6
ÂWIAT NAUKI LISTOPAD 2004
100
lat
temu
T∏um, jako obcià˝enie. Jak wiadomo, ob-
cià˝enie t∏umem przyjmuje si´ w Niem-
czech równe 400 kg/m
2
(co odpowiada
5–6 osób na 1 m
2
), w Paƒstwie Rosyjskim
440 kg/m
2
(= 2,5 puda na stop´ kwadr.
ang.), w AustroW´grzech do 460 kg/m
2
,
w Stanach Zjednoczonych Ameryki Pó∏n.
390–585 kg/m
2
. Jednak˝e in˝ynier ame-
rykaƒski L. J. J
OHNSON
powzià∏ na zasa-
dzie spostrze˝eƒ przekonanie, ˝e nawet
najwy˝sza norma amerykaƒska jest jesz-
cze znacznie mniejsza od rzeczywistego
obcià˝enia jakie t∏um mo˝e spowodowaç.
Pewne potwierdzenie tego swojego po-
glàdu widzia∏ w tem, ˝e w pomieszcze-
niu ze wszystkich czterech stron bocz-
nych ograniczonem Êcianami, majàcem
1,04 m szerokoÊci i 1,22 m d∏ugoÊci, t. j.
1,27 m
2
powierzchni pod∏ogi, móg∏ umie-
Êciç 12 osób, wa˝àcych razem 834 kg,
czyli przeci´tnie po 69,5 kg, przyczem ob-
cià˝enie wynosi∏o wi´c 655 kg/m
2
. Ten
wynik zach´ci∏ in˝. J
OHNSON
’
A
do wykona-
nia dalszych trzech doÊwiadczeƒ.
Do pierwszych dwóch doÊwiadczeƒ
s∏u˝y∏a alkowa, o wymiarach pod∏ogi
1,22 · 1,25 m = 1,53 m
2
, ograniczona z
trzech stron Êcianami pionowemi. Po
umieszczeniu w alkowie tej 15-stu osób,
zamkni´to jà ze strony czwartej deskà. W
pierwszem doÊwiadczeniu ci´˝ar ogól-
ny 15 osób wynosi∏ 1101 kg, ci´˝ar wi´c
przeci´tny jednej osoby 73,4 kg, obcià-
˝enie zaÊ 717 kg/m
2
; w doÊwiadczeniu
drugiem ci´˝ar ogólny 15-stu osób by∏
1071 kg, ci´˝ar przeci´tny jednej osoby
71,4 kg, obcià˝enie zaÊ 700 kg/m
2
. W obu
tych doÊwiadczeniach przeci´tnie na jed-
nà osob´ przypada∏o 0,1 m
2
pod∏ogi.
Do trzeciego doÊwiadczenia przezna-
czono pomieszczenie, o o powierzchni
pod∏ogi 6 m
2
, w którem umieszczo-
no 67 osób, wa˝àcych razem 4603 kg,
czyli przeci´tnie po 68,7 kg na osob´.
Obcià˝enie wynosi∏o w tym wypadku
767 kg/m
2
, a na jednà osob´ przypada∏o
przeci´tnie 0,09 m
2
pod∏ogi.
Jak z powy˝szego widaç, w doÊwiadcze-
niu trzeciem ci´˝ar przeci´tny jednej oso-
by by∏ mniejszy i na jednà osob´ przypada-
∏a mniejsza powierzchnia pod∏ogi ani˝eli
w dwóch pierwszych doÊwiadczeniach.
To t∏umaczy si´ tem, ˝e gdy podczas
dwóch pierwszych doÊwiadczeƒ prawie
wszystkie osoby by∏y w paltach i kalo-
szach, to podczas trzeciego doÊwiadczenia
tylko kilka osób mia∏o na sobie palta.
Poniewa˝ zdawaçby si´ mog∏o, ˝e t∏um
podczas doÊwiadczenia trzeciego by∏ na-
der zbity, przeto wykonano jeszcze do-
Êwiadczenie dodatkowe, wpuszczajàc do
tego˝ samego pokoju (o powierzchni pod-
∏ogi 6 m
2
) tyle osób, a˝ pokój by∏ nat∏o-
czony. Gdy policzono obecnych okaza∏o
si´, ˝e znowu by∏o ich 67. Gdy w tym˝e
pokoju znajdowa∏y si´ 33 osoby (wywo∏u-
jàce obcià˝enie 390 kg/m
2
), to nat∏ocze-
nie nie wydawa∏o si´ wi´ksze ani˝eli na
chodnikach dzielnic handlowych miast
wi´kszych. Po zwi´kszeniu liczby osób do
41 (obcià˝enie: 488 kg/m
2
) nat∏oczenie
by∏o ju˝ widocznie wi´ksze, tak, ˝e cho-
dzenie w pokoju by∏o ju˝ utrudnione. Gdy
liczb´ osób w pokoju zwi´kszono do 50
(wywo∏ujàcych obcià˝enie 595 kg/m
2
), na-
t∏oczenie sta∏o si´ tak znaczne, ˝e chcàc
chodziç, trzeba by∏o sobie z pewnym wy-
si∏kiem torowaç drog´. Przy 67-iu oso-
bach utworzy∏ si´ t∏um zbity, w którym
jednak ka˝da osoba oddzielnie mog∏a staç
bez dokuczliwych niedogodnoÊci.
Osoby do doÊwiadczeƒ brane byli to
studenci, w wieku 20–22 lat, którzy natu-
ralnie zachowywali si´ przyzwoicie. Nie
dano im ˝adnych wskazówek jak si´ pod-
czas doÊwiadczeƒ majà zachowywaç. Byli
budowy normalnej; najci´˝szy wa˝y∏
98 kg, najl˝ejszy – 54,5 kg; oko∏o
5
/
8
wa˝y-
∏o mniej ani˝eli po 77,5 kg, wi´cej ani˝eli
1
/
2
mniej ani˝eli 68,5 kg, a oko∏o
1
/
8
mniej
ani˝eli 59,5 kg. Gdyby do doÊwiadczeƒ
brano tylko ci´˝sze osoby, to obcià˝enie
dosz∏oby prawdopodobnie do 775 kg/m
2
.
Badania nad wonnemi wydzielinami ochron-
nemi u owadów ró˝noskrzyd∏ych (Hemip-
tera-Heteroptera), prowadzone przez
A. F. Conradiego nad Euschistus fissilis,
wykaza∏y, ˝e owady te, b´dàc niepokojo-
ne przez nieprzyjació∏ wydzielajà ener-
gicznie ciecz ochronnà, tak ˝e zapas jej
wpr´dce si´ wyczerpuje. Po up∏ywie kwa-
dransa owad staje si´ bezbronnym i w
ten tylko sposób mo˝na wyt∏umaczyç fakt,
˝e pomimo swego silnego a przykrego
zapachu owady te bywajà zjadane np.
przez ropuchy. Tymczasem Êwie˝y „za-
pas” tej wydzieliny wystarcza do zabicia
m∏odej ropuchy. Nowy zapas wydzieliny,
po zu˝yciu dawnego wytwarza si´ w skó-
rze owadów tych dopiero po up∏ywie
dwudziestu czterech godzin.
Rozwój jednostronny cia∏a w po∏àczeniu z
hypertrofià przeciwleg∏ej pó∏kuli mózgowej.
Zazwyczaj rozwój anormalny jednej po-
∏owy cia∏a wyst´puje w po∏àczeniu z
pewnym brakiem rozwoju przeciwleg∏ej
pó∏kuli mózgowej. O bardzo ciekawym
wyjàtku podaje dr. Collineau w Nature z
1903 r. Chodzi o dziecko, zrodzone z ro-
dziców zdrowych, na którem ju˝ 5-go dnia
po urodzeniu mo˝na by∏o zauwa˝yç
znacznie wi´kszy rozwój koƒczyn i twarzy
ze strony prawej, ni˝ lewej. W ósmym
miesiàcu ˝ycia dziecko to zosta∏o dok∏ad-
nie zbadane i okaza∏o cechy nast´pujàce:
Silny rozwój okolicy czo∏owej, ciemienio-
wej, skroniowej i potylicowej – ze strony
lewej. Ciemiàczko przednie bardzo ob-
szerne, tylne zaÊ w miar´ otwarte. Szcz´-
ka dolna, policzek, dziàs∏a – znacznie sil-
niej rozwini´te ze strony prawej, ni˝ lewej.
Równie˝ ze strony prawej – silny rozwój
ramienia, przedramienia, d∏oni, palców,
brzucha oraz muskulatury okolic sàsied-
nich. Przeciwnie, tu∏ów z obu stron nor-
malnie, jednakowo ukszta∏towany. Co
dotyczy koƒczyn dolnych, to prawa jest
o 5 cm d∏u˝sza, ni˝ lewa.
Cynk w tkankach zwierzàt bezkr´gowych.
W gruczole wàtrobowo trzustkowym
wielkiego mi´czaka mi´so˝ernego z gru-
py brzuchonogów, Sycotypus canalicu-
latus, H. C. Bradley znalaz∏ pewnà iloÊç
cynku, pierwiastku, dotàd w tkankach
˝adnego zwierz´cia nie znajdowanego.
IloÊç jego nie jest wszak˝e znaczna i wy-
nosi od 11 do 12% w popiele. Cynk zo-
sta∏ równie˝ znaleziony przez Bradleya
u Fulgur carica; u innych form badanych,
jako to Urosalpinx cinerea, Mytilus edu-
lis, Modiola plicatula, Argina pexata, Eu-
pagurus pollicaris, Ostrea virginiana i
Canar irroratus – cynku nie znaleziono.
Zauwa˝yç nale˝y, ˝e w wielu roÊlinach
cynk ju˝ by∏ znaleziony oddawna.