Dr inż. Edyta Kwiatkowska



Stan odżywienia w świetle międzynarodowej 
terminologii, jest to stan zdrowia wynikający ze 
zwyczajowego spożycia żywności, wchłaniania i 
wykorzystania wchodzących w jej skład składników 
odżywczych oraz działania czynników patologicznych, 
wpływających na te procesy.

Rodzaje badao



Wywiad i badania ogólnolekarskie,



Badania antropometryczne,



Badania biochemiczne,



Statystyka demograficzno-zdrowotna

Wywiad i badania ogólnolekarskie

We wstępnej i szybkiej ocenie stanu odżywienia osoby 
zdrowej lub chorej, bądź określonej populacji, zbiera 
się podstawowe informacje o:



Historii żywienia,



Sytuacji społecznej,



Historii choroby,



Aktualnej sytuacji zdrowotnej

Punktowa ocena jadłospisu wg Starzyoskiej

Wyróżnik

Liczba punktów

Ilość posiłków w ciągu dnia zaplanowana w jadłospisie
4-5
3
mniej

5
3

0

Ilość posiłków, w których występują produkty dostarczające białka zwierzęcego
we wszystkich posiłkach
w 75% posiłków
w mniejszej liczbie posiłków

5
2

0

Częstotliwość występowania mleka lub serów
codziennie co najmniej w 3 posiłkach
codziennie co najmniej w 2 posiłkach
rzadziej

5
2

0

Częstotliwość występowania warzyw lub owoców
codziennie co najmniej w 3 posiłkach
codziennie co najmniej w 2 posiłkach
rzadziej

5
2

0

Częstotliwość występowania warzyw i owoców w postaci surowej
codziennie
w 75% dni
rzadziej

5
2

0

Częstotliwość występowania razowego pieczywa, kasz i strączkowych suchych
codziennie co najmniej jeden z wymienionych produktów
w 75% dni jeden z wymienionych produktów
rzadziej

5
2

0

Razem

30

Skala ocen w zależności od uzyskanej 

liczby punktów

Liczba uzyskanych 

punktów

Ocena jadłospisu

Wnioski

30

21-27

12-20,

bez ocen zerowych

<12

dobry

dostateczny

zaledwie dostateczny

zły

bez błędów

błędy można wyeliminować

duże błędy

nie nadaje się do poprawienia

Test Bielioskiej z modyfikacją Kuleszy i innych

Typ 

posiłku

Rodzaj posiłku

Rodzaj posiłków w zależności od ich 

składu jakościowego

śniadanie

obiad

kolacja

inne

I

II

1

Węglowodany lub węglowodany i tłuszcze

2

Tak jak 1 + produkty będące źródłem białka 
zwierzęcego

3

Tak jak 1 + dodatek mleka lub przetworów  
mlecznych

4

Tak jak 1 + produkty będące źródłem białka 
zwierzęcego +mleko lub prod. mleczne

5

Tak jak 2+ warzywa lub owoce

6

Tak jak 3 + warzywa lub owoce

7

Tak jak 4 + warzywa lub owoce

8

Tak jak 1 + warzywa lub owoce

9

Warzywa lub owoce

5,6 i 7 

– posiłki racjonalne

Lennard – Jones zaproponował 

zastosowanie 4 pytao:



Czy w ostatnim czasie niezamierzenie stracił (-a) 

pan (pani) na wadze?



Czy jadł (-a) pan (pani) ostatnio mniej niż zwykle?



Jaka jest pana (pani) zwykła masa ciała?



Ile ma pan (pani) wzrostu?

Badania antropometryczne

BMI 

poniżej

20 

– niedowaga

20-25 

– masa ciała należna

25-30 

– nadwaga

30-40 

– otyłość

powyżej     40 – otyłość dużego stopnia

Wskaźnik Queteleta (BMI)

Badania antropometryczne

BMI

Interpretacja

<16
16,0-16,9
17,0-18,4
18,5-24,9
25,0-29,9
30,0-39,9
>40

III stopień chronicznego niedoboru energii
II stopień chronicznego niedoboru energii
I stopień chronicznego niedoboru energii
Zakres normy
I stopień otyłości
II stopień otyłości
III stopień otyłości

Typy otyłości

Androidalny (typ 

„jabłko”

Ginoidalny (typ 

„gruszka”

Mężczyźni
Kobiety

WHR > 1

WHR > 0,8

WHR < 1

WHR < 0,8

W 

– obwód talii

R 

– obwód bioder

W/R = WHR

Badania biochemiczne



Testy biochemiczne stosowane w ocenie stanu 
odżywienia białkowego 

Test

Wartości wskazujące 
na niedożywienie

Stężenie albumin w surowicy krwi
Stężenie transferyny w surowicy krwi
Stężenie prealbumin w surowicy krwi
Stężenie białka wiążącego retinol w surowicy krwi
Test Whiteheada (stosunek 4 aminokwasów 
endogennych do 6 aminokwasów egzogennych)
Wskaźnik mocznik/kreatynina w moczu
Wskaźnik kreatynina w moczu/wzrost
Całkowita liczba limfocytów we krwi
Test skórny opóźnionej wrażliwości 

<15 mg/dl
<3 mg/dl

<2000
wynik ujemny

Badania przesiewowe stanu 

odżywienia

wskaźniki biochemiczne:

•

Liczba erytrocytów ( w milionach/mm

3

),

•

Stężenie hemoglobiny (w g/dl), (

jest uważane za najbardziej użyteczne 

badanie przesiewowe do oceny niedokrwistości z niedoboru żelaza oraz oceny 
stanu odżywienia

),

•

Liczba limfocytów krwi obwodowej ( w mm

3

) 

(za prawidłową 

przyjmuje się całkowitą liczbę limfocytów >1500 w mm

3

(1,5x10

3

/mm

3

); w 

stanach niedożywienia liczba limfocytów krwi obwodowej ulega obniżeniu; 

przyjęto, że wartości pomiędzy 900-1500 w mm

3 

(0,9-1,5x10

3

/mm

3

) mogą 

wskazywać na umiarkowane upośledzenie odżywienia, natomiast wartości <900 
w mm

3

na ciężkie niedożywienie),

•

Stężenie albumin surowicy krwi (g/dl) 

(albuminy krwi są często 

stosowanym wskaźnikiem stanu odżywienia białkowego; wartości pomiędzy 2,8-

3,5 g/dl wskazują na możliwość niedożywienia białkowego, natomiast wartości 

poniżej 2,8 g/dl przemawiają za głębokim niedożywieniem białkowym).

Kryteria diagnostyczne zespołu 

metabolicznego 

Czynniki ryzyka

Wartość różnicująca

Otyłość brzuszna*/

Mężczyźni

Kobiety

Obwód w talii

> 102 cm

> 88 cm

Trójglicerydy

³ 150 mg/dl (1,7 mmol/l)

Cholesterol HDL

Mężczyźni

Kobiety

< 40 mg/dl (1 mmol/l)

< 50 mg/dl (1,3 mmol/l)

Ciśnienie tętnicze

³ 130/³ł 85 mmHg

Stężenie glukozy na czczo

³ 110 mg/dl (6,1 mmol/l)

*/ Otyłość brzuszna jest silniej skorelowana z metabolicznymi czynnikami ryzyka niż BMI.
Dlatego obw

ód w talii przyjęto za miernik otyłości.