DRABINA ANALGETYCZNA 

 
Ból jest to nieprzyjemne doznanie zmysłowe i emocjonalne związane z aktualnie 
występującym lub potencjalnym uszkodzeniem tkanek, albo opisywane w kategoriach 
takiego uszkodzenia. 
 
Niezależnie od przyczyny bólu jeśli trwa on dłużej niż 3 miesiące to staje się bólem 
przewlekłym i w konsekwencji przeradza się w: 

PRZEWLEKŁĄ CHOROBĘ BÓLOWĄ 

 
W chwili obecnej leczenie przewlekłych dolegliwości bólowych niezależnie od ich przyczyny 
opiera się na wytycznych WHO znanych pod nazwą 

„Drabiny Analgetycznej WHO”

. 

 

Ból nowotworowy 

to ból spowodowany nowotworem lub stosowanym leczeniem 

przeciwnowotworowym, albo przez obydwie sytuacje jednocześnie. 
Bóle związane z wyniszczeniem nowotworowym. 
Bóle koincydentalne – bóle występujące u chorych nowotworowych niezwiązane z chorobą 
podstawową ani przebytym leczeniem. 
 

TRÓJSTOPNIOWA DRABINA ANALGETYCZNA WHO 1986 

Lek, dawka leku dobierana jest indywidualnie dla każdego chorego i jego bólu. 
Konieczne jest utrzymanie stałego stężenia leku we krwi przez podawanie kolejnej dawki 
leku wg zegara (co 3-6 h), a nie „w razie bólu”. 
W przypadku bólu nowotworowego u dzieci drabina ma 2 stopnie. 
Preferowana jest doustna droga podawania leków – wygoda i niezależność chorego. 
 
Zmiana na lek silniejszy, gdy słabszy przestaje być skuteczny. 
Kojarzenie analgetyków o różnych mechanizmach działania. 
Uzupełnianie leczenia lekami adjuwantowymi. 
MEAC – minimum effective analgesic concentration – minimalne skuteczne stężenie 
analgetyczne 
Leczenie bólu nie może być bardziej kłopotliwe niż sam ból, a zwalczanie objawów 
ubocznych, poprawa jakości życia chorego powinna być składową terapii. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

I STOPIEŃ DRABINY ANALGETYCZNEJ WHO 

Leki nieopioidowe, proste analgetyki, leki wspomagające: 



 

Paracetamol 



 

Metamizol 



 

Inne NLPZ 



 

Leki adjuwantowe (wspomagające) 

 

PARACETAMOL 

p.o., p.r., i.v. 



 

Pochodna acetanilidu 



 

Działanie przeciwbólowe i przeciwgorączkowe 



 

Dorośli: 300-500 mg co 3 h 
300-600 mg co 4 h 
0,5-1g co 6 h 



 

W bólach przewlekłych: 500-700 mg co 4-6 h 



 

W bólach nowotworowych do 10 mg/kg mc. co 4 h 



 

Dzieci: 1,5g/kg mc. w 6 dawkach podzielonych 
wg innego schematu: od 3 mż do 18 rż przeciwgorączkowo 10-15 mg/kg mc. 
jednorazowo 



 

Prawdopodobnie hamuje COX3 w OUN 



 

Hepatotoksyczny

 



 

Zaburzenia w układzie krwiotwórczym: methemoglobinemia, agranulocytoza, 
trombocytopenia 



 

Nie powoduje zahamowania syntezy prostaglandyn na obwodzie, dzięki czemu jest 
pozbawiony efektów ubocznych, które charakteryzują NLPZ 



 

Nie upośledza funkcji płytek krwi 

 

METAMIZOL 

p.o., i.v., i.m. 



 

Pochodna pirazolu 



 

Działanie przeciwbólowe, przeciwgorączkowe i słabe spazmolityczne  



 

P.o. dorośli: doraźnie 0,5-1g jednorazowo, w bólach przewlekłych 0,5-1g 3x/d; dawka 
maks. 3 g/d 



 

I.v. dorośli: doraźnie 0,5-1g, można powtarzać co 6-8 h. Max do 5g/d 



 

I.m., i.v. u dzieci jedynie w przypadku zagrażających życiu stanów gorączkowych 
nieustępujących po podaniu innych leków, przykładowo przy m.c. 9-15 kg 0,1-0,25 g, 
dawkę można powtarzać co 6-8 h 



 

Prawdopodobnie hamuje COX, głównie obwodowo, działa również na układ 
endokannabinoidowy w OUN 



 

Zaburzenia w układzie krwiotwórczym: agranulocytoza, leukopenia 



 

Działa mielotoksycznie i nefrotoksycznie 

 

 
 
 
 

NLPZ 



 

Mechanizm działania związany jest z hamowaniem syntezy prostaglandyn poprzez 
hamowanie cyklooksygenazy 



 

COX-1 konstytutywna, występująca w organizmie w płytkach krwi, śluzówce żołądka, 
nerkach, endotelium – wpływa cytoprotekcyjnie na przewód pokarmowy, przepływ 
krwi w żołądku i nerkach, reguluje funkcje płytek 



 

COX-2 indukowalna, nie występuje w warunkach fizjologicznych, powstaje pod 
działaniem endotoksyny, cytokin 



 

COX-3? OUN? 



 

Klasyczne NLPZ – hamują zarówno COX-1 jak i COX-2 

Kwas acetylosalicylowy, ibuprofen, ketoprofen, metamizol

 



 

Preferencyjne inhibitory COX-2 hamują działanie COX-2, niewiele oddziałując na  
COX-1 

Meloksikam, nimesulid

 



 

Wybiórcze inhibitory COX-2 

Celocoxib, rofekoxib

 

 

KLASYCZNE NLPZ 



 

Kwas acetylosalicylowy (Polopiryna, Aspiryna) 
500-1000 mg co 4-6 h, dawka max. 4g 



 

Diklofenak (Majamil, Voltaren, Diclac, Olfen, Cataflam, Rewodina) 
50-100 mg co 6-12 h, dawka max. 200 mg  



 

Ketoprofen (Profenid, Ketonal) 
50-200 mg co 8-24 h, dawka max. 300 mg 



 

Ibuprofen (Ibuprom) 
200-800 mg co 6-8 h, dawka max. 3,2 g 

 

INHIBITORY COX-2 



 

PREFERENCYJNE – względnie selektywne w stosunku do COX-2 
Meloxycam (Movalis, Aspicam) 15 mg 1xdz 
Nimesulid (Aulin, Nimesil) 100 mg 2xdz max. Przez 15 dni 



 

WYBIÓRCZE – hamują COX-2 100-krotnie silniej niż COX-1 
Celekoksyb (Celebrex) 100-200 mg 1xdz. 
Rofekoksyb (Vioxx) 125-250 mg 1xdz.