Audyt w jednostkach sektora finansów
publicznych
opracowanie: dr Ewa Gońda
1
dr Ewa Gońda
Audyt w jednostkach sektora finansów
publicznych
Wykład 1
Audyt wewnętrzny a kontrola wewnętrzna w jednostkach
sektora finansów publicznych
2
niezaleŜna czynność sprawdzająca i oceniająca struktury i
działania wewnątrz przedsiębiorstwa;
dostarcza dokładnych analiz, ocen, zaleceń i informacji na
temat sprawdzanych struktur i działań;
sprawdzanie i ocena skuteczności oraz efektywności systemu
kontroli wewnętrznej, a takŜe kontrola i ocena jakości
wykonywania poszczególnych zadań gospodarczych;
usługi doradcze dla pracowników przedsiębiorstwa.
Geneza audytu wewnętrznego w jednostkach sfery finansów
publicznych w Polsce?
Audyt wewnętrzny to…
Audyt w jednostkach sektora finansów
publicznych
opracowanie: dr Ewa Gońda
2
3
Definicje audytu wewnętrznego
Definicja z ustawy o finansach
publicznych z 2009 r.
Audyt wewnętrzny jest dzia
ł
alnością
niezależną i obiektywną, której
celem jest wspieranie ministra
kierującego dzia
ł
em lub kierownika
jednostki w realizacji celów i zadań
przez systematyczną ocenę kontroli
zarządczej oraz czynności
doradcze.
Ocena ta dotyczy w szczególności
adekwatności, skuteczności i
efektywności kontroli zarządczej w
dziale administracji rządowej lub
jednostce.
Definicja IIA
Audyt wewnętrzny jest dzia
ł
alnością
niezależną i obiektywną, której
celem jest przysporzenie
wartości i usprawnienie
dzia
ł
alności operacyjnej
organizacji. Polega na
systematycznej i dokonywanej w
uporządkowany sposób ocenie
procesów: zarządzania
ryzykiem, kontroli i
ł
adu
organizacyjnego, i przyczynia się
do poprawy ich dzia
ł
ania. Pomaga
organizacji
osiągnąć cele dostarczając
zapewnienia o skuteczności tych
procesów, jak również poprzez
doradztwo.
4
Pojęcie wartości dodanej
Wartość dodana usług zapewniających i doradczych polega na
zwiększeniu szans organizacji na osiągniecie celów, wskazaniu
moŜliwości usprawnienia działalności operacyjnej i/lub
zmniejszeniu ryzyka.
Skorygowane tłumaczenie IIA (marzec 2010 r.)
Audyt wewnętrzny przysparza wartości organizacji (i jej
interesariuszom), kiedy dostarcza obiektywnego zapewnienia
w istotnych kwestiach oraz przyczynia się do skuteczności i
wydajności procesów: ładu organizacyjnego, zarządzania
ryzykiem.
Skorygowane tłumaczenie IIA (styczeń 2011 r.)
Audyt w jednostkach sektora finansów
publicznych
opracowanie: dr Ewa Gońda
3
5
Elementy audytu wewnętrznego
audyt
zarządzanie
ryzykiem
ład
korporacyjny
system
kontroli
zarządczej
6
Cechy audytu wewnętrznego
audyt
wewnętrzny
niezaleŜny
obiektywny
systematyczny
Audyt w jednostkach sektora finansów
publicznych
opracowanie: dr Ewa Gońda
4
7
legalność
gospodarność
celowość
rzetelność
przejrzystość
jawność
Kryteria oceny funkcjonowania jednostki
w ramach audytu wewnętrznego
8
obszar
audytu
obszar
ryzyka
zadanie
audytowe
obiekt
audytu
„Struktura” obszaru audytu
Źród
ł
o: opracowanie w
ł
asne.
Audyt w jednostkach sektora finansów
publicznych
opracowanie: dr Ewa Gońda
5
9
Działalność Starostwa Powiatowego w X
Mienie powiatu
Ochrona środowiska
Zarządzanie zasobami
ludzkimi
Inwestycje i zamówienia
publiczne
System obs
ł
ugi w
zakresie komunikacji
Finanse i księgowość
Pomoc spo
ł
eczna
Systemy informatyczne i
bezpieczeństwo
informacji
Fundusze UE
Promocja i informacja
promocyjne, rozwój
powiatu
O
b
s
z
a
r
y
a
u
d
y
tu
Przedmiotowy zakres audytu wewnętrznego
10
Zarządzanie
i gospodarowanie
nieruchomościami
Mienie powiatu
Obszar
audytu
Obszar
ryzyka
Gospodarka
środkami trwa
ł
ymi
1. Wykorzystanie
i administracja
budynkami oraz
lokalami mieszkalnymi
2. Nabywanie i zbywanie
nieruchomości
3. Gospodarowanie
nieruchomościami
stanowiącymi w
ł
asność
Skarbu Państwa
4. Zarządzanie drogami
powiatowymi
Zadania
audytowe
1. Prawid
ł
owość
prowadzenia ewidencji,
umarzania środków
trwa
ł
ych,
gospodarowania
środkami trwa
ł
ymi
2. Gospodarka środkami
transportu
Przedmiotowy zakres audytu wewnętrznego
Audyt w jednostkach sektora finansów
publicznych
opracowanie: dr Ewa Gońda
6
11
Audyt wewnętrzny prowadzi się w:
1) Kancelarii Prezesa Rady Ministrów;
2) ministerstwach;
3) urzędach wojewódzkich;
4) izbach celnych;
5) izbach skarbowych;
6) Zak
ł
adzie Ubezpieczeń Spo
ł
ecznych, w tym w zarządzanych
przez niego funduszach;
7) Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Spo
ł
ecznego, w tym w
funduszach zarządzanych przez Prezesa Kasy Rolniczego
Ubezpieczenia Spo
ł
ecznego;
8) Narodowym Funduszu Zdrowia.
Podmiotowy zakres audytu wewnętrznego
(1)
12
planowane
dochody
lub wydatki
państwowe jednostki
budżetowe
planowane
przychody
lub
koszty
•uczelnie publiczne
•samodzielne publiczne
zak
ł
ady opieki zdrowotnej,
które nie zosta
ł
y utworzone przez
jednostki samorządu
terytorialnego
•agencje wykonawcze
•państwowe fundusze
celowe
planowane
dochody i przychody
lub
wydatki i rozchody
jednostki samorządu
terytorialnego
>
40
mln z
ł
Podmiotowy zakres audytu wewnętrznego
(2)
Audyt w jednostkach sektora finansów
publicznych
opracowanie: dr Ewa Gońda
7
13
Dodatkowo audytem wewnętrznym są objęte jednostki
sektora finansów publicznych:
jeśli kierownik jednostki podejmie decyzję o prowadzeniu
audytu wewnętrznego;
jeśli minister kierujący określonym dzia
ł
em zobowiąże
daną jednostkę do przeprowadzenia audytu.
Podmiotowy zakres audytu wewnętrznego
(3)
14
audyt finansowy
poprawność, kompletność sprawozdań finansowych oraz ich
zgodność z obowiązującymi przepisami prawa,
prawid
ł
owość przeprowadzonych transakcji,
oszczędność, wydajność i skuteczność wszystkich realizowanych
dzia
ł
ań.
audyt operacyjny
wydajność i skuteczność systemów w ramach jednostki,
wydajność i skuteczność funkcjonowania jednostek
organizacyjnych,
efektywność zarządzania.
audyt informatyczny
zabezpieczenie baz danych oraz sprzętu
wiarygodność, poufność, integralność, bezpieczeństwo i
dostępność informacji
Rodzaje audytu wewnętrznego
Audyt w jednostkach sektora finansów
publicznych
opracowanie: dr Ewa Gońda
8
15
−
ocena systemu zaopatrzenia, produkcji i zbytu
−
ocena zarządzania należnościami i
zobowiązaniami
−
ocena systemu gromadzenia i wydatkowania
środków pieniężnych
Polega na monitorowaniu
funkcjonujących w jednostce
systemów
Systemów
−
ocena realizacji celów operacyjnych i
długookresowych
−
badanie efektywności działalności
−
badanie gospodarności ośrodków
odpowiedzialności
Obejmuje ocenę efektywności,
skuteczności i oddziaływania
zdarzeń na funkcjonowanie
jednostki
Działalności
−
badanie dowodów księgowych
−
sprawdzanie zapisów w księgach
rachunkowych
−
ocena organizacji rachunkowości
−
analiza i ocena sprawozdań finansowych
−
sprawdzenie efektywności wykorzystania
majątku jednostki
−
badanie płynności finansowej
−
ocena sposobu finansowania działalności
Dotyczy oceny sprawozdań
finansowych zgodnie ze
standardami rewizji finansowej
Finansowy
Zastosowanie
Charakterystyka
Rodzaj audytu
Rodzaje audytu wewnętrznego (1)
16
−
ocena funkcjonowania jednostek
organizacyjnych firmy
−
ocena technologii i produktów
−
ocena kontaktów z otoczeniem zewnętrznym
ocena procesów rozwoju kadr i kultury
organizacyjnej
−
ocena bezpieczeństwa systemów
informatycznych
Opiniuje obszary badania pod
względem ich zgodności z
celami organizacji
Operacyjny
−
ocena zgodności umów z przepisami prawa
−
ocena przestrzegania przepisów regulujących
działalność jednostki
−
ocena przestrzegania zasad rachunkowości
−
ocena przestrzegania terminów
sprawozdawczych
−
ocena jakości produktów z wymogami
krajowymi i międzynarodowymi
Analiza oceniająca i
sprawdzająca, czy działania
jednostki są zgodne z
procedurami, wytycznymi i
aktami prawnymi
Zgodności
Zastosowanie
Charakterystyka
Rodzaj audytu
Źród
ł
o: opracowanie w
ł
asne na podstawie: K. Winiarska, Audyt wewnętrzny 2008, Difin, Warszawa 2008, s. 31.
Rodzaje audytu wewnętrznego (2)
Audyt w jednostkach sektora finansów
publicznych
opracowanie: dr Ewa Gońda
9
17
RóŜnice między audytem wewn. i audytem zewnętrznym
Audyt wewnętrzny
Audyt zewnętrzny
audytor wewnętrzny
zatrudniony w jednostce (od
01.01.2010 r. moŜe być
usługodawca)
audytor zewnętrzny słuŜy
podmiotom zewnętrznym
słuŜy interesom organizacji
słuŜy instytucjom zewnętrznym
skupia się na wydarzeniach
przyszłych
koncentruje się na badaniu
zdarzeń zaistniałych
ocenia wszystkie obszary
działalności instytucji –
zarówno finansowe, jak i nie
finansowe
skupia się przede wszystkim na
badaniu aspektów finansowych
działalności instytucji
przeprowadza swoje czynności
w sposób nieprzerwany
przeprowadza swoje czynności
najczęściej raz w roku
dobrze zna swoją instytucję
zapoznawanie się z instytucją w
trakcie realizacji zadania
audytowego
bezpośrednio zaangaŜowany w
zapobieganie i wykrywanie
nieprawidłowości
wpływ nieprawidłowości na
rzetelność sprawozdań
finansowych.
18
środki funkcjonalne, za pośrednictwem których
kierownictwo jednostki zdobywa pewność ze źródeł
wewnętrznych, Ŝe procesy, za które ono odpowiada,
przebiegają w sposób minimalizujący
prawdopodobieństwo wystąpienia oszustwa, błędu czy
nieekonomicznych lub nieskutecznych praktyk.
Kontrola wewnętrzna wg INTOSAI
Audyt w jednostkach sektora finansów
publicznych
opracowanie: dr Ewa Gońda
10
19
Kontrola wewnętrzna obejmuje całość zasad i procedur
przewidzianych i przyjętych przez kierownictwo
jednostki, aby uzyskać zapewnienie, Ŝe:
jednostka osiąga swoje cele w sposób oszczędny, wydajny i
efektywny,
jednostka działa zgodnie z przepisami prawa oraz aktami
wewnętrznymi i wytycznymi kierownictwa,
zasoby rzeczowe i informacyjne jednostki są chronione,
zapobiega się i wykrywa błędy oraz nieprawidłowości,
informacje finansowe i zarządcze są rzetelne i tworzone
terminowo.
20
„proces wykonywany przez zarząd, kierownictwo,
a takŜe inny personel, którego celem jest dostarczenie
racjonalnego zapewnienia dotyczącego osiągania celów
w trzech kategoriach: operacyjnej, finansowej i
zgodności."
Kontrola wewnętrzna wg Raportu COSO
Audyt w jednostkach sektora finansów
publicznych
opracowanie: dr Ewa Gońda
11
21
Kontrola
KaŜde działanie podejmowane przez kierownictwo, radę i inne
osoby w celu zarządzenia ryzykiem i zwiększenia
prawdopodobieństwa osiągnięcia ustalonych celów.
Kierownictwo planuje i organizuje działania wystarczające do
uzyskania racjonalnego zapewnienia, Ŝe ogólne i szczegółowe
cele organizacji zostaną zrealizowane.
Kierownictwo kieruje teŜ wykonaniem tych działań.
21
Skorygowane tłumaczenie IIA
22
Promowanie prawidłowych, oszczędnych, wydajnych i
skutecznych działań oraz produktów i usług wysokiej jakości,
zgodnie z załoŜeniami przyjętymi przez organizację,
Zabezpieczenie zasobów przed ich utratą w wyniku
marnotrawstwa, naduŜyć, złego zarządzania, błędów, oszustw
lub innych nieprawidłowości.
Przestrzeganie prawa, zarządzeń i wytycznych kierownictwa,
Gromadzenie i utrzymywanie zbioru wiarygodnych danych
finansowych i administracyjnych oraz ich rzetelne
przedstawianie w terminowo składanych raportach.
Zadania kontroli wewnętrznej
Audyt w jednostkach sektora finansów
publicznych
opracowanie: dr Ewa Gońda
12
23
Etapy procesu kontroli wewnętrznej
24
ogół działań podejmowanych dla zapewnienia realizacji celów
i zadań w sposób zgodny z prawem, efektywny, oszczędny i
terminowy.
Cel kontroli zarządczej - zapewnienie w szczególności:
1) zgodności działalności z przepisami prawa oraz procedurami
wewnętrznymi;
2) skuteczności i efektywności działania;
3) wiarygodności sprawozdań;
4) ochrony zasobów;
5) przestrzegania i promowania zasad etycznego
postępowania;
6) efektywności i skuteczności przepływu informacji;
7) zarządzania ryzykiem.
KONTROLA ZARZĄDCZA wg ustawy o fp z
2009 r. (art. 68)
Audyt w jednostkach sektora finansów
publicznych
opracowanie: dr Ewa Gońda
13
25
Kryterium
Kontrola wewnętrzna
Audyt wewnętrzny
Zakres
podmiotowy
Prowadzona we wszystkich jsfp
Prowadzona w jsfp określonych w
ustawie o finansach publicznych z
2009 r.
Zakres
przedmiotowy
Dotyczy procesów gromadzenia
i dysponowania środkami
publicznymi oraz
gospodarowania mieniem
Dotyczy systemów zarządzania i
kontroli w jednostce; obejmuje
czynności doradcze
Cel
Wykrycie błędów i
nieprawidłowości oraz
sprawców. Ochrona majątku
jednostki i wzmocnienie
zarządzania
Zapewnienie o prawidłowym
działaniu i efektywności
systemów kontroli wewnętrznej i
zarządzania. Usprawnienie
działalności jednostki – wniesienie
wartości dodanej.
Obszar działania
W szczególności - finanse
Wszystkie dziedziny działalności
Osoby realizujące
Kierownik jednostki, główny
księgowy, upowaŜnieni
pracownicy
Audytor wewnętrzny
Charakter oceny
Indywidualna – obejmuje
działania zarządcze kierownika
oraz działania poszczególnych
pracowników
Systemowa – dotyczy
mechanizmów działania
Źród
ł
o: Opracowanie w
ł
asne na podstawie: Kiziukiewicz 2009, s. 35.
RóŜnice między kontrolą wewnętrzną i audytem wewnętrznym
26
Kontrola
wewnętrzna
Audyt
wewnętrzny
Prewencja
Detekcja
Korekcja
Prewencja
Detekcja
Korekcja
System kontroli w jsfp
Audyt wewnętrzny a kontrola wewnętrzna
(zarządcza)