sądami powszechnymi są sądy rejonowe, sądy okręgowe oraz sądy apelacyjne.
§2. Sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości w zakresie nienależącym do sądów 

administracyjnych, sądów wojskowych oraz Sądu Najwyższego.

§3. Sądy powszechne wykonują również zadania z zakresu ochrony prawnej, powierzone w drodze 

ustaw.

§4. Ilekroć w dalszych przepisach jest mowa o sądach bez bliższego ich określenia, rozumie się przez to 

sądy powszechne.

Art. 10.

§1. Sąd rejonowy tworzy się dla jednej lub większej liczby gmin; w uzasadnionych przypadkach 

może być utworzony więcej niż jeden sąd rejonowy w obrębie tej samej gminy.

§2. Sąd okręgowy tworzy się dla obszaru właściwości co najmniej dwóch sądów rejonowych, zwanego 

dalej "okręgiem sądowym".

§3. Sąd apelacyjny tworzy się dla obszaru właściwości co najmniej dwóch okręgów sądowych, 

zwanego dalej "obszarem apelacji".

32. Organizacja wewnętrzna sądów powszechnych ( art. 11 i 43 u.s.p.)

Art. 11.

§1. Sądy dzielą się na wydziały.
§2. Wydziałem kieruje przewodniczący wydziału, którym jest prezes albo wiceprezes sądu lub inny 

sędzia.

§3. Funkcję przewodniczącego wydziału w sądzie apelacyjnym i okręgowym powierza sędziemu prezes 

tego   sądu,   a   w   sądzie   rejonowym,   na   wniosek   prezesa   tego   sądu,   prezes   przełożonego   sądu 
okręgowego.   Przed   powierzeniem   funkcji   przewodniczącego   wydziału   prezes   zasięga   opinii 
właściwego kolegium sądu.

§4. W tym samym trybie prezes sądu zwalnia sędziego z funkcji przewodniczącego wydziału.

Art. 43.

§1. Sąd może pełnić czynności poza swoją siedzibą, a w razie konieczności także poza obszarem swojej 

właściwości, jeżeli wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości lub jeżeli przez to nastąpi znaczne 
zmniejszenie kosztów.

§2. Minister Sprawiedliwości może zarządzić odbywanie stałych posiedzeń sądów poza siedzibą sądu.

33. Pomoc sądowa (art. 44 u.s.p.)

Art. 44.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

§1. W przypadkach przewidzianych w ustawach sądy są obowiązane wykonywać poszczególne 

czynności sądowe na żądanie innych sądów oraz innych organów.

§2. Sądy są obowiązane udzielać pomocy sądowej również na żądanie sądów zagranicznych, jeżeli 

wzajemność   jest   zapewniona;   żądanie   pomocy   sądowej,   skierowane   przez   Ministra 
Sprawiedliwości, jest wiążące dla sądu wezwanego.

§3. Sądy są obowiązane wykonywać czynności dowodowe, w zakresie przewidzianym w przepisach o 

postępowaniu cywilnym, na wniosek organów orzekających w przypadkach innych niż wymienione 
w § 1 i 2, jeżeli wniosek został skierowany przez Ministra Sprawiedliwości.

§4. O wykonanie czynności wymienionych w § 3 należy zwrócić się do sądu rejonowego, w którego 

obszarze właściwości czynność ma być wykonana.

34. Wydziały w sądzie rejonowym (art. 12 u.s.p.)

Art. 12.

§1. Sąd rejonowy dzieli się na wydziały:

1) cywilny - do spraw z zakresu prawa cywilnego,
2) karny - do spraw z zakresu prawa karnego, w tym do spraw o wykroczenia rozpoznawanych w 

drugiej instancji,

3) rodzinny i nieletnich (sąd rodzinny) - do spraw:

a) z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego,
b) dotyczących demoralizacji i czynów karalnych nieletnich,
c) dotyczących leczenia osób uzależnionych od alkoholu oraz od środków odurzających i  

psychotropowych,

d) należących do sądu opiekuńczego na podstawie odrębnych ustaw,

4) pracy (sąd pracy) - do spraw z zakresu prawa pracy,
5) ksiąg wieczystych - do prowadzenia ksiąg wieczystych oraz do innych spraw cywilnych z zakresu 

postępowania wieczystoksięgowego.

§2. W sądzie rejonowym mającym siedzibę w mieście będącym siedzibą sądu okręgowego, w którym 

jest utworzony wydział ubezpieczeń społecznych albo wydział pracy i ubezpieczeń społecznych, w 
miejsce wydziału, o którym mowa w § 1 pkt 4, tworzy się wydział pracy i ubezpieczeń społecznych 
do spraw z zakresu prawa pracy oraz do spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych, należących do 
właściwości sądów rejonowych w tym samym okręgu sądowym.

§3. W sądzie rejonowym mającym siedzibę w mieście będącym siedzibą sądu okręgowego lub w 

mieście na prawach powiatu tworzy się wydział gospodarczy albo wydziały gospodarcze (sąd 
gospodarczy) - do spraw z zakresu prawa gospodarczego i cywilnego, powierzonych sądom 
gospodarczym (spraw gospodarczych).

§4. Do orzekania w jednostkach, o których mowa w § 1 pkt 4, wyznacza się sędziów i ławników 

wykazujących szczególną znajomość problematyki spraw pracowniczych, a do orzekania w 
jednostkach, o których mowa w § 2, także sędziów i ławników wykazujących szczególną znajomość 
celów ubezpieczenia i potrzeb osób ubezpieczonych.

§5. Do orzekania w jednostkach, o których mowa w § 3, wyznacza się sędziów wykazujących 

szczególną znajomość problematyki gospodarczej.

35. Sądy grodzkie (art. 13 u.s.p.)

Art. 13.

§1. W sądzie rejonowym mogą być tworzone, w jego siedzibie lub poza jego siedzibą, sądy grodzkie 

jako wydziały lub wydziały zamiejscowe sądów rejonowych.

§2. Sądom grodzkim powierza się rozpoznawanie spraw:

1) o wykroczenia w pierwszej instancji,
2) o wykroczenia skarbowe i przestępstwa skarbowe zagrożone karą grzywny do 360 stawek 

dziennych lub zagrożone karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności do lat 2,

3) o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego, z wyjątkiem spraw podlegających rozpoznaniu 
z 

udziałem ławników,

4) o pozostałe przestępstwa, podlegające rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym,
5) cywilnych podlegających rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym oraz dotyczących 

depozytów sądowych i przepadku rzeczy.

§3. Sądy grodzkie tworzy i znosi Minister Sprawiedliwości w drodze rozporządzenia.W rozporządzeniu 

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

o   utworzeniu   sądu   grodzkiego   należy   określić   jego   siedzibę,   obszar   właściwości   w   granicach 
obszaru właściwości sądu rejonowego oraz zakres spraw przekazanych do rozpoznawania sądowi 
grodzkiemu, spośród spraw wymienionych  w § 2. Przy tworzeniu i znoszeniu sądów grodzkich 
należy kierować się ilością spraw wpływających do sądów oraz względami ekonomii postępowania 
sądowego.

36. Wydziały w sądzie okręgowym (art. 16 u.s.p.)

Art. 16.

§1. Sąd okręgowy dzieli się na wydziały:

1) cywilny - do rozpoznawania w pierwszej instancji spraw cywilnych i rodzinnych oraz do 

rozpoznawania   w   drugiej   instancji   spraw   cywilnych   oraz   spraw   należących   do   właściwości 
sądów 
rodzinnych, z wyjątkiem spraw przeciwko nieletnim o popełnienie czynu karalnego, jeżeli wobec 
nieletniego zastosowano środek poprawczy lub gdy środek odwoławczy zawiera wniosek o 
orzeczenie środka poprawczego,

2) karny - do spraw z zakresu prawa karnego w pierwszej i drugiej instancji oraz do spraw 

rozpoznawanych w drugiej instancji przeciwko nieletnim o popełnienie czynu karalnego, jeżeli 
wobec nieletniego zastosowano środek poprawczy lub gdy środek odwoławczy zawiera wniosek 
o orzeczenie środka poprawczego,

3) penitencjarny i nadzoru nad wykonywaniem orzeczeń karnych - do spraw penitencjarnych i 

nadzoru nad sądowym postępowaniem wykonawczym w sprawach z zakresu prawa karnego,

4) pracy (sąd pracy) - do spraw z zakresu prawa pracy oraz wydział ubezpieczeń społecznych (sąd 

ubezpieczeń społecznych) - do spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych,

5) gospodarczy (sąd gospodarczy) - do spraw gospodarczych.

§2. W sądzie okręgowym, w którym wpływ spraw z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych 

jest niewielki, zamiast odrębnych wydziałów pracy i ubezpieczeń społecznych tworzy się wydział 
pracy i ubezpieczeń społecznych (sąd pracy i ubezpieczeń społecznych).

§3. Do orzekania w jednostkach organizacyjnych, o których mowa w § 1 pkt 4 oraz w § 2, wyznacza się 

sędziów i ławników wykazujących szczególną znajomość problematyki spraw pracowniczych oraz 
celów ubezpieczenia i potrzeb osób ubezpieczonych.

§4. Do orzekania w jednostkach, o których mowa w § 1 pkt 5, wyznacza się sędziów wykazujących się 

szczególną znajomością problematyki gospodarczej.

§5. W Sądzie Okręgowym w Warszawie działają ponadto jako wydziały:

1) odrębna jednostka organizacyjna do spraw z zakresu ochrony konkurencji, regulacji energetyki, 

telekomunikacji i transportu kolejowego (sąd antymonopolowy),

2) odrębna jednostka organizacyjna do spraw rejestrowych powierzonych temu sądowi na podstawie 

odrębnych przepisów.

37. Wydziały w sądzie apelacyjnym (art. 18 u.s.p.)

Art. 18.

§1. Sąd apelacyjny dzieli się na wydziały:

1) cywilny - do rozpoznawanych w drugiej instancji spraw z zakresu prawa cywilnego, 

gospodarczego oraz rodzinnego i opiekuńczego,

2) karny - do rozpoznawanych w drugiej instancji spraw z zakresu prawa karnego,
3) pracy i ubezpieczeń społecznych - do rozpoznawanych w drugiej instancji spraw z zakresu prawa 

pracy i ubezpieczeń społecznych.

§2. W Sądzie Apelacyjnym w Warszawie działa ponadto Wydział Lustracyjny.

38. Kolegium sądu apelacyjnego (art. 28-29 u.s.p.)

Art. 28.

§1. Kolegium sądu apelacyjnego składa się z trzech do pięciu członków, wybieranych przez 

zgromadzenie ogólne sędziów apelacji spośród sędziów sądu apelacyjnego, a także z prezesa i 
wiceprezesów sądu apelacyjnego. Liczbę członków kolegium pochodzących z wyboru ustala 
zgromadzenie ogólne sędziów apelacji.

§2. Przewodniczącym kolegium sądu apelacyjnego jest prezes sądu apelacyjnego, a w razie jego 

nieobecności - najstarszy służbą wiceprezes tego sądu.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

§3. Kadencja kolegium sądu apelacyjnego trwa dwa lata.
§4. Do podjęcia uchwał jest wymagana obecność co najmniej dwóch trzecich składu kolegium sądu 

apelacyjnego. Uchwały zapadają większością głosów, a w razie równej liczby głosów przesądza 
głos  przewodniczącego.

§5. Kolegium sądu apelacyjnego zbiera się w zależności od potrzeb, co najmniej jednak raz na kwartał. 

Posiedzenia kolegium zwołuje prezes sądu apelacyjnego z własnej inicjatywy lub na wniosek jednej 
trzeciej liczby członków kolegium.

§6. W posiedzeniach kolegium uczestniczy z głosem doradczym dyrektor sądu apelacyjnego w 

przypadku, o którym mowa w art. 29 § 1 pkt 9.

Art. 29.

§1. Kolegium sądu apelacyjnego realizuje zadania określone w ustawie, a w szczególności:

1) na wniosek prezesa sądu apelacyjnego ustala podział czynności w sądzie apelacyjnym, określa 

zasady zastępstw sędziów, a także zasady przydziału spraw poszczególnym sędziom, chyba że 
ustawa stanowi inaczej,

2) przedstawia zgromadzeniu ogólnemu sędziów apelacji opinię o kandydatach na stanowiska 

sędziów,

3) wyraża opinię o kandydacie na wiceprezesa sądu apelacyjnego,
4) wyraża opinię o kandydatach do pełnienia w sądzie apelacyjnym funkcji przewodniczących 

wydziałów,   wizytatorów,   kierownika   szkolenia   oraz   funkcji   albo   stanowiska   rzecznika 
prasowego,

5) rozpatruje wnioski wynikające z wizytacji i lustracji sądów,
6) rozpatruje odwołania od rozstrzygnięcia prezesa sądu apelacyjnego, odmawiającego zgody na 

podjęcie dodatkowego zatrudnienia przez sędziego,

7) wybiera zastępcę rzecznika dyscyplinarnego,
8) wyraża opinię w innych sprawach osobowych dotyczących sędziów,
9) wyraża opinię o projekcie planu finansowego, o którym mowa w art. 178 § 1,
10)wyraża opinię w innych sprawach przedstawionych przez prezesa sądu apelacyjnego, Krajową 

Radę Sądownictwa oraz Ministra Sprawiedliwości,

11)wyraża zgodę na delegowanie sędziego sądu okręgowego przez prezesa sądu apelacyjnego,
12)wypowiada się w przypadkach zachowań sędziów naruszających zasady etyki.

§2. Podział czynności na następny rok kalendarzowy ustala kolegium sądu apelacyjnego najpóźniej w 

listopadzie każdego roku, opierając się na projekcie przedstawionym przez prezesa tego sądu.

39. Kolegium sądu okręgowego (art. 30-31 u.s.p.)

Art. 30.

§1. Kolegium sądu okręgowego składa się z czterech do ośmiu członków wybieranych przez 

zgromadzenie ogólne sędziów okręgu spośród jego członków, w tym w połowie spośród sędziów 
sądu okręgowego, a ponadto z prezesa i wiceprezesów sądu okręgowego.

§2. Do kolegium sądu okręgowego stosuje się odpowiednio przepisy art. 28 § 2-6.

Art. 31.

§1. Kolegium sądu okręgowego realizuje zadania określone w ustawie, a w szczególności:

1) na wniosek prezesa sądu okręgowego ustala podział czynności w sądzie, określa zasady zastępstw 

sędziów i referendarzy sądowych, a także zasady przydziału spraw poszczególnym sędziom oraz 
referendarzom sądowym, chyba że ustawa stanowi inaczej,

2) przedstawia zgromadzeniu ogólnemu sędziów okręgu opinię o kandydatach na stanowiska 

sędziów sądów rejonowych i okręgowych,

3) wyraża opinię o kandydatach na wiceprezesa sądu okręgowego oraz prezesów i wiceprezesów 

sądów rejonowych,

4) wyraża opinię o kandydatach do pełnienia w sądzie okręgowym funkcji przewodniczących 

wydziałów,   wizytatorów,   kierownika   szkolenia   oraz   funkcji   albo   stanowiska   rzecznika 
prasowego, a także funkcji przewodniczących wydziałów w sądach rejonowych i wyraża opinię 
w sprawie zwolnienia z pełnienia tych funkcji,

5) rozpatruje wnioski wynikające z wizytacji i lustracji sądów,
6) rozpatruje odwołania od rozstrzygnięcia prezesa sądu okręgowego, odmawiającego zgody na 

podjęcie dodatkowego zatrudnienia przez sędziego,

7) wybiera zastępcę rzecznika dyscyplinarnego,

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

8) wyraża opinię o projektach planów finansowych, o których mowa w art. 178 § 1,
9) wyraża opinię w sprawach przedstawionych przez prezesa sądu okręgowego, prezesa sądu 

apelacyjnego, Krajową Radę Sądownictwa oraz Ministra Sprawiedliwości,

10)wyraża opinię o kandydacie na stanowisko asesora sądowego oraz wyraża zgodę na powierzenie 

asesorowi sądowemu pełnienia czynności sędziowskich w sądzie rejonowym,

11)wyraża zgodę na delegowanie sędziego sądu rejonowego albo sędziego sądu okręgowego przez 

prezesa sądu okręgowego,

12)wypowiada się w przypadkach zachowań sędziów naruszających zasady etyki.

§2. W sprawach istotnych dla danego sądu rejonowego kolegium sądu okręgowego może zasięgnąć 

opinii sędziów tego sądu, wyrażonej na zebraniu sędziów.

§3. Podział czynności na następny rok kalendarzowy ustala kolegium sądu okręgowego najpóźniej w 

listopadzie   każdego   roku,   opierając   się   na   projekcie   przedstawionym   przez   prezesa   sądu 
okręgowego, po zasięgnięciu opinii prezesów sądów rejonowych co do podziału czynności w tych 
sądach.

40. Zgromadzenie ogolne sędziów apelacji (art. 33-34 u.s.p.)

Art. 33.

§1. Zgromadzenie ogólne sędziów apelacji składa się z sędziów sądu apelacyjnego.
§2. Przewodniczącym zgromadzenia ogólnego sędziów apelacji jest prezes sądu apelacyjnego. W razie 

nieobecności prezesa sądu, obowiązki przewodniczącego pełni najstarszy służbą wiceprezes tego 
sądu.

§3. Członkowie zgromadzenia ogólnego sędziów apelacji są obowiązani brać udział w posiedzeniach 

zgromadzenia. Delegowanie do pełnienia czynności na podstawie art. 77 nie zwalnia członka 
zgromadzenia od tego obowiązku.

§4. Sędziowie niebędący członkami zgromadzenia ogólnego sędziów apelacji mogą brać udział w 

posiedzeniu tego zgromadzenia, bez prawa głosu i wyboru.

§5. Do podjęcia uchwał zgromadzenia ogólnego sędziów apelacji jest wymagana obecność 

przynajmniej dwóch trzecich liczby jego członków. Uchwały zapadają bezwzględną większością 
głosów. Głosowanie jest tajne w sprawach, o których mowa w art. 34 pkt 1-5, a ponadto jeżeli 
żądanie takie zgłosi chociażby jeden z obecnych członków zgromadzenia.

§6. Zgromadzenie ogólne sędziów apelacji zbiera się co najmniej raz w roku; posiedzenia zgromadzenia 

zwołuje prezes sądu apelacyjnego z własnej inicjatywy lub na wniosek Ministra Sprawiedliwości, 
kolegium sądu apelacyjnego albo jednej piątej liczby członków zgromadzenia.

Art. 34.

Zgromadzenie ogólne sędziów apelacji realizuje zadania określone w ustawach, a w szczególności:

1) przedstawia Krajowej Radzie Sądownictwa kandydatów na stanowiska sędziów sądu 

apelacyjnego spośród osób zaopiniowanych przez kolegium właściwego sądu,

2) wybiera przedstawicieli na zebranie przedstawicieli zgromadzeń ogólnych sędziów sądów 

apelacyjnych,

3) wyraża opinię o kandydatach na prezesa sądu apelacyjnego,
4) wybiera członków kolegium sądu apelacyjnego,
5) wybiera kandydata na rzecznika dyscyplinarnego,
6) wysłuchuje informacji prezesa sądu apelacyjnego o działalności sądów oraz wyraża opinię w tym 

zakresie,

7) rozpatruje sprawozdania z działalności kolegium sądu apelacyjnego oraz omawia kierunki jego 

pracy.

41. Zgromadzenie ogólne sędziów okręgu (art. 35-36 u.s.p.)

Art. 35.

§1. Zgromadzenie ogólne sędziów okręgu składa się z sędziów sądu okręgowego oraz delegatów 

sędziów   sądów   rejonowych   działających   na   obszarze   właściwości   sądu   okręgowego,   w   liczbie 
dwóch trzecich liczby sędziów sądu okręgowego. Delegatów wybiera zebranie sędziów danego sądu 
rejonowego w głosowaniu tajnym, na okres dwóch lat. Zebraniu sędziów przewodniczy prezes sądu. 
Liczbę delegatów sędziów dla każdego sądu rejonowego ustala kolegium sądu okręgowego 
proporcjonalnie do liczby sędziów w danym sądzie.

§2. Jeżeli zgromadzenie ogólne sędziów okręgu utworzone na podstawie § 1 miałoby liczyć więcej niż 

stu pięćdziesięciu członków, jego funkcje wykonuje zgromadzenie przedstawicieli.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

§3. W przypadku, o którym mowa w § 2, w sądach rejonowych okręgu i w sądzie okręgowym dokonuje 

się wyboru przedstawicieli. Przedstawicieli wybiera zebranie sędziów danego sądu w głosowaniu 
tajnym, na okres dwóch lat. Zebraniu sędziów przewodniczy prezes sądu. Liczbę przedstawicieli 
ustala   kolegium   sądu   okręgowego.   Liczbę   tę   ustala   się   dla   każdego   sądu   rejonowego   przez 
podzielenie liczby sędziów tego sądu przez liczbę sędziów najmniejszego sądu w okręgu. Jeżeli 
wynik   ten   stanowi   liczbę   niecałkowitą,   podwyższa   się   ją   do   liczby   całkowitej   w   górę.   Liczba 
przedstawicieli   wszystkich   sądów   rejonowych   okręgu   jest   równa   dwóm   trzecim   liczby 
przedstawicieli sądu okręgowego.

§4. Przewodniczącym zgromadzenia ogólnego sędziów okręgu jest prezes sądu okręgowego. W razie 

nieobecności  prezesa sądu obowiązki przewodniczącego pełni najstarszy służbą wiceprezes  tego 
sądu.

§5. Członkowie zgromadzenia ogólnego sędziów okręgu są obowiązani brać udział w posiedzeniach 

zgromadzenia. Delegowanie do pełnienia czynności na podstawie art. 77 nie zwalnia członka 
zgromadzenia od tego obowiązku.

§6. Sędziowie niebędący członkami zgromadzenia ogólnego sędziów okręgu mogą brać udział w 

posiedzeniu tego zgromadzenia, bez prawa głosu i wyboru.

§7. Do podjęcia uchwał zgromadzenia ogólnego sędziów okręgu jest wymagana obecność przynajmniej 

dwóch   trzecich   liczby   jego   członków.   Uchwały   zapadają   bezwzględną   większością   głosów. 
Głosowanie jest tajne w sprawach, o których mowa w art. 36 pkt 1-4, a ponadto jeżeli żądanie takie 
zgłosi chociażby jeden z obecnych członków zgromadzenia.

§8. Zgromadzenie ogólne sędziów okręgu zbiera się co najmniej raz w roku; posiedzenia zgromadzenia 

zwołuje prezes sądu okręgowego z własnej inicjatywy lub na wniosek Ministra Sprawiedliwości, 
kolegium sądu okręgowego, jednej piątej liczby członków zgromadzenia albo jednej piątej liczby 
sędziów danego obszaru sądu okręgowego.

§9. Przepisy § 4-7 oraz art. 36 stosuje się odpowiednio do zgromadzeń przedstawicieli.

Art. 36.

Zgromadzenie ogólne sędziów okręgu realizuje zadania określone w ustawach, a w szczególności:

1) przedstawia Krajowej Radzie Sądownictwa, po uzyskaniu opinii kolegium sądu, kandydatów na 

stanowiska sędziów,

2) wybiera przedstawicieli na zebranie przedstawicieli zgromadzeń ogólnych sędziów,
3) wyraża opinię o kandydatach na prezesa sądu okręgowego,
4) ustala liczbę i wybiera członków kolegium sądu okręgowego,
5) wysłuchuje informacji prezesa sądu okręgowego o działalności sądów oraz wyraża opinię w tym 

zakresie,

6) rozpatruje sprawozdania z działalności kolegium sądu okręgowego oraz omawia kierunki jego 

pracy.

42. Aplikacja sądowo-prokuratorska i asesorzy sądowi (wykł.)

Aplikacja:

1. Ogłoszenie naboru na aplikacje przez ministra sprawiedliwości, liczba miejs jest z góry ustalona
2. (Test preselekcyjny)
3. Konkurs



częśc pisemna (test / praca pisemna) 

                                            +                         badanie predyspozycji do zawodu 



część ustna                                                                                             (test psychologiczny)

                     (udzielanie odpowiedzi na wylosowany zestaw pytań) 

4. Lista klasyfikacyjna
5. Zaciągnięcie informacji o os. z listy w policji i krajowym rejestrze skazanych
6. Ostateczna   decyzja   co   do   os.   przyjętych   podejmowana   przez   centrum   skzolenia   kadr   sądów 

powszechnych

Przebieg aplikacji sądowo prokuratorkiej:
1 rok – wspólne zajęcia (1 IX – 31 VII) kończy się kolokwium (część pisemna i ustna) minister sprawiedliwości 
określa próg minimum który nalezy przekrocyzć

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

Następuje wybór specjalizacjie (sedziowska bądź prokuratorska)

2 i 3 rok rozpoczyna się 1 IX i kończy 31 VII w ostatnim miesiącu aplikacji (na 3 roku) odbywa się egzamin 
(sedziowski bądź prokuratorski):



częśc   pisemna   2   dni   (2x6h)   –   opracowanie   orzeczenia   na   podstawie   akt   sądowych   (wraz   z 
uzasadnieniem)



część ustna (warunkiem dopuszczenia jest zdanie części pisemnej) wybrane pytania z róznych części 
prawo: cywywilne materialne, rzeczowe i opiekuńcze. Postępowanie cywilne wraz z postępowaniem 
administracyjnym i elementami prawa egzekucyjnego.
Prawo pracy oraz ubezpieczeń społecznych, prawo gospodarcze, prawo karne materialne, postępowanie 
karne, prawo o ustroju sądów powszechnych, innych organów ochrony prawnej, prawo europejskie.

Na postawie wyników  (z egzaminu końcowego  i z kolokwium) tworzy sie ostateczną listę aplikantów i w 
zalezności od zajętego na niej miejsca otrzymuje się możliwość pracy:



asesora



referendarza sądowego



pomocnika sędziego

Asesor:



os. ktora zdała egzamin sędziowski



tylko do 5 lat p ozdaniu egzaminu



mianuje go minister sprawiedliwości



wykonuje obowiązki sędziego sądu rejonowego



ma swojego opiekuna – sedizego konsultanta- sędzia sądu okręgowego



powołany na czas określony nie dłuższy niz 4 lata

24.X. 2007r. Wyrok TK, brzmiacy iż asesura jest niezgodna z konstytucją(sprzeczne z prawem do sądu, asesorzy 
nei są niezawiśli). Wykonanie wyroku oddalone na 18 miesięcy – wejdzie w życie 6 V 2009

43. Tryb powoływania sędziów (wykł., art. 179 Konstytucji, art. 55-60 u.s.p.)

Art. 179.

Sędziowie są powoływani przez Prezydenta Rzeczypospolitej, na wniosek Krajowej
Rady Sądownictwa, na czas nieoznaczony.

Art. 55.

§1. Sędziów sądów powszechnych do pełnienia urzędu na stanowisku sędziowskim powołuje Prezydent 

Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa.

§2. Sędziowie sądów powszechnych są powoływani na stanowiska:

1)sędziego sądu rejonowego,
2)sędziego sądu okręgowego,
3)sędziego sądu apelacyjnego.

§3. Powołując do pełnienia urzędu na stanowisku sędziowskim, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej 

wyznacza miejsce służbowe (siedzibę) sędziego. Zmiana miejsca służbowego sędziego może być 
dokonana bez zmiany stanowiska w przypadkach i w trybie określonych w art. 75.

Art. 56.

§1. Minister Sprawiedliwości ustala corocznie liczbę wolnych stanowisk sędziowskich dla 

poszczególnych sądów i obwieszcza o tym w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej 
"Monitor Polski", najpóźniej do dnia 1 czerwca każdego roku.

§2. W razie zwolnienia stanowiska sędziowskiego, Minister Sprawiedliwości obwieszcza o tym w 

Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski", najpóźniej w ciągu dwóch 
miesięcy od zwolnienia stanowiska.

§3. O zwolnieniu stanowiska sędziowskiego nie obwieszcza się, jeżeli jego obsadzenie następuje w 

drodze przeniesienia służbowego sędziego równorzędnego sądu.

Art. 57.

§1. Każdy, kto spełnia warunki do objęcia stanowiska sędziego sądu powszechnego, może zgłosić 

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

swoją kandydaturę na jedno wolne stanowisko sędziowskie, w ciągu miesiąca od obwieszczenia, o 
którym mowa w art. 56. Zgłaszający swoją kandydaturę wypełnia w dwóch egzemplarzach kartę 
zgłoszenia   kandydata   na   wolne   stanowisko   sędziowskie   oraz   dołącza   do   niej   informację   z 
Krajowego Rejestru Karnego, dotyczącą jego osoby, i zaświadczenie stwierdzające, że jest zdolny, 
ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego.

§2. Kandydaturę zgłasza się prezesowi sądu okręgowego - gdy zgłoszenie dotyczy stanowiska sędziego 

sądu rejonowego albo sędziego sądu okręgowego, a prezesowi sądu apelacyjnego - gdy zgłoszenie 
dotyczy stanowiska sędziego sądu apelacyjnego.

§3. Prezes sądu, po stwierdzeniu spełniania warunków przez kandydata, przedstawia jego kandydaturę 

właściwemu kolegium sądu, wraz z oceną jego kwalifikacji, oraz określa termin zgromadzenia 
ogólnego   sędziów,   na   którym   będzie   prezentowana   kandydatura,   wraz   z   opinią   kolegium   o 
kandydacie.

§4. O zgłoszeniu każdego kandydata na wolne stanowisko sędziowskie właściwy prezes sądu 

zawiadamia Ministra Sprawiedliwości, przekazując wypełnioną kartę zgłoszenia kandydata.

§5. Minister Sprawiedliwości, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Sądownictwa, określi, w drodze 

rozporządzenia, wzór karty zgłoszenia na wolne stanowisko sędziowskie. Karta zgłoszenia powinna 
zawierać informacje dotyczące warunków wymaganych przez ustawę od kandydatów na stanowisko 
sędziowskie.

§6. Minister Sprawiedliwości, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zdrowia, po 

zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Sądownictwa, określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowy 
zakres  i  sposób przeprowadzania  badań kandydatów  do objęcia  urzędu sędziego,  w tym  badań 
lekarskich   i   psychologicznych,   oraz   kwalifikacje   wymagane   od   lekarzy   i   psychologów 
uprawnionych do przeprowadzania tych badań i wydawania zaświadczeń o zdolności do pełnienia 
obowiązków sędziego.

Art. 58.

§1. Jeżeli na wolne stanowisko sędziowskie zostanie zgłoszona więcej niż jedna kandydatura, 

rozpatrzenie wszystkich kandydatur odbywa się na tym samym posiedzeniu zgromadzenia.

§2. Zgromadzenie ogólne sędziów ocenia zgłoszonych kandydatów w drodze głosowania i przekazuje 

prezesowi właściwego sądu wszystkie zgłoszone kandydatury, ze wskazaniem liczby uzyskanych 
głosów.

§3. Kandydatury ocenione w sposób, o którym mowa w § 2, prezes właściwego sądu przekazuje 

Krajowej Radzie Sądownictwa, za pośrednictwem Ministra Sprawiedliwości.

§4. Minister Sprawiedliwości zasięga od właściwego organu Policji informacji o każdym z kandydatów 

do objęcia pierwszego stanowiska sędziowskiego, a następnie przedstawia kandydatury Krajowej 
Radzie   Sądownictwa,   wyrażając   o   każdym   z   kandydatów   opinię   oraz   przekazując   informację 
uzyskaną od organu Policji.

§5. Przedstawiając informację, o której mowa w § 4, organ Policji przekazuje Ministrowi 

Sprawiedliwości wszystkie zebrane materiały, służące do sporządzenia informacji.

§6. O treści informacji uzyskanej od organu Policji oraz wyrażonej o kandydacie opinii Minister 

Sprawiedliwości   zawiadamia   kandydata   najpóźniej   z   przedstawieniem   kandydatury   Krajowej 
Radzie Sądownictwa.

§7. Minister Sprawiedliwości, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych, 

określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowy sposób i tryb oraz zakres uzyskiwania i sporządzania 
informacji  przez  organy Policji  o kandydacie  do objęcia  pierwszego  stanowiska  sędziowskiego, 
mając   na   względzie   sprawność   uzyskiwania   informacji,   dbałość   o   ochronę   dóbr   osobistych 
kandydatów oraz ich praw i wolności chronionych konstytucyjnie, a także potrzebę oceny spełnienia 
przez kandydatów warunku nieskazitelności charakteru.

Art. 59.

Na każde wolne stanowisko sędziowskie może zgłosić Krajowej Radzie Sądownictwa kandydata także 
Minister Sprawiedliwości. Art. 58 § 1-3 nie stosuje się. Do informacji przedstawianych przez kandydata 
na urząd sędziego w karcie zgłoszenia przepis art. 57 stosuje się.

Art. 60.

Krajowa Rada Sądownictwa rozpatruje kandydatury na stanowiska sędziów sądów powszechnych, w 
trybie określonym w odrębnej ustawie.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

44.  Wymogi   dotyczące   kandydatów   na   stanowisko   sedziego   sądu   rejonowego,   okręgowego   i 
apelacyjego (wykł., art. 61-64 u.s.p.) 

Art. 61.

§1. Na stanowisko sędziego sądu rejonowego może być powołany ten, kto:

1) posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich,
2) jest nieskazitelnego charakteru,
3) ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne uznane w 

Polsce,

4) jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego,
5) ukończył 29 lat,
6) złożył egzamin sędziowski lub prokuratorski,
7) pracował w charakterze asesora sądowego lub prokuratorskiego co najmniej trzy lata lub 

referendarza sądowego przez okres pięciu lat.

§2. Wymagania określone w § 1 pkt 6 i 7 nie dotyczą tego, kto przed powołaniem:

1) zajmował stanowisko sędziego sądu administracyjnego lub sądu wojskowego,
2) zajmował stanowisko prokuratora,
3) pracował w polskiej szkole wyższej, w Polskiej Akademii Nauk, w instytucie naukowo-

badawczym lub innej placówce naukowej, mając tytuł naukowy profesora albo stopień naukowy 
doktora habilitowanego nauk prawnych,

4) wykonywał zawód adwokata, radcy prawnego lub notariusza - co najmniej przez trzy lata.

§3. Na stanowisko sędziego sądu rejonowego może być powołany ten, kto spełnia wymagania 

określone w § 1 pkt 1-5, zajmował stanowisko asystenta sędziego lub referendarza sądowego co 
najmniej przez sześć lat i złożył egzamin sędziowski.

§4. Na stanowisko sędziego sądu rejonowego może być powołany ten, kto zajmował jedno ze stanowisk 

określonych w § 1 pkt 7 oraz w § 2 i § 3 w okresie 3 lat przed powołaniem.

Art. 62.

Profesor lub doktor habilitowany nauk prawnych w polskich szkołach wyższych, w Polskiej Akademii 
Nauk oraz w instytutach naukowo-badawczych i innych placówkach naukowych może być powołany 
na stanowisko sędziego sądu powszechnego, w niepełnym, nie mniejszym niż połowa, wymiarze czasu 
pracy.

Art. 63.

§1. Na stanowisko sędziego sądu okręgowego może być powołany sędzia sądu rejonowego oraz sędzia 

wojskowego sądu garnizonowego, który posiada co najmniej czteroletni okres pracy na stanowisku 
sędziego sądu rejonowego lub sędziego wojskowego sądu garnizonowego lub na stanowisku 
prokuratora.

§2. Na stanowisko sędziego sądu okręgowego może być powołany także ten, kto spełnia wymagania 

określone w art. 61 § 1 pkt 1-4, jeżeli:
1) wykonywał zawód adwokata, radcy prawnego lub notariusza - co najmniej przez sześć lat,
2) pracował na stanowisku dydaktycznym, naukowo-dydaktycznym lub naukowym w polskiej 

szkole   wyższej,   w   Polskiej   Akademii   Nauk,   w   instytucie   naukowo-badawczym   lub   innej 
placówce 
naukowej, mając tytuł naukowy profesora albo stopień naukowy doktora habilitowanego nauk 
prawnych,

3) zajmował stanowisko sędziego wojskowego sądu okręgowego.

§3. Na stanowisko sędziego sądu okręgowego może być powołany ten, kto wykonywał zawód lub 

zajmował stanowisko określone w § 2 w okresie 3 lat przed powołaniem.

Art. 64.

§1. Na stanowisko sędziego sądu apelacyjnego może być powołany sędzia sądu powszechnego i sądu 

wojskowego, który posiada co najmniej sześcioletni okres pracy na stanowisku sędziego lub 
prokuratora, w tym co najmniej trzyletni okres pracy na stanowisku sędziego sądu okręgowego, 
sędziego wojskowego sądu okręgowego lub prokuratora prokuratury okręgowej.

§2. Na stanowisko sędziego sądu apelacyjnego może być powołany także ten, kto spełnia wymagania 

określone w art. 61 § 1 pkt 1-4, jeżeli:
1) wykonywał zawód adwokata, radcy prawnego lub notariusza co najmniej przez osiem lat,
2) pracował na stanowisku dydaktycznym, naukowo-dydaktycznym lub naukowym w polskiej 

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

szkole   wyższej,   w   Polskiej   Akademii   Nauk,   w   instytucie   naukowo-badawczym   lub   innej 
placówce   naukowej,   mając   tytuł   naukowy   profesora   albo   stopień   naukowy   doktora 
habilitowanego nauk prawnych.

§3. Na stanowisko sędziego sądu apelacyjnego może być powołany ten, kto wykonywał zawód lub 

zajmował stanowisko określone w § 2 w okresie 3 lat przed powołaniem.

45)Nieusuwalność sędziów i złożenie sędziów z urzędu.

 Art. 180 ust. l - 2 Konstytucji 

1. Sędziowie są nieusuwalni. 

2. Złożenie sędziego z urzędu, zawieszenie w urzędowaniu, przeniesienie do innej siedziby 

lub na inne stanowisko wbrew jego woli może nastąpić jedynie na mocy orzeczenia sądu 
i tylko w przypadkach określonych w ustawie.

 Art. 68 u.s.p.

§ 1. Stosunek służbowy sędziego rozwiązuje się z mocy prawa, jeżeli sędzia zrzekł się urzędu. Zrzeczenie się 
urzędu jest skuteczne po upływie trzech miesięcy od dnia złożenia na ręce Ministra Sprawiedliwości 
oświadczenia, chyba że na wniosek sędziego Minister Sprawiedliwości określi inny termin. O zrzeczeniu się 
urzędu przez sędziego Minister Sprawiedliwości zawiadamia Krajową Radę Sądownictwa i Prezydenta 
Rzeczypospolitej Polskiej.
§ 2. Prawomocne orzeczenie sądu dyscyplinarnego o złożeniu sędziego z urzędu oraz prawomocne orzeczenie 
sądu skazujące na środek karny pozbawienia praw publicznych lub zakazu zajmowania stanowiska sędziego 
pociąga za sobą, z mocy prawa, utratę urzędu i stanowiska sędziego; stosunek służbowy sędziego wygasa z 
chwilą uprawomocnienia się orzeczenia.
§ 3. Stosunek służbowy sędziego wygasa z dniem utraty przez niego obywatelstwa polskiego.

46) Przeniesienie sędziego w stan spoczynku.

Art. 180 ust. 3-5 Konstytucji 

            3.     Sędzia może być przeniesiony w stan spoczynku na skutek uniemożliwiających mu 
sprawowanie                     jego urzędu choroby lub utraty sił. Tryb postępowania oraz sposób odwołania 
się do sądu określa ustawa. 

4.       Ustawa określa granicę wieku, po osiągnięciu której sędziowie przechodzą w stan 
spoczynku. 

           5. W razie zmiany ustroju sądów lub zmiany granic okręgów sądowych wolno sędziego przenosić do 
innego sądu lub w stan spoczynku z pozostawieniem mu pełnego uposażenia.

Art. 69 - 71, 73 - 74 u.s.p.

Art. 69. § 1. Sędzia przechodzi w stan spoczynku z dniem ukończenia 65 roku życia, chyba że Krajowa Rada 
Sądownictwa na wniosek sędziego, po zasięgnięciu opinii kolegium właściwego sądu, wyrazi zgodę na dalsze 
zajmowanie stanowiska, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez sędziego 70 roku życia.
§ 2. Sędzia przechodzi na swój wniosek w stan spoczynku, z zachowaniem prawa do uposażenia określonego w 
art. 100 § 2, po ukończeniu 55 lat przez kobietę, jeżeli przepracowała na stanowisku sędziego nie mniej niż 25 
lat, a 60 lat przez mężczyznę, jeżeli przepracował na stanowisku sędziego nie mniej niż 30 lat.
§ 3. Wniosek, o którym mowa w § 1, składa się do Krajowej Rady Sądownictwa najpóźniej na sześć miesięcy 
przed ukończeniem przez sędziego 65 roku życia. W razie niezakończenia postępowania związanego z 
rozpoznaniem wniosku, sędzia pozostaje w służbie do czasu zakończenia postępowania, w tym postępowania 
przed Sądem Najwyższym.

Art. 70. § 1. Sędziego przenosi się w stan spoczynku na jego wniosek albo na wniosek właściwego kolegium 
sądu, jeżeli z powodu choroby lub utraty sił uznany został przez lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń 
Społecznych za trwale niezdolnego do pełnienia obowiązków sędziego.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

Art. 71. § 1. Sędzia może być przeniesiony w stan spoczynku, na wniosek kolegium właściwego sądu, jeżeli z 
powodu choroby lub płatnego urlopu dla poratowania zdrowia nie pełnił służby przez okres roku. Do okresu 
tego wlicza się okresy poprzedniej przerwy w pełnieniu służby z powodu choroby lub płatnego urlopu dla 
poratowania zdrowia, jeżeli okres czynnej służby nie przekroczył 30 dni.
§ 2. Sędzia może być przeniesiony w stan spoczynku, jeżeli bez uzasadnionej przyczyny nie poddał się badaniu, 
o którym mowa w art. 70 § 2, jeżeli z żądaniem badania wystąpiło kolegium sądu albo Minister 
Sprawiedliwości.
§ 3. Sędzia może być również przeniesiony w stan spoczynku, na wniosek Ministra Sprawiedliwości, w razie 
zmiany ustroju sądów lub zmiany granic okręgów sądowych, jeżeli nie został przeniesiony do innego sądu.

Art. 73. § 1. W sprawach przeniesienia sędziego w stan spoczynku, o których mowa w art. 70 i 71, podejmuje 
decyzję Krajowa Rada Sądownictwa, na wniosek sędziego, kolegium właściwego sądu albo Ministra 
Sprawiedliwości.
§ 2. Od decyzji Krajowej Rady Sądownictwa w sprawach, o których mowa w art. 69 § 3, art. 70 i 71, 
przysługuje odwołanie do Sądu Najwyższego.
§ 3. Odwołanie wnosi się, za pośrednictwem Krajowej Rady Sądownictwa, w terminie miesiąca od doręczenia 
skarżącemu decyzji. Odwołanie przysługuje sędziemu i prezesowi właściwego sądu, a w sprawach, w których 
wniosek został złożony przez kolegium sądu albo przez Ministra Sprawiedliwości - także temu kolegium albo 
Ministrowi Sprawiedliwości.

Art. 74. § 1. Sędzia przeniesiony w stan spoczynku z przyczyn, o których mowa w art. 71 § 3, ma prawo 
powrócić na stanowisko zajmowane poprzednio albo otrzymać stanowisko równorzędne poprzednio 
zajmowanemu, jeżeli ustały przyczyny będące podstawą przeniesienia w stan spoczynku.
§ 2. W celu wykonania prawa, o którym mowa w § 1, sędzia zgłasza zamiar powrotu na stanowisko zajmowane 
poprzednio albo wniosek o wyznaczenie mu stanowiska równorzędnego do Krajowej Rady Sądownictwa, która 
w terminie miesiąca wydaje w tej sprawie decyzję. W razie decyzji negatywnej sędziemu przysługuje odwołanie 
do Sądu Najwyższego.

47) Pojęcie i rodzaje immunitetów (wykł.).

IMMUNITETY - formy ochrony osób zajmujących najważniejsze stanowiska państwowe albo 
międzynarodowe. Immunitety mają chronić je przed możliwością wpływu na ich postępowanie przez 
wszczynanie postępowań karnych opartych na fałszywych zeznaniach. 

Immunitety:

1. materialne - wyłączają odpowiedzialność karną np. poselski lub senatorski (nie mogą być pociągnięci do 
odpowiedzialności za działania wchodzące bezpośrednio w zakres sprawowania ich funkcji,  zakaz ten trwa w 
trakcie oraz po ustaniu mandatu parlamentarzysty i nie może zostać uchylony. Immunitet w znaczeniu 
materialnym nie zwalnia jednak parlamentarzysty z odpowiedzialności za naruszenie praw innych osób (Art.105 
Konstytucji), wszystkie immunitety materialne są bezwzględne- nie mogą być uchylone 

2.

procesowe/formalne nazwany jest również immunitetem osobistym - wył. możliwość postępowania 
karnego (proces), wył. możliwość zatrzymania (nie może być pociągnięta do odpowiedzialności karnej, 
aresztowana) :

(kryterium jest czas podczas którego immunitet ogranicza odpowiedzialność osoby)

- trwałe – chronią osobę w czasie i po zakończeniu pełnienia przez nią funkcji 

- nietrwałe – chronią na okres trwania funkcji 

(przepisy umożliwiają jednak likwidacje ograniczeń w odpowiedzialności prawnej po spełnieniu określonych 
dodatkowych warunków (tzw. pozbawienie immunitetu))

- względne – zakaz ścigania, prowadzenia postępowania, zatrzymania albo tymczasowego aresztowania może 
być uchylony, ale uprawniony organ może ten immunitet uchylić np. Immunitet sędziowski

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

- bezwzględne – żaden organ państwowy nie może uchylić zakazu ścigania, prowadzenia postępowania, 
zatrzymania albo tymczasowego aresztowania

48) Immunitet sędziowski (wykł. art. 80 - 81 u.s.p.).

Art. 80 - 81 u.s.p.

Art. 80. § 1. Sędzia nie może być zatrzymany ani pociągnięty do odpowiedzialności karnej sądowej lub 
administracyjnej bez zezwolenia właściwego sądu dyscyplinarnego. Nie dotyczy to zatrzymania w razie ujęcia 
sędziego na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego 
toku postępowania. Do czasu wydania uchwały zezwalającej na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności 
karnej sądowej lub administracyjnej wolno podejmować tylko czynności niecierpiące zwłoki.
§ 2. O zatrzymaniu sędziego niezwłocznie powiadamia się prezesa sądu apelacyjnego właściwego ze względu na 
miejsce zatrzymania. Może on nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego sędziego. O fakcie 
zatrzymania sędziego prezes sądu apelacyjnego niezwłocznie zawiadamia Krajową Radę Sądownictwa i 
Ministra Sprawiedliwości.
§ 3. W terminie siedmiu dni od doręczenia uchwały odmawiającej zezwolenia na pociągnięcie sędziego do 
odpowiedzialności karnej sądowej lub administracyjnej, organowi lub osobie, która wniosła o zezwolenie, oraz 
rzecznikowi dyscyplinarnemu przysługuje zażalenie do sądu dyscyplinarnego drugiej instancji. W tym samym 
terminie sędziemu przysługuje zażalenie na uchwałę zezwalającą na pociągnięcie go do odpowiedzialności 
karnej sądowej. Poza tym do postępowania przed sądem dyscyplinarnym w sprawach o zezwolenie na 
pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej sądowej lub administracyjnej stosuje się przepisy o 
postępowaniu dyscyplinarnym.
§ 4. Orzekając w sprawie, o której mowa w § 1, sąd dyscyplinarny może poprzestać na oświadczeniu sędziego, 
że wnosi o wydanie uchwały o zezwoleniu na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej sądowej lub 
administracyjnej.

Art. 81. Za wykroczenia sędzia odpowiada wyłącznie dyscyplinarnie.

  

−

(w ciągu 7 dni) przy odmowie 
uchylenia immunitetu prawo 
zażalenia ma oskarżyciel i rzecznik 
dyscyplinarny (rozpatrywane przez 
sąd II instancji)

Uchwała Sądu Dyscyplinarnego -------------->    doręczenie uchwały
                  (14 dni)                                                                                                               

−

(w ciągu 7 dni) przy zezwoleniu na 
uchylenie immunitetu
prawo zażalenia ma sędzia 
(rozpatrywane przez sąd II instancji)

- do momentu uchylenia immunitetu można wykonywać tylko czynności niecierpiące zwłoki tzn. Takie, których 
nie będzie można powtórzyć

Art. 181 Konstutucji

Sędzia nie może być, bez uprzedniej zgody sądu określonego w ustawie, pociągnięty do 
odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Sędzia nie może być zatrzymany lub 
aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie 
jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie 
powiadamia się prezesa właściwego miejscowo sądu, który może nakazać natychmiastowe 
zwolnienie zatrzymanego.

- immunitet formalny (o charakterze względnym) sędziego ma zapobiec sytuacji odsunięcia go od 
sprawy ze względu na wszczęte przeciw niemu postępowanie 

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

- immunitet materialny sędziego powoduje, że za wykroczenia sędzia odpowiada tylko na drodze dyscyplinarnej, 
nie odpowiada przed sądem karnym

49) Odpowiedzialność dyscyplinarna sędziów.

Art. 107 - 110 u.s.p.

Art. 107. § 1. Za przewinienia służbowe, w tym za oczywistą i rażącą obrazę przepisów prawa i uchybienia 
godności urzędu (przewinienia dyscyplinarne), sędzia odpowiada dyscyplinarnie.
§ 2. Sędzia odpowiada dyscyplinarnie także za swoje postępowanie przed objęciem stanowiska, jeżeli przez nie 
uchybił obowiązkowi piastowanego wówczas urzędu państwowego lub okazał się niegodnym urzędu sędziego.

Art. 108. § 1. Po upływie trzech lat od chwili czynu nie można wszcząć postępowania dyscyplinarnego.
§ 2. W razie wszczęcia postępowania dyscyplinarnego przed upływem terminu, o którym mowa w § 1, 
przedawnienie dyscyplinarne następuje z upływem pięciu lat od chwili czynu. Jeżeli jednak przed upływem 
terminu, o którym mowa w § 1, sprawa nie została prawomocnie zakończona, sąd dyscyplinarny orzeka o 
popełnieniu przewinienia dyscyplinarnego, umarzając postępowanie w zakresie wymierzenia kary 
dyscyplinarnej.
§ 3. W zakresie odpowiedzialności dyscyplinarnej za wykroczenie przedawnienie dyscyplinarne następuje 
jednocześnie z przedawnieniem przewidzianym dla wykroczeń.
§ 4. Jeżeli jednak przewinienie dyscyplinarne zawiera znamiona przestępstwa, przedawnienie dyscyplinarne nie 
może nastąpić wcześniej niż przedawnienie przewidziane w przepisach Kodeksu karnego.

Art. 109. § 1. Karami dyscyplinarnymi są:
  1)   upomnienie,
  2)   nagana,
  3)   usuniecie z zajmowanej funkcji,
  4)   przeniesienie na inne miejsce służbowe,
  5)   złożenie sędziego z urzędu.
§ 2. Sąd może podać prawomocne orzeczenie dyscyplinarne do wiadomości publicznej.
§ 3. Wymierzenie kary określonej w § 1 pkt 3 lub 4 pociąga za sobą pozbawienie możliwości awansowania na 
wyższe stanowisko sędziowskie przez okres pięciu lat, niemożność udziału w tym okresie w kolegium sądu, 
orzekania w sądzie dyscyplinarnym oraz uzyskania utraconej funkcji.
§ 4. Wymierzenie kary określonej w § 1 pkt 5 pociąga za sobą utratę możliwości ponownego powołania 
ukaranego do pełnienia urzędu na stanowisku sędziowskim.
§ 5. W przypadku przewinienia dyscyplinarnego lub wykroczenia mniejszej wagi, sąd dyscyplinarny może 
odstąpić od wymierzenia kary.

Art. 110. § 1. Sądami dyscyplinarnymi w sprawach dyscyplinarnych sędziów są:
  1)   w pierwszej instancji - sądy apelacyjne,

2) w drugiej instancji – Sąd Najwyższy.

§ 2. Sądy dyscyplinarne są ponadto właściwe do orzekania w sprawach, o których mowa w art. 75 § 2 pkt 3 oraz 
w art. 80.
§ 3. Do rozpoznania spraw wymienionych w § 1 i 2 właściwy miejscowo jest sąd dyscyplinarny, w okręgu 
którego pełni służbę sędzia objęty postępowaniem. Jeżeli jednak sprawa dotyczy sędziego sądu apelacyjnego 
albo sędziego sądu okręgowego, właściwy jest inny sąd dyscyplinarny wyznaczony, na wniosek rzecznika 
dyscyplinarnego, przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego.
§ 4. Sądy dyscyplinarne orzekają w składzie trzech sędziów. Do orzekania w sądzie dyscyplinarnym są 
uprawnieni wszyscy sędziowie danego sądu dyscyplinarnego, z wyjątkiem prezesa sądu, wiceprezesów sądu 
oraz rzecznika dyscyplinarnego.
§ 5. Sąd dyscyplinarny pierwszej instancji może orzekać na sesjach wyjazdowych w sądzie okręgowym, na 
obszarze właściwości którego obwiniony zajmuje stanowisko sędziego, chyba że sprzeciwia się temu dobro 
wymiaru sprawiedliwości.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

50) Inicjowanie postępowania dyscyplinarnego.

(art. 111-115 u.s.p.)

Art. 111. § 1. Skład sądu dyscyplinarnego wyznacza się w drodze losowania, z listy wszystkich sędziów danego 
sądu, z tym że w składzie sądu zasiada przynajmniej jeden sędzia stale orzekający w sprawach karnych. 
Składowi sądu dyscyplinarnego przewodniczy sędzia stale orzekający w sprawach karnych, najstarszy służbą.
§ 2. Protokolantem może być tylko sędzia wyznaczony przez prezesa sądu dyscyplinarnego w porozumieniu z 
prezesem właściwego sądu.

Art. 112. § 1. Uprawnionym oskarżycielem przed sądem dyscyplinarnym, w sprawach sędziów sądów 
apelacyjnych, a także prezesów oraz wiceprezesów sądów okręgowych, jest rzecznik dyscyplinarny, w sprawach 
zaś pozostałych sędziów - zastępca rzecznika dyscyplinarnego.
§ 2. Rzecznika dyscyplinarnego wybiera, spośród kandydatów zgłoszonych przez zgromadzenia ogólne sędziów 
apelacji, Krajowa Rada Sądownictwa. Rzecznik dyscyplinarny działa przy Krajowej Radzie Sądownictwa. 
Kadencja rzecznika dyscyplinarnego trwa cztery lata.
§ 3. Zgromadzenia wymienione w § 2 wybierają spośród sędziów sądu apelacyjnego po jednym kandydacie na 
rzecznika dyscyplinarnego i wybranych kandydatów zgłaszają Krajowej Radzie Sądownictwa, najpóźniej na trzy 
miesiące przed upływem kadencji rzecznika dyscyplinarnego albo w ciągu miesiąca po jego ustąpieniu.
§ 4. Zastępców rzecznika dyscyplinarnego wybierają dla każdej apelacji kolegia sądów apelacyjnych, a dla 
każdego okręgu kolegia sądów okręgowych spośród sędziów danego sądu. Kadencja zastępców rzecznika trwa 
dwa lata.
§ 5. Rzecznik dyscyplinarny i jego zastępcy są związani wskazaniem organu uprawnionego, w zakresie 
przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego.
§ 6. Rzecznik dyscyplinarny jest uprawniony do przejęcia każdej sprawy prowadzonej przez zastępcę rzecznika 
dyscyplinarnego, jeżeli uzna to za uzasadnione interesem wymiaru sprawiedliwości.
§ 7. W razie niemożności prowadzenia sprawy przez właściwego zastępcę rzecznika dyscyplinarnego, rzecznik 
dyscyplinarny wyznaczy do jej prowadzenia zastępcę rzecznika dyscyplinarnego z innego okręgu.
§ 8. W razie przeszkód w pełnieniu obowiązków przez rzecznika dyscyplinarnego, jego obowiązki przejmuje 
najstarszy służbą sędziowską zastępca rzecznika dyscyplinarnego, do czasu ustania przeszkody.
§ 9. Do zastępców rzecznika dyscyplinarnego stosuje się odpowiednio przepisy o rzeczniku dyscyplinarnym.

Art. 113. Obwiniony może ustanowić obrońcę spośród sędziów lub adwokatów.

Art. 114. § 1. Rzecznik dyscyplinarny podejmuje czynności dyscyplinarne na żądanie Ministra Sprawiedliwości, 
Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, prezesa sądu apelacyjnego lub okręgowego oraz kolegium sądu 
apelacyjnego lub okręgowego, Krajowej Rady Sądownictwa, a także z własnej inicjatywy, po wstępnym 
wyjaśnieniu okoliczności koniecznych do ustalenia znamion przewinienia, a także złożeniu wyjaśnień przez 
sędziego, chyba że złożenie tych wyjaśnień nie jest możliwe.
§ 2. Po przeprowadzeniu postępowania, o którym mowa w § 1, jeżeli zachodzą podstawy do wszczęcia 
postępowania dyscyplinarnego, rzecznik dyscyplinarny wszczyna postępowanie dyscyplinarne i przedstawia 
sędziemu na piśmie zarzuty. Jednocześnie w sprawach, o których mowa w art. 110 § 3 zdanie drugie, rzecznik 
dyscyplinarny zwraca się do Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego o wyznaczenie właściwego sądu 
dyscyplinarnego do rozpoznania sprawy w pierwszej instancji. Wyznaczenie tego sądu powinno nastąpić w 
terminie siedmiu dni.
§ 3. Po przedstawieniu zarzutów obwiniony, w terminie czternastu dni, może złożyć wyjaśnienia i zgłosić 
wnioski o przeprowadzenie dowodów.
§ 4. Po upływie terminu, o którym mowa w § 3, a w razie potrzeby po przeprowadzeniu dalszych dowodów, 
rzecznik dyscyplinarny składa wniosek o rozpoznanie sprawy dyscyplinarnej do właściwego sądu 
dyscyplinarnego. Wniosek powinien zawierać dokładne określenie czynu, który jest przedmiotem postępowania, 
oraz uzasadnienie.
§ 5. Jeżeli rzecznik dyscyplinarny nie znajduje podstaw do wszczęcia postępowania dyscyplinarnego na żądanie 
uprawnionego organu, wydaje postanowienie o odmowie jego wszczęcia. Odpis postanowienia doręcza się 
organowi, który złożył wniosek o wszczęcie postępowania, kolegium odpowiednio sądu okręgowego lub 
apelacyjnego i obwinionemu.
§ 6. W terminie siedmiu dni od dnia doręczenia postanowienia, o którym mowa w § 5, organowi, który złożył 
wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego i właściwemu kolegium służy zażalenie do sądu 
dyscyplinarnego.
§ 7. Zażalenie powinno być rozpoznane w terminie dwóch tygodni od dnia wniesienia zażalenia do sądu.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

Art. 115. § 1. Po wpłynięciu wniosku o rozpoznanie sprawy dyscyplinarnej prezes sądu dyscyplinarnego 
wyznacza rozprawę.
§ 2. Pomiędzy wpływem wniosku a terminem rozprawy nie powinno upłynąć więcej niż miesiąc.
§ 3. Nieusprawiedliwione niestawiennictwo obwinionego lub jego obrońcy nie wstrzymuje rozpoznania sprawy.

51. Przebieg postępowania dyscyplinarnego (art. 116 – 124 u.s.p)

Art. 116 u.s.p.
§ 1. Postępowanie dyscyplinarne jest jawne.
§ 2. Sąd   dyscyplinarny   może   wyłączyć   jawność   postępowania   dyscyplinarnego   ze   względu   na   moralność, 
bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub inny 
ważny interes prywatny.
§ 3. W razie wyłączenia jawności postępowania dyscyplinarnego orzeczenie ogłaszane jest publicznie.

Art. 117 u.s.p 
Jeżeli   w   toku   rozprawy   ujawni   się   inne   przewinienie,   oprócz   objętego   wnioskiem   o   rozpoznanie   sprawy 
dyscyplinarnej, sąd może wydać co do tego przewinienia wyrok tylko za zgodą rzecznika dyscyplinarnego i 
obwinionego lub jego obrońcy; w razie braku zgody rzecznik dyscyplinarny prowadzi w tym zakresie odrębne 
postępowanie dyscyplinarne.

Art. 118 u.s.p
W razie rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku służbowego sędziego w toku postępowania dyscyplinarnego, 
postępowanie to toczy się nadal. Jeżeli obwiniony podjął pracę w urzędzie państwowym, adwokaturze lub jako 
radca prawny albo notariusz, sąd przesyła wyrok odpowiednio temu urzędowi, Naczelnej Radzie Adwokackiej 
lub Krajowej Radzie Radców Prawnych albo Krajowej Radzie Notarialnej.

Art. 119 u.s.p.
Jeżeli przewinienie zawiera znamiona przestępstwa, sąd dyscyplinarny z urzędu rozpoznaje sprawę w zakresie 
zezwolenia na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej i wydaje uchwałę, o której mowa w art. 80 § 
1, co nie wstrzymuje biegu postępowania dyscyplinarnego.

Art. 120 u.s.p.
§ 1. Po prawomocnym zakończeniu postępowania karnego przeciwko sędziemu, sąd lub prokurator przesyła akta 
sprawy   właściwemu   rzecznikowi   dyscyplinarnemu.   Jeżeli   postępowanie   dyscyplinarne   nie   było   wszczęte, 
rzecznik dyscyplinarny podejmuje czynności  dyscyplinarne, choćby w postępowaniu karnym  został wydany 
wyrok uniewinniający.
§ 2. Jeżeli   przeciwko   sędziemu   zapadł   prawomocny   wyrok   pociągający   za   sobą,   w   myśl   ustawy,   utratę 
stanowiska, sąd dyscyplinarny zawiadamia o tym Ministra Sprawiedliwości, który zarządza złożenie ukaranego 
sędziego z urzędu, chociażby wykonano już wyrok dyscyplinarny skazujący na karę łagodniejszą niż złożenie z 
urzędu.

Art. 121 u.s.p.
§ 1. Od wyroku sądu dyscyplinarnego pierwszej instancji przysługuje odwołanie obwinionemu i rzecznikowi 
dyscyplinarnemu, a także Krajowej Radzie Sądownictwa i Ministrowi Sprawiedliwości.
§ 2. Odwołanie   powinno   być   rozpoznane   w   terminie   dwóch   miesięcy   od   dnia   jego   wpłynięcia   do   sądu 
dyscyplinarnego drugiej instancji.

Art. 122 u.s.p.
Od wyroku sądu dyscyplinarnego drugiej instancji kasacja nie przysługuje.

Art. 123 u.s.p.
§ 1. Jeżeli   orzeczona   została   kara   złożenia   sędziego   z   urzędu,   a   sąd   dyscyplinarny   wcześniej   nie   zawiesił 
sędziego w czynnościach służbowych, wyrok wywołuje zawieszenie sędziego w czynnościach służbowych, z 
jednoczesnym obniżeniem do 50% jego wynagrodzenia na czas trwania zawieszenia. Art. 129 § 3 stosuje się 
odpowiednio.
§ 2. Przewodniczący   sądu   dyscyplinarnego   pierwszej   instancji   przesyła   odpis   prawomocnego   wyroku   sądu 
dyscyplinarnego   Krajowej   Radzie   Sądownictwa   i   Ministrowi   Sprawiedliwości,   a   ponadto   -   prezesowi 
właściwego sądu i kolegium tego sądu.
§ 3. Wykonanie wyroku należy do Ministra Sprawiedliwości co do kar wymienionych w art. 109 § 1 pkt 4 i 5, a 
co do kar wymienionych w art. 109 § 1 pkt 3 - do prezesa sądu okręgowego oraz do prezesa sądu apelacyjnego 
w stosunku do sędziów tego sądu.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

Art. 124 u.s.p.
§ 1. Odpis   prawomocnego   wyroku   skazującego   na   karę   dyscyplinarną   dołącza   się   do   akt   osobowych 
obwinionego.
§ 2. Po upływie pięciu lat od uprawomocnienia się wyroku orzekającego karę przewidzianą w art. 109 § 1 pkt 
1-4 Minister Sprawiedliwości zarządza usunięcie odpisu wyroku z akt osobowych, jeżeli w tym okresie nie 
wydano przeciwko ukaranemu innego wyroku skazującego.

52. Referendarze sądowi (art. 149 – 150, 151 ust, 4 – 7, art. 152 u.s.p)

Art. 149 u.s.p. 
§ 1. Na stanowisko referendarza sądowego może być mianowany ten, kto:
  1)   posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich,
  2)   jest nieskazitelnego charakteru,
  3)   ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce,
  4)   ukończył 24 lata,
  5)   odbył aplikację referendarską i złożył egzamin referendarski albo odbył aplikację sądową, prokuratorską, 
notarialną, adwokacką lub radcowską i złożył odpowiedni egzamin, albo złożył egzamin referendarski.
§ 2. Aplikacja referendarska trwa rok i kończy się egzaminem referendarskim.

Art. 150 u.s.p
§ 1. Stosunek pracy z referendarzem sądowym nawiązuje się na podstawie mianowania, z dniem określonym w 
akcie mianowania.
§ 2. Referendarza sądowego mianuje i rozwiązuje z nim stosunek pracy Minister Sprawiedliwości na wniosek 
prezesa   sądu   okręgowego.   Prezes   sądu   okręgowego   przed   wystąpieniem   z   wnioskiem   o   mianowanie 
referendarza sądowego zasięga informacji o kandydacie z Krajowego Rejestru Karnego.
§ 3. Przed podjęciem pracy referendarz  sądowy składa ślubowanie wobec prezesa sądu okręgowego według 
następującej roty:
"Ślubuję uroczyście na powierzonym mi stanowisku referendarza sądowego służyć wiernie Rzeczypospolitej 
Polskiej, sumiennie i starannie wykonywać obowiązki urzędowe, przestrzegać prawa, kierować się zasadami 
godności i uczciwości oraz dochować tajemnicy państwowej i służbowej."; składający ślubowanie może dodać 
na końcu zwrot: "Tak mi dopomóż Bóg."
§ 4. Referendarz sądowy w zakresie wykonywanych obowiązków jest niezależny.
§ 5. Rozwiązanie stosunku pracy z referendarzem sądowym może nastąpić w drodze wypowiedzenia w razie:
  1)   otrzymania ujemnej oceny kwalifikacyjnej, potwierdzonej ponowną ujemną oceną, dokonaną nie wcześniej 
niż po upływie 3 miesięcy,
  2)   zniesienia sądu lub jego reorganizacji, powodującej utratę możliwości dalszego zatrudnienia referendarza 
sądowego,
  3)   uznania przez lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych za trwale niezdolnego do pełnienia 
obowiązków referendarza sądowego,
  4)   nabycia prawa do emerytury.
§ 6. W razie rozwiązania stosunku pracy z referendarzem sądowym na podstawie § 5 pkt 2, w okresie między 
ustaniem   zatrudnienia   w   likwidowanym   lub   reorganizowanym   sądzie   a   podjęciem   pracy   lub   działalności 
gospodarczej, referendarzowi przysługuje świadczenie pieniężne ze środków budżetu państwa przez okres nie 
dłuższy   niż   6   miesięcy,   obliczone   jak   ekwiwalent   pieniężny   za   urlop   wypoczynkowy;   świadczenie   to   nie 
przysługuje referendarzowi sądowemu mianowanemu, który nabył prawo do emerytury.
§ 7. Referendarz sądowy może wypowiedzieć stosunek pracy.
§ 8. Okres wypowiedzenia wynosi trzy miesiące.
§ 9. Stosunek pracy z referendarzem sądowym może być rozwiązany za porozumieniem stron.
§ 10. W razie utraty obywatelstwa polskiego stosunek pracy z referendarzem rozwiązuje się bez wypowiedzenia. 
Stosunek pracy z referendarzem może być rozwiązany bez wypowiedzenia z przyczyn określonych w art. 53 
Kodeksu pracy.

Art. 151 ust. 4 – 7 u.s.p.
§ 4. Za naruszenie swoich obowiązków, w tym  za oczywistą i rażącą obrazę przepisów prawa i uchybienie 
godności stanowiska, referendarz sądowy ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną.
§ 5. Karami dyscyplinarnymi są:
  1)   nagana,
  2)   nagana z ostrzeżeniem,
  3)   nagana z obniżeniem wynagrodzenia zasadniczego o 10% na okres dwóch lat,
  4)   wydalenie z pracy.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

§ 6. W sprawach dyscyplinarnych referendarzy orzekają komisje dyscyplinarne.
§ 7. Komisje dyscyplinarne powołują prezesi sądów okręgowych do rozpatrywania w pierwszej instancji spraw 
dyscyplinarnych referendarzy zatrudnionych w okręgu sądowym.

Art. 152 u.s.p.
§ 1. Referendarze   sądowi   zatrudnieni   w   sądach   rejonowych   na   obszarze   tego   samego   sądu   okręgowego   co 
najmniej raz w roku odbywają zebranie referendarzy sądowych okręgu.
§ 2. Zebranie   referendarzy   sądowych   okręgu   zajmuje   stanowisko   we   wszystkich   sprawach   istotnych   dla 
wykonywania  zadań   przez  referendarzy  sądowych,   wybiera   na  okres   kadencji   przedstawiciela,   reprezentuje 
referendarzy   sądowych   okręgu   wobec   organów   sądu   okręgowego.   Przewodniczącym   zebrania   referendarzy 
sądowych okręgu jest referendarz sądowy najstarszy wiekiem.
§ 3. W sprawach nieuregulowanych w ustawie do referendarzy sądowych stosuje się odpowiednio przepisy o 
pracownikach sądów i prokuratury.

53. Asystenci sędziów (art. 155 u.s.p)

Art. 155 u.s.p.

§ 1. Asystent sędziego wykonuje samodzielnie czynności administracji sądowej oraz czynności przygotowania 
spraw sądowych do ich rozpoznania.
§ 2. Na stanowisku asystenta sędziego może być zatrudniony ten, kto:
  1)   jest obywatelem Rzeczypospolitej Polskiej i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich,
  2)   jest nieskazitelnego charakteru,
  3)   ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce,
  4)   ukończył 24 lata,
  5)   przepracował rok na stanowisku praktykanta.
§ 3. Przed zatrudnieniem asystenta sędziego prezes sądu zasięga informacji o kandydacie z Krajowego Rejestru 
Karnego.
§ 4. Asystentowi sędziego przysługuje wynagrodzenie zasadnicze. Poza tym do asystentów sędziego stosuje się 
przepisy ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o pracownikach sądów i prokuratury (Dz. U. Nr 162, poz. 1125).
§ 5. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowy zakres i sposób wykonywania 
czynności  przez  asystentów  sędziów, mając na uwadze zasady sprawności, racjonalności,  ekonomicznego  i 
szybkiego działania, zapewniając rzetelne wykonywanie powierzonych zadań.
§ 6. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, wysokość wynagrodzenia asystentów sędziów, 
uwzględniając   poziom   wynagrodzeń   sędziów,   referendarzy   sądowych   i   urzędników   sądowych   oraz   zasadę 
różnicowania wynagrodzenia asystentów sędziów w zależności od tego, czy zatrudnieni są w sądzie rejonowym, 
okręgowym czy apelacyjnym.
§ 7. Asystent sędziego po przepracowaniu sześciu lat na tym stanowisku może zgłosić prezesowi przełożonego 
sądu apelacyjnego  zamiar przystąpienia do egzaminu sędziowskiego. W takim przypadku asystent  sędziego 
dopuszczany jest do egzaminu sędziowskiego w najbliższym terminie przewidzianym dla aplikantów sądowych. 
Art. 140 § 3 i 4 stosuje się odpowiednio.

54. ławnicy w sądach (art. 158 – 169 u.s.p)

Art. 158 u.s.p

§ 1. Ławnikiem może być wybrany ten, kto:
  1)   posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich,
  2)   jest nieskazitelnego charakteru,
  3)   ukończył 30 lat,
  4)   jest zatrudniony lub zamieszkuje w miejscu kandydowania co najmniej od roku,
  5)   nie przekroczył 65 lat.
§ 2. Do   orzekania   w   sprawach   z   zakresu   prawa   pracy   i   ubezpieczeń   społecznych   ławnikiem   powinna   być 
wybrana osoba wykazująca szczególną znajomość spraw pracowniczych oraz celów ubezpieczenia i potrzeb 
osób ubezpieczonych.

Art. 159. u.s.p
 § 1. Ławnikami nie mogą być:
  1)   osoby zatrudnione w sądach powszechnych i innych sądach oraz w prokuraturze,
  2)   osoby wchodzące w skład organów, od których orzeczenia można żądać skierowania sprawy na drogę 
postępowania sądowego,

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

  3)   funkcjonariusze   Policji   oraz   inne   osoby   zajmujące   stanowiska   związane   ze   ściganiem   przestępstw   i 
wykroczeń,
  4)   adwokaci i aplikanci adwokaccy,
  5)   radcy prawni i aplikanci radcowscy,
  6)   duchowni,
  7)   żołnierze w czynnej służbie wojskowej,
  8)   funkcjonariusze Służby Więziennej.
§ 2. Nie można być ławnikiem jednocześnie w więcej niż jednym sądzie.

Art. 160. u.s.p 
§ 1. Ławników do sądów okręgowych  oraz do sądów rejonowych wybierają rady gmin, których  obszar jest 
objęty właściwością tych sądów - w głosowaniu tajnym.
§ 2. Wybory przygotowują gminy jako zadanie zlecone z zakresu administracji rządowej.

Art. 161. u.s.p 
§ 1. Liczbę   ławników   wybieranych   przez   poszczególne   rady   gmin   do   wszystkich   sądów   działających   na 
obszarze właściwości sądu okręgowego, w tym także liczbę ławników do orzekania w sprawach z zakresu prawa 
pracy i ubezpieczeń społecznych, ustala kolegium sądu okręgowego; liczbę ławników do poszczególnych sądów 
rejonowych ustala się po zasięgnięciu opinii prezesów tych sądów.
§ 2. Prezes sądu okręgowego podaje liczbę ławników do wiadomości poszczególnym radom gmin najpóźniej na 
trzydzieści dni przed upływem terminu zgłaszania kandydatów.

Art. 162. u.s.p 
§ 1. Kandydatów  na   ławników  zgłaszają   radom  gmin   prezesi   sądów,   stowarzyszenia,   organizacje  i  związki 
zawodowe,   zarejestrowane   na   podstawie   przepisów   prawa,   oraz   co   najmniej   dwudziestu   pięciu   obywateli 
mających   czynne   prawo   wyborcze,   zamieszkujących   stale   na   danym   terenie,   w   terminie   do   dnia   31   lipca 
ostatniego roku kadencji, w trybie, który określi Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej.
§ 2. Kandydatów na ławników do orzekania w sprawach  z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych 
zgłaszają   w   równej   liczbie   terenowe   organy   administracji   rządowej,   związki   zawodowe   oraz   organizacje 
pracodawców.
§ 3. O   kandydatach   na   ławników   rady   gmin   zasięgają   informacji   z   Krajowego   Rejestru   Karnego   oraz   od 
właściwych organów Policji.

Art. 163. u.s.p 
§ 1. Wybory   ławników   odbywają   się   najpóźniej   w   październiku   roku   kalendarzowego,   w   którym   upływa 
kadencja dotychczasowych ławników.
§ 2. Przed przystąpieniem do wyborów rada gminy powołuje zespół, który przedstawia radzie gminy na sesji 
swoją opinię o zgłoszonych kandydatach.

Art. 164. u.s.p 
§ 1. Listę   wybranych   ławników   wraz   z   dotyczącymi   ich   danymi   rady   gmin,   które   dokonały   ich   wyboru, 
przesyłają prezesom właściwych sądów, najpóźniej do końca listopada. Spośród ławników znajdujących się na 
tej   liście   rady   gmin   wskazują   ławników   wybranych   do   orzekania   w   sprawach   z   zakresu   prawa   pracy   i 
ubezpieczeń społecznych, wymieniając oddzielnie ławników spośród kandydatów zgłoszonych przez terenowe 
organy administracji rządowej oraz przez związki zawodowe.
§ 2. Prezes sądu wręcza ławnikom zawiadomienie o wyborze i odbiera od nich ślubowanie według roty ustalonej 
dla sędziów, z odpowiednią zmianą.
§ 3. Po odebraniu ślubowania prezes sądu wpisuje ławnika na listę ławników, którzy mogą być wyznaczani do 
orzekania, i wydaje mu legitymację.

Art. 165. u.s.p 
§ 1. Kadencja ławników sądów okręgowych i rejonowych trwa cztery lata kalendarzowe następujące po roku, w 
którym dokonano wyborów, jednak mandat ławnika wybranego dodatkowo wygasa z upływem kadencji ogółu 
ławników.
§ 2. Po upływie kadencji ławnik może brać udział jedynie w rozpoznawaniu sprawy rozpoczętej wcześniej z 
jego udziałem, do czasu jej zakończenia.

Art. 166. u.s.p 
§ 1. Mandat ławnika wygasa w razie orzeczenia prawomocnym wyrokiem pozbawienia go praw publicznych. 
Wygaśnięcie mandatu z tego powodu stwierdza rada gminy, która wybrała ławnika.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

§ 2. Rada gminy, która wybrała ławnika, może go odwołać na wniosek prezesa właściwego sądu, w razie:
  1)   skazania go prawomocnym wyrokiem w przypadku innym niż określony w § 1,
  2)   niewykonywania obowiązków ławnika,
  3)   zachowania godzącego w powagę sądu,
  4)   niezdolności do wykonywania obowiązków ławnika.
§ 3. Przed upływem kadencji mandat ławnika wygasa z dniem doręczenia mu zawiadomienia prezesa sądu o 
skreśleniu z listy ławników wskutek zrzeczenia się mandatu z ważnych przyczyn lub odwołania ławnika przez 
radę gminy.

Art. 167. u.s.p 
§ 1. W   czasie   trwania   kadencji   nie   powołuje   się   ławnika   do   pełnienia   obowiązków   w   razie   ujawnienia 
okoliczności, które nie pozwalały na jego wybór,  oraz w razie wszczęcia postępowania  karnego  przeciwko 
ławnikowi, do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia sprawy.
§ 2. W razie zniesienia sądu, ośrodka zamiejscowego lub wydziału zamiejscowego - ławnicy tych jednostek stają 
się ławnikami sądów, które przejmują kompetencje zniesionych jednostek.

Art. 168. u.s.p 
W razie potrzeby, zwłaszcza z powodu zmniejszenia się w czasie kadencji liczby ławników, rada gminy na 
wniosek   prezesa   sądu   okręgowego   dokonuje   uzupełnienia   listy,   wybierając   nowych   ławników   w   sposób 
określony w ustawie.

Art. 169. u.s.p 
§ 1. W zakresie orzekania ławnicy są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.
§ 2. Ławnik nie może przewodniczyć  na rozprawie i naradzie ani też wykonywać  czynności  sędziego  poza 
rozprawą, chyba że ustawy stanowią inaczej.

55. Wojewódzkie sądy administracyjne (art. 6, 16 – 17, 19 u.s.a., art. 2 par. 2, 13 par. 1 p.s.a)

Art. 6 u.s.a
§ 1. Do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego wojewódzkiego sądu administracyjnego może być powołany 
ten, kto:
  1)   ma obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich,
  2)   jest nieskazitelnego charakteru,
  3)   ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce,
  4)   jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego,
  5)   ukończył 35 lat życia,
  6)   wyróżnia   się   wysokim   poziomem   wiedzy   w   dziedzinie   administracji   publicznej   oraz   prawa 
administracyjnego i innych dziedzin prawa związanych z działaniem organów administracji publicznej,
  7)   pozostawał co najmniej osiem lat na stanowisku sędziego lub prokuratora albo przynajmniej przez osiem 
lat   wykonywał   zawód   adwokata,   radcy   prawnego   lub   notariusza   albo   przez   dziesięć   lat   pozostawał   w 
instytucjach publicznych na stanowiskach związanych ze stosowaniem lub tworzeniem prawa administracyjnego 
lub pracował w charakterze asesora sądowego w wojewódzkim sądzie administracyjnym co najmniej dwa lata.
§ 2. Wymagania, o których mowa w § 1 pkt 7, nie dotyczą osób z tytułem naukowym profesora lub ze stopniem 
naukowym doktora habilitowanego nauk prawnych.
§ 3. W   wyjątkowych   przypadkach   Prezydent   Rzeczypospolitej   Polskiej,   na   wniosek   Krajowej   Rady 
Sądownictwa, może powołać kandydata na stanowisko sędziego mimo krótszych, niż określone w § 1 pkt 7, 
okresów pozostawania na stanowiskach wymienionych w tym punkcie lub wykonywania zawodu adwokata, 
radcy prawnego lub notariusza.
§ 4. Osoby,  o  których   mowa  w   §  2,  mogą   być  zatrudnione  na   stanowisku   sędziego   również   w  niepełnym 
wymiarze czasu pracy.

Art. 16. u.s.a
§ 1. Wojewódzki sąd administracyjny tworzy się dla jednego województwa lub dla większej liczby województw.
§ 2. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, w drodze 
rozporządzenia, tworzy i znosi wojewódzkie sądy administracyjne oraz ustala ich siedziby i obszar właściwości, 
a także może tworzyć, poza siedzibą sądu, i znosić wydziały zamiejscowe tych sądów.

Art. 17 u.s.a
§ 1. Wojewódzki sąd administracyjny dzieli się na wydziały,  które tworzy i znosi Prezes  Naczelnego Sądu 
Administracyjnego.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

§ 2. Wydziałem w wojewódzkim sądzie administracyjnym kieruje prezes lub wiceprezes sądu albo wyznaczony 
sędzia.

Art. 19 u.s.a
Organami   wojewódzkiego   sądu   administracyjnego   są:   prezes   sądu,   zgromadzenie   ogólne   sędziów 
wojewódzkiego   sądu   administracyjnego,   zwane   dalej   "zgromadzeniem   ogólnym",   oraz   kolegium 
wojewódzkiego sądu administracyjnego, zwane dalej "kolegium sądu".

Art. 2 p.s.a
Do rozpoznawania spraw sądowoadministracyjnych powołane są sądy administracyjne.

Art. 13 par 1 p.s.a
§ 1. Wojewódzkie   sądy   administracyjne   rozpoznają   wszystkie   sprawy   sądowoadministracyjne   z   wyjątkiem 
spraw, dla których zastrzeżona jest właściwość Naczelnego Sądu Administracyjnego.

56. Naczelny Sąd Administracyjny (art. 184 -185 Konstytucji, art. 7, 31 u.s.a, art. 4, 15 par. 1 p.s.a)

Art. 184 Konstytucji RP
Naczelny Sąd Administracyjny oraz inne sądy administracyjne sprawują, w zakresie określonym  w ustawie, 
kontrolę działalności administracji publicznej. Kontrola ta obejmuje również orzekanie o zgodności z ustawami 
uchwał organów samorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów administracji rządowej.

Art. 185 Konstytucji RP
Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej na sześcioletnią kadencję 
spośród   kandydatów   przedstawionych   przez   Zgromadzenie   Ogólne   Sędziów   Naczelnego   Sądu 
Administracyjnego.

Art. 7 u.s.a
§ 1. Do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego Naczelnego Sądu Administracyjnego może być powołany ten, 
kto spełnia wymagania określone w art. 6 § 1 pkt 1-4 i 6, jeżeli ukończył 40 lat oraz pozostawał co najmniej 
dziesięć lat na stanowisku sędziego lub prokuratora albo przynajmniej przez dziesięć lat wykonywał zawód 
adwokata,   radcy   prawnego   lub   notariusza.   Wymaganie   ukończenia   40   lat   nie   dotyczy   sędziego,   który   co 
najmniej przez trzy lata pozostawał na stanowisku sędziego wojewódzkiego sądu administracyjnego.
§ 2. Do powołania na stanowisko sędziego Naczelnego Sądu Administracyjnego stosuje się także przepisy art. 6 
§ 2-4.

Art. 31 u.s.a
Organami Naczelnego Sądu Administracyjnego są: Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, Zgromadzenie 
Ogólne Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego i Kolegium Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Art. 4 p.s.a
Sądy administracyjne rozstrzygają spory o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego i 
między   samorządowymi   kolegiami   odwoławczymi,   o   ile   odrębna   ustawa   nie   stanowi   inaczej,   oraz   spory 
kompetencyjne między organami tych jednostek a organami administracji rządowej.

Art. 15 par 1 p.s.a
§ 1. Naczelny Sąd Administracyjny:
  1)   rozpoznaje   środki   odwoławcze   od   orzeczeń   wojewódzkich   sądów   administracyjnych,   stosownie   do 
przepisów ustawy;
  2)   podejmuje   uchwały   mające   na   celu   wyjaśnienie   przepisów   prawnych,   których   stosowanie   wywołało 
rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych;
  3)   podejmuje uchwały zawierające rozstrzygnięcie zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w 
konkretnej sprawie sądowoadministracyjnej;
  4)   rozstrzyga spory, o których mowa w art. 4;
  5)   rozpoznaje inne sprawy należące do właściwości Naczelnego Sądu Administracyjnego na mocy odrębnych 
ustaw.

58. Izby morskie (wykł., art. 1 - 3, 6 - 9 u. izb. Mor.)

Art. 1. u. izb. Mor.
1. Do właściwości izb morskich należy:

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

  1)   orzekanie w sprawach z wypadków morskich,
  2)   rozpoznawanie innych spraw przekazanych izbom morskim odrębnymi przepisami.
2. 

(1)

  Wypadkami   morskimi   w   rozumieniu   niniejszej   ustawy   są   zdarzenia   na   morzu   lub   wodach   z   nim 

połączonych, na których statki morskie uprawiają żeglugę, polegające na:
  1)   zatonięciu, zaginięciu lub utraceniu statku w inny sposób,
  2)   opuszczeniu statku,
  3)   zderzeniu statków,
  4)   zetknięciu statku z dnem, podwodną lub nawodną przeszkodą,
  5)   uderzeniu   statku   w   budowlę,   urządzenie   lub   instalację,   w  następstwie   którego   statek   spowodował   ich 
uszkodzenie lub doznał uszkodzenia,
  6)   powstaniu pożaru lub wybuchu na statku,
  7)   zanieczyszczeniu środowiska w następstwie utraty lub uszkodzenia statku,
  8)   zagrożeniu albo ograniczeniu bezpieczeństwa statku lub znajdujących się na nim osób, na skutek:
a)  uszkodzenia lub niesprawności konstrukcji, urządzeń albo innych elementów wyposażenia statku,
b)  zmian w zakresie stateczności statku,
  9)   zaginięciu człowieka przebywającego na statku,
  10)  śmierci lub uszczerbku na zdrowiu człowieka w związku z pracą lub pobytem na statku, zachowaniem się 
statku, działaniem lub stanem jego urządzeń albo innych jego elementów lub właściwościami ładunku statku.

Art. 2. u. izb. Mor. 

(2)

 

1. Izby morskie rozpoznają wypadki morskie:
  1)   statków o polskiej przynależności,
  2)   statków o obcej przynależności, jeżeli wypadek nastąpił na polskich morskich wodach wewnętrznych lub 
polskim morzu terytorialnym albo jeżeli z wnioskiem o wszczęcie postępowania wystąpił armator lub kapitan 
takiego statku.
1a. 

(3)

  Izby   morskie   rozpatrują   również   sprawy   wypadków   morskich   promów   pasażerskich   typu   ro-ro   oraz 

szybkich statków pasażerskich, jeżeli wypadek nastąpił na obszarze innym niż polskie wody wewnętrzne lub 
polskie   morze   terytorialne,   w   przypadku   gdy   ostatnim   portem   zawinięcia   statku   był   port   Rzeczypospolitej 
Polskiej.
2. Sprawy   wypadków   morskich,   w   których   uczestniczyły   jednostki   pływające   Marynarki   Wojennej,   Straży 
Granicznej lub Policji, izby morskie rozpoznają, w odniesieniu do tych jednostek, za zgodą Dowódcy Marynarki 
Wojennej, Komendanta Głównego Straży Granicznej lub Komendanta Głównego Policji.

Art. 3. u. izb. Mor.
 Sprawy należące do właściwości izb morskich rozpoznają:
  1)   w pierwszej instancji - Izba Morska w Gdańsku i Izba Morska w Szczecinie,
  2)   w drugiej instancji - Odwoławcza Izba Morska.

Art. 3a. u. izb. Mor. 

(4)

 

1. Ilekroć w ustawie jest mowa o szybkim statku pasażerskim należy przez to rozumieć statek określony w 
prawidle 1 rozdziału X Konwencji SOLAS, przewożący więcej niż 12 pasażerów; szybkim statkiem pasażerskim 
nie jest uprawiający pasażerską żeglugę krajową statek pasażerski klasy B, C lub D, którego wyporność na 
projektowej wodnicy pływania jest mniejsza od 500 m

3

, a maksymalna prędkość jest niższa niż 20 węzłów.

2. Ilekroć w ustawie jest mowa o promie pasażerskim typu ro-ro, należy przez to rozumieć prom pasażerski typu 
ro-ro, o którym mowa w art. 5 pkt 1a ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o bezpieczeństwie morskim (Dz. U. z 
2006 r. Nr 99, poz. 693 oraz z 2007 r. Nr 107, poz. 732 i Nr 176, poz. 1238).

Art. 6. u. izb. Mor. 

(6)

  1. Izba   Morska   w   Szczecinie   działa   przy  sądzie   Okręgowym   w   Szczecinie,   a   Izba   Morska   w   Gdańsku   i 
Odwoławcza Izba Morska działają przy Sądzie Okręgowym w Gdańsku.
2. Minister   Sprawiedliwości   w   porozumieniu   z   ministrem   właściwym   do   spraw   gospodarki   morskiej   może 
określić, w drodze rozporządzenia, uwzględniając podział terytorialny państwa, siedzibę izby morskiej poza 
siedzibą sądu okręgowego, przy którym działa izba morska.

Art. 7. u. izb. Mor. 
W skład izby morskiej wchodzi przewodniczący oraz jeden lub więcej wiceprzewodniczących i ławnicy.

Art. 8. u. izb. Mor. 

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

1. 

(7)

 Przewodniczącego i wiceprzewodniczących powołuje i odwołuje Minister Sprawiedliwości w porozumieniu 

z ministrem właściwym do spraw gospodarki morskiej spośród sędziów sądów powszechnych posiadających 
znajomość zagadnień morskich w zakresie spraw należących do właściwości izb morskich.
2. Pozostałych pracowników izb morskich przyjmuje i zwalnia przewodniczący właściwej izby morskiej.

Art. 9. u. izb. Mor.
 1. Przewodniczący   i   wiceprzewodniczący   izb   morskich   zachowują   stanowiska   sędziowskie   oraz,   z 
zastrzeżeniem   odmiennych   przepisów   ustawy,   prawa   i   obowiązki   przewidziane   w   przepisach   dotyczących 
sędziów.
2. 

(8)

  Do   pozostałych   pracowników   izb   morskich  mają   odpowiednie   zastosowanie   przepisy  o   pracownikach 

sądów i prokuratury.

USTAWA z dnia 5 marca 2004 r. o zmianie ustawy o izbach morskich

1)   w art. 1 ust. 2 otrzymuje brzmienie:

"2.  Wypadkami morskimi w rozumieniu niniejszej ustawy są zdarzenia na morzu lub wodach z nim 
połączonych, na których statki morskie uprawiają żeglugę, polegające na:
1)   zatonięciu, zaginięciu lub utraceniu statku w inny sposób,
2)   opuszczeniu statku,
3)   zderzeniu statków,
4)   zetknięciu statku z dnem, podwodną lub nawodną przeszkodą,
5)   uderzeniu statku w budowlę, urządzenie lub instalację, w następstwie którego statek spowodował 
ich uszkodzenie lub doznał uszkodzenia,
6)   powstaniu pożaru lub wybuchu na statku,
7)   zanieczyszczeniu środowiska w następstwie utraty lub uszkodzenia statku,
8)   zagrożeniu albo ograniczeniu bezpieczeństwa statku lub znajdujących się na nim osób, na skutek:
a)   uszkodzenia lub niesprawności konstrukcji, urządzeń albo innych elementów wyposażenia statku,
b)   zmian w zakresie stateczności statku,
9)   zaginięciu człowieka przebywającego na statku,
10)  śmierci   lub   uszczerbku   na   zdrowiu   człowieka   w   związku   z   pracą   lub   pobytem   na   statku, 
zachowaniem   się   statku,   działaniem   lub   stanem   jego   urządzeń   albo   innych   jego   elementów   lub 
właściwościami ładunku statku.";

  2)   art. 2 otrzymuje brzmienie:

"Art. 2. 1.   Izby morskie rozpoznają wypadki morskie:
1)   statków o polskiej przynależności,
2)   statków   o   obcej   przynależności,   jeżeli   wypadek   nastąpił   na   polskich   morskich   wodach 
wewnętrznych lub polskim morzu terytorialnym  albo jeżeli z wnioskiem o wszczęcie postępowania 
wystąpił armator lub kapitan takiego statku.
2.   Sprawy wypadków morskich, w których uczestniczyły jednostki pływające Marynarki Wojennej, 
Straży Granicznej  lub Policji, izby morskie rozpoznają, w odniesieniu do tych jednostek, za zgodą 
Dowódcy Marynarki Wojennej, Komendanta Głównego Straży Granicznej lub Komendanta Głównego 
Policji.";

4)   w art. 6:

a)  w ust. 1 użyty dwukrotnie wyraz "Wojewódzkim" zastępuje się wyrazem "Okręgowym",
b)  ust. 2 otrzymuje brzmienie:

"2.  Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki 
morskiej może określić, w drodze rozporządzenia, uwzględniając podział terytorialny państwa, 
siedzibę izby morskiej poza siedzibą sądu okręgowego, przy którym działa izba morska.";

 użyte w art. 8 w ust. 1, w art. 12 w ust. 1, w art. 15 w ust. 1 i 2 oraz w art. 17 w ust. 1 pkt 2 w 

różnych   przypadkach   wyrazy   "Minister   Żeglugi"   zastępuje   się   użytymi   w   odpowiednich 
przypadkach wyrazami "minister właściwy do spraw gospodarki morskiej";

  6)   w art. 9 ust. 2 otrzymuje brzmienie:

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

"2.  Do   pozostałych   pracowników   izb   morskich   mają   odpowiednie   zastosowanie   przepisy   o 
pracownikach sądów i prokuratury.";

59. Sądy polubowne (wykł.)

Sąd polubowny (arbitrażowy) – sąd nie państwowy, powoływany na podstawie woli, na mocy porozumienia 
stron. Jest związany w skutkach z wyrokiem sądu państwowego, ale dopiero wtedy, gdy sąd państwowy uzna 
wyrok   sądu   polubownego   oraz   wykonalność   tego   orzeczenia.   Podstawą   rozstrzygania   spraw   przed   sądem 
polubownym jest zapis na sąd polubowny. 

ZAPIS – uznawany za umowę cywilnoprawną o skutkach procesowych, gdyż zawieraną poza procesem przed 
podmioty nie będące jeszcze jego stronami, charakter procesowy ma dopiero powołanie się przez strony na jej 
istnienie w procesie przed sądem. 

Zapis:

 Kompromis – umowa poddająca własności sądu polubownego spór już powstały
 Klauzula arbitrażowa – oddanie sądowi polubownemu sporu, który jeszcze nie istnieje ale może 

zaistnieć aby potencjalny spór mógł rozstrzygać sąd polubowny 

Granice przedmiotowe zapisu na sąd polubowny określa art. 1157 u.p.c., który przewiduje możliwość poddania 
właściwości sądów polubownych sporów o prawa majątkowe lub niemajątkowe – mogących być przedmiotem 
ugody sądowej z wyjątkiem spraw o alimenty (w tym już istniejących sporów z zakresu prawa pracy). 

i. Zapis na sąd polubowny musi być w formie pisemnej 

ii. Jeżeli strony zgodziły się na zapis bo skutkiem tego jest wyłączenie właściwości sądu państwowego

iii. Jeżeli strona mimo zapisu zdecydowała się oddać rozstrzygnięcie sprawy do sądu państwowego to strona 

oskarżona   może   zwrócić   się   do   sądu   z   zapisem   zarzutu.   Zarzut   zostaje   odrzucony   i   sprawa   trafia 
powrotem do sądu polubownego. Będzie tak tylko pod warunkiem, kiedy zostanie to zgłoszone przed 
wdaniem się w spór. 

Sądy polubowne
Ad hoc (ad casum)
(Do rozpoznania, do konkretnej sprawy)

Stałe sądy polubowne
(funkcjonują przy sądach gospodarczych)
* Sąd Arbitrażowy przy Krajowej Izbie Gospodarczej 
w Warszawie
*  Sąd  Polubowny przy Regionalnej  Izbie  Handlu   i 
Przemysłu w Bielsku - Białej
* Sąd Polubowny przy Związku banków Polskich 
* Stały Sąd Polubowny Gospodarczy Wielkopolskiej 
Izby Przemysłowo – Handlowej 

W sądach polubownych orzekają tzw. arbitrzy. 

Arbiter – może być nim każda osoba fizyczna, niezależnie od posiadanego obywatelstwa ( z wyjątkiem sędziego 
sądu państwowego, w stanie czynnym służby) posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych oraz pełnię 
praw obywatelskich. 

•

Jeżeli strony w zapisie nie ustalą składu sądzącego to będą sądzić trzej sędziowie. Jeżeli strony 
zaniedbały określenie zasad powołania arbitrów to określają to przepisy prawa

•

Jeżeli   sąd   orzeka   w   składzie   nieparzystym   to   każda   strona   powołuje   równą   liczbę   arbitrów, 
następnie arbitrzy spoza swego grona powołują przewodniczącego

•

Jeżeli   strona   w   ciągu   miesiąca   nie   powoła   arbitra   albo   arbitrzy   nie   dokonują   wyboru 
przewodniczącego to dokonuje tego sąd

•

Jeżeli sąd orzeka w składzie parzystym to każda strona powołuje równą liczbę arbitrów, następnie 
arbitrzy spośród swego grona powołują przewodniczącego 

•

Jeżeli strona ustaliła że arbitrów wybierze osoba trzecia a ta osoba nie dokona wyboru w ciągu 
miesiąca to dokonuje tego sąd

•

Każda ze stron, niezależnie od ustaleń ma prawo do powoływania różnych dowodów 

Podstawy Uchylenia Wyroku:

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

 Brak zapisu na sąd polubowny 
 Zapis był nieważny bądź utracił moc
 Strona nie była powiadomiona w sposób właściwy o powołaniu arbitra
 Strona została pozbawiona praw w sądzie
 Wyrok dotyczy sporu nie objętego zapisem
 Sąd polubowny orzekł w zakresie szerszym niż przewiduje zapis
 Naruszenie przepisów w powoływaniu arbitrów
 Naruszenie w sądzie polubownym podstawowych reguł procesowania np. te które osoby ustaliły w zapisie 

na sąd polubowny

 Kiedy wyrok został wydany na podstawie przestępstwa
 Wyrok oparty na podrobionym dokumencie
 Zapis dotyczył sprawy, która nie może być rozstrzygana przez sąd polubowny 
 Wyrok sprzeczny z podstawowymi zasadami porządku prawnego obowiązującego w RP

Po złożeniu skargi konstytucyjnej:

•

Sąd może oddalić skargę jeżeli nie była zasadna

•

Sąd może uchylić wyrok i przekazać sprawę sądowi polubownemu do ponownego rozstrzygnięcia 

60. Modele prokuratury (wykł.)

•

Prokuratura powiązana z władzą ustawodawczą 
Przejawem powiązania – Prokurator Generalny powoływany przez Parlament i tylko przed nim ponosi 
odpowiedzialność. 
Przyjęty na Węgrzech i Szwecji. 

•

Prokuratura powiązana z władzą wykonawczą (obowiązujący w Polsce)

i. Prokuratura jako organ państwowy (rządowy)

ii. Prokuratura podporządkowana Ministrowi Sprawiedliwości, który wchodzi w skład rządu

•

Prokuratura nie związana z władzą wykonawczą, stanowi składnik władzy sądowej
Prokurator Generalny powoływany jest przez Samorząd Sędziowski. 
Przyjęty we Włoszech. 

•

Prokuratura całkowicie autonomiczna (niezależna)
Przyjęty np. w Portugalii. 

61. Zasady organizacyjne prokuratury (wykł.)

Zasady organizacji prokuratury w Polsce: 

•

Zasada  jednolitości  (niepodzielności)  –  jedna  prokuratura   w skład  której   wchodzą  poszczególne 
jednostki organizacyjne. 

•

Zasada centralizmu  – wszystkie  jednostki  organizacyjne  prokuratury są  podporządkowane  tylko 
jednemu centralnemu organowi – Prokuratorowi Generalnemu. 

•

Zasada   jednoosobowego   kierownictwa  –   na   czele   prokuratury   jak   i   poszczególnych   jednostek 
organizacyjnych prokuratury stoi organ jednoosobowy

•

Zasada hierarchicznego podporządkowania – prokurator niższego szczebla jest podporządkowany 
prokuratorowi   wyższego   szczebla,   w   ramach   tej   samej   zasady   prokurator   jest   podporządkowany 
swojemu zwierzchnikowi służbowemu. 

•

Zasada   niezależności   prokuratorskiej  –   prokurator   ani   organizacyjnie   ani   kiedy   wykonuje 
poszczególne zadania nie podlega organom państwowym. 

Prokurator  podejmując działania w konkretnej  sprawie  nie jest  zależny od organów  administracji 
rządowej i samorządowej ale jest podporządkowany swojemu przełożonemu służbowemu. 

62. Zasady działania prokuratury (wykł.)



Zasada legalizmu – obowiązek podejmowania działań i stosowania środków przewidzianych w 
przepisach prawa w razie stwierdzenia naruszenia bądź zagrożenia prawa

 Zasada bezstronności i równego traktowania 

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji



Zasada działania z urzędu – podejmuje działania z własnej inicjatywy w razie popełnienia bądź 
podejrzenia popełnienia przestępstwa

 Zasada współpracy z innymi organami
 Zasada substytucji, dewolucji i indyferencji 

Substytucja  –   prokurator   wyższego   rzędu   może   przekazać   prokuratorowi   szczebla   niższego 
uprawnienia, które zgodnie z prawem należą do jego kompetencji z wyjątkiem, kiedy to przepis prawa 
określa, że tylko i wyłącznie prokurator dla którego przewidziano daną kompetencje 

Dewolucja – prokurator wyższego rzędu może przejąć każdą czynność, która w myśl obowiązujących 
przepisów należy do kompetencji prokuratora niższego rzędu. 

Indyferencja – niezależnie od tego który z prokuratorów dokonał danej czynności to jest ona ważna, 
ponieważ każdy prokurator działa w imieniu całej prokuratury. 



Zasada jednoosobowego podejmowania czynności – działania wykonywane są jednoosobowo. 

63. System prokuratury polskiej i propozycje jego zmian (wykł., art. 6 i 17 u. prok.)

Art. 6 u. prok. 

•

Prokuratorami   powszechnych   jednostek   organizacyjnych   prokuratury   są   prokuratorzy 
Prokuratury Krajowej, prokuratur apelacyjnych, okręgowych i rejonowych. 

•

  Prokuratorami wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury są prokuratorzy Naczelnej 
Prokuratury   Wojskowej,   wojskowych   prokuratur   okręgowych   i   wojskowych   prokuratur 
garnizonowych. 

•

Prokuratorami Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi 
Polskiemu są prokuratorzy Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 
Instytutu   Pamięci   Narodowej   oraz   prokuratorzy   oddziałowych   komisji   ścigania   zbrodni 
przeciwko Narodowi Polskiemu Instytutu Pamięci Narodowej 

Art. 17. u. prok.  

 1.  Powszechnymi jednostkami organizacyjnymi prokuratury są: Prokuratura Krajowa oraz prokuratury 

apelacyjne, okręgowe i rejonowe.

1

1

.  (uchylony).

2. Prokurator   Generalny   jest   przełożonym   prokuratorów   powszechnych   i   wojskowych   jednostek 

organizacyjnych   prokuratury   oraz   prokuratorów   Instytutu   Pamięci   Narodowej   -   Komisji   Ścigania   Zbrodni 
przeciwko Narodowi Polskiemu.

2a.   Prokuraturą  Krajową,  w zakresie określonym  przez Prokuratora  Generalnego,  kieruje  Prokurator 

Krajowy. Prokurator Krajowy jest prokuratorem przełożonym prokuratorów Prokuratury Krajowej.

2b. Prokuraturą   apelacyjną   kieruje   prokurator   apelacyjny.   Prokurator   apelacyjny   jest   prokuratorem 

przełożonym prokuratorów prokuratury apelacyjnej, prokuratorów prokuratur okręgowych oraz prokuratorów 
prokuratur rejonowych na obszarze działania prokuratury apelacyjnej.

2c.   Prokuraturą   okręgową   kieruje   prokurator   okręgowy.   Prokurator   okręgowy   jest   prokuratorem 

przełożonym prokuratorów prokuratury okręgowej oraz prokuratorów rejonowych  i prokuratorów prokuratur 
rejonowych na obszarze działania prokuratury okręgowej.

3. Prokuraturą   rejonową   kieruje   prokurator   rejonowy.   Prokurator   rejonowy   jest   prokuratorem 

przełożonym prokuratorów prokuratury rejonowej.

4.  Prokuratura Krajowa wchodzi w skład Ministerstwa Sprawiedliwości. Prokuraturę apelacyjną tworzy 

się dla obszaru właściwości co najmniej dwóch prokuratur okręgowych. Prokuraturę okręgową tworzy się dla 
obszaru właściwości co najmniej dwóch prokuratur rejonowych. Prokuraturę rejonową tworzy się dla jednej lub 
większej   liczby   gmin;   w   uzasadnionych   przypadkach   może   być   utworzona   więcej   niż   jedna   prokuratura 
rejonowa w obrębie tej samej gminy.

5. Minister Sprawiedliwości, w drodze rozporządzenia, tworzy i znosi prokuratury apelacyjne, okręgowe i 

rejonowe oraz ustala ich siedziby i obszary właściwości.

6. Minister Sprawiedliwości, w drodze rozporządzenia, może tworzyć poza siedzibą prokuratury, a także 

znosić, ośrodki zamiejscowe prokuratur okręgowych lub rejonowych.

6a. Pracownicy   zniesionego   ośrodka   zamiejscowego   przechodzą   do   prokuratury,   której   ośrodek 

zamiejscowy został zniesiony.

7.  (uchylony).

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

8. Wojskowymi   jednostkami   organizacyjnymi   prokuratury   są:   Naczelna   Prokuratura   Wojskowa, 

wojskowe   prokuratury   okręgowe   oraz   wojskowe   prokuratury   garnizonowe.   W   miarę   potrzeby   mogą   być 
tworzone inne rodzaje wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury.

8a.   Naczelną   Prokuraturą   Wojskową   kieruje   Naczelny   Prokurator   Wojskowy.   Naczelny   Prokurator 

Wojskowy jest prokuratorem przełożonym prokuratorów Naczelnej Prokuratury Wojskowej oraz pozostałych 
prokuratorów wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury.

8b.   Wojskową   prokuraturą   okręgową   kieruje   wojskowy   prokurator   okręgowy.   Wojskowy   prokurator 

okręgowy jest prokuratorem przełożonym prokuratorów wojskowej prokuratury okręgowej oraz wojskowych 
prokuratorów   garnizonowych   i   prokuratorów   wojskowych   prokuratur   garnizonowych   na   obszarze   działania 
wojskowej prokuratury okręgowej.

8c.   Wojskową   prokuraturą   garnizonową   kieruje   wojskowy   prokurator   garnizonowy.   Wojskowy 

prokurator garnizonowy jest prokuratorem przełożonym prokuratorów wojskowej prokuratury garnizonowej.

9. Minister Obrony Narodowej w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości tworzy i znosi wojskowe 

jednostki organizacyjne prokuratury oraz ustala ich siedziby i terytorialny zakres działania.

Piony Prokuratury:

•

Powszechne jednostki organizacyjne 
1. Rejonowa – tworzona dla jednej gminy bądź większej ilości gmin
2. Okręgowa – tworzone dla dwóch lub większej ilości Prokuratur Rejonowych
3. Apelacyjna – tworzone dla dwóch lub większej ilości Prokuratur Okręgowych
4. Krajowa – wchodzi w skład

•

Wojskowe jednostki organizacyjne

f)

Wojskowa Prokuratura Garnizonowa 

g) Wojskowa Prokuratura Okręgowa 
h) Naczelna Prokuratura Wojskowa

•

Jednostki organizacyjne instytutu pamięci narodowej 

 Główna Komisja ścigania zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
 Oddziałowe Komisje ścigania zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 


Projekt zmian – 28.04.2008 r

6. Prokurator Generalny powoływany przez prezydenta na wniosek Ministra Sprawiedliwości
7. Oddzielenie prokuratora generalnego od ministra sprawiedliwości 
8. Po jednym kandydacie przedstawia KRS i KRP 
9. Kadencja trwa 6 lat
10. Prokurator nie może zostać powołany 2 razy na kadencje
11. Po zakończeniu kadencji prokurator może przejść w stan spoczynku
12. Prokuratorem Generalnym – sędzia 10 lat doświadczenia lub sędzia który był co najmniej 10 lat 

w stanie czynnym

64. Wymogi dotyczące kandydatów na stanowisko prokuratora (art. 14 u. prok.)

Art. 14 u. prok.

1. Prokuratorem może być powołany ten, kto:

1) posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich,
2) jest nieskazitelnego charakteru,
3) ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce,
4) jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków prokuratora,
5) ukończył 26 lat,
6) złożył egzamin prokuratorski lub sędziowski,
7) pracował w charakterze asesora prokuratorskiego lub sądowego co najmniej rok albo odbył w wojskowych 
jednostkach   organizacyjnych   prokuratury   okres   służby   przewidziany   w   przepisach   o   służbie   wojskowej 
żołnierzy zawodowych.

2. Na prokuratora w wojskowych jednostkach organizacyjnych prokuratury może być powołany tylko 

oficer zawodowy lub oficer służby okresowej.

3. Wymagania, o których mowa w ust. 1 pkt 6 i 7, nie dotyczą:

1) profesorów i doktorów habilitowanych nauk prawnych w polskich szkołach wyższych, w Polskiej Akademii 
Nauk oraz w instytutach naukowo-badawczych i innych placówkach naukowych,
2) sędziów oraz oficerów, którzy w sądach wojskowych zajmowali stanowiska sędziów,
3) adwokatów oraz radców prawnych, którzy wykonywali ten zawód co najmniej trzy lata.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

4. Wymagania, o których mowa w ust. 1 pkt 7, nie dotyczą notariuszy.

Ust. z  29 marca 2007 r. o zmianie ustawy o prokuraturze

W art. 14:

a) ust. 2 otrzymuje brzmienie 

„2. Na prokuratora w wojskowych jednostkach organizacyjnych prokuratury może być powołany oficer 
zawodowy,  oficer służby okresowej, zwani dalej „oficerem”,  lub prokurator powszechnej  jednostki 
organizacyjnej prokuratury.”

b) w ust. 3 pkt 2 otrzymuje brzmienie:

„2) sędziów,”

65. Powołanie prokuratorów (art. 11 – 12, 13 u. prok.)

Art. 11 u. prok. 

1. Prokuratorów powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury powołuje Prokurator Generalny, a 

prokuratorów wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury - Prokurator Generalny na wniosek Ministra 
Obrony Narodowej.

2.   Kandydat   na   stanowisko   prokuratorskie   przedstawia   informację   z   Krajowego   Rejestru   Karnego 

dotyczącą jego osoby i zaświadczenie stwierdzające, że jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia 
obowiązków prokuratora, z zastrzeżeniem ust. 4. Wydanie zaświadczenia oraz badanie kandydata na stanowisko 
prokuratorskie odbywa się na zasadach dotyczących kandydata na stanowisko sędziowskie.

3. Prokurator Generalny zasięga od właściwego organu Policji informacji o każdym z kandydatów do 

objęcia stanowiska prokuratorskiego, z zastrzeżeniem ust. 4. Informacje o kandydacie do objęcia stanowiska 
prokuratorskiego uzyskuje się i sporządza na zasadach określonych  dla informacji  o kandydacie do objęcia 
stanowiska sędziowskiego.

4.  Przedstawianie informacji i zaświadczenia, o których mowa w ust. 2, a także zasięganie informacji, o 

której mowa w ust. 3, nie dotyczy kandydatów zajmujących stanowisko prokuratora oraz stanowisko sędziego 
sądu powszechnego, administracyjnego lub wojskowego.

5. Przedstawiając   informację,   o   której   mowa   w   ust.   3,   organ   Policji   przekazuje   Prokuratorowi 

Generalnemu wszystkie zebrane materiały służące do sporządzenia informacji.

6. Prokurator   Generalny,   przed   rozpatrzeniem   kandydatury,   zawiadamia   kandydata   na   stanowisko 

prokuratorskie o treści informacji uzyskanej od organu Policji.

Art. 12 u. prok. 

1. Prokuratora Krajowego jako zastępcę Prokuratora Generalnego oraz  innych  zastępców Prokuratora 

Generalnego powołuje, spośród prokuratorów Prokuratury Krajowej, i odwołuje z tych stanowisk - Prezes Rady 
Ministrów na wniosek Prokuratora Generalnego.

2.  Jednym z zastępców Prokuratora Generalnego jest Naczelny Prokurator Wojskowy, którego powołuje, 

spośród   prokuratorów   Naczelnej   Prokuratury   Wojskowej,   i   odwołuje   Prezes   Rady   Ministrów,   na   wniosek 
Prokuratora   Generalnego  zgłoszony w  porozumieniu  z  Ministrem  Obrony Narodowej.  Naczelny Prokurator 
Wojskowy kieruje w zastępstwie Prokuratora Generalnego działalnością wojskowych jednostek organizacyjnych 
prokuratury.

Art. 13 u. prok. 

1. (skreślony).
2.   Do   pełnienia   funkcji   prokuratora   apelacyjnego,   okręgowego   i   rejonowego,   a   także   do   pełnienia 

pozostałych funkcji w prokuraturze, z zastrzeżeniem ust. 3-5 oraz art. 111, powołuje spośród prokuratorów i 
odwołuje z pełnienia tych funkcji Prokurator Generalny.

3.   Do   pełnienia   funkcji   zastępcy   Naczelnego   Prokuratora   Wojskowego,   wojskowego   prokuratora 

okręgowego i wojskowego prokuratora garnizonowego, a także do pełnienia pozostałych funkcji w wojskowych 
jednostkach organizacyjnych prokuratury, powołuje, spośród prokuratorów wojskowych, i odwołuje z pełnienia 
tych funkcji Prokurator Generalny, w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej.

4. Prokurator Generalny może określić funkcje w prokuraturach apelacyjnych, okręgowych i rejonowych, 

na które powołuje prokuratorów i odwołuje z pełnienia tych funkcji prokurator apelacyjny.

5. Prokurator Generalny,  w porozumieniu z Ministrem  Obrony Narodowej,  może określić funkcje w 

wojskowych   prokuraturach   okręgowych   i   wojskowych   prokuraturach   garnizonowych,   na   które   powołuje 
prokuratorów i odwołuje z pełnienia tych funkcji Naczelny Prokurator Wojskowy.

66. Odwołanie prokuratora (art. 16 u. prok.)

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

Art. 16 u. prok. 

1. Prokurator Generalny może odwołać prokuratora powszechnej jednostki organizacyjnej prokuratury, 

jeżeli prokurator, mimo dwukrotnego ukarania przez sąd dyscyplinarny karą wymienioną w art. 67 ust. 1 pkt 2-4, 
popełnił przewinienie służbowe, a w tym dopuścił się oczywistej obrazy przepisów prawa lub uchybił godności 
urzędu  prokuratorskiego;  przed  podjęciem  decyzji  Prokurator   Generalny  wysłuchuje   wyjaśnień   prokuratora, 
chyba że nie jest to możliwe, oraz zasięga odpowiednio opinii zebrania prokuratorów Prokuratury Krajowej albo 
opinii właściwego zgromadzenia prokuratorów w prokuraturze apelacyjnej.

2. Prokurator Generalny może odwołać prokuratora wojskowej jednostki organizacyjnej prokuratury na 

wniosek Ministra Obrony Narodowej w wypadkach, gdy przepisy o służbie wojskowej przewidują zwolnienie z 
zawodowej służby wojskowej.

3. Prokurator Generalny odwołuje prokuratora powszechnej jednostki organizacyjnej prokuratury, jeżeli 

zrzekł się stanowiska prokuratora.

4. Stosunek służbowy prokuratora wygasa po upływie trzech miesięcy od doręczenia zawiadomienia o 

odwołaniu, chyba że na wniosek zainteresowanego prokuratora określono krótszy termin.

5. Prawomocne orzeczenie sądu dyscyplinarnego o wydaleniu ze służby prokuratorskiej, z zastrzeżeniem 

art. 83 ust. 2, oraz prawomocne orzeczenie sądu skazujące prokuratora na karę dodatkową pozbawienia praw 
publicznych, zakazu zajmowania stanowiska prokuratora lub na karę degradacji pociąga za sobą z mocy prawa 
utratę stanowiska prokuratora; stosunek służbowy prokuratora wygasa z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia.

5a. Stosunek służbowy prokuratora wygasa z dniem utraty przez niego obywatelstwa polskiego.
6. (skreślony).

Ust. z  29 marca 2007 r. o zmianie ustawy o prokuraturze

W art. 16:

a) ust. 1 otrzymuje brzmienie:

„1. Prokurator Generalny może odwołać prokuratora jednostki organizacyjnej, jeżeli prokurator, mimo 
dwukrotnego ukarania przez sąd dyscyplinarny karą wymienioną w art. 67 ust. 1 pkt 2-4 lub art. 113 pkt 
2-4, popełnił przewinienie służbowe, a w tym dopuścił się oczywistej obrazy przepisów prawa lub 
uchybił godności urzędu prokuratorskiego; przed podjęciem decyzji Prokurator Generalny wysłuchuje 
wyjaśnień   prokuratora,   chyba   że   nie   jest   to   możliwe,   oraz   zasięga   odpowiednio   opinii   zebrania 
prokuratorów   Prokuratury   Krajowej   lub   Naczelnej   Prokuratury   Wojskowej   albo   opinii   właściwego 
zgromadzenia prokuratorów w prokuraturze apelacyjnej. 

b) ust. 3 otrzymuje brzmienie:

„3. Prokurator Generalny odwołuje prokuratora jednostki organizacyjnej prokuratury, który zrzekł się 
stanowiska prokuratora. 

c) po ust. 3 dodaje się ust. 3a i 3b w brzmieniu:

„3a. Na wniosek prokuratora wojskowej jednostki organizacyjnej prokuratury, nie będącego oficerem, 
który zrzekł się stanowiska prokuratora, Prokurator Generalny powołuje go na stanowisko równorzędne 
w powszechnej jednostce organizacyjnej prokuratury, niezależnie od liczby stanowisk prokuratorskich, 
chyba że nie spełnia on warunków wymaganych do powołania na stanowisko prokuratora. 

3b. W razie odmowy powołania, o którym mowa w ust. 3a. zainteresowanemu służy skarga do Sądu 
Najwyższego.”

67. Autonomia prokuratora i polecenie przełożonego (wykł., art. 8 u. prok.)
Art. 8 u. prok.

1. Prokurator przy wykonywaniu czynności określonych  w ustawach jest niezależny, z zastrzeżeniem 

przepisów ust. 2-5.

2. Prokurator jest obowiązany wykonywać zarządzenia, wytyczne i polecenia przełożonego prokuratora. 

Polecenie   dotyczące   treści   czynności   procesowej   prokurator   przełożony   wydaje   na   piśmie,   a   na   żądanie 
prokuratora   -   wraz   z   uzasadnieniem.   W   razie   przeszkody   w   doręczeniu   polecenia   w   formie   pisemnej 
dopuszczalne jest przekazanie polecenia ustnie, z tym że przełożony jest obowiązany niezwłocznie potwierdzić 
je na piśmie.

3. Jeżeli prokurator nie zgadza się z poleceniem, może żądać zmiany polecenia lub wyłączenia go od 

wykonania czynności albo od udziału w sprawie. O wyłączeniu rozstrzyga ostatecznie prokurator bezpośrednio 
przełożony nad prokuratorem, który wydał polecenie.

4. Żądanie,   o   którym   mowa   w   ust.   2   i   3,   prokurator   zgłasza   na   piśmie   wraz   z   uzasadnieniem 

przełożonemu, który wydał polecenie.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

5. Polecenie dotyczące treści czynności procesowej, wydane przez prokuratora przełożonego innego niż 

prokurator   bezpośrednio   przełożony,   nie   może   obejmować   sposobu   zakończenia   postępowania 
przygotowawczego i postępowania przed sądem.

6. W przypadku gdy w postępowaniu sądowym ujawnią się nowe okoliczności, prokurator samodzielnie 

podejmuje decyzje związane z dalszym tokiem tego postępowania.

7.   Prokurator   przełożony   w   razie   stwierdzenia   oczywistej   obrazy   prawa   przy   prowadzeniu   sprawy 

wytyka, niezależnie od innych uprawnień, właściwemu prokuratorowi uchybienie, po uprzednim zażądaniu - w 
razie potrzeby - wyjaśnień. Stwierdzenie i wytknięcie uchybienia nie wpływa na rozstrzygnięcie sprawy. Art. 68 
ust. 1 stosuje się odpowiednio.

7a. Prokurator, któremu wytknięto uchybienie może, w terminie siedmiu dni, złożyć pisemne zastrzeżenie 

do prokuratora przełożonego, który wytknął uchybienie. W razie wniesienia zastrzeżenia, prokurator przełożony 
uchyla wytknięcie uchybienia albo przekazuje sprawę do rozpoznania sądowi dyscyplinarnemu.

7b. W przypadku przewidzianym  w ust. 7a sąd dyscyplinarny wydaje postanowienie po wysłuchaniu 

rzecznika dyscyplinarnego oraz prokuratora, któremu wytknięto uchybienie, chyba że nie jest to możliwe. Na 
postanowienie   odmawiające   uwzględnienia   zastrzeżenia   prokuratorowi   przysługuje   zażalenie.   Zażalenie 
rozpatruje ten sam sąd dyscyplinarny w innym równorzędnym składzie.

8. W   razie   stwierdzenia   oczywistej   i   rażącej   obrazy   przepisów   prawa,   prokurator   przełożony   jest 

obowiązany   żądać   wszczęcia   postępowania   dyscyplinarnego   przeciwko   prokuratorowi,   który   obrazy   się 
dopuścił.

68. Zakres działania prokuratury (art. 2, 25, 32, 35, 40 i 42 u. prok.)

Art. 2 u. prok.

Zadaniem prokuratury jest strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw.

Art. 25 u. prok.

1. Prokurator, stosownie do przepisów ustaw, wszczyna i prowadzi postępowanie przygotowawcze albo 

zleca wszczęcie lub prowadzenie takiego postępowania innemu uprawnionemu organowi.

2. W   toku   postępowania   przygotowawczego   prokurator   stosuje,   w   wypadkach   przewidzianych   w 

ustawach, środki zapobiegawcze wobec podejrzanych.

3. (skreślony).

Art. 32 u. prok. 

1. Prokurator wykonuje  czynności  oskarżyciela  publicznego przed wszystkimi  sądami. Może również 

wykonywać te czynności w sprawach wniesionych do sądu przez innych oskarżycieli.

2. W   razie   gdy   wyniki   postępowania   sądowego   nie   potwierdzają   zarzutów   oskarżenia,   prokurator 

odstępuje od oskarżenia.

3. Prokurator   wnosi,   w   wypadkach   przewidzianych   w   ustawach,   środki   zaskarżenia   od   orzeczeń 

sądowych.

Art. 35 u. prok. 

Prokurator sprawuje, w granicach przewidzianych ustawami, nadzór nad wykonywaniem postanowień o 

tymczasowym aresztowaniu i decyzji o pozbawieniu wolności.

Art. 40 u. prok. 

1. Jeżeli  wyniki  badań  to  uzasadniają,  Prokurator  Generalny   występuje  z   wnioskiem  do  właściwego 

organu o podjęcie odpowiednich środków, w tym również o wydanie lub zmianę określonych przepisów, w celu 
przeciwdziałania przestępczości.

2. Zadania   określone   w   ust.   1   wykonują   również   prokuratorzy   okręgowi   i   rejonowi   w   stosunku   do 

wojewodów i terenowych organów administracji niezespolonej oraz innych o terenowym zakresie działania.

3. Organ,   do   którego   zwrócił   się   prokurator,   jest   obowiązany,   w   terminie   trzydziestu   dni   od   daty 

otrzymania wniosku, zawiadomić prokuratora o podjętych środkach, o których mowa w ust. 1.

Art. 42. u. prok. 

Udział prokuratora w postępowaniu cywilnym, administracyjnym, w sprawach o wykroczenia oraz w 

innych postępowaniach określają odrębne ustawy.

69. Immunitet prokuratorski (wykł., art. 54 i 66 u. prok.)

Art. 54 u. prok. 

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

1. Prokurator nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej bez zezwolenia właściwego sądu 

dyscyplinarnego   ani   zatrzymany   bez   zgody   przełożonego   dyscyplinarnego.   Nie   dotyczy   to   zatrzymania   na 
gorącym   uczynku   popełnienia   przestępstwa.   Do   wydania   zezwolenia   na   pociągnięcie   prokuratora   do 
odpowiedzialności   karnej   wolno   przedsięwziąć   tylko   czynności   niecierpiące   zwłoki,   zawiadamiając   o   tym 
niezwłocznie prokuratora przełożonego.

2. Do czasu rozstrzygnięcia wniosku o zezwolenie na pociągnięcie prokuratora do odpowiedzialności 

karnej sąd dyscyplinarny może polecić niezwłoczne zwolnienie prokuratora zatrzymanego na gorącym uczynku.

2a.  Wniosek o zezwolenie na pociągnięcie prokuratora do odpowiedzialności karnej, jeżeli nie pochodzi 

od   prokuratora,   powinien   być   sporządzony   i   podpisany   przez   adwokata   albo   radcę   prawnego   będącego 
pełnomocnikiem.

2b.  Jeżeli wniosek o zezwolenie na pociągnięcie prokuratora do odpowiedzialności karnej nie odpowiada 

warunkom formalnym pisma procesowego określonym w Kodeksie postępowania karnego lub jest oczywiście 
bezzasadny,   przewodniczący   sądu   dyscyplinarnego   odmawia   jego   przyjęcia.   Na   zarządzenie   o   odmowie 
przyjęcia wniosku przysługuje zażalenie do sądu dyscyplinarnego właściwego do rozpoznania wniosku.

2c.  Orzeczenie  zezwalające  na   pociągnięcie   prokuratora  do  odpowiedzialności  karnej  można   wydać, 

jeżeli zachodzi dostatecznie uzasadnione podejrzenie popełnienia przez niego przestępstwa.

3. Od   orzeczenia   sądu   dyscyplinarnego   odmawiającego   zezwolenia   na   pociągnięcie   prokuratora   do 

odpowiedzialności   karnej   przysługuje   organowi   lub   osobie,   która   wnosiła   o   zezwolenie,   oraz   rzecznikowi 
dyscyplinarnemu odwołanie do odwoławczego sądu dyscyplinarnego w terminie 7 dni od daty jego ogłoszenia. 
W tym samym terminie prokuratorowi przysługuje odwołanie od orzeczenia zezwalającego na pociągnięcie tego 
prokuratora do odpowiedzialności karnej.

4. Za wykroczenie prokurator odpowiada tylko dyscyplinarnie.

Art. 66 u. prok. 

1. Prokurator odpowiada dyscyplinarnie za przewinienia służbowe, w tym za oczywistą i rażącą obrazę 

przepisów prawa i uchybienia godności urzędu prokuratorskiego.

2. Za   nadużycie   wolności   słowa   przy   wykonywaniu   obowiązków   służbowych,   stanowiące   ściganą   z 

oskarżenia   prywatnego   zniewagę   strony,   jej   pełnomocnika   lub   obrońcy,   kuratora,   świadka,   biegłego   lub 
tłumacza, prokurator odpowiada tylko dyscyplinarnie.

70. Odpowiedzialność dyscyplinarna prokuratora (art. 66 – 67, 70 u. prok.)

Art. 66
j/w
Art. 67 u. prok. 

1. Karami dyscyplinarnymi są:

1) upomnienie,
2) nagana,
3) usunięcie z zajmowanej funkcji,
4) przeniesienie na inne miejsce służbowe,
5) wydalenie ze służby prokuratorskiej.

2. Wymierzenie kary określonej w ust. 1 pkt 2-4 pociąga za sobą pozbawienie możliwości awansowania 

przez okres trzech lat oraz niemożność udziału w tym okresie w kolegium prokuratury okręgowej, w kolegium 
prokuratury apelacyjnej i w zgromadzeniu prokuratorów, w Radzie Prokuratorów i w sądzie dyscyplinarnym 
oraz uzyskania utraconego stanowiska.

Art. 70 u. prok. 

1. W sprawach dyscyplinarnych orzekają sądy dyscyplinarne:

1)   dla   prokuratorów   powszechnych   jednostek   organizacyjnych   prokuratury   działające   przy   Prokuratorze 
Generalnym:
a) w pierwszej instancji - Sąd Dyscyplinarny,
b) w drugiej instancji - Odwoławczy Sąd Dyscyplinarny,
2)  dla  prokuratorów  wojskowych  jednostek organizacyjnych  prokuratury - Sąd Dyscyplinarny w  Naczelnej 
Prokuraturze Wojskowej.

1a.  Sądy dyscyplinarne są ponadto właściwe do orzekania w sprawach, o których mowa w art. 8 ust. 7a 

oraz w art. 54.

2. Sądy dyscyplinarne, o których mowa w ust. 1 pkt 1, ze swego grona wybierają przewodniczących i 

zastępców przewodniczących sądów dyscyplinarnych. Kadencja sądów dyscyplinarnych trwa cztery lata.

3. Przewodniczącego,   zastępcę   przewodniczącego   i   czternastu   członków   Sądu   Dyscyplinarnego   w 

Naczelnej Prokuraturze Wojskowej powołuje, na okres czterech lat, Prokurator Generalny w porozumieniu z 

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

Ministrem   Obrony   Narodowej   spośród   kandydatów   wybranych   przez   prokuratorów   wojskowych   jednostek 
organizacyjnych prokuratury.

4. Członkowie sądów dyscyplinarnych są w zakresie orzekania niezawiśli i podlegają tylko ustawom.

71. Zgromadzenie prokuratorów (art. 19 – 20 u. prok.)

Art. 19 u. prok. 

1. W   prokuraturze   apelacyjnej   działa   zgromadzenie   prokuratorów,   które   składa   się   z   prokuratorów 

prokuratury apelacyjnej  oraz delegatów  prokuratorów  prokuratur  okręgowych  i  rejonowych  działających  na 
obszarze właściwości prokuratury apelacyjnej. Delegatów prokuratorów prokuratur okręgowych i rejonowych, w 
liczbie równej liczbie prokuratorów prokuratury apelacyjnej, wybierają na okres dwóch lat, po połowie, zebrania 
prokuratorów prokuratur okręgowych i zebrania prokuratorów prokuratur rejonowych; Minister Sprawiedliwości 
ustala regulamin wyboru delegatów.

2. Przewodniczącym zgromadzenia prokuratorów jest prokurator apelacyjny.
3. Posiedzenie   zgromadzenia   prokuratorów   zwołuje   prokurator   apelacyjny   z   inicjatywy   własnej   lub 

Prokuratora Generalnego, kolegium prokuratury apelacyjnej albo jednej piątej liczby członków zgromadzenia.

Art. 20 u. prok. 

Zgromadzenie prokuratorów:

1) wysłuchuje informacji prokuratora apelacyjnego o działalności prokuratur i pracy prokuratorów oraz wyraża 
opinię w tym zakresie,
2) ustala liczbę i wybiera dwie trzecie liczby członków kolegium prokuratury apelacyjnej,
3) wybiera przedstawiciela do Rady Prokuratorów przy Prokuratorze Generalnym,
4) wybiera członków sądów dyscyplinarnych,
5) rozpatruje sprawozdania z działalności kolegiów prokuratury apelacyjnej,
6)   wyraża   opinie   o   kandydatach   na   prokuratora   apelacyjnego,   prokuratorów   okręgowych   i   prokuratorów 
rejonowych,
7) wyraża opinie w innych sprawach przedstawionych przez prokuratora apelacyjnego lub kolegium prokuratury 
apelacyjnej.

72. Kolegium prokuratury apelacyjnej (art. 21 – 22 u. prok.)

Art. 21 u. prok. 

1. Kolegium prokuratury apelacyjnej składa się z czterech do dziesięciu członków, wybieranych w dwóch 

trzecich przez zgromadzenie  prokuratorów,  a w jednej  trzeciej  powołanych  przez prokuratora  apelacyjnego 
spośród prokuratorów. Przewodniczącym kolegium prokuratury apelacyjnej jest prokurator apelacyjny.

2. Kadencja kolegium prokuratury apelacyjnej trwa dwa lata.
3. Posiedzenia kolegium prokuratury apelacyjnej zwołuje prokurator apelacyjny z własnej inicjatywy lub 

na wniosek jednej trzeciej liczby członków kolegium.

Art. 22 u. prok. 

Kolegium prokuratury apelacyjnej:

1) rozpatruje wnioski wynikające z wizytacji i lustracji prokuratur,
2) wyraża opinię o kandydatach na prokuratorów prokuratury apelacyjnej i okręgowej,
3) wyraża opinię w przedmiocie odwołania prokuratora prokuratury apelacyjnej i okręgowej,
4) wyraża opinię w innych sprawach przedstawionych przez prokuratora apelacyjnego.

73. Kolegium prokuratury okręgowej (art. 22a i 22b u. prok.)

Art. 22a u. prok. 

1. Kolegium prokuratury okręgowej składa się z czterech do dziesięciu członków wybieranych w dwóch 

trzecich   przez   zebranie   prokuratorów   prokuratury   okręgowej   oraz   delegatów   prokuratorów   prokuratur 
rejonowych,   a   w   jednej   trzeciej   powołanych   przez   prokuratora   okręgowego   spośród   podległych   mu 
prokuratorów. Przewodniczącym kolegium prokuratury okręgowej jest prokurator okręgowy.

2. Prokurator Generalny ustala regulamin wyboru delegatów, o których mowa w ust. 1.
3. Kadencja kolegium prokuratury okręgowej trwa dwa lata.
4. Posiedzenie kolegium prokuratury okręgowej zwołuje prokurator okręgowy z własnej inicjatywy lub 

na wniosek jednej trzeciej liczby członków kolegium.

Art. 22b u. prok. 

Kolegium prokuratury okręgowej:

1) rozpatruje wnioski wynikające z wizytacji i lustracji prokuratur,
2) wyraża opinię o kandydatach na asesorów prokuratorskich oraz prokuratorów prokuratur rejonowych,

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

3) wyraża opinię w przedmiocie odwołania prokuratora prokuratury rejonowej,
4) wyraża opinię w innych sprawach przedstawionych przez prokuratora okręgowego.

74. Rada Prokuratorów przy Prokuratorze Generalnym (art. 23 – 24 u. prok.)

Art. 23 u. prok. 

1. Rada Prokuratorów  przy Prokuratorze  Generalnym  składa się:  z  trzech  przedstawicieli  wybranych 

przez zebranie prokuratorów Prokuratury Krajowej, przedstawiciela wybranego przez zebranie prokuratorów 
Naczelnej Prokuratury Wojskowej, przedstawiciela wybranego przez zebranie prokuratorów Instytutu Pamięci 
Narodowej   -   Komisji   Ścigania   Zbrodni   przeciwko   Narodowi   Polskiemu,   przedstawicieli   wybranych   przez 
zgromadzenia prokuratorów w prokuraturach apelacyjnych - po jednym z każdej prokuratury apelacyjnej - oraz 
trzech   prokuratorów   powołanych   przez   Prokuratora   Generalnego.   Wybory   prokuratorów   na   zebraniach 
odbywają  się według regulaminów uchwalonych  przez te zebrania. Przewodniczącym  Rady jest  Prokurator 
Generalny.

2. Kadencja Rady trwa dwa lata.
3. Posiedzenia Rady zwołuje Prokurator Generalny z własnej inicjatywy lub na wniosek jednej trzeciej 

liczby członków Rady.

4. Rada działa na podstawie uchwalonego przez siebie regulaminu.

Art. 24 u. prok. 

1. Rada   Prokuratorów   przy   Prokuratorze   Generalnym   wyraża   opinię   w   sprawach   podejmowanych   z 

własnej inicjatywy lub przedstawionych przez Prokuratora Generalnego, a w szczególności dotyczących:
1) projektów wytycznych i zarządzeń Prokuratora Generalnego,
2) stanu i rozwoju kadry prokuratorskiej oraz kierunków szkolenia prokuratorów, asesorów i aplikantów,
3) okresowych ocen realizacji zadań prokuratury,
4) kierunków działań w celu doskonalenia kwalifikacji zawodowych prokuratorów oraz poziomu ich pracy.

2. Rada   Prokuratorów   przy   Prokuratorze   Generalnym   ustala   także   ogólną   liczbę   członków   sądów 

dyscyplinarnych   oraz   wskazuje   liczbę   członków   sądów   dyscyplinarnych   wybieranych   przez   zebranie 
prokuratorów Prokuratury Krajowej i zgromadzenia prokuratorów w prokuraturach apelacyjnych.

75. Organizacja Policji art. 4 u. Pol

Art. 4. 1. Policja składa się z następujących rodzajów służb: kryminalnej, prewencyjnej oraz wspomagającej 
działalność Policji w zakresie organizacyjnym, logistycznym i technicznym.
2. W skład Policji wchodzi policja sądowa. Szczegółowy zakres zadań i zasady organizacji policji sądowej 
określa, w drodze rozporządzenia, minister właściwy do spraw wewnętrznych, w porozumieniu z ministrem 
właściwym do spraw sprawiedliwości.
3. W skład Policji wchodzą również:
  1)   Wyższa Szkoła Policji, ośrodki szkolenia i szkoły policyjne,
  2)   wyodrębnione oddziały prewencji i pododdziały antyterrorystyczne,
  3)   jednostki badawczo-rozwojowe.
4. Komendant Główny Policji, za zgodą ministra właściwego do spraw wewnętrznych, może powoływać, w 
uzasadnionych przypadkach, inne niż wymienione w ust. 1 rodzaje służb, określając ich właściwość terytorialną, 
organizację i zakres działania.

Art. 4a. Pracownicy na stanowiskach administracyjnych, technicznych i gospodarczych w komendach i 
komisariatach Policji, z wyjątkiem stanowisk określonych przez Komendanta Głównego Policji, są zatrudniani 
na zasadach określonych w przepisach o pracownikach urzędów państwowych.

76. 

Komendant Główny Policji i terenowe organy Policji 5, 6 - 6d u. Pol.).

Art. 5. 1. Centralnym organem administracji rządowej, właściwym w sprawach ochrony bezpieczeństwa ludzi 
oraz utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego, jest Komendant Główny Policji, podległy ministrowi 
właściwemu do spraw wewnętrznych.
2. Komendant Główny Policji jest przełożonym wszystkich funkcjonariuszy Policji, zwanych dalej 
"policjantami".
3. Komendanta Głównego Policji powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego 
do spraw wewnętrznych.
4. Zastępcę Komendanta Głównego Policji powołuje i odwołuje minister właściwy do spraw wewnętrznych na 
wniosek Komendanta Głównego Policji.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

5. W razie zwolnienia stanowiska Komendanta Głównego Policji, minister właściwy do spraw wewnętrznych, 
do czasu powołania nowego komendanta, powierza pełnienie obowiązków Komendanta Głównego Policji, na 
okres nie dłuższy niż 3 miesiące, jednemu z jego zastępców.
6. W razie czasowej niemożności sprawowania funkcji przez Komendanta Głównego Policji, minister właściwy 
do spraw wewnętrznych, do czasu ustania przeszkody w sprawowaniu tej funkcji przez dotychczasowego 
komendanta, jednak na okres nie dłuższy niż 6 miesięcy, powierza pełnienie obowiązków Komendanta 
Głównego Policji jednemu z jego zastępców.

Art. 6. 1. Organami administracji rządowej na obszarze województwa w sprawach, o których mowa w art. 5 ust. 
1, są:
  1)   wojewoda przy pomocy komendanta wojewódzkiego Policji działającego w jego imieniu albo komendant 
wojewódzki Policji działający w imieniu własnym w sprawach:

a)  wykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych, dochodzeniowo-śledczych i czynności z zakresu ścigania 

wykroczeń,

b)  wydawania indywidualnych aktów administracyjnych, jeżeli ustawy tak stanowią,

  2)   komendant powiatowy (miejski) Policji,
  3)   komendant komisariatu Policji.
2. Terytorialny zasięg działania organów, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 2, odpowiada zasadniczemu 
podziałowi administracyjnemu Państwa, z zastrzeżeniem ust. 3-5.
3. Wyłącza się z terytorialnego zasięgu działania komendanta wojewódzkiego Policji właściwego dla 
województwa mazowieckiego obszar:
  1)   powiatu warszawskiego oraz powiatów: grodziskiego, legionowskiego, otwockiego, piaseczyńskiego, 
pruszkowskiego, warszawskiego zachodniego i wołomińskiego,
  2)   innych powiatów lub gmin przyłączonych do Warszawskiego Zespołu Miejskiego w trybie określonym 
przepisami ustawy o ustroju miasta stołecznego Warszawy - z dniem wejścia w życie ustawy z dnia 8 czerwca 
2001 r. o zmianie ustawy o ustroju miasta stołecznego Warszawy

(2)

.

4. Komendant Stołeczny Policji wykonuje na obszarze, o którym mowa w ust. 3, zadania i kompetencje 
odpowiadające zadaniom i kompetencjom komendanta wojewódzkiego Policji w stosunku do komendantów 
powiatowych w powiatach, o których mowa w ust. 3.
5. Komenda Stołeczna Policji stanowi aparat pomocniczy Komendanta Stołecznego Policji, wykonujący swoje 
zadania na obszarze, o którym mowa w ust. 3.

Art. 6a. 1. W postępowaniu administracyjnym, w sprawach związanych z wykonywaniem zadań i kompetencji 
Policji, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej, organem właściwym jest komendant powiatowy (miejski) Policji.
2. W postępowaniu administracyjnym w sprawach, o których mowa w ust. 1, organami wyższego stopnia są:
  1)   w stosunku do komendanta powiatowego (miejskiego) Policji - komendant wojewódzki Policji,
  2)   w stosunku do komendanta wojewódzkiego Policji - Komendant Główny Policji.

Art. 6b. 1. Komendanta wojewódzkiego Policji powołuje minister właściwy do spraw wewnętrznych na 
wniosek Komendanta Głównego Policji złożony za zgodą wojewody.
2. Komendant Główny Policji na wniosek komendanta wojewódzkiego Policji powołuje i odwołuje I i II 
zastępcę komendanta wojewódzkiego Policji.
3. Na stanowisko komendanta wojewódzkiego Policji oraz I i II zastępcy komendanta wojewódzkiego Policji 
powołuje się oficerów Policji. Kandydaci na stanowisko komendanta wojewódzkiego Policji zostają wytypowani 
w drodze konkursu.
4. W razie zwolnienia stanowiska komendanta wojewódzkiego Policji, Komendant Główny Policji, do czasu 
powołania nowego komendanta, powierza pełnienie obowiązków komendanta wojewódzkiego Policji, na okres 
nie dłuższy niż 6 miesięcy, jednemu z jego zastępców lub wyznaczonemu oficerowi.
5. W razie czasowej niemożności sprawowania funkcji przez komendanta wojewódzkiego Policji, zakres jego 
zadań i kompetencji rozciąga się na I zastępcę komendanta wojewódzkiego Policji.
6. Komendanta Stołecznego Policji powołuje i odwołuje minister właściwy do spraw wewnętrznych na wniosek 
Komendanta Głównego Policji złożony za zgodą wojewody mazowieckiego. Do konkursu na stanowisko 
Komendanta Stołecznego Policji stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące konkursu na stanowisko 
komendanta wojewódzkiego Policji.

Art. 6c. 1. Komendanta powiatowego (miejskiego) Policji powołuje, z zastrzeżeniem ust. 6 i art. 6h ust. 3, 
komendant wojewódzki Policji w porozumieniu ze starostą. Przepisu art. 35 ust. 3 pkt 1 ustawy o samorządzie 
powiatowym nie stosuje się.
2. Komendant wojewódzki Policji, na wniosek komendanta powiatowego (miejskiego) Policji, powołuje I i 
pozostałych zastępców komendanta powiatowego (miejskiego) Policji.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

3. Na stanowisko komendanta powiatowego (miejskiego) Policji i zastępcy komendanta powiatowego 
(miejskiego) Policji powołuje się oficerów Policji. Kandydaci na stanowisko komendanta powiatowego 
(miejskiego) Policji zostają wytypowani w drodze konkursu.
4. W razie zwolnienia stanowiska komendanta powiatowego (miejskiego) Policji komendant wojewódzki 
Policji, do czasu powołania nowego komendanta, powierza pełnienie obowiązków komendanta powiatowego 
(miejskiego) Policji, na okres nie dłuższy niż 6 miesięcy, jednemu z jego zastępców lub wyznaczonemu 
oficerowi.
5. W razie czasowej niemożności sprawowania funkcji przez komendanta powiatowego (miejskiego) Policji, 
zakres jego zadań i kompetencji rozciąga się na I zastępcę komendanta powiatowego (miejskiego) Policji.
6. W razie braku porozumienia, o którym mowa w ust. 1, komendant wojewódzki Policji, po upływie 30 dni od 
dnia przedstawienia kandydatów do uzgodnienia ze starostą, powołuje na stanowisko komendanta powiatowego 
(miejskiego) oficera Policji wskazanego przez wojewodę.

Art. 6d. 1. Komendanta komisariatu Policji powołuje komendant powiatowy (miejski) Policji po zasięgnięciu 
opinii właściwego terytorialnie wójta (burmistrza lub prezydenta miasta) lub wójtów. Opiniowanie to nie 
dotyczy komendanta komisariatu specjalistycznego.
2. Zastępców komendanta komisariatu Policji powołuje komendant powiatowy (miejski) Policji na wniosek 
komendanta komisariatu Policji.
3. Na stanowisko komendanta komisariatu Policji i zastępcy komendanta komisariatu Policji powołuje się 
oficerów lub aspirantów Policji.
4. W razie zwolnienia stanowiska komendanta komisariatu Policji, komendant powiatowy (miejski) Policji, do 
czasu powołania nowego komendanta, powierza, po zasięgnięciu opinii wójta (burmistrza lub prezydenta miasta) 
lub wójtów, pełnienie obowiązków komendanta komisariatu Policji, na okres nie dłuższy niż 3 miesiące, 
jednemu z jego zastępców, a w razie braku zastępców - innemu policjantowi.
5. W razie czasowej niemożności sprawowania funkcji przez komendanta komisariatu Policji, komendant 
powiatowy (miejski) Policji, do czasu ustania przeszkody w sprawowaniu tej funkcji przez dotychczasowego 
komendanta, powierza pełnienie obowiązków komendanta komisariatu Policji jednemu z jego zastępców, a w 
razie braku zastępców - innemu policjantowi.

77. 

Uprawnienia Policji (art. 14-15 ust. l u. Pol).

Art. 14. 1. W granicach swych zadań Policja w celu rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw i 
wykroczeń wykonuje czynności: operacyjno-rozpoznawcze, dochodzeniowo-śledcze i administracyjno-
porządkowe.
2. Policja wykonuje również czynności na polecenie sądu, prokuratora, organów administracji państwowej i 
samorządu terytorialnego w zakresie, w jakim obowiązek ten został określony w odrębnych ustawach.
3. Policjanci w toku wykonywania czynności służbowych mają obowiązek respektowania godności ludzkiej oraz 
przestrzegania i ochrony praw człowieka.
4. Policja w celu realizacji ustawowych zadań może korzystać z danych o osobie, w tym również w formie 
zapisu elektronicznego, uzyskanych przez inne organy, służby i instytucje państwowe w wyniku wykonywania 
czynności operacyjno-rozpoznawczych oraz przetwarzać je w rozumieniu ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o 
ochronie danych osobowych (Dz. U. Nr 133, poz. 883, z 2000 r. Nr 12, poz. 136, Nr 50, poz. 580 i Nr 116, poz. 
1216 oraz z 2001 r. Nr 42, poz. 474, Nr 49, poz. 509 i Nr 100, poz. 1087), bez wiedzy i zgody osoby, której dane 
te dotyczą.
5. Administrator danych, o których mowa w ust. 4, jest obowiązany udostępnić dane osobowe, z zastrzeżeniem 
ust. 7, na podstawie imiennego upoważnienia Komendanta Głównego Policji, komendantów wojewódzkich 
Policji lub uprawnionego policjanta, okazanego przez policjanta wraz z legitymacją służbową. Fakt 
udostępnienia tych danych podlega ochronie na podstawie ustawy z dnia 22 stycznia 1999 r. o ochronie 
informacji niejawnych (Dz. U. Nr 11, poz. 95, z 2000 r. Nr 12, poz. 136 i Nr 39, poz. 462 oraz z 2001 r. Nr 22, 
poz. 247, Nr 27, poz. 298, Nr 56, poz. 580, Nr 110, poz. 1189, Nr 123, poz. 1353 i Nr 154, poz. 1800).
5a.

(3)

 Policja może, w zakresie koniecznym do wykonywania jej ustawowych zadań, korzystać z informacji 

kryminalnej zgromadzonej w Krajowym Centrum Informacji Kryminalnych.
6. Prezes Rady Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, wzór upoważnienia, o którym mowa w ust. 5, 
uwzględniając wyłącznie niezbędne dane upoważnionego policjanta oraz szczegółowe warunki wydania 
upoważnień w imieniu Komendanta Głównego Policji lub komendantów wojewódzkich Policji innym 
policjantom.
7. Prezes Rady Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, zakres, warunki i tryb przekazywania Policji 
informacji o osobie, uzyskanych przez organy uprawnione do wykonywania czynności operacyjno-
rozpoznawczych w czasie wykonywania tych czynności, uwzględniając wymagania wynikające z przepisów o 
ochronie informacji niejawnych.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

Art. 15. 1. Policjanci wykonując czynności, o których mowa w art. 14, mają prawo:
  1)   legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości,
  2)   zatrzymywania osób w trybie i przypadkach określonych w przepisach Kodeksu postępowania karnego i 
innych ustaw,
  2a)  zatrzymywania osób pozbawionych wolności, które na podstawie zezwolenia właściwego organu opuściły 
areszt śledczy albo zakład karny i w wyznaczonym terminie nie powróciły do niego,
  3)   zatrzymywania osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia 
ludzkiego, a także dla mienia,
  4)   przeszukiwania osób i pomieszczeń w trybie i przypadkach określonych w przepisach Kodeksu 
postępowania karnego i innych ustaw,
  5)   dokonywania kontroli osobistej, a także przeglądania zawartości bagaży i sprawdzania ładunku w portach i 
na dworcach oraz w środkach transportu lądowego, powietrznego i wodnego, w razie istnienia uzasadnionego 
podejrzenia popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary,
  5a)  obserwowania i rejestrowania przy użyciu środków technicznych obrazu zdarzeń w miejscach publicznych, 
a w przypadku czynności operacyjno-rozpoznawczych i administracyjno-porządkowych podejmowanych na 
podstawie ustawy - także i dźwięku towarzyszącego tym zdarzeniom,
  6)   żądania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych, organów administracji rządowej i samorządu 
terytorialnego oraz jednostek gospodarczych prowadzących działalność w zakresie użyteczności publicznej; 
wymienione instytucje, organy i jednostki obowiązane są, w zakresie swojego działania, do udzielenia tej 
pomocy, w zakresie obowiązujących przepisów prawa,
  7)   zwracania się o niezbędną pomoc do innych jednostek gospodarczych i organizacji społecznych, jak 
również zwracania się w nagłych wypadkach do każdej osoby o udzielenie doraźnej pomocy, w ramach 
obowiązujących przepisów prawa.
2. Osobie zatrzymanej na podstawie ust. 1 pkt 3 przysługują uprawnienia przewidziane dla osoby zatrzymanej w 
Kodeksie postępowania karnego.
3. Zatrzymanie osoby może być zastosowane tylko wówczas, gdy inne środki okazały się bezcelowe lub 
nieskuteczne.
4. Osoba zatrzymana, o której mowa w ust. 1 pkt 3, może być okazywana, fotografowana lub daktyloskopowana 
tylko wtedy, gdy jej tożsamości nie można ustalić w inny sposób.
5. Osobę zatrzymaną należy niezwłocznie poddać - w razie uzasadnionej potrzeby - badaniu lekarskiemu lub 
udzielić jej pierwszej pomocy medycznej.
6. Czynności wymienione w ust. 1 powinny być wykonywane w sposób możliwie najmniej naruszający dobra 
osobiste osoby, wobec której zostają podjęte.
7. Na sposób prowadzenia czynności, o których mowa w ust. 1, przysługuje zażalenie do miejscowo właściwego 
prokuratora.
8. Szczegółowy tryb działań, o których mowa w ust. 1 pkt 1, 2a, 3 i 5-7, określa w drodze rozporządzenia Rada 
Ministrów.
9. Minister właściwy do spraw wewnętrznych, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zdrowia, 
określi, w drodze rozporządzenia, tryb przeprowadzania badań lekarskich, o których mowa w ust. 5, 
uwzględniając przypadki uzasadniające potrzebę niezwłocznego udzielenia osobie zatrzymanej pierwszej 
pomocy medycznej lub potrzebę poddania jej niezbędnym badaniom lekarskim, czas i organizację tych badań 
oraz sposób ich dokumentowania.
10. Minister właściwy do spraw wewnętrznych określi, w drodze rozporządzenia, warunki, jakim powinny 
odpowiadać pomieszczenia w jednostkach organizacyjnych Policji przeznaczone dla osób zatrzymanych lub 
doprowadzonych w celu wytrzeźwienia, oraz regulamin pobytu osób w tych pomieszczeniach, uwzględniając ich 
lokalizację i wyposażenie, niezbędne części składowe oraz warunki techniczne pomieszczeń i ich wyposażenia.

78.  Zasady użycia środków przymusu bezpośredniego i broni palnej przez Policję (art. 16 i 17 u. 
Pol.).

Art. 16. 1. W razie niepodporządkowania się wydanym na podstawie prawa poleceniom organów Policji lub jej 
funkcjonariuszy, policjanci mogą stosować następujące środki przymusu bezpośredniego:
  1)   fizyczne, techniczne i chemiczne środki służące do obezwładniania bądź konwojowania osób oraz do 
zatrzymywania pojazdów,
  2)   pałki służbowe,
  3)   wodne środki obezwładniające,
  4)   psy i konie służbowe,
  5)   pociski niepenetracyjne, miotane z broni palnej.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

2. Policjanci mogą stosować jedynie środki przymusu bezpośredniego odpowiadające potrzebom wynikającym z 
istniejącej sytuacji i niezbędne do osiągnięcia podporządkowania się wydanym poleceniom.
3. (skreślony).
4. Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, określa szczegółowe przypadki oraz warunki i sposoby użycia 
środków przymusu bezpośredniego, o których mowa w ust. 1.

Art. 17. 1. Jeżeli środki przymusu bezpośredniego, wymienione w art. 16 ust. 1, okazały się niewystarczające 
lub ich użycie, ze względu na okoliczności danego zdarzenia, nie jest możliwe, policjant ma prawo użycia broni 
palnej wyłącznie:
  1)   w celu odparcia bezpośredniego i bezprawnego zamachu na życie, zdrowie lub wolność policjanta lub innej 
osoby oraz w celu przeciwdziałania czynnościom zmierzającym bezpośrednio do takiego zamachu,
  2)   przeciwko osobie niepodporządkowującej się wezwaniu do natychmiastowego porzucenia broni lub innego 
niebezpiecznego narzędzia, którego użycie zagrozić może życiu, zdrowiu lub wolności policjanta albo innej 
osoby,
  3)   przeciwko osobie, która usiłuje bezprawnie, przemocą odebrać broń palną policjantowi lub innej osobie 
uprawnionej do posiadania broni palnej,
  4)   w celu odparcia niebezpiecznego bezpośredniego, gwałtownego zamachu na obiekty i urządzenia ważne 
dla bezpieczeństwa lub obronności państwa, na siedziby naczelnych organów władzy, naczelnych i centralnych 
organów administracji państwowej albo wymiaru sprawiedliwości, na obiekty gospodarki lub kultury narodowej 
oraz na przedstawicielstwa dyplomatyczne i urzędy konsularne państw obcych albo organizacji 
międzynarodowych, a także na obiekty dozorowane przez uzbrojoną formację ochronną utworzoną na podstawie 
odrębnych przepisów,
  5)   w celu odparcia zamachu na mienie, stwarzającego jednocześnie bezpośrednie zagrożenie dla życia, 
zdrowia lub wolności człowieka,
  6)   w bezpośrednim pościgu za osobą, wobec której użycie broni było dopuszczalne w przypadkach 
określonych w pkt 1-3 i 5, albo za osobą, wobec której istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia zabójstwa, 
zamachu terrorystycznego, uprowadzenia osoby w celu wymuszenia okupu lub określonego zachowania, 
rozboju, kradzieży rozbójniczej, wymuszenia rozbójniczego, umyślnego ciężkiego uszkodzenia ciała, 
zgwałcenia, podpalenia lub umyślnego sprowadzenia w inny sposób niebezpieczeństwa powszechnego dla życia 
albo zdrowia,
  7)   w celu ujęcia osoby, o której mowa w pkt 6, jeśli schroniła się ona w miejscu trudno dostępnym, a z 
okoliczności towarzyszących wynika, że może użyć broni palnej lub innego niebezpiecznego narzędzia, którego 
użycie zagrozić może życiu lub zdrowiu,
  8)   w celu odparcia gwałtownego, bezpośredniego i bezprawnego zamachu na konwój ochraniający osoby, 
dokumenty zawierające wiadomości stanowiące tajemnicę państwową, pieniądze albo inne przedmioty 
wartościowe,
  9)   w celu ujęcia lub udaremnienia ucieczki osoby zatrzymanej, tymczasowo aresztowanej lub odbywającej 
karę pozbawienia wolności, jeśli:

a)  ucieczka osoby pozbawionej wolności stwarza zagrożenie dla życia albo zdrowia ludzkiego,
b)  istnieje uzasadnione podejrzenie, że osoba pozbawiona wolności może użyć broni palnej, materiałów 

wybuchowych lub niebezpiecznego narzędzia,

c)  pozbawienie wolności nastąpiło w związku z uzasadnionym podejrzeniem lub stwierdzeniem popełnienia 

przestępstw, o których mowa w pkt 6.
2. W działaniach oddziałów i pododdziałów zwartych Policji użycie broni palnej może nastąpić tylko na rozkaz 
ich dowódcy.
3. Użycie broni palnej powinno następować w sposób wyrządzający możliwie najmniejszą szkodę osobie, 
przeciwko której użyto broni, i nie może zmierzać do pozbawienia jej życia, a także narażać na 
niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia innych osób.
4. Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, określa szczegółowo warunki i sposób postępowania przy użyciu 
broni palnej, a także zasady użycia broni palnej przez jednostki wymienione w ust. 2.

79. Pojęcie oraz istota instytucji Rzecznika Praw Obywatelskich (art. l u. RPO).

Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO)- jednoosobowy urząd centralny, pełniący funkcję ombudsmana. Urząd ten 
powstał w Polsce z dniem 1 stycznia 1988 roku. Pierwszym rzecznikiem została prof. Ewa Łętowska. Obecnie 
działalność RPO reguluje Konstytucja RP i Ustawa z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich.
Rzecznik wypełnia 4 funkcje:
- prewencyjną
- diagnostyczną
- kontrolną

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

- kreującą
ZADANIA I MOŻLIWOŚCI RZECZNIKA PRAW OBYWATELSKICH:
Rzecznik, któremu pomagają jego zastępcy oraz Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, stoi na straży wolności, 
praw człowieka i obywatela. Kontroluje a także podejmuje stosowne czynności jeśli stwierdzi, że z powodu 
celowego działania lub zaniechania przez organa, organizacje albo instytucje zobowiązane do przestrzegania i 
realizacji wolności człowieka i obywatela nastąpiło naruszenie prawa oraz zasad współżycia i sprawiedliwości 
społecznej. Należy się zwrócić do RPO w przypadku wykorzystania wszystkich możliwości załatwienia sprawy 
we właściwym trybie i niewątpliwego stwierdzenia rzeczywistego naruszenia wolności lub praw obywatelskich. 
Rzecznik jest ograniczony zakresem jego kompetencji, jego interwencje są uzależnione od wyników analizy 
okoliczności sprawy i ustalenia, faktycznego naruszenia prawa oraz tego, iż okoliczności te istotnie wymagają 
ingerencji Rzecznika.

art. l u. RPO- patrz pytanie numer 83.

80. Kompetencje Najwyższej Izby Kontroli (art. 202 - 204 Konstytucji, art. 2 - 5 u. NIK).

Art. 202. Konstytucji:

1. Najwyższa Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli państwowej. 

2. Najwyższa Izba Kontroli podlega Sejmowi. 

3. Najwyższa Izba Kontroli działa na zasadach kolegialności. 

Art. 203. Konstytucji:

1. Najwyższa Izba Kontroli kontroluje działalność organów administracji rządowej, Narodowego Banku 
Polskiego, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia 
legalności, gospodarności, celowości i rzetelności. 

2. Najwyższa Izba Kontroli może kontrolować działalność organów samorządu terytorialnego, komunalnych 
osób prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności i 
rzetelności. 

3. Najwyższa Izba Kontroli może również kontrolować z punktu widzenia legalności i gospodarności działalność 
innych jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych w zakresie, w jakim wykorzystują one majątek 
lub środki państwowe lub komunalne oraz wywiązują się z zobowiązań finansowych na rzecz państwa. 

Art. 204. Konstytucji:

1. Najwyższa Izba Kontroli przedkłada Sejmowi: 

1) analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej, 

2) opinię w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów, 

3) informacje o wynikach kontroli, wnioski i wystąpienia, określone w ustawie. 

2. Najwyższa Izba Kontroli przedstawia Sejmowi coroczne sprawozdanie ze swojej działalności. 

Art. 2 u. NIK
1. Najwyższa Izba Kontroli kontroluje działalność organów administracji rządowej, Narodowego Banku 
Polskiego, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

2. Najwyższa Izba Kontroli może kontrolować działalność organów samorządu terytorialnego, samorządowych 
osób prawnych i innych samorządowych jednostek organizacyjnych.
3. Najwyższa Izba Kontroli może również kontrolować działalność innych jednostek organizacyjnych i 
podmiotów gospodarczych (przedsiębiorców) w zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki 
państwowe lub komunalne oraz wywiązują się z zobowiązań finansowych na rzecz państwa, w szczególności:
  1)   wykonują zadania zlecone lub powierzone przez państwo lub samorząd terytorialny,
  2)   wykonują zamówienia publiczne na rzecz państwa lub samorządu terytorialnego,
  3)   organizują lub wykonują prace interwencyjne albo roboty publiczne,
  4)   działają z udziałem państwa lub samorządu terytorialnego, korzystają z mienia państwowego lub 
samorządowego, w tym także ze środków przyznanych na podstawie umów międzynarodowych,
  5)   korzystają z indywidualnie przyznanej pomocy, poręczenia lub gwarancji udzielonych przez państwo, 
samorząd terytorialny lub podmioty określone w ustawie z dnia 8 maja 1997 r. o poręczeniach i gwarancjach 
udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne),
5a)  

(1)

 udzielają lub korzystają z pomocy publicznej podlegającej monitorowaniu w rozumieniu odrębnych 

przepisów,
  6)   wykonują zadania z zakresu powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego,
  7)   wywiązują się z zobowiązań, do których stosuje się przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja 
podatkowa  z innych należności budżetowych, gospodarki pozabudżetowej i państwowych funduszy celowych 
oraz świadczeń pieniężnych na rzecz państwa wynikających ze stosunków cywilnoprawnych.
4. Najwyższa Izba Kontroli może kontrolować pod względem legalności i gospodarności działalność jednostek 
organizacyjnych i podmiotów innych niż wymienione w ust. 1 i 2, wykonujących zadania z zakresu 
powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego.

Art. 2a Ilekroć w ustawie mówi się o samorządzie terytorialnym - należy przez to rozumieć gminę, powiat, 
samorząd województwa oraz inne samorządowe osoby prawne i samorządowe jednostki organizacyjne.

Art. 3. Najwyższa Izba Kontroli, kontrolując jednostki wymienione w art. 2, bada w szczególności wykonanie 
budżetu państwa oraz realizację ustaw i innych aktów prawnych w zakresie działalności finansowej, 
gospodarczej i organizacyjno-administracyjnej tych jednostek.

Art. 4. 1. Najwyższa Izba Kontroli kontroluje wykonanie budżetu, gospodarkę finansową i majątkową 
Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Trybunału 
Konstytucyjnego, Rzecznika Praw Obywatelskich, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Generalnego 
Inspektora Ochrony Danych Osobowych, Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko 
Narodowi Polskiemu, Krajowego Biura Wyborczego, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego 
oraz Państwowej Inspekcji Pracy.
2. Na zlecenie Sejmu Najwyższa Izba Kontroli przeprowadza kontrolę działalności Kancelarii Prezydenta 
Rzeczypospolitej Polskiej, Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, 
Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni 
przeciwko Narodowi Polskiemu oraz Państwowej Inspekcji Pracy, tak jak działalności organów i jednostek, o 
których mowa w art. 2 ust. 1.
3. Kontrolę działalności Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, tak jak działalności organów i 
jednostek, o których mowa w art. 2 ust. 1, Najwyższa Izba Kontroli przeprowadza również na wniosek 
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, a Kancelarii Senatu na wniosek Senatu.

Art. 5. 1. Najwyższa Izba Kontroli przeprowadza kontrolę pod względem legalności, gospodarności, celowości i 
rzetelności, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3.
2. Kontrola działalności samorządu terytorialnego przeprowadzana jest pod względem legalności, gospodarności 
i rzetelności.
3. Kontrola działalności jednostek organizacyjnych i przedsiębiorców, o których mowa w art. 2 ust. 3, jest 
przeprowadzana pod względem legalności i gospodarności.

81. Organizacja Najwyższej Izby Kontroli (art. 205 Konstytucji, art.13 - 14, 16 - 17, 21 
-25 u. NIK).

Art. 205. Konstytucji
1. Prezes Najwyższej Izby Kontroli jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu na 6 lat i może być ponownie 
powołany tylko raz.
2. Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie może zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska profesora 
szkoły wyższej, ani wykonywać innych zajęć zawodowych.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

3. Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić 
działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.

Art. 13. u. NIK Prezes Najwyższej Izby Kontroli kieruje Najwyższą Izbą Kontroli i odpowiada przed Sejmem 
za jej działalność.

Art. 14. 1. Prezesa Najwyższej Izby Kontroli - na wniosek Marszałka Sejmu lub grupy co najmniej 35 posłów - 
powołuje Sejm bezwzględną większością głosów za zgodą Senatu.
2. Senat podejmuje uchwałę w sprawie powołania Prezesa Najwyższej Izby Kontroli w ciągu miesiąca od dnia 
otrzymania uchwały Sejmu. Niepodjęcie uchwały w tym terminie oznacza wyrażenie zgody przez Senat.
3. Jeżeli Senat odmawia wyrażenia zgody na powołanie Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Sejm powołuje na 
stanowisko Prezesa Najwyższej Izby Kontroli inną osobę; przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio.

Art. 16. 1. Kadencja Prezesa Najwyższej Izby Kontroli trwa 6 lat, licząc od dnia złożenia przysięgi. Po upływie 
kadencji Prezes Najwyższej Izby Kontroli pełni obowiązki do czasu objęcia stanowiska przez nowego Prezesa 
Najwyższej Izby Kontroli.
2. Ta sama osoba może być Prezesem Najwyższej Izby Kontroli nie dłużej niż przez dwie kolejne kadencje.
3. Kadencja Prezesa Najwyższej Izby Kontroli wygasa w razie jego śmierci, orzeczenia przez Trybunał Stanu 
utraty zajmowanego stanowiska lub odwołania.

Art. 17. 1. Sejm odwołuje Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, jeżeli:
  1)   zrzekł się on stanowiska;
  2)   uzna, że stał się on trwale niezdolny do pełnienia obowiązków na skutek choroby;
  3)   został on skazany prawomocnym wyrokiem sądu za popełnienie przestępstwa;
3a)  złożył on niezgodne z prawdą oświadczenie lustracyjne, stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu;
  4)   Trybunał Stanu orzekł w stosunku do niego zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia 
funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych.
2. Do odwołania Prezesa Najwyższej Izby Kontroli stosuje się odpowiednio przepisy art. 14.

Art. 21. 1. Wiceprezesów Najwyższej Izby Kontroli, w liczbie od 2 do 4, powołuje i odwołuje Marszałek Sejmu 
na wniosek Prezesa Najwyższej Izby Kontroli.
2. Prezes Najwyższej Izby Kontroli, za zgodą Marszałka Sejmu, powołuje i odwołuje dyrektora generalnego 
Najwyższej Izby Kontroli.
3. Prezesa Najwyższej Izby Kontroli w razie potrzeby zastępuje wyznaczony przez niego jeden z wiceprezesów.
4. Do wiceprezesów oraz dyrektora generalnego Najwyższej Izby Kontroli stosuje się przepis art. 19.
5. Ze stanowiskiem wiceprezesa oraz dyrektora generalnego Najwyższej Izby Kontroli nie można łączyć 
mandatu posła i senatora.

Art. 22. 1. W skład Kolegium Najwyższej Izby Kontroli wchodzą: Prezes Najwyższej Izby Kontroli jako 
przewodniczący, wiceprezesi i dyrektor generalny Najwyższej Izby Kontroli oraz 14 członków Kolegium.
2. Marszałek Sejmu, na wniosek Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, powołuje na członków Kolegium:
  1)   7 przedstawicieli nauk prawnych lub ekonomicznych;
  2)   7 dyrektorów jednostek organizacyjnych Najwyższej Izby Kontroli lub doradców Prezesa Najwyższej Izby 
Kontroli, spośród których Prezes Najwyższej Izby Kontroli wyznacza sekretarza Kolegium.
3. Osoby wchodzące w skład Kolegium Najwyższej Izby Kontroli są w sprawowaniu swych funkcji niezawisłe i 
mogą w sprawie podejmowanych uchwał zgłaszać do protokołu zdanie odrębne.
4. Kadencja członków Kolegium Najwyższej Izby Kontroli trwa 3 lata, licząc od dnia powołania, z 
zastrzeżeniem ust. 5 i 6.
5. Kadencja członka Kolegium Najwyższej Izby Kontroli wygasa w razie jego śmierci lub odwołania.
6. Marszałek Sejmu, na wniosek Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, odwołuje członka Kolegium Najwyższej 
Izby Kontroli, jeżeli:
  1)   zrzekł się on funkcji;
  2)   przestał zajmować stanowisko, o którym mowa w ust. 2 pkt 2;
  3)   nie uczestniczył w posiedzeniach Kolegium Najwyższej Izby Kontroli przez okres przekraczający 1 rok;
  4)   został on skazany prawomocnym wyrokiem sądu za popełnienie przestępstwa z winy umyślnej.

Art. 23. 1. Kolegium Najwyższej Izby Kontroli zatwierdza:
  1)   analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej;
  2)   sprawozdanie z działalności Najwyższej Izby Kontroli w roku ubiegłym.
2. Kolegium Najwyższej Izby Kontroli uchwala:

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

  1)   opinię w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów;
  2)   wnioski w sprawie rozpatrzenia przez Sejm określonych problemów związanych z działalnością organów 
wykonujących zadania publiczne;
  3)   wystąpienia zawierające wynikające z kontroli zarzuty, dotyczące działalności osób wchodzących w skład 
Rady Ministrów, kierujących urzędami centralnymi, Prezesa Narodowego Banku Polskiego i osób kierujących 
instytucjami, o których mowa w art. 4 ust. 1;
  4)   projekt statutu Najwyższej Izby Kontroli;
  5)   projekt budżetu Najwyższej Izby Kontroli;
  6)   okresowe plany pracy Najwyższej Izby Kontroli.
3. Kolegium Najwyższej Izby Kontroli opiniuje:
  1)   wniesione przez Prezesa Najwyższej Izby Kontroli programy kontroli i informacje o wynikach szczególnie 
ważnych kontroli;
  2)   inne sprawy wniesione przez Prezesa Najwyższej Izby Kontroli albo przedstawione przez co najmniej 1/3 
członków Kolegium.

Art. 24. 1. Posiedzeniom Kolegium Najwyższej Izby Kontroli przewodniczy Prezes Najwyższej Izby Kontroli 
lub wyznaczony przez niego wiceprezes.
2. Uchwały zapadają w obecności co najmniej połowy składu Kolegium Najwyższej Izby Kontroli, w tajnym 
głosowaniu, większością głosów, z zastrzeżeniem ust. 3.
3. W przypadku gdy w wyniku głosowania za i przeciw uchwale opowie się równa liczba głosujących, o 
przyjęciu uchwały rozstrzyga przewodniczący.
4. Prezes Najwyższej Izby Kontroli może zapraszać na posiedzenia Kolegium Najwyższej Izby Kontroli osoby 
niewchodzące w skład Kolegium.

Art. 25. 1. Jednostkami organizacyjnymi Najwyższej Izby Kontroli są departamenty i delegatury.
2. Organizację wewnętrzną Najwyższej Izby Kontroli, w tym siedziby delegatur i zakres ich właściwości 
terytorialnej, określa statut Najwyższej Izby Kontroli nadany w drodze zarządzenia przez Marszałka Sejmu, na 
wniosek Prezesa Najwyższej Izby Kontroli.
3. Marszałek Sejmu może w statucie upoważnić Prezesa Najwyższej Izby Kontroli do określania, w drodze 
zarządzenia, szczegółowej organizacji wewnętrznej jednostek organizacyjnych Najwyższej Izby Kontroli oraz 
ich właściwości, a także wprowadzania zmian w tym zakresie.

82. Tryb powoływania Rzecznika Prawa Obywatelskich i jego kadencja (art. 209 
Konstytucji, art. 3 - 7 u. RPO).

art. 209 Konstytucji,
1. Rzecznik Praw Obywatelskich jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu na 5 lat.
2. Rzecznik Praw Obywatelskich nie może zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska profesora 
szkoły wyższej, ani wykonywać innych zajęć zawodowych.
3. Rzecznik Praw Obywatelskich nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić 
działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.

art. 3 u. RPO 1. Rzecznika powołuje Sejm za zgodą Senatu na wniosek Marszałka Sejmu albo grupy 35 posłów.
2. Szczegółowy tryb zgłaszania kandydatów na Rzecznika Praw Obywatelskich określa uchwała Sejmu.
3. Uchwałę Sejmu o powołaniu Rzecznika Marszałek Sejmu przesyła niezwłocznie Marszałkowi Senatu.
4. Senat podejmuje uchwałę w sprawie wyrażenia zgody na powołanie Rzecznika w ciągu miesiąca od dnia 
przekazania Senatowi uchwały Sejmu, o której mowa w ust. 3. Niepodjęcie uchwały przez Senat w ciągu 
miesiąca oznacza wyrażenie zgody.
5. Jeżeli Senat odmawia wyrażenia zgody na powołanie Rzecznika, Sejm powołuje na stanowisko Rzecznika 
inną osobę. Przepisy ust. 1-4 stosuje się odpowiednio.
6. Dotychczasowy Rzecznik pełni swoje obowiązki do czasu objęcia stanowiska przez nowego Rzecznika.

Art. 4. Przed przystąpieniem do wykonywania obowiązków Rzecznik składa przed Sejmem następujące 
ślubowanie:
"Ślubuję uroczyście, że przy wykonywaniu powierzonych mi obowiązków Rzecznika Praw Obywatelskich 
dochowam wierności Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, będę strzec wolności i praw człowieka i obywatela, 
kierując się przepisami prawa oraz zasadami współżycia społecznego i sprawiedliwości.
Ślubuję, że powierzone mi obowiązki wypełniać będę bezstronnie, z najwyższą sumiennością i starannością, że 
będę strzec godności powierzonego mi stanowiska oraz dochowam tajemnicy państwowej i służbowej." 

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

Ślubowanie może być złożone z dodaniem zdania "Tak mi dopomóż Bóg."

Art. 5. 1. Kadencja Rzecznika trwa pięć lat, licząc od dnia złożenia ślubowania przed Sejmem.
2. Ta sama osoba nie może być Rzecznikiem więcej niż przez dwie kadencje.

Art. 6. Po zaprzestaniu wykonywania obowiązków Rzecznik ma prawo powrócić na stanowisko zajmowane 
poprzednio albo otrzymać stanowisko równorzędne poprzednio zajmowanemu, jeżeli nie ma przeszkód 
prawnych.

Art. 7. 1. Sejm odwołuje Rzecznika przed upływem okresu, na jaki został powołany, jeżeli:
  1)   zrzekł się wykonywania obowiązków,
  2)   stał się trwale niezdolny do pełnienia obowiązków na skutek choroby, ułomności lub upadku sił - 
stwierdzonych orzeczeniem lekarskim.
2. Sejm odwołuje Rzecznika przed upływem okresu, na jaki został powołany, również jeżeli Rzecznik 
sprzeniewierzył się złożonemu ślubowaniu.
3. Sejm podejmuje uchwałę w sprawie odwołania Rzecznika, w przypadku określonym w ust. 1 pkt 1, na 
wniosek Marszałka Sejmu.
4. Sejm podejmuje uchwałę w sprawie odwołania Rzecznika, w przypadkach określonych w ust. 1 pkt 2 oraz w 
ust. 2, na wniosek Marszałka Sejmu lub grupy co najmniej 35 posłów, większością co najmniej 3/5 głosów w 
obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

83. Kompetencje Rzecznika Praw Obywatelskich (art. 208 ust. l Konstytucji, art. l, 8 - 12 
u. RPO).
art. 208 ust. l Konstytucji

1. Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w 
Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych.
2. Zakres i sposób działania Rzecznika Praw Obywatelskich określa ustawa.

Art. 1. 1. Ustanawia się Rzecznika Praw Obywatelskich.
2. Rzecznik Praw Obywatelskich, zwany dalej "Rzecznikiem", stoi na straży wolności i praw człowieka i 
obywatela określonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych.
2a. W sprawach dzieci Rzecznik współpracuje z Rzecznikiem Praw Dziecka.
3. W sprawach o ochronę wolności i praw człowieka i obywatela Rzecznik bada, czy wskutek działania lub 
zaniechania organów, organizacji i instytucji, obowiązanych do przestrzegania i realizacji tych wolności i praw, 
nie nastąpiło naruszenie prawa, a także zasad współżycia i sprawiedliwości społecznej.

Art. 8. Rzecznik podejmuje czynności przewidziane w ustawie, jeżeli poweźmie wiadomość wskazującą na 
naruszenie wolności i praw człowieka i obywatela.

Art. 9. Podjęcie czynności przez Rzecznika następuje:
  1)   na wniosek obywateli lub ich organizacji,
  2)   na wniosek organów samorządów,
  2a)   na wniosek Rzecznika Praw Dziecka,
  3)   z własnej inicjatywy.

Art. 10. Wniosek kierowany do Rzecznika jest wolny od opłat, nie wymaga zachowania szczególnej formy, lecz 
powinien zawierać oznaczenie wnioskodawcy oraz osoby, której wolności i praw sprawa dotyczy, a także 
określać przedmiot sprawy.

Art. 11. Rzecznik po zapoznaniu się z każdym skierowanym do niego wnioskiem może:
  1)   podjąć sprawę,
  2)   poprzestać na wskazaniu wnioskodawcy przysługujących mu środków działania,
  3)   przekazać sprawę według właściwości,
  4)   nie podjąć sprawy
- zawiadamiając o tym wnioskodawcę i osobę, której sprawa dotyczy.

Art. 12. Podejmując sprawę Rzecznik może:
  1)   samodzielnie prowadzić postępowanie wyjaśniające,

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

  2)   zwrócić się o zbadanie sprawy lub jej części do właściwych organów, w szczególności organów nadzoru, 
prokuratury, kontroli państwowej, zawodowej lub społecznej,
  3)   zwrócić się do Sejmu o zlecenie Najwyższej Izbie Kontroli przeprowadzenia kontroli dla zbadania 
określonej sprawy lub jej części.

84. Uprawnienia Rzecznika Praw Obywatelskich przysługujące w toku rozpoznawania 
sprawy (art. 13 u. RPO).

Art. 13. 1. Prowadząc postępowanie, o którym mowa w art. 12 pkt 1, Rzecznik ma prawo:
  1)   zbadać, nawet bez uprzedzenia, każdą sprawę na miejscu,
  2)   żądać złożenia wyjaśnień, przedstawienia akt każdej sprawy prowadzonej przez naczelne i centralne organy 
administracji państwowej, organy administracji rządowej, organy organizacji spółdzielczych, społecznych, 
zawodowych i społeczno-zawodowych oraz organy jednostek organizacyjnych posiadających osobowość 
prawną, a także organy jednostek samorządu terytorialnego i samorządowych jednostek organizacyjnych,
  3)   żądać przedłożenia informacji o stanie sprawy prowadzonej przez sądy, a także prokuraturę i inne organy 
ścigania oraz żądać do wglądu w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich akt sądowych i prokuratorskich oraz 
akt innych organów ścigania po zakończeniu postępowania i zapadnięciu rozstrzygnięcia,
  4)   zlecać sporządzanie ekspertyz i opinii.
2. W sprawach objętych tajemnicą państwową udzielanie informacji lub umożliwianie Rzecznikowi wglądu do 
akt następuje na zasadach i w trybie określonych w przepisach o ochronie informacji niejawnych.
3. Rzecznik odmawia ujawnienia nazwiska i innych danych osobowych skarżącego, w tym także wobec 
organów władzy publicznej, jeżeli uzna to za niezbędne dla ochrony wolności, praw i interesów jednostki.

85. Uprawnienia przysługujące Rzecznikowi Praw Obywatelskich po zbadaniu sprawy 
(art. 14 - 17 u. RPO).

Art. 14. Po zbadaniu sprawy Rzecznik może:
  1)   wyjaśnić wnioskodawcy, że nie stwierdził naruszenia wolności i praw człowieka i obywatela,
  2)   skierować wystąpienie do organu, organizacji lub instytucji, w których działalności stwierdził naruszenie 
wolności i praw człowieka i obywatela; wystąpienie takie nie może naruszać niezawisłości sędziowskiej,
  3)   zwrócić się do organu nadrzędnego nad jednostką, o której mowa w pkt 2, z wnioskiem o zastosowanie 
środków przewidzianych w przepisach prawa,
  4)   żądać wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych, jak również wziąć udział w każdym toczącym się 
już postępowaniu - na prawach przysługujących prokuratorowi,
  5)   żądać wszczęcia przez uprawnionego oskarżyciela postępowania przygotowawczego w sprawach o 
przestępstwa ścigane z urzędu,
  6)   zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, wnosić skargi do sądu administracyjnego, a 
także uczestniczyć w tych postępowaniach - na prawach przysługujących prokuratorowi,
  7)   wystąpić z wnioskiem o ukaranie, a także o uchylenie prawomocnego rozstrzygnięcia w postępowaniu w 
sprawach o wykroczenia, na zasadach i w trybie określonych w odrębnych przepisach,
  8)   wnieść kasację lub rewizję nadzwyczajną od prawomocnego orzeczenia, na zasadach i w trybie 
określonych w odrębnych przepisach.

Art. 15. 1. W wystąpieniu, o którym mowa w art. 14 pkt 2, Rzecznik formułuje opinie i wnioski co do sposobu 
załatwiania sprawy, a także może żądać wszczęcia postępowania dyscyplinarnego lub zastosowania sankcji 
służbowych.
2. Organ, organizacja lub instytucja, do których zostało skierowane wystąpienie, obowiązane są bez zbędnej 
zwłoki, nie później jednak niż w terminie 30 dni, poinformować Rzecznika o podjętych działaniach lub zajętym 
stanowisku. W wypadku gdy Rzecznik nie podziela tego stanowiska, może zwrócić się do właściwej jednostki 
nadrzędnej o podjęcie odpowiednich działań.

Art. 16. 1. W związku z rozpatrywanymi sprawami Rzecznik może przedstawiać właściwym organom, 
organizacjom i instytucjom oceny i wnioski zmierzające do zapewnienia skutecznej ochrony wolności i praw 
człowieka i obywatela i usprawnienia trybu załatwiania ich spraw.
2. Rzecznik może również:
  1)   występować do właściwych organów z wnioskami o podjęcie inicjatywy ustawodawczej bądź o wydanie 
lub zmianę innych aktów prawnych w sprawach dotyczących wolności i praw człowieka i obywatela,
  2)   występować do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskami w sprawach, o których mowa w art. 188 
Konstytucji,
  3)   zgłosić udział w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawach skarg konstytucyjnych i 
brać udział w tym postępowaniu,

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

  4)   występować z wnioskami do Sądu Najwyższego o podjęcie uchwały mającej na celu wyjaśnienie 
przepisów prawnych budzących wątpliwości w praktyce lub których stosowanie wywołało rozbieżności w 
orzecznictwie.

Art. 17. 1. Organ, organizacja lub instytucja, do których zwróci się Rzecznik, obowiązane są z nim współdziałać 
i udzielać mu pomocy, a w szczególności:
  1)   zapewniać dostęp do akt i dokumentów na zasadach określonych w art. 13,
  2)   udzielać Rzecznikowi żądanych przez niego informacji i wyjaśnień,
  3)   udzielać wyjaśnień dotyczących podstawy faktycznej i prawnej swoich rozstrzygnięć,
  4)   ustosunkowywać się do ogólnych ocen, uwag i opinii Rzecznika.
2. Rzecznik może określić termin, w jakim powinny być dokonane czynności, o których mowa w ust. 1.

Art. 17a. Rzecznik współdziała ze stowarzyszeniami, ruchami obywatelskimi, innymi dobrowolnymi 
zrzeszeniami i fundacjami na rzecz ochrony wolności i praw człowieka i obywatela.

86. Wpis na listę adwokatów (art. 65 - 69 u. adw.).

Art. 65. Na listę adwokatów może być wpisany ten, kto:
  1)   jest nieskazitelnego charakteru i swym dotychczasowym zachowaniem daje rękojmię prawidłowego 
wykonywania zawodu adwokata,
  2)   korzysta w pełni z praw publicznych oraz ma pełną zdolność do czynności prawnych,
  3)   ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce,
  4)   odbył w Polsce aplikację adwokacką i złożył egzamin adwokacki.

Art. 66. 1. Wymagań odbycia aplikacji adwokackiej i złożenia egzaminu adwokackiego nie stosuje się do:
  1)   profesorów i doktorów habilitowanych nauk prawnych,
  2)   osób, które co najmniej przez trzy lata zajmowały stanowisko sędziego, prokuratora lub wykonywały 
zawód notariusza,
  3)   osób, które mając kwalifikacje sędziowskie, prokuratorskie lub notarialne przynajmniej przez trzy lata 
wykonywały zawód radcy prawnego,
  4)   osób, które odbyły aplikację radcowską przewidzianą w przepisach o radcach prawnych i złożyły egzamin 
radcowski oraz przynajmniej trzy lata wykonywały zawód radcy prawnego.
2. Od wymogu odbycia aplikacji adwokackiej okręgowa rada adwokacka może zwolnić obywatela państwa 
należącego do Unii Europejskiej, jeżeli ukończył on zagraniczne wyższe studia prawnicze uznane w Polsce za 
równorzędne oraz włada językiem polskim w mowie i piśmie, spełnia przesłanki wymienione w art. 65 pkt 1 i 2, 
jest wpisany na listę adwokatów w kraju należącym do Unii Europejskiej i wykonywał zawód adwokata. 
Naczelna Rada Adwokacka wyznacza okręgową radę adwokacką dla przeprowadzenia egzaminu adwokackiego.

Art. 67. Osoby, które wykonywały zawód sędziego lub prokuratora, nie mogą w ciągu dwóch lat od zaprzestania 
wykonywania tego zawodu wykonywać zawodu adwokata w okręgu tej izby adwokackiej, w której zajmowały 
powyższe stanowisko. Zakaz ten nie dotyczy sędziów Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu, Sądu 
Najwyższego, sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz prokuratorów Prokuratury Krajowej.

Art. 68. 1. O wpisie na listę adwokatów decyduje okręgowa rada adwokacka.
2. Okręgowa rada adwokacka może odmówić wpisu na listę adwokatów osobom, o których mowa w art. 67, 
tylko wtedy, gdyby wpis naruszał przepisy art. 65 pkt 1-3. Okręgowej radzie adwokackiej przysługuje prawo 
wglądu do akt osobowych i dyscyplinarnych ubiegającego się o wpis.
3. Okręgowa rada adwokacka podejmuje uchwałę dotyczącą wpisu na listę adwokatów, wyznaczając 
jednocześnie siedzibę zawodową, kierując się w tym względzie koniecznością prawidłowego rozmieszczenia 
adwokatów w celu zapewnienia ludności należytej pomocy prawnej.
4. Okręgowa rada adwokacka może zaniechać wyznaczenia siedziby zawodowej, jeżeli zachodzą przeszkody, o 
których mowa w art. 4b ust. 1 pkt 1 i 2 oraz ust. 2, do wykonywania zawodu adwokata.

Art. 69. 1. Okręgowa rada adwokacka zawiadamia w terminie 30 dni Ministra Sprawiedliwości o każdej 
uchwale o wpisie na listę adwokatów lub aplikantów adwokackich, jak i o odmowie wpisu.
2. Wpis na listę adwokatów lub aplikantów adwokackich uważa się za dokonany, jeżeli Minister 
Sprawiedliwości nie sprzeciwi się wpisowi w terminie 30 dni od daty otrzymania uchwały wraz z aktami 
osobowymi wpisanego. Sprzeciw wymaga uzasadnienia.
3. Decyzja Ministra Sprawiedliwości może być zaskarżona do Naczelnego Sądu Administracyjnego przez 
zainteresowanego lub organ samorządu adwokackiego w terminie 30 dni od daty doręczenia tej decyzji.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

87. Skreślenie z lisy adwokatów (art. 72 - 73 u. adw.).

Art. 72. 1. Okręgowa rada adwokacka skreśla adwokata z listy w wypadku:
  1)   śmierci,
  2)   wystąpienia z adwokatury,
  3)   przeniesienia siedziby zawodowej do innej izby adwokackiej,
  4)   objęcia stanowiska w organach wymiaru sprawiedliwości, organach ścigania lub rozpoczęcia wykonywania 
zawodu notariusza,
  5)   powołania do wojskowej służby zawodowej,
  6   utraty z mocy wyroku sądowego praw publicznych lub prawa wykonywania zawodu,
  7   orzeczenia dyscyplinarnego o wydaleniu z adwokatury.
2. Okręgowa rada adwokacka może odmówić skreślenia z listy adwokatów z przyczyn wymienionych w ust. 1 
pkt 2 lub 3, jeżeli przeciwko adwokatowi toczy się postępowanie dyscyplinarne.

Art. 73. Adwokat skreślony z listy adwokatów z przyczyn wymienionych w art. 72 ust. 1 pkt 2, 4 i 5 podlega na 
swój wniosek ponownemu wpisowi na listę, chyba że przestał odpowiadać warunkom przewidzianym w art. 65 
pkt 1 i 2.

88. Zawód adwokata - istota, formy i zakazy wykonywania (art. 4 — 4b u. adw.).

Art. 4. 1. Zawód adwokata polega na świadczeniu pomocy prawnej, a w szczególności na udzielaniu porad 
prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed 
sądami i urzędami.
2. Pomoc prawna świadczona jest osobom fizycznym, podmiotom gospodarczym oraz jednostkom 
organizacyjnym.
3. Przez jednostkę organizacyjną rozumie się organ państwowy lub samorządowy, osobę prawną, organizację 
społeczną lub polityczną oraz inny podmiot nieposiadający osobowości prawnej.

Art. 4a. 1. Adwokat wykonuje zawód w kancelarii adwokackiej, w zespole adwokackim oraz w spółce cywilnej, 
jawnej lub partnerskiej z wyłącznym udziałem adwokatów lub adwokatów i radców prawnych, albo w spółce 
komandytowej, w której komplementariuszami są wyłącznie adwokaci lub adwokaci i radcowie prawni, przy 
czym wyłącznym przedmiotem działalności takich spółek jest świadczenie pomocy prawnej.
2. Siedzibę zawodową adwokata, na jego wniosek, wyznacza okręgowa rada adwokacka.

Art. 4b. 1. Adwokat nie może wykonywać zawodu:
  1)   jeżeli pozostaje w stosunku pracy,
  2)   jeżeli jego małżonek pełni funkcje sędziowskie, prokuratorskie lub w okręgu izby adwokackiej - w 
organach dochodzeniowo-śledczych,
  3)   jeżeli został uznany za trwale niezdolnego do wykonywania zawodu,
  4)   jeżeli został ubezwłasnowolniony,
  5)   w razie orzeczenia kary zawieszenia w czynnościach zawodowych albo tymczasowego zawieszenia w 
wykonywaniu czynności zawodowych.
2. Adwokat nie może wykonywać zawodu w okręgu tej izby, w której spokrewniona z nim osoba do drugiego 
stopnia lub spowinowacona z nim w pierwszym stopniu pełni funkcje wymienione w ust. 1 pkt 2.
3. Zakaz przewidziany w ust. 1 pkt 1 nie dotyczy pracowników naukowych i naukowo-dydaktycznych.

89. Izba adwokacka i jej organy (art. 38 -40 u. adw.).

Art. 38. Izbę adwokacką stanowią adwokaci i aplikanci adwokaccy, mający siedzibę zawodową na terenie izby, 
której zasięg terytorialny określa Naczelna Rada Adwokacka, biorąc pod uwagę w szczególności podział 
terytorialny administracji sądowej.

Art. 39. Organami izby adwokackiej są:
  1)   zgromadzenie izby składające się z adwokatów wykonujących zawód oraz delegatów pozostałych 
adwokatów,
  2)   okręgowa rada adwokacka,
  3)   sąd dyscyplinarny,
  4)   komisja rewizyjna.

Art. 40. Do zakresu działania zgromadzenia izby adwokackiej należy:

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

  1)   wybór delegatów na Krajowy Zjazd Adwokatury,
  2)   wybór dziekana, prezesa sądu dyscyplinarnego, przewodniczącego komisji rewizyjnej oraz członków i 
zastępców członków okręgowej rady adwokackiej, sądu dyscyplinarnego i komisji rewizyjnej,
  3)   uchwalenie budżetu izby i ustalanie wysokości składek rocznych na potrzeby izby,
  4)   określanie minimalnej i maksymalnej liczby członków izby adwokackiej,
  5)   rozpatrywanie i zatwierdzanie corocznych sprawozdań z działalności okręgowej rady adwokackiej,
  6)   zatwierdzanie - po wysłuchaniu wniosków komisji rewizyjnej - zamknięć rachunkowych i udzielanie 
okręgowej radzie adwokackiej absolutorium,
  7)   podejmowanie innych uchwał.

90. Naczelne organy adwokatury (art. 54, 56, 57, 63 ust. 3, 64 ust. l u. adw.).

Art. 54. 1. Krajowy Zjazd Adwokatury stanowią delegaci wybrani w proporcji do liczby członków izby, 
ustalonej przez Naczelną Radę Adwokacką, jednakże nie mniej niż sześciu delegatów z każdej izby.
2. W Krajowym Zjeździe uczestniczą, niebędący delegatami, członkowie Naczelnej Rady Adwokackiej oraz 
dziekani okręgowych izb adwokackich.

Art. 56. Do zakresu działania Krajowego Zjazdu Adwokatury należy w szczególności:
  1)   wybór prezesa Naczelnej Rady Adwokackiej, prezesa Wyższego Sądu Dyscyplinarnego i 
przewodniczącego Wyższej Komisji Rewizyjnej,
  2)   wybór - niebędących dziekanami - adwokatów wchodzących w skład Naczelnej Rady Adwokackiej,
  3)   wybór członków i zastępców członków Wyższego Sądu Dyscyplinarnego i Wyższej Komisji Rewizyjnej,
  4)   rozpatrywanie i zatwierdzanie sprawozdań Naczelnej Rady Adwokackiej, Wyższego Sądu 
Dyscyplinarnego i Wyższej Komisji Rewizyjnej oraz zatwierdzanie - po wysłuchaniu wniosków Wyższej 
Komisji Rewizyjnej - zamknięć rachunkowych i udzielanie Naczelnej Radzie Adwokackiej absolutorium,
  5)   wytyczanie kierunków działania samorządu adwokackiego, a także ustalanie liczby izb adwokackich,
  6)   uchwalanie regulaminów dotyczących:

a)   trybu wyborów do organów adwokatury i organów izb adwokackich oraz działania tych organów,
b)   (skreślona),
c)   (skreślona),
d)   trybu obrad Zjazdu,

  7)   określanie podstawowych zasad tworzenia funduszów i gospodarowania majątkiem adwokatury.

Art. 57. 1. Naczelną Radę Adwokacką tworzą:
  1)   prezes Naczelnej Rady Adwokackiej,
  2)   adwokaci wybrani przez Krajowy Zjazd Adwokatury w liczbie odpowiadającej liczbie dziekanów 
okręgowych rad adwokackich, nie więcej jednak niż ośmiu adwokatów z tej samej izby,
  3)   dziekani okręgowych rad adwokackich.
2. Siedzibą Naczelnej Rady Adwokackiej jest m.st. Warszawa.

Art. 63. 1. Wyższy Sąd Dyscyplinarny składa się z dwudziestu trzech członków oraz trzech zastępców 
członków.
2. Członkowie Wyższego Sądu Dyscyplinarnego wybierają spośród siebie jednego lub dwóch wiceprezesów.
3. Wyższy Sąd Dyscyplinarny w składzie trzech sędziów rozpoznaje jako instancja odwoławcza sprawy 
rozpoznawane w pierwszej instancji przez sądy dyscyplinarne.
4. Prezes Wyższego Sądu Dyscyplinarnego uczestniczy w posiedzeniach Naczelnej Rady Adwokackiej oraz 
składa jej okresowe informacje o stanie spraw dyscyplinarnych.

91. Odpowiedzialność dyscyplinarna adwokatów (art. 80 - 81, 90 u. adw.).

Art. 80. Adwokaci i aplikanci adwokaccy podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej za postępowanie 
sprzeczne z prawem, z zasadami etyki lub godności zawodu bądź za naruszenie swych obowiązków 
zawodowych.

Art. 81. 1. Kary dyscyplinarne są następujące:
  1)   upomnienie,
  2)   nagana,
  3)   kara pieniężna,
  4)   zawieszenie w czynnościach zawodowych na czas od trzech miesięcy do pięciu lat,
  5)   (skreślony),

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

  6)   wydalenie z adwokatury.
2. Obok kary nagany i kary pieniężnej można orzec dodatkowo zakaz wykonywania patronatu na czas od roku 
do pięciu lat.
3. Obok kary zawieszenia w czynnościach zawodowych orzeka się dodatkowo zakaz wykonywania patronatu na 
czas od lat dwóch do lat dziesięciu.
4. Kara nagany oraz kara pieniężna pociąga za sobą utratę biernego prawa wyborczego do organu samorządu 
adwokackiego na czas trzech lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia.
5. Kara zawieszenia w czynnościach zawodowych pociąga za sobą utratę biernego i czynnego prawa 
wyborczego do organu samorządu adwokackiego na czas sześciu lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia.

Art. 90. 1. Sąd dyscyplinarny wszczyna postępowanie na wniosek uprawnionego oskarżyciela.
2. Minister Sprawiedliwości może polecić wszczęcie postępowania dyscyplinarnego przeciwko adwokatowi lub 
aplikantowi adwokackiemu.

92. Immunitet adwokacki (wykł., art. 8 u. adw.).

Adwokaci, wyposażeni są w tzw. immunitet materialny. Zapewnia on niekaralność, a więc wyłączenie spod 
odpowiedzialności karnej osób wyposażonych w immunitet materialny, co do pewnej kategorii czynów 
karalnych. W wypadku adwokata nadużycie wolności słowa i pisma, stanowiące ściganą z oskarżenia 
prywatnego zniewagę lub zniesławienie strony, jej pełnomocnika lub obrońcy, kuratora, świadka, biegłego lub 
tłumacza, podlega ściganiu tylko w drodze dyscyplinarnej. Jest to immunitet bezwzględny, tzn. nie może być 
przez żaden organ uchylony. Nadużycie wolności słowa i pisma przez adwokata, stanowiące zniewagę lub 
zniesławienie osoby nienależącej do kręgu wymienionych osób, powoduje odpowiedzialność dyscyplinarną i 
kamą. Za wykroczenia, adwokaci odpowiadają na ogólnych zasadach.

Art. 8. 1. Adwokat przy wykonywaniu zawodu adwokackiego korzysta z wolności słowa i pisma w granicach 
określonych przez zadania adwokatury i przepisy prawa.
2. Nadużycie tej wolności, stanowiące ściganą z oskarżenia prywatnego zniewagę lub zniesławienie strony, jej 
pełnomocnika lub obrońcy, kuratora, świadka, biegłego lub tłumacza, podlega ściganiu tylko w drodze 
dyscyplinarnej.

93. Wpis na listę radców prawnych (art. 24 — 26, 31 u. rade. pr.).

Art. 24. 1. Na listę radców prawnych może być wpisany ten, kto:
  1)   ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce,
  3)   korzysta w pełni z praw publicznych,
  4)   ma pełną zdolność do czynności prawnych,
  5)   jest nieskazitelnego charakteru i swym dotychczasowym zachowaniem daje rękojmię prawidłowego 
wykonywania zawodu radcy prawnego,
  6)   odbył aplikację radcowską i złożył egzamin radcowski.
2. Wpisu na listę radców prawnych dokonuje rada okręgowej izby radców prawnych na wniosek 
zainteresowanego. Listę prowadzi rada okręgowej izby radców prawnych właściwa dla miejsca jego 
zamieszkania. Podstawą wpisu jest uchwała rady okręgowej izby radców prawnych.

Art. 25. 1. Wymogu odbycia aplikacji radcowskiej i złożenia egzaminu radcowskiego nie stosuje się do:
  1)   profesorów i doktorów habilitowanych nauk prawnych,
  2)   (skreślony),
  3)   osób, które co najmniej przez trzy lata zajmowały stanowisko sędziego, prokuratora albo wykonywały 
zawód notariusza lub adwokata, którzy stanowiska te, tytuły i uprawnienia uzyskali na zasadach określonych w 
przepisach prawa.
2. Rada okręgowej izby radców prawnych, aplikantom radcowskim wpisanym na listę po odbyciu zakończonej 
egzaminem z pozytywnym wynikiem aplikacji sądowej, prokuratorskiej, notarialnej lub adwokackiej, może 
skrócić okres aplikacji radcowskiej do lat dwóch, jak również zwolnić od odbycia aplikacji.
3. Od wymogu odbycia aplikacji radcowskiej Krajowa Rada Radców Prawnych może zwolnić, na zasadzie 
wzajemności, obywatela państwa Unii Europejskiej, jeżeli ukończył on zagraniczne wyższe studia prawnicze 
uznane w Polsce za równorzędne oraz włada językiem polskim w mowie i piśmie, spełnia przesłanki 
wymienione w art. 24 ust. 1 pkt 3-5, jest wpisany na listę adwokatów w państwie Unii Europejskiej i wykonywał 
zawód adwokata lub radcy prawnego. Obywatel państwa Unii Europejskiej zdaje egzamin w okręgowej izbie 
radców prawnych wyznaczonej przez Krajową Radę Radców Prawnych.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

Art. 26. Osoby, które wykonują zawód sędziego, prokuratora, notariusza, komornika, asesora sądowego, 
prokuratorskiego i notarialnego bądź odbywają aplikację sądową, prokuratorską lub notarialną, nie mogą 
jednocześnie zostać wpisane na listę radców prawnych ani wykonywać zawodu radcy prawnego.

Art. 31. 1. Uchwała rady okręgowej izby radców prawnych w sprawie wpisu na listę radców prawnych powinna 
być podjęta w ciągu trzech miesięcy od dnia złożenia wniosku.
2. Od uchwały, o której mowa w ust. 1, służy odwołanie do Krajowej Rady Radców Prawnych w terminie 30 dni 
od daty doręczenia uchwały.
3. Od ostatecznej decyzji odmawiającej wpisu na listę radców prawnych oraz w wypadku niepodjęcia uchwały 
przez radę okręgowej izby radców prawnych w ciągu trzech miesięcy od złożenia wniosku o wpis lub 
niepodjęcia uchwały przez Krajową Radę Radców Prawnych w ciągu trzech miesięcy od doręczenia odwołania 
zainteresowanemu służy skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Art. 31

1

. 1. Rada okręgowej izby radców prawnych zawiadamia, w terminie 30 dni, Ministra Sprawiedliwości o 

każdej uchwale o wpisie na listę radców prawnych lub aplikantów radcowskich, jak i o odmowie wpisu.
2. Wpis na listę radców prawnych uważa się za dokonany, jeżeli Minister Sprawiedliwości nie sprzeciwi się 
wpisowi w terminie 30 dni od daty otrzymania uchwały wraz z aktami osobowymi wpisanego. Sprzeciw 
wymaga uzasadnienia.
3. Sprzeciw Ministra Sprawiedliwości może być zaskarżony przez zainteresowanego do Naczelnego Sądu 
Administracyjnego w terminie 30 dni od dnia doręczenia sprzeciwu.

94. Skreślenie z listy radców prawnych (art. 29 — 30 u. rade. pr.).

Art. 29. Skreślenie z listy radców prawnych następuje w wypadku:
  1)   wniosku radcy prawnego,
  2)   (skreślony),
  3)   choćby częściowego ograniczenia zdolności do czynności prawnych,
  4)   utraty z mocy wyroku sądowego praw publicznych,
  4a)  nieuiszczania składek członkowskich za okres dłuższy niż jeden rok,
  5)   śmierci radcy prawnego,
  6)   orzeczenia dyscyplinarnego lub wyroku sądowego o pozbawieniu prawa do wykonywania zawodu radcy 
prawnego.

Art. 30. 1. W wypadku gdy przeciwko radcy prawnemu toczy się postępowanie dyscyplinarne albo sądowe o 
przestępstwo zagrożone dodatkową karą pozbawienia praw publicznych lub prawa do wykonywania zawodu, do 
czasu zakończenia takiego postępowania można odmówić skreślenia z listy radców prawnych pomimo wniosku 
radcy prawnego, o którym mowa w art. 29 pkt 1.
2. W wypadku skreślenia z listy w wyniku zarzutów dotyczących wykonywania pracy zawodowej ponowny 
wpis na listę radców prawnych może być uzależniony od złożenia egzaminu uzupełniającego.

95. Wykonywanie zawodu radcy prawnego (art. 6 - 14 u. rade. pr.).

Art. 6. 1. Zawód radcy prawnego polega na świadczeniu pomocy prawnej, a w szczególności na udzielaniu 
porad prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu 
przed sądami i urzędami.
2. Postanowienie ust. 1 nie stanowi przeszkody do udzielania opinii prawnych przez nauczycieli akademickich 
posiadających wyższe wykształcenie prawnicze, a także przez posiadających takie wykształcenie pracowników 
organów państwowych i samorządowych w ramach wykonywania przez nich obowiązków pracowniczych.

Art. 7. Pomocą prawną jest w szczególności udzielanie porad i konsultacji prawnych, opinii prawnych, 
zastępstwo prawne i procesowe.

Art. 8. 1. Radca prawny wykonuje zawód w ramach stosunku pracy, na podstawie umowy cywilnoprawnej, w 
kancelarii radcy prawnego oraz w spółce cywilnej, jawnej lub partnerskiej z wyłącznym udziałem radców 
prawnych lub radców prawnych i adwokatów, albo w spółce komandytowej, w której komplementariuszami są 
wyłącznie radcowie prawni lub radcowie prawni i adwokaci, przy czym wyłącznym przedmiotem działalności 
takich spółek jest świadczenie pomocy prawnej.
2. Radca prawny może świadczyć pomoc prawną osobom fizycznym tylko w ramach wykonywania zawodu w 
kancelarii radcy prawnego lub w spółkach, o których mowa w ust. 1, bez jednoczesnego pozostawania w 
stosunku pracy.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

3. Radca prawny jest zobowiązany zawiadomić radę właściwej okręgowej izby radców prawnych o podjęciu 
wykonywania zawodu i formach jego wykonywania, o adresie i nazwie kancelarii lub spółki, a także o każdej 
zmianie tych informacji.
4. Zakres pomocy prawnej, terminy i warunki jej wykonywania oraz wynagrodzenie określa umowa.
5. Ilekroć w ustawie jest mowa o "stosunku pracy", "zatrudnieniu", "wynagrodzeniu", rozumie się przez to 
również odpowiednio "stosunek służbowy", "pełnienie służby" i "uposażenie".

Art. 9. 1. Radca prawny wykonujący zawód w ramach stosunku pracy zajmuje samodzielne stanowisko podległe 
bezpośrednio kierownikowi jednostki organizacyjnej.
2. Jeżeli jednostka organizacyjna zatrudnia dwóch lub więcej radców prawnych, jednemu z nich powierza się 
koordynację pomocy prawnej w tej jednostce.
3. W organie państwowym lub samorządowym radca prawny wykonuje pomoc prawną w komórce lub w 
jednostce organizacyjnej, w biurze, w wydziale lub na wyodrębnionym stanowisku do spraw prawnych 
podległym bezpośrednio kierownikowi tego organu. W organie państwowym radca prawny może być 
zatrudniony także w innej wyodrębnionej komórce lub jednostce organizacyjnej i podlegać jej kierownikowi.
4. Radcy prawnemu nie można polecać wykonania czynności wykraczającej poza zakres pomocy prawnej.

Art. 10. Jednostka organizacyjna zapewnia udział radcy prawnego w postępowaniu:
  1)   przed Sądem Najwyższym, Naczelnym Sądem Administracyjnym oraz przed naczelnym lub centralnym 
organem administracji państwowej,
  2)   przed sądem wojewódzkim

(1)

, przed sądem apelacyjnym oraz przed organem drugiej instancji w 

postępowaniu administracyjnym,
  3)   w którym bierze udział kontrahent zagraniczny.

Art. 11. 1. Radca prawny przy wykonywaniu czynności zawodowych korzysta z wolności słowa i pisma w 
granicach określonych przepisami prawa i rzeczową potrzebą.
2. Nadużycie wolności, o której mowa w ust. 1, stanowiące ściganą z oskarżenia prywatnego zniewagę lub 
zniesławienie strony lub jej pełnomocnika, świadka, biegłego albo tłumacza podlega wyłącznie 
odpowiedzialności dyscyplinarnej.

Art. 12. 1. Radca prawny podczas i w związku z wykonywaniem czynności zawodowych korzysta z ochrony 
prawnej przysługującej sędziemu i prokuratorowi.
2. Minister Sprawiedliwości, w drodze rozporządzenia, określi strój urzędowy radców prawnych biorących 
udział w rozprawach sądowych, uwzględniając uroczysty charakter stroju, odpowiedni do powagi sądu i 
utrwalonej tradycji.

Art. 13. 1. Radca prawny nie jest związany poleceniem co do treści opinii prawnej.
2. (skreślony).

Art. 14. Radca prawny prowadzi samodzielnie sprawy przed organami orzekającymi, dbając o należyte 
wykorzystanie przewidzianych przez prawo środków dla ochrony uzasadnionych interesów jednostki 
organizacyjnej.

96. Izba radców prawnych (art. 49 — 50, 52 - 54 u. rade. pr.).

Art. 49. 1. Radcowie prawni i aplikanci radcowscy zamieszkali na terenie danego okręgu tworzą okręgową izbę 
radców prawnych.
2. (skreślony).
3. Uchwałę o utworzeniu i terenie działania okręgowej izby radców prawnych podejmuje Krajowa Rada Radców 
Prawnych, biorąc pod uwagę zasadniczy podział terytorialny państwa.

Art. 50. 1. W zgromadzeniu okręgowej izby radców prawnych uczestniczą wszyscy radcowie prawni należący 
do danej izby oraz, bez prawa głosu, aplikanci radcowscy tej izby.
2. Jeżeli liczba członków okręgowej izby radców prawnych przekracza 300 osób, zgromadzenie okręgowej izby 
radców prawnych stanowią delegaci wybrani na zebraniach zwołanych dla poszczególnych rejonów, objętych 
działalnością danej izby.
3. Zgromadzenie okręgowej izby radców prawnych zwołuje rada okręgowej izby raz do roku.
4. Do uprawnień zgromadzenia okręgowej izby radców prawnych należy:
  1)   ustalanie liczby członków rady okręgowej izby radców prawnych,
  2)   wybór dziekana rady okręgowej izby radców prawnych oraz pozostałych członków rady,

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

  3)   ustalanie liczby członków okręgowej komisji rewizyjnej i okręgowego sądu dyscyplinarnego oraz ich 
wybór,
  4)   ustalenie liczby zastępców rzecznika dyscyplinarnego oraz wybór rzecznika dyscyplinarnego i jego 
zastępców,
  5)   uchwalanie budżetu okręgowej izby radców prawnych i zatwierdzanie sprawozdań rady okręgowej izby 
radców prawnych z jego wykonania oraz rocznych lub okresowych planów pracy rady okręgowej izby,
  6)   dokonywanie podziału terenu działania okręgowej izby radców prawnych na rejony, o których mowa w ust. 
2, i ustalenie liczby delegatów na zgromadzenie okręgowej izby radców prawnych z poszczególnych rejonów,
  7)   odwoływanie organów okręgowej izby radców prawnych lub poszczególnych członków tych organów,
  8)   ocena działalności organów okręgowej izby radców prawnych,
  9)   wybór delegatów na Krajowy Zjazd Radców Prawnych,
  10)   wybór członka Krajowej Rady Radców Prawnych, o którym mowa w art. 59 ust. 1.

Art. 52. 1. Działalnością okręgowej izby radców prawnych kieruje rada okręgowej izby radców prawnych.
2. Organem wykonawczym rady okręgowej izby radców prawnych jest jej prezydium, które stanowią dziekan 
oraz wybrani przez radę wicedziekani, sekretarz, skarbnik i członkowie.
3. Do zakresu działania rady okręgowej izby radców prawnych należy w szczególności:
  1)   reprezentowanie interesów zawodowych członków okręgowej izby radców prawnych,
  2)   doskonalenie zawodowe radców prawnych,
  3)   nadzór nad należytym wykonywaniem zawodu przez radców prawnych i aplikantów radcowskich,
  4)   występowanie do organów rejestrowych lub ewidencyjnych z wnioskiem o wszczęcie postępowania o 
wykreślenie z rejestru lub ewidencji podmiotu prowadzącego działalność w zakresie pomocy prawnej 
niezgodnie z przepisami niniejszej ustawy.
  5)   (skreślony).

Art. 53. Do zakresu działania okręgowej komisji rewizyjnej należy kontrola działalności finansowej rady 
okręgowej izby radców prawnych.

Art. 54. 1. Okręgowy sąd dyscyplinarny rozpatruje sprawy dyscyplinarne członków okręgowej izby radców 
prawnych wniesione przez rzecznika dyscyplinarnego oraz odwołania, o których mowa w art. 66 ust. 2.
2. Od orzeczenia okręgowego sądu dyscyplinarnego służy odwołanie do Wyższego Sądu Dyscyplinarnego.

97. Krajowe organy samorządu radców prawnych (art. 55 - 57, 59, 61 — 62 u. rade. pr.).

Art. 55. Radcowie prawni i aplikanci radcowscy zamieszkali na terenie kraju tworzą Krajową Izbę Radców 
Prawnych.

Art. 56. 1. W Krajowym Zjeździe Radców Prawnych udział biorą delegaci wybrani przez zgromadzenia 
okręgowych izb radców prawnych oraz, z głosem doradczym, niebędący delegatami: członkowie ustępującej 
Krajowej Rady Radców Prawnych, Przewodniczący Wyższego Sądu Dyscyplinarnego, Główny Rzecznik 
Dyscyplinarny i Przewodniczący Wyższej Komisji Rewizyjnej.
2. Zasady przeprowadzania wyborów delegatów na Krajowy Zjazd Radców Prawnych oraz liczbę tych 
delegatów z poszczególnych okręgowych izb radców prawnych określa Krajowa Rada Radców Prawnych.
3. Krajowy Zjazd Radców Prawnych zwołuje Krajowa Rada Radców Prawnych.

Art. 57. Do Krajowego Zjazdu Radców Prawnych należy:
  1)   wybór prezesa Krajowej Rady Radców Prawnych,
  2)   wybór Krajowej Rady Radców Prawnych, Wyższej Komisji Rewizyjnej, Wyższego Sądu Dyscyplinarnego 
oraz Głównego Rzecznika Dyscyplinarnego i jego zastępców,
  3)   uchwalanie wytycznych działania samorządu i jego organów,
  4)   określanie zasad przeprowadzania wyborów do organów samorządu, liczby członków tych organów oraz 
trybu ich odwoływania, a także zasad podejmowania uchwał przez organy samorządu,
  5)   (skreślony),
  6)   rozpatrywanie i zatwierdzanie sprawozdań Krajowej Rady Radców Prawnych, Wyższej Komisji 
Rewizyjnej, Wyższego Sądu Dyscyplinarnego i Głównego Rzecznika Dyscyplinarnego,
  7)   uchwalanie zasad etyki radców prawnych,
  8)   ustalanie podstawowych zasad gospodarki finansowej samorządu.

Art. 59. 1. Krajową Radę Radców Prawnych stanowią prezes i członkowie wybrani przez Krajowy Zjazd 
Radców Prawnych oraz członkowie wybrani bezpośrednio przez zgromadzenia okręgowych izb, po jednym z 
każdej izby.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

2. Prezydium Krajowej Rady Radców Prawnych stanowią prezes i wybrani przez Krajową Radę wiceprezesi, 
sekretarz, skarbnik i członkowie.
3. Prezydium Krajowej Rady Radców Prawnych jest organem wykonawczym tej Rady i zdaje jej sprawę ze swej 
działalności.
Art. 61. Do zakresu działania Wyższej Komisji Rewizyjnej należy kontrola działalności finansowej Krajowej 
Rady Radców Prawnych.

Art. 62. 1. Wyższy Sąd Dyscyplinarny rozpatruje odwołania od orzeczeń okręgowych sądów dyscyplinarnych.
2. Wyższy Sąd Dyscyplinarny rozpatruje, jako sąd pierwszej instancji, sprawy dyscyplinarne członków Krajowej 
Rady Radców Prawnych i rad okręgowych izb radców prawnych. Odwołania od orzeczeń wydanych w tym 
trybie rozpatruje ten sam sąd w innym, rozszerzonym składzie.

Art. 62

1

. Orzeczenie z uzasadnieniem, wydane przez Wyższy Sąd Dyscyplinarny w drugiej instancji, doręcza się 

stronom, Ministrowi Sprawiedliwości oraz Krajowej Radzie Radców Prawnych.

Art. 62

2

. 1. Od orzeczenia wydanego przez Wyższy Sąd Dyscyplinarny w drugiej instancji przysługuje stronom, 

Ministrowi Sprawiedliwości, Rzecznikowi Praw Obywatelskich oraz Prezesowi Krajowej Rady Radców 
Prawnych kasacja do Sądu Najwyższego.
2. Orzeczenie, od którego służy kasacja podmiotom wymienionym w ust. 1, nie podlega wykonaniu do czasu 
wniesienia kasacji lub bezskutecznego upływu terminu do jej wniesienia.

Art. 62

3

. Kasacja może być wniesiona z powodu rażącego naruszenia prawa, jak również rażącej 

niewspółmierności kary dyscyplinarnej.

Art. 62

4

. Kasację wnosi się do Sądu Najwyższego, za pośrednictwem Wyższego Sądu Dyscyplinarnego, w 

terminie 30 dni od dnia doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem.

Art. 62

5

. 1. Od kasacji, o której mowa w art. 62

2

 ust. 1, nie uiszcza się opłaty sądowej.

2. Orzeczenie, od którego wniesiono kasację, nie podlega wykonaniu do czasu rozpoznania kasacji.
3. Sąd Najwyższy rozpoznaje kasację na rozprawie w składzie trzech sędziów.

Art. 62

6

. Do rozpoznania kasacji, o której mowa w art. 62

2

 ust. 1, stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu 

postępowania karnego o kasacji, z wyłączeniem art. 526 § 2 oraz art. 530 § 2 i 3.

98. Czynności notarialne (art. l — 3 u. not.).
Art. 1. § 1. Notariusz jest powołany do dokonywania czynności, którym strony są obowiązane lub pragną nadać 
formę notarialną (czynności notarialnych).
§ 2. W wypadkach określonych w ustawie czynności notarialnych może dokonywać również asesor notarialny 
zatrudniony w kancelarii notarialnej.

Art. 2. § 1. Notariusz w zakresie swoich uprawnień, o których mowa w art. 1, działa jako osoba zaufania 
publicznego, korzystając z ochrony przysługującej funkcjonariuszom publicznym.
§ 2. Czynności notarialne, dokonane przez notariusza zgodnie z prawem, mają charakter dokumentu 
urzędowego.
§ 3. Czynności notarialnych dokonuje się w języku polskim. Na żądanie strony notariusz może dokonać 
dodatkowo tej czynności w języku obcym, wykorzystując własną znajomość języka obcego wykazaną w sposób 
określony dla tłumaczy przysięgłych lub korzystając z pomocy tłumacza przysięgłego.

Art. 3. § 1. Czynności notarialnych notariusz dokonuje w kancelarii notarialnej, zwanej dalej "kancelarią".
§ 2. Czynność notarialna może być dokonana także w innym miejscu, jeżeli przemawia za tym charakter 
czynności lub szczególne okoliczności.

99. Powołanie notariusza (art. 10-12 u. not.).
Art. 10. Notariusza powołuje i wyznacza siedzibę jego kancelarii Minister Sprawiedliwości, na wniosek osoby 
zainteresowanej, po zasięgnięciu opinii rady właściwej izby notarialnej.

Art. 11. Notariuszem może być powołany ten, kto:
  1)   posiada obywatelstwo polskie i korzysta w pełni z praw cywilnych i obywatelskich,

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

  2)   jest nieskazitelnego charakteru,
  3)   ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce,
  4)   odbył aplikację notarialną,
  5)   złożył egzamin notarialny,
  6)   pracował w charakterze asesora notarialnego co najmniej 3 lata,
  7)   ukończył 26 lat.

Art. 12. Wymagania, o których mowa w art. 11 pkt 4-6, nie dotyczą:
  1)   profesorów i doktorów habilitowanych nauk prawnych,
  2)   sędziów, prokuratorów, adwokatów i radców prawnych, którzy wykonywali ten zawód co najmniej 3 lata.

100. Obowiązki i prawa notariuszy (art. 17 - 19, 23 u. not.).

Art. 17. Notariusz jest obowiązany postępować zgodnie ze złożonym ślubowaniem oraz stale podnosić 
kwalifikacje zawodowe.

Art. 18. § 1. Notariusz jest obowiązany zachować w tajemnicy okoliczności sprawy, o których powziął 
wiadomość ze względu na wykonywane czynności notarialne.
§ 2. Obowiązek zachowania tajemnicy trwa także po odwołaniu notariusza.
§ 3. Obowiązek zachowania tajemnicy ustaje, gdy notariusz składa zeznania jako świadek przed sądem, chyba że 
ujawnienie tajemnicy zagraża dobru państwa albo ważnemu interesowi prywatnemu. W tych wypadkach od 
obowiązku zachowania tajemnicy może zwolnić notariusza Minister Sprawiedliwości.
§ 4. Obowiązek zachowania tajemnicy nie dotyczy informacji udostępnianych na podstawie przepisów o 
przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub 
nieujawnionych źródeł.

Art. 19. § 1. Notariusz nie może podejmować zatrudnienia bez uzyskania uprzedniej zgody rady właściwej izby 
notarialnej, z wyjątkiem zatrudnienia w charakterze pracownika naukowo-dydaktycznego, dydaktycznego lub 
naukowego, chyba że wykonywanie tego zatrudnienia przeszkadza w pełnieniu jego obowiązków.
§ 2. Notariuszowi nie wolno także podejmować zajęcia, które by przeszkadzało w pełnieniu obowiązków albo 
mogło uchybiać powadze wykonywanego zawodu. Nie wolno mu w szczególności zajmować się handlem, 
przemysłem, pośrednictwem i doradztwem w interesach.
§ 3. O zamiarze podjęcia zatrudnienia lub zajęcia notariusz jest obowiązany zawiadomić prezesa rady właściwej 
izby notarialnej. Rada rozstrzyga, czy podjęcie zatrudnienia lub zajęcia nie uchybia obowiązkom notariusza albo 
powadze wykonywanego zawodu. Jeżeli rada nie wyrazi zgody na zatrudnienie lub zajęcie, o których mowa w § 
1 i 2, sprawę, na wniosek notariusza, rozstrzyga Krajowa Rada Notarialna, której decyzja jest ostateczna.

Art. 19a. Notariusz podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu od odpowiedzialności cywilnej za szkody 
wyrządzone przy wykonywaniu czynności, o których mowa w art. 1 § 1.

Art. 19b. Minister właściwy do spraw finansów publicznych, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Notarialnej i 
Polskiej Izby Ubezpieczeń, określi, w drodze rozporządzenia, ogólne warunki ubezpieczenia, o którym mowa w 
art. 19a:
  1)   datę powstania obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia,
  2)   podstawowy zakres odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń,
  3)   minimalną sumę gwarancyjną ubezpieczenia określoną kwotowo,
  4)   zakres praw i obowiązków ubezpieczonego i zakładu ubezpieczeń, wynikających z umowy ubezpieczenia.

Art. 23. Notariusze opłacają, na potrzeby organów samorządu notarialnego, składki miesięczne, których 
wysokość ustala corocznie Krajowa Rada Notarialna. Ponadto, stosownie do uchwał właściwych izb 
notarialnych, notariusze opłacają składki na inne określone cele.

101. Izby notarialne (art. 27 - 28 , 30, 32 u. not.)
Art. 27. Organami izby notarialnej są:
  1)   walne zgromadzenie notariuszy izby,
  2)   rada izby notarialnej.

Art. 28. § 1. Izbę notarialną stanowią notariusze prowadzący kancelarię w okręgu sądu apelacyjnego.
§ 2. Siedzibą izby notarialnej jest siedziba sądu apelacyjnego.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

Art. 30. § 1. Do zakresu działania walnego zgromadzenia notariuszy izby notarialnej należy:
  1)   wybór prezesa i wiceprezesa oraz członków rady izby notarialnej,
  2)   wybór członka Krajowej Rady Notarialnej,
  3)   wybór notariuszy do sądów dyscyplinarnych oraz rzecznika dyscyplinarnego,
  4)   zatwierdzenie sprawozdania rocznego i zamknięcia okresu rachunkowego, przedstawionego przez radę izby 
notarialnej,
  5)   uchwalenie budżetu,
  6)   ustalenie składek na określone cele,
  7)   załatwianie innych spraw w zakresie działania notariatu.
§ 2. Walne zgromadzenie notariuszy uchwala regulamin swego działania.

Art. 31. § 1. Rozstrzygnięcia walnego zgromadzenia zapadają w formie uchwał.
§ 2. Uchwały walnego zgromadzenia notariuszy izby notarialnej są podejmowane zwykłą większością głosów w 
obecności co najmniej połowy członków izby.
§ 3. Wybory odbywają się w głosowaniu tajnym, z wyjątkiem wyboru przewodniczącego zgromadzenia.

Art. 32. § 1. Rada izby notarialnej działa w siedzibie izby i składa się z:
  1)   5 członków w izbach liczących do 100 notariuszy,
  2)   7 członków w izbach liczących od 101 do 200 notariuszy,
  3)   9 członków w izbach liczących ponad 200 notariuszy.
§ 2. Kadencja rady trwa 3 lata.

102. Władze krajowe samorządu notarialnego (art. 38 - 40 u. not.).

Art. 38. Krajowa Rada Notarialna jest reprezentantem notariatu.

Art. 39. § 1. Krajowa Rada Notarialna składa się z notariuszy wybranych przez walne zgromadzenia notariuszy 
izb notarialnych.
§ 2. Prezesem Krajowej Rady Notarialnej jest notariusz, wybrany w drodze tajnego głosowania spośród jej 
członków.
§ 3. Kadencja Krajowej Rady Notarialnej trwa 3 lata.

Art. 40. § 1. Do zakresu działania Krajowej Rady Notarialnej należy w szczególności:
  1)   uchwalanie regulaminu wewnętrznego urzędowania kancelarii,
  2)   przedstawianie opinii i propozycji w sprawach:

a)   taksy notarialnej,
b)   zmian przepisów dotyczących funkcjonowania notariatu,

  3)   współpraca z notariatami innych państw,
  4)   wyrażanie stanowiska w sprawach przedstawionych przez Ministra Sprawiedliwości lub inne organy 
samorządu notarialnego,
  5)   wybór spośród członków rady rzecznika dyscyplinarnego,
  6)   uchwalanie regulaminu swego urzędowania,
  7)   wypowiadanie się w sprawie zasad etyki zawodowej notariuszy,
  8)   ustalanie wysokości składek miesięcznych notariuszy na potrzeby samorządu notarialnego oraz zasad ich 
wydatkowania,
  9)   ustalanie programu aplikacji notarialnej oraz nadzór nad szkoleniem aplikantów,
  10)   ustalanie zasad i trybu zwoływania kongresu notariuszy.
§ 2. Krajowa Rada Notarialna składa Ministrowi Sprawiedliwości raz w roku ocenę stanu notariatu.
§ 3. Do Krajowej Rady Notarialnej stosuje się odpowiednio przepis art. 34 § 2.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

To opracowanie powstało przy współpracy członków wpiaforum.na7.pl

Poszczególne zagadnienia zostały opracowane przez :

1-6

Łukasz „Pico” Kaczyński

7-26

Magda „magda” Zapatka

27-44

Darek „dar()” Dutkowski

45-50

Magda Knapczyk

51-74

Kamil „Ozzy” Majewski 

75-102

Mateusz „Thiago” Sitnik

Wyrażamy zgodę na jego rozpowszechnianie, ale wyłącznie w formie nieodpłatnej.

Mamy nadzieję, że niejednej osobie okaże się przydatne. Powodzenia na egzaminach! 

Katowice 2008