O

O

s

s

n

n

o

o

w

w

a

a

w

w

y

y

s

s

o

o

k

k

o

o

ś

ś

c

c

i

i

o

o

w

w

a

a

w

w

P

P

o

o

l

l

s

s

c

c

e

e

;

poligony niwelacyjne – od 300 do 400 km

;

linie niwelacyjne – ok. 50 km długości

;

odcinki niwelacyjne – od 0,5 km do 2 km

;

punkty wiekowe – w Polsce 16 punktów

;

mareografy

N

N

i

i

w

w

e

e

l

l

a

a

t

t

o

o

r

r

p

p

r

r

e

e

c

c

y

y

z

z

y

y

j

j

n

n

y

y

Historia

Jean Picard – 1674
libela rurkowa – Thevenot

wychyłowe niwelatory precyzyjne
płytka płaskorównoległa

Znaki szczególne

;

powiększenie lunety C > 40

×

;

poziomowanie osi celowej ze średnim błędem
przypadkowym

ε ≤ 0,2 ″

;

system odczytowy umożliwiający odczyt z błędem
średnim m

0

≤ 0,05 mm

;

specjalna siatka kresek umożliwiająca bisekcyjne i
koincydencyjne celowanie na kreskę podziału łaty

;

mikrometr sprzężony z płytką płaskorównoległą

Rodzaje niwelatorów

9

libelowe – wyposażone w śrubę elewacyjną (Ni 004),

9

samopoziomujące (automatyczne) – wyposażone w
kompensator (Ni 002, Ni 007),

9

kodowe (cyfrowe) – automatyczny system odczytowy

wraz z rejestracją i wstępną obróbką danych (Wild
NA3003, Trimble DiNi12),

™

o zakresie 5 mm (Zeiss, MOM)

™

o zakresie 10 mm (Wild, Opton)

M

M

i

i

k

k

r

r

o

o

m

m

e

e

t

t

r

r

o

o

p

p

t

t

y

y

c

c

z

z

n

n

y

y

Pomysł H. Wilda wykorzystujący zjawisko równoległego
przesunięcia promienia świetlnego przy przejściu przez
płytkę płaskorównoległą. Umożliwia to zmianę wysokości

osi celowej bez pochylania instrumentu.

Sposób celowania na kreskę podziału łaty

bisekcyjny koincydencyjny

Z

Z

e

e

s

s

p

p

ó

ó

ł

ł

n

n

i

i

w

w

e

e

l

l

a

a

c

c

y

y

j

j

n

n

y

y

zespół pomiarowy

;

obserwator

;

sekretarz

;

4-5 pomiarowych

sprzęt pomiarowy

;

niwelator precyzyjny

;

statyw (sztywne nogi)

;

para trzymetrowych łat precyzyjnych (wraz z
podpórkami) wyposażonych w libele pudełkową o
przewadze 20’

;

komplet klinów stalowych (o różnej długości)

;

parasol

;

przymiar do mierzenia długości celowych
(sznurek lub ruletka)

;

młot i nakładki do wbijania klinów

;

ostrogi nakładane na stopkę łat

;

żabki ze sferycznym trzpieniem (masywne)

;

termometry do pomiaru temperatury taśm
inwarowych

;

przyrządy pisarskie i sprzęt obliczeniowy

P

P

o

o

m

m

i

i

a

a

r

r

n

n

i

i

w

w

e

e

l

l

a

a

t

t

o

o

r

r

e

e

m

m

p

p

r

r

e

e

c

c

y

y

z

z

y

y

j

j

n

n

y

y

m

m

;

przed rozpoczęciem pomiaru sprzęt powinien być poddany
aklimatyzacji;

;

warunki atmosferyczne – temp. od 0

°C do 25°C, wiatr do

6 m/s. Ze względu na refrakcję nie zaleca się prowadzenia
pomiarów niwelacyjnych przy dużym nasłonecznieniu;

;

pomiary niwelacyjne powinny być wykonywane 0,5 h po
wschodzie i 0,5 h przed zachodem Słońca;

;

w wyjątkowo trudnych warunkach (miasta, mosty) dopuszcza
się pomiar fragmentów linii w nocy;

;

statyw instrumentu ustawia się w twardym gruncie (nigdy nie
na asfalcie);

;

łaty niwelacyjne ustawia się na stalowych klinach (gdy nie
jest to możliwe stosuje się żabki);

;

kliny wbija się w zwarte podłoże (nie w asfalt) na około 5
minut przed rozpoczęciem pomiaru na stanowisku;

;

długość klinów dobiera się stosownie do rodzaju podłoża;

;

pionowanie łaty wykonujemy starannie (z dokładnością do
0,2 wartości przewagi libeli);

;

w czasie trzymania łaty na klinie niedopuszczalne jest
opieranie się na podpórkach ani pozostawianie jej podpartej i
opuszczanie stanowiska;

;

pomiar odcinka niwelacji precyzyjnej polega na
określeniu przewyższenia między dwoma sąsiednimi
reperami;

;

jako punkty pośrednie pomiędzy tymi reperami służą
trzpienie klinów (żabek) na których ustawia się łaty;

;

pomiar przewyższenia pomiędzy dwoma sąsiednimi
klinami (żabkami) stanowi jedno stanowisko;

;

jeśli stopka łaty nie spełnia wymaganych kryteriów
dokładnościowych należy stosować ostrogi

;

przed ustawieniem łaty na reperze każdorazowo zdejmujemy
z niej ostrogę;

;

każdy odcinek mierzy się dwukrotnie: tam i z powrotem (w
kierunku głównym i powrotnym);

;

na każdym odcinku powinna być parzysta ilość stanowisk,
tzn. ta sama łata zaczyna pomiar na reperze początkowym i ta
sama łata kończy na reperze końcowym;

;

łata „w przód” to łata w znajdująca się w przodzie względem
obserwatora zwróconego w kierunku zgodnym z kierunkiem
pomiaru, zaś łata „wstecz” to łata będąca w tyle;

;

na następnym, sąsiednim stanowisku łatę „w przód” jedynie
obraca się w kierunku instrumentu i traktuje się jako łatę
„wstecz”, łata będąca na poprzednim stanowisku łatą „wstecz”
jest przenoszona i ustawia się ją na wbitym klinie jako łatę „w
przód”;

;

godne polecenia jest zachowanie dużej ostrożności przy
przenoszeniu łat;

;

długość celowej, tj. odległość od instrumentu od łaty
powinna być zawarta w granicach od 5 do 35 metrów;

;

długości celowych odmierza się odpowiednim przymiarem
tak, by zachować ich równość w granicach

± 0,5 m;

;

linia celowa powinna przebiegać 1,5 m nad powierzchnią
terenu (w trudniejszych warunkach, przy większych
przewyższeniach minimum 0,5 m);

;

w niwelatorach wyposażonych w kompensator należy
sprawdzać jego działanie;

;

obserwator powinien rozplanować sobie pracę w ten sposób
aby pomiar odcinka w każdym kierunku prowadzić bez
przerw;

C

C

z

z

y

y

n

n

n

n

o

o

ś

ś

c

c

i

i

n

n

a

a

s

s

t

t

a

a

n

n

o

o

w

w

i

i

s

s

k

k

u

u

Pomiar odcinka niwelacji

;

rozmierzenie długości celowych i nabicie klinów;

;

dokładne wbicie nóg statywu;

;

poziomowanie za pomocą libeli pudełkowej (dodatkowo w
instrumentach libelowych dochodzi libela elewacyjna);

;

na stanowisku obowiązuje określona kolejność obserwacji łat i
ich odczytów:

Sposób pierwszy:

t

1

– odczyt wstecz, podział młodszy

p

1

– odczyt w przód, podział młodszy

p

2

– odczyt w przód, podział starszy

t

2

– odczyt wstecz, podział starszy

Sposób drugi:

t

1

– odczyt wstecz, podział młodszy

t

2

– odczyt wstecz, podział starszy

p

2

– odczyt w przód, podział starszy

p

1

– odczyt w przód, podział młodszy

uwaga na przechodzenie

to zapewnia możliwość dwukrotnego wyznaczenia
przewyższenia, na obu podziałach łat;

;

za pomocą pokrętła mikrometru optycznego ustawiamy obraz
najbliższej kreski podziału łaty w osi symetrii klina siatki
kresek (uwaga na martwy ruch !!!!);

;

z podziału łaty odczytuje się trzy (cztery) cyfry odczytu;

;

z mikrometru optycznego odczytuje się trzy ostatnie cyfry
odczytu;

;

wyniki obserwacji, jak i inne dane dotyczące pomiaru, zapisuje
się w odpowiednich rubrykach dziennika niwelacji precyzyjnej
długopisem lub atramentem;

;

w czasie trwania pomiaru należy w dzienniku niwelacji w
rubryce „UWAGI” wpisywać dane dotyczące stanu pogody
oraz informacji dotyczących zespołu pomiarowego i
używanych instrumentów. Należy wymienić numery punktów,
numer odcinka i określenie kierunku pomiarów.

;

po pomiarze na jednym stanowisku sekretarz sprawdza
poprawność obserwacji dokonując następujących obliczeń:

h

1

= t

1

– p

1

h

2

= t

2

– p

2

różnica n między dwoma wyznaczeniami przewyższenia na
stanowisku nie powinna być większa niż:

Długość celowej

≤ 20 m

> 20 m

N dla I klasy

N dla II klasy

0,16 mm
0,18 mm

0,20 mm
0,24 mm

w przypadku uzyskania większej odchyłki niezamknięcia
stanowiska powtarzamy całe stanowisko (cztery odczyty)
przekreślając w dzienniku wyniki poprzedniego pomiaru;

;

przy kontroli zamknięcia stanowiska można wykorzystać
kontrolną wartość, tzw. stałą łaty;