POŁĄCZENIA PROSTYCH ŁUKIEM I KLOTOIDĄ
Przykład – Obliczanie połączenia dwóch prostych łukiem kołowym
Obliczanie połączenia łukiem polega na podaniu pikietażu punktów charakterystycznych:
PO, PŁ, ŚŁ, KŁ, KO
Pikietaż – odległość punktów od początku drogi w tym wypadku w rzucie (bez uwzględnienia
pochylenia niwelety)
Dane do przykładowego zadania:
R=125m,
γ
= 60
o
=1,0472 rad,
Pikietaż początku opracowania: km 23 + 238,27
Długość odcinka
AWŁ
= 2323,17 m
Długość odcinka
WŁ
B= 1789,43 m
OBLICZENIA
1. Pikietaż wierzchołka łuku:
44
,
561
25
+
=
+
=
km
AWŁ
PO
WŁ
2. Pikietaż końca opracowania „po łamanej”:
87
,
350
27
km
WLB
AWŁ
PO
'
KO
+
=
+
+
=
3. Długość stycznej:
m
tg
tg
R
T
o
17
,
72
30
125
2
=
⋅
=
⋅
=
γ
4. Obniżenie łuku (odległość od WŁ do ŚŁ):
m
R
R
R
Z
o
34
,
19
1
30
cos
1
125
1
2
cos
1
2
cos
=
−
⋅
=
−
⋅
=
−
=
γ
γ
5. Długość łuku:
m
R
Ł
o
90
,
130
2958
,
57
=
=
γ
1
6. Skrócenie trasy:
m
Ł
T
S
t
44
,
13
90
,
130
17
,
72
2
2
=
−
⋅
=
−
=
Pikietaż punktów charakterystycznych:
43
,
337
27
'
17
,
620
25
72
,
554
25
2
1
27
,
489
25
27
,
238
23
+
=
−
=
+
=
+
=
+
=
+
=
+
=
−
=
+
=
km
S
KO
KO
km
Ł
PŁ
KŁ
km
Ł
PŁ
SŁ
km
T
WŁ
PŁ
km
PO
t
Krzywa przejściowa określanie parametru A
PKP – początek krzywej przejściowej
KKP – koniec krzywej przejściowej
Klotoida – jest to krzywa przejściowa pomiędzy prostą, a łukiem o proporcjonalnej do łuku
długości dzięki czemu znalazła zastosowanie przy projektowaniu dróg i linii kolejowych.
Pojazd poruszający się po klotoidzie ze stałą prędkością liniową ma jednostajne
przyspieszenie kątowe i jednostajnie rosnącą siłę odśrodkową.
2
Wzór parametru klotoidy:
L
R
A
⋅
=
2
gdzie:
R – promień na końcu odcinka klotoidy
L – długość odcinka klotoidy
A – parametr klotoidy (jeżeli wartość parametru jest duża klotoida jest łagodna, jeżeli
natomiast A=1 to wynikiem graficznym jest punkt)
z przekształceń:
R
A
L
2
=
τ
- kąt zwrotu na klotoidzie;
A
L
⋅
=
2
2
τ
3
Warunki doboru parametru A (wybrane):
1. Warunek dynamiczny. Przyrost przyspieszenia odśrodkowego k działający na
samochód poruszający się z prędkością projektową nie może być mniejszy niż §22.1
k
6
,
3
V
A
3
3
p
min
)
1
(
⋅
=
V
p
– prędkość projektowa
k – przyrost przyspieszenia dośrodkowego
§ 22. 1. Dwa odcinki drogi, które mają stałe i o różnej wartości krzywizny w planie, powinny być połączone krzywą przejściową, z
zastrzeżeniem ust. 3 i 4. Krzywa przejściowa powinna być wykonana tak, aby:
1) przyrost przyspieszenia dośrodkowego działającego na pojazd poruszający się z prędkością projektową nie był
większy niż określony w tabeli:
Prędkość projektowa (km/h)
120-100
80
70
60
50
40
Przyrost przyspieszenia dośrodkowego (m/s
3
)
0,3
0,5
0,6
0,7
0,8
0,9
2) kąt zwrotu trasy na długości krzywej przejściowej mieścił się w przedziale 3°-30°, z zastrzeżeniem ust. 2,
3) dodatkowe pochylenie podłużne zewnętrznej krawędzi jezdni na krzywej przejściowej spełniało warunki, o których
mowa w § 18 ust. 3.
§ 12. 1. Dla klas dróg, o których mowa w § 4 ust. 1, ustala się prędkości projektowe określone w tabeli:
Klasa drogi
A
S
GP
G
Z
L
D
prędkość projektowa drogi (km/h):
poza terenem zabudowy
120, 100, 80
1)
120
2)
, 100, 80 100, 80, 70, 60 70, 60, 50 60, 50, 40 50, 40 40, 30
na terenie zabudowy
80, 70, 60
1)
70, 60
60, 50
60, 50, 40 40, 30 30
2. Warunek komfortu jazdy. Dodatkowy przyrost pochylenia podłużnego
i
∆
na
krzywej przejściowej nie może być większy niż §18.3
(
)
p
o
i
i
B
i
R
A
+
⋅
⋅
∆
=
2
min
)
2
(
i
p
– pochylenie na prostej (daszkowe – 2%)
i
o
– pochylenie na łuku zależne od prędkości projektowej (miarodajnej)
B – szerokość całej jezdni (2 pasy ruchu)
i
∆
- zmiana pochylenia poprzecznego jezdni drogi wg § 18.
§ 15. 1. Szerokość pasa ruchu, z zastrzeżeniem § 14 ust. 6 i § 16, określa tabela:
Usytuowanie drogi
Szerokość pasa ruchu (m) na drodze klasy
A
S
GP
G
Z
L
D
poza terenem zabudowy
3,75
1)
3,50
3,50
3,00-3,50
2,75-3,00
2,50-2,75
2,50-2,75
5)
3,75
2)
3,50-3,00
6)
na terenie zabudowy
3,50
3,50
3,50
3,50
3,50
3,00
2,50-2,25
5)
3,50-3,25
3)
3,50-3,25
3)
3,50-3,25
3)
3,00-2,50
7)
3,50-3,00
8)
3,25-3,00
4)
3,25-2,75
4)
§ 21. 1. Odcinek krzywoliniowy może zawierać łuk kołowy, kombinacje łuków kołowych i krzywych przejściowych, a także inne rodzaje
krzywych.
4
2) wartości promienia łuku kołowego w planie oraz pochylenia poprzecznego jezdni są zgodne, z zastrzeżeniem ust. 5, z określonymi w
tabelach:
a) droga klasy G i drogi wyższych klas, jeżeli jezdnia nie jest ograniczona krawężnikami:
Prędkość miarodajna (km/h)
Promień łuku kołowego w planie (m) przy pochyleniu poprzecznym jezdni
1)
jak na odcinku prostym
2% do 2,5%
3%
4%
5%
6%
2)
7%
2)
130
≥4000
≥3500
2500
1800
1400
1100
≤900
120
≥3500
≥3000
2000
1500
1200
900
≤750
110
≥2800
≥2500
1800
1400
1000
800
≤600
100
≥2200
≥2000
1400
1000
800
600
≤500
90
≥1600
≥1500
1000
750
600
500
≤400
80
≥1200
≥1100
800
600
450
350
≤300
70
≥1000
≥800
600
400
300
250
≤200
60
≥600
≥500
350
250
200
150
≤125
50
≥450
≥350
250
175
125
100
≤80
c) drogi klasy Z, L i D, jeżeli jezdnia nie jest ograniczona krawężnikami:
Prędkość projektowa (km/h)
Promień łuku kołowego w planie (m) przy pochyleniu poprzecznym jezdni
*)
jak na odcinku prostym
2%
3%
4%
5%
6%
7%
60
≥600
≥500
350
250
200
150
125
50
≥450
≥350
250
175
125
100
80
40
≥250
≥220
150
100
75
60
50
30
≥150
≥120
90
60
50
40
30
Prędkość miarodajna
§ 13. 1. W wypadku dróg klasy G i dróg wyższych klas wprowadza się prędkość miarodajną, określaną w następujący sposób
:
1) na dwujezdniowej drodze poza terenem zabudowy:
V
m
= V
p
+ 10 km/h przy V
p
≥ 100 km/h,
V
m
= V
p
+ 20 km/h przy V
p
≤ 80 km/h,
gdzie:
V
m
- prędkość miarodajna (km/h),
V
p
- prędkość projektowa (km/h),
2) na dwupasowej drodze dwukierunkowej poza terenem zabudowy zgodnie z tabelą:
Krętość drogi (°/km)
<80 80-160 161-240 >240
Prędkość miarodajna (km/h)
drogi klasy S o szerokości jezdni 7,5 m lub 7,0 m
110 100
90
80
drogi o szerokości jezdni 7,0 m z utwardzonymi poboczami 110 90
80
70
drogi o szerokości jezdni 7,0 m bez utwardzonych poboczy 100 90
80
70
drogi o szerokości jezdni 6,0 m z utwardzonymi poboczami 90
80
70
70
drogi o szerokości jezdni 6,0 m bez utwardzonych poboczy 90
80
70
60
3) na drodze na terenie zabudowy:
V
m
= V
o
+ 20 km/h, jeżeli jezdnia nie jest ograniczona krawężnikami,
V
m
= V
o
+ 10 km/h, jeżeli jezdnia jest ograniczona z jednej lub z obu stron krawężnikami,
gdzie:
V
m
- prędkość miarodajna (km/h),
V
o
- największa dopuszczalna prędkość samochodów osobowych na drodze, ograniczona znakiem lub dopuszczona przepisami (km/h).
5
Przy czym V
p
+ 20 km/h
(maxymalnie)
= V
m
V
m
– prędkość miarodajna
2. Prędkość miarodajna powinna być co najmniej równa prędkości projektowej drogi i nie większa od niej o więcej niż 20 km/h.
§ 18. 1. Zmiana pochylenia poprzecznego jezdni powinna być wykonana na krzywej przejściowej, prostej przejściowej, jeżeli krzywa
przejściowa nie jest wymagana, lub na łuku kołowym o większym promieniu, jeżeli jest to krzywa koszowa.
2. Usytuowanie osi obrotu jezdni powinno być tak dobrane, aby zapewnić sprawny odpływ wody oraz płynny przebieg krawędzi jezdni, o
którym mowa w § 26 ust. 1 pkt 1.
3. Zmiana pochylenia poprzecznego jezdni drogi powinna być tak prowadzona, aby dodatkowe pochylenia podłużne krawędzi jezdni nie
przekraczały wartości określonych w tabeli:
Prędkość projektowa (km/h)
Dopuszczalne dodatkowe pochylenie krawędzi jezdni (%)
największe
najmniejsze na odcinku o pochyleniu poprzecznym ≤2%
120-100
0,90
0,1 × a a - odległość krawędzi jezdni od osi obrotu (m)
80
1,0
70,60
1,6
≤50
2,0
3. Warunek geometryczny
γ
⋅
=
R
A
max
)
3
(
lub
γ
⋅
≈
R
A
132
,
0
max
)
3
(
jeżeli wartość γ jest wyrażana w stopniach
4. Warunek estetyki I
R
A
3
1
min
)
4
(
=
oraz
R
A
=
max
)
5
(
5. Warunek estetyki II
4
3
min
)
6
(
86
,
1
R
A
⋅
=
oraz
4
3
max
)
7
(
78
,
2
R
A
⋅
=
Należy teraz znaleźć odpowiednie wielkości supremum wartości A
min
oraz infinimum
wartości A
max
według:
{
}
{
}
)
7
(
)
5
(
)
3
(
)
6
(
)
4
(
)
2
(
)
1
(
;
;
inf
;
;
;
A
A
A
A
A
A
A
A
Sup
≤
≤
Odpowiedni wynik można przyrównać do warunku proporcjonalności:
6. Warunek proporcjonalności. Przy czym stosunek długości klotoidy do łuku
kołowego powinien się zawierać w przedziale 1:2 do 1:1
γ – wartość kątowa podana w radianach
2
3
γ
γ
R
A
R
≤
≤
Wszystkie wartości parametru A wyrażane są w metrach [m]
6
Dane podstawowe klotoidy i połączenia łuku z krzywą przejściową
Dane klotoidy:
a) parametr A przyjęty według wcześniejszych założeń
b)
R
A
L
2
=
c)
2
2
2
180
A
L
⋅
⋅
=
π
τ
wartość wyrażona w stopniach
d)
8
9
4
5
3456
40
A
L
A
L
L
X
⋅
+
⋅
−
=
e)
10
11
6
7
2
3
42240
366
6
A
L
A
L
A
L
Y
⋅
+
⋅
−
⋅
=
f)
R
L
H
⋅
=
24
2
g)
τ
sin
⋅
−
=
R
X
X
S
h)
−
⋅
+
+
=
1
2
cos
1
)
(
γ
H
R
H
Z
o
Dane połączenia łuku z krzywą przejściową:
a) Styczna przesuniętego łuku:
2
)
(
1
γ
tg
H
R
T
⋅
+
=
b) Długość stycznej:
S
o
X
T
T
+
=
1
c) Kąt zwrotu na łuku:
τ
γ
α
2
−
=
d) Długość łuku kołowego:
296
,
57
α
α
⋅
=
R
Ł
7
e) Skrócenie trasy:
α
Ł
L
T
S
o
T
−
⋅
−
⋅
=
2
2
Kilometraż punktów charakterystycznych (dla przykładowych obliczeń)
•
początek opracowania
PO = km 0 + 000
•
początek krzywej przejściowej
PKP = WŁ – T
0
= 1400 m – 117,2 m = km 1 + 282,8
•
początek łuku
PŁ = PKP + L = 1282,8 m + 72 m = km 1 + 354,8
•
środek łuku
ŚŁ = PŁ + ½
α
Ł
= 1354,8 m + ½ * 81,58 m = km 1 + 395,59
•
koniec łuku
KŁ = PŁ +
α
Ł
= 1354,8 m + 81,58 m = km 1 + 436,38
•
koniec krzywej przejściowej
KKP = KŁ + L = 1436,38 m + 72 m = km 1 + 508,38
•
koniec opracowania
KO = KO’ - S
T
= 2700 m – 8,82m = km 2 + 691,18
Niweleta drogi
Obliczenia do przekroju podłużnego drogi.
a) pochylenie
m
h
7
,
25
1
=
∆
m
L
r
2100
1
=
∆
r
L
1
∆
- pochylenie drogi w
rzucie
m
h
8
,
0
2
−
=
∆
m
L
r
591
2
=
∆
%
0122
,
0
2100
7
,
25
1
1
1
=
=
∆
∆
=
L
h
i
8
%
0013
,
0
591
8
,
0
2
2
1
=
−
=
∆
∆
=
L
h
i
b) kąt nachylenia
o
arctg
i
arctg
69898
,
0
)
0122
,
0
(
1
1
=
=
∆
=
γ
o
arctg
i
arctg
07448
,
0
)
0013
,
0
(
2
2
−
=
=
∆
=
γ
c) kąt zwrotu
o
77346
,
0
07448
,
0
69898
,
0
2
1
=
−
+
=
+
=
γ
γ
γ
d) długość w nachyleniu
2
1
2
1
1
'
L
h
L
∆
+
∆
=
2
2
2
2
2
'
L
h
L
∆
+
∆
=
e) długość łuku
296
,
57
γ
⋅
=
R
Ł
f) styczna łuku
2
77446
,
0
2500
2
o
tg
tg
R
T
⋅
=
⋅
=
γ
g) długość prostych
T
L
L
−
=
'
1
1
T
L
L
−
=
'
2
2
h) obniżenie
−
=
1
2
cos
1
γ
R
Z
9